flora en fauna van het volksbos lickebaert, de rietputten en … en... · 2014-04-14 · flora en...

Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert, de Rietputten en Omgeving

Monitoringverslag 2010-2012

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) afdeling Waterweg-Noord Loek Batenburg maart 2012

Flora en Fauna Volksbos Lickebaert, Rietputten en Omgeving: Monitoringverslag 2010-2012

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) - afdeling Waterweg-Noord

2



3

DIT RAPPORT KAN WORDEN AANGEHAALD ALS:

Batenburg, L.H., 2012: Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert, de Rietputten en Omgeving: Monitoringverslag 2010-2012. KNNV - afdeling Waterweg-Noord, Schiedam.

HET RAPPORT VORMT EEN VERVOLG OP:

• As, B. van, 1997: Volksbos ’97: Inventarisatie van Flora en Fauna in het Volksbos Lickebaert. Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert, Vlaardingen.

• Batenburg, L.H. (red.), 2002: Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving. Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert / KNNV - afdeling Waterweg-Noord, Vlaardingen/Schiedam. ISBN 90-807199-1-9 *

• Batenburg, L.H. (met bijdrage van B. van As), 2003: Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving: Supplement 2002/2003. Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert / KNNV - afdeling Waterweg-Noord, Vlaardingen/Schiedam. *

• Batenburg, L.H., 2005: Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving: Monitoringverslag 2003-2005. KNNV - afdeling Waterweg-Noord, Schiedam. *

• Batenburg, L.H., 2007: Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert, de Rietputten en Omgeving: Monitoringverslag 2005-2007. KNNV - afdeling Waterweg-Noord, Schiedam. *

• Batenburg, L.H., 2010: Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert, de Rietputten en Omgeving: Monitoringverslag 2007-2010. KNNV - afdeling Waterweg-Noord, Schiedam. *

* Deze rapporten zijn te downloaden van http://www5.knnv.nl/waterweg-noord. HET RAPPORT IS EEN UITGAVE VAN:

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV) - afdeling Waterweg-Noord, Schiedam http://www5.knnv.nl/waterweg-noord OMSLAGFOTO (Tongvaren, Asplenium scolopendrium, een nieuwe aanwinst voor het Volksbos; zeer zeldzaam in ons floradistrict!): Loek Batenburg, 22 september 2010.

INHOUD

1 INLEIDING 4 2 BLANKENBURGTRACÉ: DE VOLGENDE BEDREIGING 4 3 VERANDERINGEN in het TERREIN 5 4 PLANTEN 6 4.1 Aanvullingen plantenlijst 6 4.2 Botanische inventarisatie graslanden bij Rietputten-Volksbos in 2011 7 4.3 De Wilde kievitsbloemen van de Maassluisse Dijk: goed nieuws! 8 5 ZOOGDIEREN, REPTIELEN, AMFIBIEËN en VISSEN 10 6 VOGELS 11 6.1 Aanvullingen vogellijst 11 6.2 Broedvogellijst 2010 en 2011 12 6.3 Ontwikkeling broedvogelstand 13 6.4 Samenvatting vogelwaarnemingen 15-02-2010 - 15-03-2012 14 7 NACHTVLINDERS en MICRO’S 18 8 WEEKDIEREN 18 9 GALLEN 18 10 CONCLUSIES 19 11 AANBEVELINGEN 20 kaart 21 BIJLAGE soortenlijsten per soortgroep 22



4

1 INLEIDING Dit verslag bestrijkt de periode tussen 15 februari 2010 en 15 maart 2012. Het sluit daarmee direct aan op het tijdvak behandeld in het vorige update-rapport. N.a.v. een binnengekomen verzoek om inventarisatiegegevens heeft onze Plantenwerkgroep in 2011 de Graslanden-West en -Noord botanisch geïnventariseerd (§ 4.2). Dit was voor het laatst gebeurd in 2001, door de toenmalige Floristische Werkgroep van KNNV - afdeling Waterweg-Noord. Het onderzoek van 2011 leverde o.a. 11 nieuwe soorten vaatplanten en wieren op voor het in dit rapport beschreven gebied. Daarnaast zijn nog 13 nieuwe vaatplantensoorten zijn gevonden in het Volksbos en de Rietputten (§ 4.1). In het vorige rapport (2010 pp. 5-6, 26) sprak ik mijn zorg uit over het voortbestaan van de populatie Wilde kievitsbloemen van de Maassluisse Dijk. Tot onze grote verbazing en opluchting bleek 2011 echter een nieuw recordjaar, met maar liefst 443 bloeistengels (§ 4.3)! Alle uit de vorige tien jaren bekende groeiplekken zijn teruggevonden. De maandelijkse excursies van de Paddenstoelenwerkgroep hebben gezorgd voor een uitbreiding van de paddenstoelen/schimmellijst van 296 soorten en vormen op 15 februari 2010 naar 400 nu (zie de bijlage)! Dit is grotendeels te danken aan de kennis van onze leidsters Grieta Fransen en Ina Venne, maar uiteraard ook aan het volgroeider raken van het Volksbos. Binnen de soortgroepen zoogdieren, amfibieën en vissen zijn geen nieuwe soorten gevonden; wel werd voor het eerst een reptiel waargenomen (§ 5). In 2001 werden de broedvogels in het gehele gebied geteld, grotendeels volgens de klassieke “zingende-mannetjes-methode”. In de jaren daarna is dit niet gebeurd, maar hebben we wel van de “meer bijzondere” broedvogels de aantallen broedparen/territoria hetzij precies bepaald (broedvogels in kleine aantallen), hetzij geschat (broedvogels in grotere aantallen). In 2011 zijn de broedvogels van de Rietputten + Graslanden-West (en feitelijk ook de Graslanden-Noord en de Maassluisse Dijk, maar daar broedt niet veel) systematisch gekarteerd, nu volgens de BMP- (Broedvogel Monitoring Project) methode van Sovon (§ 6.2 en 6.3). Bij vergelijking met eerdere jaren moet dus rekening gehouden worden met dit verschil in methodiek. Het is de bedoeling dat het BMP-onderzoek de komende jaren voortgezet wordt. Ben van As heeft weer een flink aantal nieuwe soorten nachtvlinders/micro’s en gallen gevonden (§ 7 en 9). Aart van den Berg en Rob Vink hebben gedurende 6 excursies in 2010 de weekdieren in het gebied onderzocht, met als gevolg dat het aantal waargenomen soorten in deze categorie kan worden uitgebreid van 9 naar 33 (§ 8). Op www.waarneming.nl wordt steeds meer gemeld uit het gebied, zodat we inmiddels behoorlijke lijsten van wantsen/cicaden/plantenluizen, vliegen/muggen, bijen/wespen, kevers, overige insecten en overige geleedpotigen hebben (zie de bijlage). Ben van As en Dirk Sparreboom hebben het manuscript kritisch doorgenomen. Zij en iedereen die als waarnemer of op andere wijze heeft bijgedragen: bedankt! Dit verslag wordt zoveel mogelijk digitaal verspreid. Het copyright berust uiteraard bij de auteur/KNNV-WN, maar verdere digitale verspreiding (geheel of gedeeltelijk, met bronvermelding) vinden wij geen probleem. Uit kosten- en milieu-overwegingen wordt slechts een beperkt aantal papieren exemplaren aangemaakt.

2 BLANKENBURGTRACÉ: DE VOLGENDE BEDREIGING

Even een korte historie. De geschiedenis van Volksbos en Rietputten in hun huidige vorm gaat terug naar 1988, toen dijkjes werden opgeworpen (en om het hele complex een ringsloot werd gelegd) om uitgegraven materiaal te bergen uit een nieuw aan te leggen recreatieplas (de Krabbeplas) een kilometer noordelijker. Begin jaren ’90 werd het gebied bestemd tot een gigantische stortplaats van verontreinigd puin (later ook van ander afval). Dit stuitte op massale weerstand vanuit de bevolking in de regio, met als hoogtepunt, op 12 december 1992, de beplanting van bijna 20 hectare met ongeveer 16.000 bomen en struiken door ca.7.500 mensen. En dat in de stromende regen. Hiermee was het Volksbos Lickebaert - het eerste en grootste “protestbos” van Nederland - een feit. Van de geplande vuilstort is niets meer vernomen. Na een aantal jaren rust, waarin Volksbos/Rietputten zich begonnen te ontwikkelden tot een belangrijk natuurgebied (zoals aangetoond in een eerste inventarisatie van flora en fauna in 1995/1996 door Ben van As), volgden in 1999/2000 plannen voor een hippisch centrum met allerlei faciliteiten (o.a. een drafbaan) en een groot retro-kasteel-hotel in het gebied, compleet met ontsluitingswegen en 500 parkeerplaatsen. Reden voor de Stichting Groeiend Verzet in de Lickebaert (motor van het eerdere protest) om de KNNV - afdeling Waterweg-Noord te verzoeken een nieuwe inventarisatie uit te voeren. Mede door het resulterende rapport (2002) gingen ook de nieuwe plannen van tafel. Natuurmonumenten, ANWB, Stichting Groeiend Verzet en KNNV-WN stelden een “Inrichtings- en beheersvisie Volksbos en Rietputten” op, later onderschreven door de Reconstructiecommissie Midden-



5

Delfland en Gemeente Vlaardingen. In 2006/2007 kwam het Volksbos in beheer bij het Recreatieschap Midden-Delfland, de Rietputten met aangrenzende graslanden bij Natuurmonumenten. En nu liggen er dus plannen voor de aanleg van een zesbaanssnelweg tussen de A20 en de A15 met een “Blankenburgtunnel” onder de Nieuwe Waterweg. Het is duidelijk dat hierdoor het buitengebied tussen Vlaardingen en Maassluis voorgoed vernield zou worden, temeer omdat het geen geboord, maar een gegraven tracé betreft. Een ten dele goed bewaard gebleven tien eeuwen oud landschap, met de bijbehorende cultuurhistorische rijkdom, wordt opgeofferd; de miljoenen uitgegeven aan de recreatieve inrichting zijn ineens weggegooid geld geworden; de leefbaarheid van het buitengebied zelf en de aangrenzende delen van Vlaardingen en Maassluis wordt zwaar aangetast. Van het Blankenburgtracé staan drie varianten op de kaart. De voorkeursvariant van de minister (“Krabbeplas-West”) loopt door de Graslanden-Noord, Rietput 2 en Rietput 1 en kruist dan de Maassluisse Dijk net ten westen van de Rietputten. De variant “Krabbeplas-Oost” loopt door de Graslanden-Noord, het Volksbos en de Graslanden-West en kruist de Maassluisse Dijk precies daar waar de meeste Wilde kievitsbloemen groeien. Beide varianten vernietigen dus rechtstreeks delen van van het hier beschreven gebied: “Krabbeplas-West” de Rietputten met hun zeldzame en bedreigde moerasvogels, “Krabbeplas-Oost” het Volksbos en de Maassluisse Dijk met zijn unieke flora. In beide gevallen zal de verstoring een groter gebied raken dan het tracé zelf, zowel in de aanlegfase als daarna (nu al is het verkeerslawaai van de Maassluisse Dijk bij tijden bijzonder hinderlijk; als die snelweg er eenmaal ligt kan je hier helemaal je lol wel op). Het laatste geldt natuurlijk ook voor de wat westelijker derde variant (“Middendoor”). Het valt te vrezen dat bij de besluitvorming betreffende het Blankenburgtracé de bijzondere natuurwaarden van het hier beschreven gebied niet of nauwelijks een rol zullen spelen.

3 VERANDERINGEN in het TERREIN

In het Volksbos, de Graslanden-West en -Noord en langs de Maassluisse Dijk is de laatste jaren niet veel veranderd. Het grootste deel van de Graslanden-Oost heeft jaren geleden de bestemming bedrijventerrein gekregen (het aangrenzende oude bedrijventerrein Vergulde Hand heeft te maken met forse leegstand en verloedering, maar het is nou eenmaal voordeliger om, in plaats van zo’n gebied her in te richten, maar weer eens een stuk landelijk gebied op te offeren. Dat heet zorgvuldig omgaan met de schaarse ruimte). Met dank aan de economische situatie is de invulling van deze bestemming flink vertraagd, maar sinds de winter 2010/2011 is het oostelijk deel verdwenen onder een dik pakket zand. De gevolgen van de omvorming naar bedrijventerrein voor de hier broedende weidevogels, de Kleine modderkruiper (Europese Habitatrichtlijn Bijlage 2), de Vroege glazenmaker (Rode Lijst Kwetsbaar), etc., laten zich raden. Ook de Kerkuilen (Rode Lijst Kwetsbaar) die sinds 2007 broeden in het oude boerderijcomplex Vergulde Hand zullen wel verdwijnen. Winter 2009/2010 zijn de sinds de opspuiting van 2001 spontaan opgeslagen Wilgen in Rietput 2 - Zuid gerooid, uitgetrokken en verwijderd (deels door vrijwilligers van Natuurmonumenten, maar vooral met groot materieel), met als gevolg dat hier in 2010 en 2011 weer Kieviten en Tureluurs konden broeden. Het wilgenbroek in Rietput 2 - Noord werd al eerder verwijderd, waarna een deel van het terrein ondiep werd uitgegraven; winter 2011/2012 is dit werk uitgebreid tot het hele terrein. We hebben dus voor broedseizoen 2012 hoge verwachtingen betreffende Kievit, Tureluur en Kleine Plevier! Het dicht begroeide eilandje in de plas van Rietput 1 - Zuid is winter 2008/2009 door vogelaars-vrijwilligers kaalgemaaid, voorzien van antiworteldoek (vastgelegd met basaltblokken) en bedekt met 8 m3 schelpen, met de bedoeling broedgelegenheid te creëren voor bv. Visdief, Scholekster, Kluut en/of Kleine Plevier. Aan de randen van de plas zijn twee rietmat-kijkschermen geplaatst. Helaas bleken Riet en andere planten al in 2009 dwars door doek en schelpen heen weer op te schieten. Dit projectje kan dus als mislukt beschouwd worden. Februari 2008 is een oeverzwaluwwand gemaakt aan de zuidoever van Rietput 5. Februari 2009 is de wand opgeredderd door vogelaar-vrijwilligers. Zowel in 2008 als 2009 waren de Oeverzwaluwen tijdens de voorjaarstrek wel geïnteresseerd, maar hebben ze zich toch niet gevestigd. In 2009 hebben de plaatselijke Vossen de wand onherstelbaar vergraven. Ook dit project is dus voorlopig mislukt. We denken nu aan het iets oplopend ingraven van meterstukken pvc-regenpijp (in het buitenland heb ik hier goede resultaten mee gezien). De slagbomen bij de ingang van het Volksbos en de zuidwestelijke toegang tot de Rietputten (die crossmotoren e.d. moeten tegenhouden) liggen vernield aan de kant. Het in 2006 feestelijk onthulde infopaneel bij de ZW-toegang tot de Rietputten is al lang geleden gesneuveld en tot nu toe niet hersteld en teruggeplaatst. Het identieke paneel bij de ingang van het Volksbos is omstreeks dezelfde tijd beschoten en met spuitverf beklad, speciaal op de hoek met de geen verbodsbepalingen; ook dit is nooit hersteld. Van de vier Natuurmonumenten-borden bij de toegangen tot de Rietputten worden er voortdurend drie uitgetrokken of omgezaagd, in de putten of de bosjes gegooid, gestolen, etc. Dit maakt



6

het ons onmogelijk om bijvoorbeeld mensen met niet-aangelijnde honden op hun gedrag aan te spreken. Dat zal ook wel de bedoeling zijn van deze vernielingen. Zonder toezicht en handhaving is er natuurlijk weinig te doen tegen dit soort vandalisme.

4 PLANTEN

4.1 Aanvullingen plantenlijst De plantenlijst kan worden uitgebreid met de volgende soorten: w = op www.waarneming.nl. f = met foto(‘s) volledige lijsten sinds 1995: zie bijlage VAATPLANTEN voor het eerst gevonden Streepvarenfamilie Aspleniaceae 280 Tongvaren Asplenium scolopendrium 21-09-2010 N van Dwarspad-W Volksbos 1 op greppelrand + 1 midden in bosvak (wf, zie ook omslagfoto); eind 2011 en begin 2012 elders in Volksbos nog 6 exx. op greppel- of randen Dennenfamilie Pinaceae geen Ned. naam Pinus leucodermis 1 in 2003 gevonden geplante Pinus sp. (exoot) ZW-hoek Volksbos is in 2011 nagedetermineerd als P.leucodermis Aronskelkfamilie Araceae 281 Wortelloos kroos Wolffia arrhiza 07-06-2011 talrijk in kroosmonsters Graslanden-W en –N 282 Knopkroos Lemna turionifera 07-06-2011 matig talrijk in kroosmonsters Graslanden-W en –N Zoutgrasfamilie Juncaginaceae 283 Moeraszoutgras Triglochin palustris 07-06-2011 2 bloeiend langs sloot Graslanden-W Aspergefamilie Asparagaceae 284 Blauwe druifjes Muscari botryoides 13-04-2011 1 pol bloeiend Volksbos-N-Midden Cypergrassenfamilie Cyperaceae 285 Valse voszegge Carex otrubae 14-05-2011 ca.5 pollen bloeiend bij spoorsloot Graslanden-N Ranonkelfamilie Ranunculaceae 286 Behaarde boterbloem Ranunculus sardous 14-05-2011 ca.100 bloeiend Graslanden-N Duizendknoopfamilie Polygonaceae 287 Kluwenzuring Rumex conglomeratus 07-06-2011 ca.10 bloeiend Graslanden-W Anjerfamilie Caryophyllaceae 288 Dagkoekoeksbloem Silene dioica 21-09-2010 bloeiend diverse plekken Volksbos Wilgenfamilie Salicaceae 289 Schietwilg x Kraakwilg Salix x rubens 26-09-2011 1 Volksbos (Ben van As) Rozenfamilie Rosaceae 290 Framboos Rubus idaeus 30-06-2010 1 in vrucht langs pad Volksbos-NW 291 Schijnaardbei Potentilla indica 17-05-2011 ca.20m2 en uitbreidend Volksbos-ZO 292 Peer Pyrus communis 12-04-2011 1 (stam-Ø ca.2 cm) bloeiend Volksbos-NO, op “klokhuiswerpafstand” van pad 293 Zoete kers Prunus avium 10-07-2010 2 zaailingen bloeiend Volksbos-N-Midden + 1 zaailing bloeiend bij ingang Volksbos 294 Sleedoorn Prunus spinosa 06-04-2011 1 zaailing bloeiend Mid-W-Ringdijk Rietput 1 Kornoeljefamilie Cornaceae 295 Canadese kornoelje Cornus sericea 27-10-2011 1 jonge zaailing langs pad Volksbos-NW Sleutelbloemfamilie Primulaceae 296 Puntwederik Lysimachia punctata 23-06-2010 3 bloeiend op bultje tuingrond ZW-ringdijk Volksbos Weegbreefamilie Plantaginaceae 297 Tijmereprijs Veronica serpyllifolia 11-05-2011 ca.5 bloeiend Volksbos Dwarspad-O Composietenfamilie Asteraceae 298 Late guldenroede Solidago gigantea 27-07-2011 ≥ 20 bloeiend NW-ringdijk Rietput 1 299 Canadese fijnstraal Conyza canadensis 28-07-2010 3 bloeiend dijkje door Rietput 2 – Z; 07-06-2011 enkele Graslanden-W 300 Kleine leeuwentand Leontodon saxatilis 13-08-2011 3 bloeiend Graslanden-W WIEREN 005 Waternetje Hydrodictyon reticulatum 14-05-2011 massaal spoorsloot Graslanden-N 006 Mougeotia sp. 14-05-2011 vrij talrijk spoorsloot Graslanden-N 007 Zygnema sp. 14-05-2011 vrij talrijk spoorsloot Graslanden-N Tongvaren (wettelijk beschermd!) is vrij zeldzaam in stedelijke gebieden (het “Urbane” floradistrict), maar zeer zeldzaam daarbuiten. Meestal groeit de plant op muren, greppelranden, etc. Eén van de exemplaren in het Volksbos groeit midden in een bosvak: dat schijnt bijzonder te zijn. Knopkroos en Late guldenroede zijn recent toenemende neofyten uit N.-Amerika en/of Azië. Bij Blauwe druifjes, Schijnaardbei en Puntwederik gaat het ongetwijfeld om verwilderde tuinplanten. Framboos, Zoete kers, Sleedoorn en Canadese kornoelje zullen wel als zaad of pit via vogeluitwerpselen aangevoerd zijn; bij de Peer vermoed ik menselijke tussenkomst. Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia, voorjaar 2011 een bloeiend exemplaar langs een pad in Volksbos-N-Midden) is na 1996 niet meer gemeld in het gebied.



7

4.2 Botanische inventarisatie graslanden bij Rietputten-Volksbos in 2011 KNNV - afdeling Delfland werkt samen met GZH (Groenservice Zuid-Holland) en Vockestaert (Agrarische Natuurvereniging voor Midden-Delfland e.o.) bij het beheer van verschillende gebieden om de natuurwaarden zo goed mogelijk te ontwikkelen. Op basis van inventarisaties geeft KNNV-Delfland adviezen voor bijvoorbeeld het maaibeheer. GZH en Vockestaert hebben o.a. enkele graslanden in beheer bij het Volksbos Lickebaert en de Rietputten (een ander deel van deze graslanden is in beheer bij Natuurmonumenten), en hebben advies gevraagd t.a.v. het onderhoud van deze terreinen. KNNV - afdeling Waterweg-Noord monitort al sinds 1996 het Volksbos, de Rietputten en omgeving, inclusief de bedoelde graslanden (Graslanden-West en -Noord). Om die reden heeft KNNV-Delfland ons, KNNV-Waterweg-Noord, gevraagd om inventarisatiegegevens. De Plantenwerkgroep van KNNV-WN heeft in de periode april-september 2011 gedurende 6 maandelijkse middagexcursies de Floron-streeplijst gehanteerd. De ingevulde streeplijst is verzonden aan Floron. De volgende plantensoorten zijn aangetroffen: kolom a: abundantiesoort met -code (B = 2-5 exx., D = 26-50 exx., E = 51-500 exx., F = 501-5000 exx.) kolom n: n = nieuw voor het gebied a n a n Gewoon duizendblad Achillea millefolium Mannagras Glyceria fluitans Gewoon struisgras Agrostis capillaris Liesgras Glyceria maxima Smalle waterweegbree Alisma gramineum E Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum B Kraailook Allium vineale Gewone berenklauw Heracleum sphondylium Geknikte vossenstaart Alopecurus geniculatus Lidsteng Hippuris vulgaris D Grote vossenstaart Alopecurus pratensis Gestreepte witbol Holcus lanatus IJle dravik Anisantha sterilis Kruipertje Hordeum murinum Gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum Biggenkruid Hypochaeris radicata Fluitenkruid Anthriscus sylvestris Gele lis Iris pseudacoris Grote klit Arctium lappa Jakobskruiskruid Jacobaea vulgaris Gewone klit Arctium minus Zomprus Juncus articulatus Glanshaver Arrhenatherum elatius Kompassla Lactuca serriola Spiesmelde Atriplex prostata Witte dovenetel Lamium album Grote kroosvaren Azolla filiculoides Paarse dovenetel Lamium purpureum Madeliefje Bellis perennis Akkerkool Lapsana communis Veerdelig tandzaad Bidens tripartita Veldlathyrus Lathyrus pratensis Heen Bolboschoenus maritimus Bultkroos Lemna gibba Raapzaad Brassica rapa Klein kroos Lemna minor Zachte dravik Bromus hordeaceus ssp.hord. Puntkroos Lemna trisulca Zwanenbloem Butomus umbellatus D Knopkroos Lemna turionifera n Stomphoekig sterrenkroos Callitriche obtusangula Kleine leeuwentand Leontodon saxatilis n Gewoon herderstasje Capsella bursa-pastoris Engels raaigras Lolium perenne Kleine veldkers Cardamine hirsuta Echte kamille Matricaria chamomilla Pinksterbloem Cardamine pratensis Schijfkamille Matricaria discoidea Kruldistel Carduus crispus Watermunt Mentha aquatica Ruige zegge Carex hirta Akkervergeet-mij-nietje Myosotis arvensis Valse voszegge Carex otrubae n Aarvederkruid Myriophyllum spicatum Watergras Catabrosa aquatica Slanke waterkers Nasturtium microphyllum Knoopkruid Centaurea jacea Watergentiaan Nymphoides peltata E Gewone hoornbloem Cerastium fontanum ssp.vulgare Pijptorkruid Oenanthe fistulosa Stippelganzenvoet Chenopodium ficifolium Veenwortel Persicaria amphibia Rode ganzenvoet Chenopodium rubrum Beklierde duizendknoop Persicaria lapathifolia Akkerdistel Cirsium arvense Perzikkruid Persicaria maculosa Speerdistel Cirsium vulgare Timoteegras Phleum pratense ssp.prat. Akkerwinde Convolvulus arvensis Riet Phragmites australis Haagwinde Convolvulus sepium Smalle weegbree Plantago lanceolata Canadese fijnstraal Conyza canadensis n Grote weegbree Plantago major ssp.major Grove varkenskers Coronopus squamatus Straatgras Poa annua Klein streepzaad Crepis cappillaris Veldbeemdgras Poa pratensis Kropaar Dactylis glomerata Gewoon varkensgras Polygonum aviculare Ruwe smele Deschampsia cespitosa Schedefonteinkruid Potamogeton pectinatus Gewone waterbies Eleocharis palustris Zilverschoon Potentilla anserina Smalle waterpest Elodea nuttallii Heelblaadjes Pulicaria dysenterica D Kweek Elytrigia repens Scherpe boterbloem Ranunculus acris Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum Stijve waterranonkel Ranunculus circinatus Viltige basterdwederik Epilobium parviflorum Behaarde boterbloem Ranunculus sardous E n Heermoes Equisetum arvense Kruipende boterbloem Ranunculus repens Holpijp Equisetum fluviatile F Blaartrekkende boterbloem Ranunculus sceleratus Koninginnekruid Eupatorium cannabinum Veldzuring Rumex acetosa Gewoon speenkruid Ficaria verna ssp.verna Kluwenzuring Rumex conglomeratus n Kleefkruid Galium aparine Krulzuring Rumex crispus Slipbladige ooievaarsbek Geranium dissectum Ridderzuring Rumex obtusifolius Zachte ooievaarsbek Geranium molle Pijlkruid Sagittaria sagittifolia D Kleine ooievaarsbek Geranium pusillum Herik Sinapis arvensis Hondsdraf Glechoma hederacea Gekroesde melkdistel Sonchus asper



8

gevonden plantensoorten (vervolg) a n a n Gewone melkdistel Sonchus oleraceus Grote egelskop Sparganium erectum s.l. Moeraszoutgras Triglochin palustris n Veelwortelig kroos Spirodela polyrhiza Klein hoefblad Tussilago farfara Vogelmuur Stellaria media Grote lisdodde Typha latifolia Gewone smeerwortel Symphytum officinale Grote brandnetel Urtica dioica Paardenbloem Taraxacum officinale Grote ereprijs Veronica persica Kleine klaver Trifolium dubium Smalle wikke Vicia sativa ssp.nigra Rode klaver Trifolium pratense Voederwikke Vicia sativa ssp.sativa Witte klaver Trifolium repens Wortelloos kroos Wolffia arhiza n

In verschillende sloten zijn tevens de volgende Wieren/Algen gevonden: “Flap” Cladophora sp. Mougeotia sp. n Darmwier Enteromorpha intestinalis Zygnema sp. n Waternetje Hydrodictyon reticulatum n

De betreffende graslanden zijn in 2001 serieus botanisch geïnventariseerd: o.l.v. Wim Rozema heeft de toenmalige Floristische Werkgroep van KNNV - afdeling Waterweg-Noord hier enkele malen gestreeplijst. Nadien zijn alleen aanvullingen genoteerd. Vergeleken met de laatste totaallijst voor Volksbos, Rietputten en Omgeving zijn de volgende soorten “nieuw” voor het gebied: Valse voszegge Carex otrubae Behaarde boterbloem Ranunculus sardous E Canadese fijnstraal Conyza canadensis Kluwenzuring Rumex conglomeratus Knopkroos Lemna turionifera Moeraszoutgras Triglochin palustris Kleine leeuwentand Leontodon saxatilis Wortelloos kroos Wolffia arhiza wieren/algen: Mougeotia sp. Waternetje Hydrodictyon reticulatum Zygnema sp.

O.a. de volgende soorten zijn eerder wel, maar in 2011 niet gevonden in de betreffende graslanden: Grote waterweegbree Alisma plantago-aquatica Zulte Aster tripolium 2006 1 grote pol bij een zoute wel Knikkend tandzaad Bidens cernua Zwart tandzaad Bidens frondosa Grof hoornblad Ceratophyllum demersum Brede waterpest Elodea canadensis niet meer na 1996, rode lijst GE Dwergkroos Lemna minuta Tenger fontijnkruid Potamogeton pusillus Waterzuring Rumex hydrolapathum wieren/algen: Breekbaar kransblad Chara globularis niet meer na 1996 Gewoon kransblad (longibr.) Chara vulgaris var. longibracteata De Lidsteng (Hippuris vulgaris) is, vergeleken met de situatie in 2001, duidelijk minder abundant in de slootvegetaties van de betreffende graslanden. Tenslotte zij vermeld dat enige soorten die eerder alleen elders in het gebied aangetroffen werden (m.n. op de noordflank van de Maassluisse Dijk) nu ook gevonden zijn in de betreffende graslanden, zoals: Heermoes Equisetum arvense Kleine klaver Trifolium dubium Kraailook Allium vineale Akkerwinde Convolvulus arvensis Gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum Knoopkruid Centaurea jacea Veldlathyrus Lathyrus pratensis

4.3 De Wilde kievitsbloemen van de Maassluisse Dijk: goed nieuws!

Al jarenlang bekommeren leden van KNNV - afdeling Waterweg-Noord zich om de Wilde kievitsbloemen van de Maassluisse Dijk (zie de voorgaande rapporten en artikeltje in Natura 2007:104[2]56). Wij proberen ze jaarlijks nauwkeurig te registreren, maar dat lukt soms niet of slechts gedeeltelijk, zoals in 2009 en 2010, bv. wegens afwezigheid van tellers in de bloeiperiode van de plant. In 2011 is geteld op 07, 11 en 14-04 (Loek Batenburg, Geertje Pettinga). Wilde kievitsbloem De Wilde kievitsbloem is vrij zeldzaam in N.W.-Overijssel en zeer zeldzaam elders in het land (komt vooral nog voor in Friesland, Noord- en Zuid-Holland). Omdat op de weinige overgebleven groeiplaatsen in Nederland het aantal planten achteruit gaat, is de plant een Wettelijk Beschermde



9

Soort (Flora- en faunawet) en staat ze op de Rode Lijst categorie BE-10, wat vertaald kan worden als “bedreigd en zeldzaam”. De plaatselijke populatie Het betreft hier het meest zuidwestelijke voorkomen van de Wilde kievitsbloem in Nederland. Naar verluidt vertellen stokoude Vlaardingers en Maassluizers dat ze vroeger elk jaar armenvol kievitsbloemen plukten in het buitendijkse gebied langs de Nieuwe Waterweg. Dit gebied is al decennia geleden verdwenen onder de nieuwe Delflandse Dijk en vele meters havenbagger. Het huidige voorkomen op de landzijde van de dijk is een relictsituatie en het resultaat van 9 eeuwen extensief gebruik – één- of tweemaal per jaar laat gehooid, waarschijnlijk nooit of hooguit zelden bemest – en constante dijkkwel. Dat hier een levensvatbare populatie op de binnenkant van een dijk groeit is uniek, in ieder geval voor Nederland, maar mogelijk voor het hele (bijna uitsluitend Noordwest-Europese) verspreidingsgebied van de soort! Aantalsontwikkeling De Wilde kievitsbloem schijnt zich niet of nauwelijks te vermeerderen met nieuwe bolletjes, maar (bijna?) uitsluitend door zaad. Het zaad is op zijn vroegst rijp in de eerste week van juli. Eind jaren ’90 dreigde de plaatselijke populatie uit te sterven. Op ons aandringen maait, sinds 1997, het Hoogheemraadschap van Delfland de landzijde van de Maassluisse Dijk pas in de loop van juli of nog later. Vanaf dat moment kon weer verjonging optreden. Als je bedenkt dat zaailingen pas na een jaar of 7-8 gaan bloeien, is het niet moeilijk om de piek in 2004-2005 te verklaren! Na 2005 liep het aantal bloeiende planten weer terug (in 2009 en 2010 is niet systematisch geteld, maar de trend was meer dan duidelijk). We begonnen ons al ernstig zorgen te maken over het voortbestaan van de populatie en gingen denken aan zaken als voedselgebrek (planten in uiterwaarden worden bij hoogwater voorzien van kleideeltjes en ander voedsel; planten in veenweiden worden meestal licht bemest door bv. nabeweiding na het hooien). Tot onze grote verbazing en opluchting blijkt 2011 echter een nieuw recordjaar, met maar liefst 443 bloeistengels (vorig record: 2005 met 308 bloeistengels)! Alle uit de vorige tien jaren bekende groeiplekken zijn teruggevonden. 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 aantal planten met bloeistengel 83 53 24 46 ? ≥36 138 187 142 226 308 250 196 153 ≥33 ≥30 443

Verklaring van de toename in 2011 De geheel onverwachte extreme toename van het aantal bloeistengels in 2011 lijkt niet makkelijk te verklaren. Ongetwijfeld hebben weersomstandigheden een rol gespeeld: we hebben opeenvolgend drie winters gehad die duidelijk strenger waren dan alle vorige sinds 1997. Ook een lagere predatiedruk (zie hieronder) kan een rol gespeeld hebben. Statistiek e.d. zijn nooit mijn sterke kant geweest, maar - in het volledige besef dat een deskundige hier mogelijk gehakt van maakt - waag ik me toch aan de volgende speculatie: Zaailingen hebben minstens 7 jaar nodig om te gaan bloeien. Sinds 1997 vindt verjonging plaats, met als gevolg een bloeipiek vanaf 2004. Die leverde extra zaad en zaailingen op, welke laatste dus gaan bloeien vanaf 2011, wat een nieuwe bloeipiek opleverde. Als deze redenering klopt, kunnen we misschien in 2018 weer een flinke toename tegemoet zien, maar uiteindelijk zal dit “7-jaars-effect” (als het al bestaat), o.a. door de natuurlijke spreiding in het aantal jaren benodigd om bloeirijp te worden, toch moeten afvlakken. Predatie van knoppen en bloemen Alle voorgaande jaren werd een zeer aanzienlijk deel, meestal ruim meer dan de helft, van de knoppen en/of bloemen aangetast, vaak al in een heel pril stadium. Gedacht is aan fazanten en/of houtduiven die dit benutten als vitaminebron (zoals Huismussen de oranje Crocussen in onze tuintjes te lijf gaan). Ook hebben we wel eens naaktslakken op heterdaad betrapt. De meest voor de hand liggende boosdoener is natuurlijk het Leliehaantje (Lilioceris lilii), maar die hebben we hier nooit kunnen vinden, tot Wim Rozema 20.04.2011 1 exemplaar op een kievitsbloem aantrof! In 2011 bleken de knoppen en/of bloemen niet of nauwelijks aangetast. Wellicht is het Leliehaantje door drie opeenvolgende relatief strenge winters (en misschien ook door het geringe aantal bloeistengels in de afgelopen jaren) gedecimeerd? Zaadverspreiding Het zaad van Wilde kievitsbloemen in uiterwaarden wordt verspreid/verspoeld bij hoge rivierwaterstanden. Dat is in onze binnendijkse situatie uiteraard niet mogelijk. Het aantal bloeiende planten is in 2011 flink toegenomen, maar het aantal groeiplekken (10-17, afhankelijk van de definitie



10

van een groeiplek) is al jaren constant. We zien trouwens hier en daar wel een duidelijke verticale verspreiding (door verspoeling van zaden met regenwater op deze zeer steile dijk). De evidente manier om het aantal groeiplekken te laten toenemen (en daarmee de kwetsbaarheid van de populatie te verminderen) is natuurlijk om zaad te winnen van de plaatselijke kievitsbloemen (makkelijker gezegd dan gedaan: de zaaddozen zijn mid-juli nauwelijks terug te vinden tussen het meer dan kniehoge gras) en uit te strooien op de goede hoogte op de dijk tussen de bekende groeiplaatsen. Maar ja, dan komt uiteraard de gewetensvraag: waar houdt verantwoord natuurbeheer op en begint het “tuinieren”.

Wilde kievitsbloemen op de Maassluisse Dijk, 07-04-2011. Foto: Jan Naaijkens

5 ZOOGDIEREN, REPTIELEN, AMFIBIEËN en VISSEN volledige lijsten sinds 1995: zie bijlage

In deze verslagperiode werden Bosmuis, Woelrat, Ree, Huisspitsmuis, Haas, Dwergmuis, Veldmuis, Huismuis, Hermelijn, Wezel, Muskusrat, Bruine rat, Bosspitsmuis, Mol en Vos waargenomen (zichtwaarnemingen, doodvondsten, braakbalvondsten of sporen). Niet dus Egel, Bunzing (of Fret of hybride), Waterspitsmuis, Konijn en Gewone dwergvleermuis. Van het Ree vonden we verse prenten bij de ingang van het Volksbos op 15-02 en 15-03-2011: de eerste waarnemingen in het gebied sinds 14-04-2004. Het is opvallend dat deze soort, tegenwoordig toch verspreid over bijna heel Nederland, in onze regio zo weinig gezien wordt. Op 18-02-2012 vond ik een (oud) nest van een Dwergmuis langs het paadje naar de vogelkijkhut. Nico van Lier heeft 10-06-2011 een Hermelijn gefotografeerd in de Rietputten (www.waarneming.nl). Muskusratten zijn de laatste jaren weinig talrijk in het gebied: na jarenlange inspanningen is de stand nu onder controle (med. muskusrattenvanger Gerrit de Winter). Sinds jaar en dag vormt het gebied (onderdeel van) het territorium van een familie Vos. Vaak worden één of twee onderling duidelijk verschillende volwassen exemplaren waargenomen (soms met prooi in de bek), ruik je een geurvlag, zie je verse drollen of vind je nieuwe prooiresten. ‘s Avonds 04-06-2011 had ik het genoegen om bijna 10 minuten te kunnen kijken naar twee spelende jonkies in het Volksbos.



11

Voor het eerst is nu ook een reptiel waargenomen in het gebied (zij het een exoot/escape): Moerasschildpadden p.p. Emydidae 001 Roodwangschildpad Trachemys scripta 23-06-2010 1 adult zonnend Rietput 3-N

Over de amfibieën valt niets nieuws te melden. Ook bij de soortgroep vissen zijn geen nieuwe soorten aangetroffen. Bij de inval van de koude in de winter 2010/2011 lagen minstens 60 grote Schubkarpers naar lucht te happen in een smalle strook nog niet dichtgevroren water in Rietput 3 - Noord, langs het dijkje tussen Rietput 3 en 5. Toen het ijs, met veel sneeuw erop, eenmaal weer gesmolten was, lag het hier bezaaid met minstens 100 dode Karpers, waarvan vele de kant op getrokken waren: langdurig feest dus voor aaseters als Vos, Roerdomp, Blauwe Reiger, Grote Mantelmeeuw, etc. Al deze Karpers waren groter dan ca.35cm; de kleinere exemplaren hebben kennelijk het zuurstofgebrek (of de moerasgasophoping of wat dan ook) overleefd.

6 VOGELS

Naamgeving en soortconcept in dit rapport volgen de aanbevelingen van de Commissie Systematiek Nederlandse Avifauna (CSNA, zie “Lijst van Nederlandse Vogelsoorten” versie januari 2012); de soortvolgorde is de “klassieke” conform Voous (1980). De meeste vogelwaarnemingen komen van het “Monitoringteam Volksbos/Rietputten”, dat, in principe, in wisselende samenstelling, elke woensdagochtend het terrein bezoekt. Bij elk bezoek werd de streeplijst ingevuld; na thuiskomst werden (bijna altijd) de waarnemingen verder uitgewerkt en werd (vaak) het meest vermeldenswaardige op [email protected] gezet. Wim Bosma, Mari van der Giessen, Sjaak Keijzer, Jan Naaijkens, Jenny Paans, Jan van der Pijl, Daan Ritter, Dirk Sparreboom, Jaap de Visser, Henk van Woerden (en mensen die meer incidenteel meededen): bedankt! Heel vaak kwamen we in het veld muskusrattenvanger Gerrit de Winter tegen, die veel interessants wist te melden. Uiteraard zijn ook andere waarnemingen verwerkt, zowel van leden van ons groepje als van derden, binnengekomen als persoonlijke mededeling, via de yahoogroup, via www.waarneming.nl, etc. In deze gevallen wordt/worden de waarnemer(s) hier vermeld. In 2001 werden de broedvogels in het gehele gebied geteld, grotendeels volgens de klassieke “zingende-mannetjes-methode”. In de jaren daarna is dit niet gebeurd, maar hebben we wel van de “meer bijzondere” broedvogels de aantallen broedparen/territoria hetzij precies bepaald (broedvogels in kleine aantallen), hetzij geschat (broedvogels in grotere aantallen). In 2011 zijn de broedvogels van de Rietputten + Graslanden-West (en feitelijk ook de Graslanden-Noord en de Maassluisse Dijk, maar daar broedt niet veel) systematisch gekarteerd, nu volgens de BMP- (Broedvogel Monitoring Project) methode van Sovon (§ 6.2 en 6.3). In dit kader is in de periode 16-03 - 08-06 het gebied 13 keer langdurig bezocht, waarvan 5 keer vanaf vóór zonsopkomst en 2 keer in de avond/nacht. Het is de bedoeling dat het BMP-onderzoek de komende jaren voortgezet wordt. Bij vergelijking met eerdere jaren moet rekening gehouden worden met het verschil in methodiek. Rode Lijst 2004: GE (gevoelig), KW (kwetsbaar), BE (bedreigd), EB (ernstig bedreigd), VN (verdwenen broedvogel)

6.1 Aanvullingen vogellijst

De vogellijst kan worden uitgebreid met de volgende soorten: w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) volledige lijst sinds 1995: zie bijlage Rode Lijst Sperwers Accipitridae 183 Grauwe Kiekendief Circus pygargus EB 18-04-2010 1♂ overvliegend Rietputtenp (Robin de Lange, w) Fazanten Phasianidae 184 Kwartel Coturnix coturnix 22-09-2010 1♀ of 1ekalenderjaar Z-ringdijk Rietput 4, 02-04-2011 1♂ roepend Rietput 2 (Martin van der Schalk, w) Steltlopers Scolopacidae 185 Bonte Strandloper Calidris alpina VN 03-11 en 17-11-2010 1 Rietputten (met groep Watersnippen) Spechten Picidae 186 Draaihals Jynx torquilla EB 19-10-2011 1 overvliegend Rietputten, van over spoor naar Oeverbos Staartmezen Aegithalidae 187 Witkopstaartmees Aegithalos caudatus caudatus zie §6.4 Klauwieren Laniidae 188 Grauwe Klauwier Lanius collurio BE 30-05-2010 1♂ Rietput 3 / Graslanden-W (Ton en Kees van Schie) 189 Klapekster Lanius excubitor EB 29-09-2010 2 Rietputten, daarna steeds 1 gemeld (div. waarnemers wf, het laatst: 17-10 Remco Ivens, wf)



12

6.2 Broedvogellijst 2010 en 2011 Genoemde aantallen zijn de aantallen broedparen of territora. # aanwezig als broedvogel (aantallen niet bepaald), GW Graslanden-West, GO Graslanden-Oost, GN Graslanden-Noord, VH boerderij-complex Vergulde Hand. Rode Volksbos Rietputten + GW GN + GO + VH Lijst 2010 2011 2010 2011 2010 2011 Dodaars Tachybaptus ruficollis ≥10 11 Fuut Podiceps cristatus 1-2 3 Geoorde Fuut Podiceps nigricollis 1 - Roerdomp Botaurus stellaris BE 2 2 Grauwe Gans Anser anser ≥20 ca.30 Gr.Canadese Gans Branta canadensis - 2 1GO - Nijlgans Alopochen aegyptiaca - 1 # # Bergeend Tadorna tadorna 1 1 Krakeend Anas strepera # # # 26 Wilde Eend Anas platyrhynchos # # # ca.20 # # Zomertaling Anas querquedula KW 1-2 2 Slobeend Anas clypeata KW 3-4 3 Tafeleend Aythia ferina 7-9 12 Kuifeend Aythis fuligula ≥10 20 Rosse Stekelstaart Oxyura jamaicensis 3-5 3 Bruine Kiekendief Circus aeruginosus 1 1 Havik Accipiter gentilis 1 - Sperwer Accipiter nisus 1 1 Buizerd Buteo buteo 1 1 Torenvalk Falco tinnunculus 1VH - Fazant Phasianus colchicus # # # 3 Waterral Rallus aquaticus ≥10 6 Waterhoen Gallinula chloropus # # # 7 # # Meerkoet Fulica atra # 13 # # Scholekster Haematopus ostralegus 1GO 1GO Kievit Vanellus vanellus 3 5 2GO 2GO Tureluur Tringa totanus GE 1 1 1-2GO 1GO Houtduif Columba palumbus # # Turkse Tortel Streptopelia decaocto 1VH 1VH Koekoek Cuculus canorus KW 2 2 Kerkuil Tyto alba KW 1VH 1VH Grote Bonte Specht Dendrocopos major 2 2 Boerenzwaluw Hirundo rustica GE 2-3VH 2-3VH Winterkoning Troglodytes troglodytes # # # 17 #VH #VH Heggenmus Prunella modularis # # # 3 #VH #VH Roodborst Erithacus rubecula # # Nachtegaal Luscinia megarhynchos KW 1? - (Witster)Blauwborst Luscinia svecica cyanecula 3-4 4 20-25 29 Merel Turdus merula # # # 2 #VH #VH Zanglijster Turdus philomelos # # - 1 Sprinkhaanzanger Locustella naevia 1 2-3 ≥2 6 Snor Locustella luscinioides KW 2 1 Rietzanger Acrocephalus schoenobaenus ca.40 52 Bosrietzanger Acrocephalus palustris # # ca.25 28 Kleine Karekiet Acrocephalus scirpaceus ca.40 53 Braamsluiper Sylvia curruca 1 1 Grasmus Sylvia communis # # # 11 Tuinfluiter Sylvia borin # # - 4 Zwartkop Sylvia atricapilla # # - 1 Tjiftjaf Phylloscopus collybita # # # 5 Fitis Phylloscopus trochilus # # # 24 Baardman Panurus biarmicus ca.10 4 Staartmees Aegithalos caudatus europaeus # # Pimpelmees Cyanistes caeruleus # # #VH #VH Koolmees Parus major # # #VH #VH Boomkruiper Certhia brachydactyla 1 - Gaai Garrulus glandarius # # Ekster Pica pica # # Kauw Corvus monedula spermologus #VH #VH Zwarte Kraai Corvus corone # # Spreeuw Sturnus vulgaris #VH #VH Huismus Passer domesticus GE 4-5VH 4-5VH Vink Fringilla coelebs # # Groenling Carduelis chloris # # # 3 Putter Carduelis carduelis # # # 4 Kneu Linaria cannabina KW 1 1 2 10 Rietgors Emberiza schoeniclus ca.30 36



13

De volgende soorten hebben in het gebied gebroed sinds 1996 (zie de vorige rapporten), maar niet in 2010 of 2011: Rode Lijst Rode Lijst Woudaap Ixobrychus minutus EB Ransuil Asio otus KW Knobbelzwaan Cygnus olor Veldleeuwerik Alauda arvensis GE Wintertaling Anas crecca KW Kluut Recurvirostra avocetta Kleine Plevier Charadrius dubius Graspieper Anthus pratensis GE Grutto Limosa limosa GE Witte Kwikstaart Motacilla alba Holenduif Columba oenas ?Wielewaal Oriolus oriolus KW Zomertortel Streptopelia turtur KW ?Appelvink Coccothraustes coccothraustes

6.3 Ontwikkeling broedvogelstand VOLKSBOS De Havik is jaarrond vaak aanwezig in het gebied. Dikwijls gaat het dan om een juveniel. In maart 2010, binnen de datumgrenzen dus, werd boven het Volksbos tweemaal een langdurig baltsende ♂ gezien (“territoriumindicerend”). Op 25 augustus, buiten de datumgrenzen, was een ♀ steeds boven het bos de Buizerds aan het wegjagen (“nestindicerend gedrag”). Volgens de Sovonnormen (minstens drie van zulke waarnemingen, waarvan twee binnen de datumgrenzen) net genoeg om van een broedgeval te mogen spreken. In 2011 waren er geen aanwijzingen voor broeden, maar 29 februari 2012 alarmeerde een Havik in het Volksbos, dus wie weet. Een Nachtegaal, heel 2009 niet waargenomen in het gebied, zong op 2 juni 2010 in het Volksbos, en dat lijkt wat laat om nog aan een doortrekker te denken. Volgens de normen is bij onze bezoekfrequentie één keer zingend niet genoeg. Hooguit een broedgeval met vraagteken dus. Wel werd 21 juli een juveniel gezien in de Rietputten. In 2011 werd slechts één niet-zingende Nachtegaal genoteerd. Van de Sprinkhaanzanger konden we na 2001 voor het Volksbos alleen zingende doortrekkers noteren, maar in 2010 en 2011 werd er weer gebroed in de ruigte bij de ingang en in 2011 ook aan de oostrand van het bos. Zowel in 2010 als 2011 waren er voldoende aanwijzingen (zie § 6.4) voor het broeden van Braamsluipers in het Volksbos. Dat is voor het eerst sinds 1996! De Boomkruiper vestigde zich in het Volksbos in 2008. Ook in 2009 en 2010 was er een broedgeval, maar in 2011 niet. Appelvinken, in 2009 voor het eerst mogelijk broedend in het Volksbos, zijn sindsdien niet meer waargenomen. RIETPUTTEN In 2011 zijn de Rietputten voor het eerst geteld volgens de BMP- (Broedvogel Monitoring Project) methode van Sovon. Bij een aantal van de meer talrijke broedvogels (Tafeleend, Kuifeend, Blauwborst, Rietzanger, Bosrietzanger, Kleine Karekiet, Rietgors) bleken we met de BMP-methode tot hogere aantallen broedparen/territoria te komen dan via de schattingen van vorige jaren. Het gaat in die gevallen mogelijk niet om een reële toename, maar om een verschil in methodiek! Na de succesvolle broedgevallen in 2008 (één) en 2009 (twee) van de Geoorde Fuut, viel 2010 tegen: wel een broedpaar, maar geen waargenomen broedsucces. In 2011 kwamen ze zelfs pas na de broedtijd opdagen. Het aantal broedende Grauwe Ganzen neemt nog steeds toe. In 2011 waren er net voor de broedtijd ca.150 in het gebied aanwezig; als hiervan ca.40% broedt (de rest zijn onvolwassen dieren) kom je op ca.30 broedparen. Voor het eerst sinds 2006 hadden we in 2010 en 2011 weer broedende Bergeenden. Het broeden van Wintertalingen in de Rietputten in 2009 heeft zich helaas niet herhaald. Van de Rosse Stekelstaart werden zowel in 2010 als in 2011 weer vrouwen met een toom pullen gezien. De Bruine Kiekendieven hebben in 2010 mogelijk één jong grootgebracht; in 2011 hebben we nauwelijks balts en gesleep met nestmateriaal gezien en ook geen broedsucces kunnen vaststellen. Het aantal territoria van de Waterral in 2011 viel tegen vergeleken met de voorgaande jaren, ongetwijfeld door de pittige en sneeuwrijke winter 2010/2011. Voor de Kleine Plevier was het in de winter 2008/2009 uitgegraven deel van Rietput 2 - Noord in het broedseizoen 2010 al weer teveel dichtgegroeid; Kievit en Tureluur zijn wat dit betreft flexibeler. Van de Baardman is bekend dat strenge winters tot zware verliezen leiden. Jarenlang hadden we 20-25 broedparen in de Rietputten, maar na de betrekkelijk koude winter 2008/2009 viel het aantal terug naar 12-15 paar, na de ook weer relatief strenge winter 2009/2010 naar ca.10 paar, en aan het eind van de pittige en vooral sneeuwrijke winter 2010/2011 was er nauwelijks meer een Baardman te vinden. Gelukkig bleken we het broedseizoen 2011 toch nog met 4 paar in te gaan. Ter compensatie kunnen ze 3-4 legsels per jaar produceren, met als gevolg dat in de loop van 2011 de Rietputten weer behoorlijk bevolkt raakten. De echte koudeperiode in de winter 2011/2012 duurde gelukkig maar kort: i.t.t. tot vorig jaar net voor de broedtijd zitten nu overal in de Rietputten Baardmannen!



14

Dit type populatieontwikkeling draagt een inteeltrisico met zich mee. Een aantal jaren geleden hebben we gedurende enige tijd een mismaakte juveniel (bochel in de nek, onderontwikkelde vleugels, kreupel, etc.) kunnen volgen, mogelijk dus een inteeltslachtoffer. Bijgaande foto van een geringde Baardman - in de Rietputten wordt niet geringd; de vogel komt dus van elders - toont aan dat er gelukkig uitwisseling is met andere populaties.

Geringde ♂ Baardman in de Rietputten, 10-02-2012. Foto: Daan Ritter. Sprinkhaanzanger, Grasmus en Kneu deden het in 2011 duidelijk beter dan in voorgaande jaren. Door de verdere ontwikkeling van boom- en struikopslag konden Zanglijster, Tuinfluiter, Zwartkop, Groenling en Putter zich als broedvogel in de Rietputten vestigen. Het verwijderen van het wilgenbos in Rietput 2 had als gevolg dat de Pimpelmees weer geschrapt kon worden. GRASLANDEN Er broeden nog steeds Kieviten in de Graslanden-West en -Oost; in de Graslanden-Oost Tureluurs en in 2010 en 2011 eindelijk weer eens Scholeksters (voor het eerst sinds 2001!). Grutto, Veldleeuwerik en Graspieper zijn hier als broedvogel al heel lang geleden verdwenen. BOERDERIJ VERGULDE HAND Torenvalken hebben jarenlang gebroed in een kast in een boom bij deze boerderij, maar in 2011 hebben we ze hier helaas niet meer gezien. De Kerkuilen hebben hun best weer gedaan: na 5 + 4 geringde en uitgevlogen jongen in 2007, 0 in 2008 en 3 in 2009 volgden in zowel 2010 als 2011 4 stuks. Hoelang de uilen het hier nog zullen volhouden als de boerderij middenin een bedrijventerrein komt te liggen is natuurlijk de vraag. Hetzelfde geldt voor de Boerenzwaluwen en de Huismussen.

6.4 Samenvatting vogelwaarnemingen 15-02-2010 - 15-03-2012 Plaatsaanduidingen: Vb Volksbos Lickebaert, Rp Rietputten, Ob Oeverbos De Lickebaert, GW Graslanden-West, GO Graslanden-Oost, GN Graslanden-Noord, VH boerderijcomplex Vergulde Hand, Rp3-M midden in Rietput 3, Rp1-Z zuidelijk deel van Rietput 1, etc. (zie kaart). Andere afkortingen: p pa(a)r(en), (sub)ad (sub)adult(e)(n), juv juveniel(e)(n), 1ekj 1e kalenderjaar, max maximaal, e/o en/of, ov overvliegend(e), tp ter plaatse (in het terrein), geh gehoord. B broedgeval(len)/broedpoging in deze periode (zie ook § 6.2 en 6.3). Waarnemers (w = op www.waarneming.nl, f = met foto[‘s]): BvA Ben van As, GB Garry Bakker, JB Jeroen Bes, RB René Boelens, AdB Anita de Bruijn, BdB Bas de Bruijn, JvD Jurrien van Deijk, BG Ben Gaxiola, AvdG Alex van der Giessen, IG Ies Goedbloed, HH Hannah Heikoop, RI Remco Ivens, DJ Diego Jansen, RdJ Rien de Jongste, TvdK Ted van der Knaap, JK Jan



15

Koen, RdL Robin de Lange, DL Danny Laponder, JvdM (Jan van der Meulen), KM Kees Mostert, FO Frank Oling, MvdS Martin van der Schalk, T&KvS Ton en Kees van Schie, JS Joost Simons, MV Michiel Vaartjes, MVe Michel Veldt, BV Bart Vastenhouw, GV Gert Vonk, AV André Vuijk, RW Ruud Wielinga, GdW Gerrit de Winter, WvY Wim van Yperen. Indien geen waarnemer(s) vermeld: “Monitoringteam Volksbos/Rietputten” (zie § 6). Rode Lijst Dodaars Tachybaptus ruficollis B buiten broedtijd meest afwezig Fuut Podiceps cristatus B buiten broedtijd meest afwezig Geoorde Fuut Podiceps nigricollis B 2010 05-05, 09-05 (BV w en RdJ w), 10-05 (TvdK wf),12-05 (ook JS w), 14-05, 16-05 (RW wf) en 19-05 1p Rp3-N/Rp5; 2011 22-07 2 Rp5 (TvdK wf) 27-07, 03-08 en 17-08 (DJ w) 1 ad Rp5 Aalscholver Phalacrocorax carbo sinensis jaarrond ov e/o op spoorportalen, vaak 1-enkele in/bij Rp, ring- of spoorsloot Roerdomp Botaurus stellaris BE B jaarrond tp Woudaap Ixobrychus minutus EB 2010 18-08 1♀ vliegend onderlangs Maassluisse Dijk (med. onbekende waarnemer) Grote Zilverreiger Casmerodius albus GE vaak 1(-2) tp; 2012 01-02 9 tp Blauwe Reiger Ardea cinerea jaarrond tp (max ca.30) Purperreiger Ardea purpurea BE 2010 27-04 1 Rp (RdJ w); 2011 20-04 1 Rp, 22-04 1 Rp (DJ w), 28-09 1 Rp Ooievaar Ciconia ciconia 2010 15-04 1 ov Rp (BG w); 2011 04-03 1 Rp (JS w, TvdK wf), 16- 03 en 10-08 1 ov Rp, 16-08 1 GO, 15-11 3 ov Rp/Vb; 2012 03-03 1 ov Rp (AV w) Lepelaar Platalea leucorodia feb-sep vaak 1-enkele(-10) ov e/o tp Knobbelzwaan Cygnus olor jaarrond vaak 1-enkele tp e/o ov Kleine Zwaan Cygnus bewickii 2010 27-10 4 ov, 17-11 1 ov Wilde Zwaan Cygnus cygnus 2011 09-11 2 ov Toendrarietgans Anser serrirostris 2010 29-01 35 ov (JvD w), 18-12 50 ov (HH w en IG w) Kleine Rietgans Anser brachyrhynchus 2010 10-11 11 ov, 17-11 ca.50 ov, 15-12 4 ov; 2011 16-11 2 ov Kolgans Anser albifrons sep-mrt vaak ov, soms tp (max ca.120), meest GO e/o GW Grauwe Gans Anser anser B jaarrond tp (max ca.300) e/o ov Keizergans Chen canagica 2011 17-08 1 ov in groepje Brandganzen Indische Gans Anser indicus jaarrond vaak 1(-2) tp bij Grauwe Ganzen Grote Canadese Gans Branta canadensis B jaarrond vaak tp (max ca.60) e/o ov Brandgans Branta leucopsis aug-apr vaak ov, soms tp (max ca.20); 2010 02-06 2 ov; 2011 18-05 2 ov Nijlgans Alopochen aegyptiaca B jaarrond tp (max ca.30) e/o ov Bergeend Tadorna tadorna B jaarrond vaak 1-5 tp e/o ov Smient Anas penelope sep-apr vaak ov, soms tp (max ca.35) Rp Krakeend Anas strepera B jaarrond tp Wintertaling Anas crecca KW medio jun – begin mei max ca.45 tp (vnl. Rp) Wilde Eend Anas platyrhynchos B jaarrond tp Pijlstaart Anas acuta BE 2010 22-09 8 ov, 06-10 enkele ov; 2011 09-03 2♀ GO, 16-03 3♂ + 1♀ Rp5; 2012 07-03 1p Rp Zomertaling Anas querquedula KW B mrt-aug tp Slobeend Anas clypeata KW B jaarrond vaak tp Tafeleend Aythya ferina B jaarrond vaak tp Kuifeend Aythya fuligula B jaarrond vaak tp Grote Zaagbek Mergus merganser 2012 08-02 ca.50 stroomopwaarts ov Waterweg Rosse Stekelstaart Oxyura jamaicensis B buiten broedtijd meest afwezig Wespendief Pernis apivorus 2010 29-09 5 ov, 02-10 1 ov Rode Wouw Milvus milvus 2012 05-02 1 tp grens Rp/Vb (RdJ w) Bruine Kiekendief Circus aeruginosus B vaak ook buiten broedtijd tp Blauwe Kiekendief Circus cyaneus GE dec-mrt vaak 1(-2)♀ tp, vnl. Rp Grauwe Kiekendief Circus pygargus EB 2010 18-04 1♂ ov Rp (RdL w) Havik Accipiter gentilis B jaarrond vaak tp; 2010 05-03 (KM) en 16-03 1♂ steeds baltsend, 25-08 1♀ boven Vb steeds Buizerds wegjagend; 2012 29-02 1 alarmerend Vb Sperwer Accipiter nisus B jaarrond tp e/o ov Buizerd Buteo buteo B jaarrond tp e/o ov Visarend Pandion haliaetus 2010 29-09 en 02-10 1 ov Torenvalk Falco tinnunculus B jaarrond tp Boomvalk Falco subbuteo KW broedend in omgeving, apr-okt 1-enkele ad e/o juv vaak tp Slechtvalk Falco peregrinus GE jaarrond vaak tp e/o ov Kwartel Coturnix coturnix 2010 22-09 1♀ of 1ekj Z-ringdijk Rietput 4; 2011 02-04 1♂ roepend Rp2 (MvdS w) Fazant Phasianus colchicus B jaarrond tp Waterral Rallus aquaticus B jaarrond tp Porseleinhoen Porzana porzana KW 2010 01-05 ’s nachts 1 roepend Rp4 (DL w en GB w) Waterhoen Gallinula chloropus B jaarrond tp Meerkoet Fulica atra B jaarrond tp Scholekster Haematopus ostralegus B jaarrond soms 1-enkele tp of ov Kleine Plevier Charadrius dubius 2011 16-04 (RB wf), 20-04 en 27-04 1 Rp2-N Bontbekplevier Charadrius hiaticula KW 2012 29-02 1-2 Rp2-N Goudplevier Pluvialis apricaria VN 2010 19-05 ca.50 ov, 22-09 en 17-11 groepje ov; 2011 21-12 en 28-12 groepje ov; 2012 04-01 groepje ov, 01-02 1 Rp2-N



16

samenvatting vogelwaarnemingen (vervolg) Kievit Vanellus vanellus B jaarrond vaak tp e/o ov Bonte Strandloper Calidris alpina VN 2010 03-11 en 17-11 1 Rp bij Watersnippen Bokje Lymnocryptes minimus buiten broedtijd vaak tp Rp (max ca.10) Watersnip Gallinago gallinago BE aug-mei vaak tp (max ca.80), vnl. Rp Houtsnip Scolopax rusticola okt-mrt soms 1-enkele Vb e/o Rp Grutto Limosa limosa GE (feb-)mrt-mei(-jun) vaak roepend/baltsend ov (max 22), 2010 24-02 3 GO Regenwulp Numenius phaeopus 2010 02-05 1 ov Rp (BvA); 2011 06-07 1 ov Rp Wulp Numenius arquata sep-jul soms tp (max ca.20 GO) e/o ov Tureluur Tringa totanus GE B buiten broedtijd meest afwezig Groenpootruiter Tringa nebularia 2010 25-05 1 Rp; 2011 05-05 (WvY wf), 06-05 (TvdK wf) en 07-05 (JB wf) 1-3 Rp3-Z, 11-05 2 Rp2-Z, 03-08 2 Rp Witgat Tringa ochropus jaarrond vaak tp (max 4), vnl. Rp Bosruiter Tringa glareola 2011 11-05 2 R2-Z Oeverloper Actitis hypoleucos GE 2010 28-07 1 Rp; 2011 28-09 1 Rp Kokmeeuw Chroicocephalus ridibundus jaarrond bijna altijd tp e/o ov Zwartkopmeeuw Larus melanocephalus 2010 23-03 en 07-04 1 ov Rp; 2011 25-03 (MvdS w) en 26-03 (BG w) 1 ov, 30-03 3 GO, 02-04 1 ov (AvdG w), 03-04 (BvA) en 06-04 2 GO, 07-04 2 ov (JvdM) Stormmeeuw Larus canus jaarrond vaak tp e/o ov Kleine Mantelmeeuw Larus fuscus graellsii/intermedius vaak ov en soms enkele tp (vnl GO), zelden ’s winters Zilvermeeuw Larus argentatus jaarrond altijd ov en soms enkele tp Grote Mantelmeeuw Larus marinus GE 2010 20-10 en 29-12 1 ad ov; 2011 26-01 t/m 09-03 1 ad e/o 1 juv tp Rp, 28-12 1 ad ov Rp; 2012 08-02 1 subad ov Rp Visdief Sterna hirundo KW mei-aug vaak 1-enkele ov, soms 1 tp Holenduif Columba oenas jaarrond soms 1-enkele tp e/o ov Houtduif Columba palumbus B jaarrond tp Turkse Tortel Streptopelia decaocto B jaarrond vaak 1-enkele tp e/o ov Zomertortel Streptopelia turtur KW 2011 02-07 1 Rp (GV w), 27-07 1 Rp1/2 + 2 ov, 03-08 1 ov Rp Halsbandparkiet Psittacula krameri jaarrond ov (max 11), soms tp Koekoek Cuculus canorus KW ‘B’ apr-jul vaak tp (max 2♂ + 1♀ [ook bruine vorm]); 2010 13-08 en 14- 08 (WvY wf) 1 juv Rp2-Z (bedelend, gevoerd door Kleine Karekieten), 18-08 nog aanwezig Kerkuil Tyto alba KW B jaarrond VH; 2010 28-05 1 langdurig jagend Maassluisse Dijk bij Rp (KM) Bosuil Strix aluco 2010 ’s nachts 08-03 1p roepend bosjes over spoor t.h.v. Vb Ransuil Asio otus KW 2010 volgens onbekende wandelaar winter 2009-2010 roestplaats (enkele exx.) in NO-hoek Vb; 2011 04-06 1 bij ingang Vb; 2012 1 dood ZW-hoek Rp (GdW) Velduil Asio flammeus EB 2010 10-11 1 cirkelend boven Vb Gierzwaluw Apus apus eind apr – jul vaak jagend of ov (max ca.100) IJsvogel Alcedo atthis 2010 01-09 1♀ spoorsloot; 2011 23-11 1 spoorsloot/Rp (w) Draaihals Jynx torquilla EB 2011 19-10 1 ov Rp, van over spoor naar Ob (w) Groene Specht Picus viridis KW broedend in omgeving, jaarrond soms tp e/o ov Grote Bonte Specht Dendrocopos major B jaarrond tp Veldleeuwerik Alauda arvensis GE sep-mrt vaak ov (max ca.25); 2011 1 tp Rp1/2 Oeverzwaluw Riparia riparia mrt-jun vaak tp (max ca.5) Boerenzwaluw Hirundo rustica GE B mrt-sep vaak tp (max ca.35) Huiszwaluw Delichon urbicum GE broedend in omgeving, apr-sep vaak tp (max ca.30) Graspieper Anthus pratensis GE aug-apr vaak tp (max ca.20) e/o ov Waterpieper Anthus spinoletta okt-mrt vaak tp GW/Rp/GO (max 5) Gele Kwikstaart Motacilla flava GE 2010 02-04 1 ov (DJ w), 15-04 1 GN (BG w), 25-08 en 22-09 1 ov, 01-09 2 ov; 2011 13-04 1 GW + 1 GN, 20-04 1♂ Rp, 03-08 en 17- 08 2 ov, 31-08 3 GN Grote Gele Kwikstaart Motacilla cinerea 2010 03-03 en 27-10 1 ov; 2011 26-01 1 Rp, 12-10, 02-11 en 28-12 1 ov, 23-11 2 ov; 2012 1 net W van Rp Witte Kwikstaart Motacilla alba mrt-nov vaak 1-enkele tp (vnl. Rp) e/o ov Winterkoning Troglodytes troglodytes B jaarrond tp Heggenmus Prunella modularis B jaarrond tp Roodborst Erithacus rubecula B jaarrond tp Nachtegaal Luscinia megarhynchos KW B? 2010 02-06 1 zingend Vb-O, 21-07 1 juv Rp2-Z; 2011 11-05 1 (niet zingend) Z-rand Vb (Witster-)blauwborst Luscinia svecica cyanecula B mrt-sep tp Paap Saxicola rubetra BE 2010 09-05 1p Rp/GW (JvD w, AdB w, RdJ w, BdB w), 18-08 1 Rp2-N, 01-09, 12-09 (DJ w) en 22-09 4-5 (familie) Rp4/GW, 22-09 6 (familie) GO, 29-09 en 06-10 1 tp; 2011 03-08 1♀ of 1ekj grens Rp/Vb, 31-08 1♀ of 1ekj Rp2-Z, 13-10 2 tp Roodborsttapuit Saxicola rubicola buiten broedtijd vaak 1-enkele tp Tapuit Oenanthe oenanthe BE in trektijd vaak 1-enkele tp Beflijster Turdus torquatus 2010 18-04 11 ov Rp (MV wf) Merel Turdus merula B jaarrond tp Kramsvogel Turdus pilaris GE okt-mrt vaak tp e/o ov (max ca.40); winter 2011-2012 vrij weinig Zanglijster Turdus philomelos B ook buiten broedtijd vaak tp e/o ov (soms massale doortrek) Koperwiek Turdus iliacus sep-mrt vaak tp (max ca.50) e/o ov Grote Lijster Turdus viscivorus in trektijd vaak 1-enkele tp (voorjaar ook vaak zingend/alarmerend)



17

samenvatting vogelwaarnemingen (vervolg) Cetti’s zanger Cettia cetti 2010 18-08 1 geh Rp; 2011 17-08 – 2012 25-01 vaak 1 zingend Rp Sprinkhaanzanger Locustella naevia B buiten broedtijd afwezig Snor Locustella luscinioides KW B buiten broedtijd afwezig Rietzanger Acrocephalus schoenobaenus B buiten broedtijd afwezig Bosrietzanger Acrocephalus palustris B buiten broedtijd afwezig Kleine Karekiet Acrocephalus scirpaceus B buiten broedtijd afwezig Braamsluiper Sylvia curruca B 2010 21-04 1 zingend dijkje Rp1/2, 28-04 1 zingend Z-rand Vb + 1 Rp1-Z, 05-05 3 tp bij ingang Vb, tot 02-06 nog 2 zangmeldingen van anderen Vb-ZW; 2011 11-05 en 18-05 1 zingend bij ingang Vb Grasmus Sylvia communis B buiten broedtijd afwezig Tuinfluiter Sylvia borin B buiten broedtijd afwezig Zwartkop Sylvia atricapilla B mrt-sep tp Tjiftjaf Phylloscopus collybita B elk jaar 1-2 overwinteraars Fitis Phylloscopus trochilus B buiten broedtijd afwezig Baardman Panurus biarmicus B jaarrond Rp Goudhaan Regulus regulus 2010 06-03 1♀ Vb (HZ wf), 27-10, 08-12 en 22-12 2 Vb, 21-12 1 Vb (RdJ w); 2011 26-03 1 zingend Vb (BG w), 16-11 enkele ZW-rand Vb; 2012 1 Vb-ZW (BG w) Vuurgoudhaan Regulus ignicapilla 2012 11-03 1 Vb (DJ w) Buidelmees Remiz pendulinus 2011 19-11 1 roepend Rp3/5 (FO w), 23-11 1 roepend Rp4-NO, roepend weg naar NO (w) Witkopstaartmees Aegithalos caudatus caudatus 2011 21-12 2 (+ 1 “hybride”) bij Staartmezen ingang Vb, 24-12 1 bij ingang Vb (DJ wf); 2012 04-01 1 Vb-W, 08-02 1 ZW-hoek Vb, 15- 02 2 bij Staartmezen ingang Vb Staartmees Aegithalos caudatus europaeus B jaarrond tp (’s winters max ca.45, meest bij ingang Vb) Matkop Poecile montanus GE 2010 27-03 2 Vb (RdJ w), 23-06 1 familie Dwarspad-W Vb, 10-07 1 familie Vb-O, 14-07 1 familie Rp1-Z, 17-08 geh diverse plekken Vb, 01-09 geh W van Rp, 27-10, 10-11 en 16-11 geh Vb Pimpelmees Cyanistes caeruleus B jaarrond tp Koolmees Parus major B jaarrond tp Boomkruiper Certhia brachydactyla B jaarrond vaak Vb; 2011 niet in broedseizoen Wielewaal Oriolus oriolus KW 2010 16-06 voortdurend 1 zingend over spoor, ook antwoord ♀, 07- 07 1p ov Rp van Ob naar Vb Grauwe Klauwier Lanius collurio BE 2010 30-05 1♂ Rp3/GW (T&KvS) Klapekster Lanius excubitor EB 2010 29-09 2 Rp, daarna steeds 1 gemeld (div. waarnemers wf, laatst: 17-10 Remco Ivens, w) Gaai Garrulus glandarius B jaarrond tp Ekster Pica pica B jaarrond tp Kauw Corvus monedula spermologus B jaarrond vaak 1-30 tp en altijd ov (max ca.700, van slaapplaats Ob naar Westwijk Vlaardingen) Roek Corvus frugilegus jaarrond vaak 1-enkele ov, soms 1-enkele tp Zwarte Kraai Corvus corone B jaarrond tp Spreeuw Sturnus vulgaris B jaarrond vaak tp en altijd ov, nazomer/najaar massale slaapplaats Rp (vaak ≥1000) Huismus Passer domesticus GE B jaarrond VH; 2010 12-05 en 19-05 1p Rp4/5; 30-06 1p bij ingang Vb, 21-07 en 28-07 1♂ Rp; 2011 09-02, 14-05 en 20-07 enkele bij ingang Vb Vink Fringilla coelebs B jaarrond tp, buiten broedtijd vaak vele ov Keep Fringilla montifringilla 2010 22-09, 27-10 en 17-11 1 ov, 08-10 groepjes ov (max ca.20), 03-11 3 ov; 2011 06-02 1 Rp3/GW (JK w), 19-10 en 26-10 enkele ov Groenling Chloris chloris B jaarrond tp Putter Carduelis carduelis B jaarrond tp Sijs Spinus spinus okt-mrt(-apr) vaak tp (max ca.40) e/o ov, 2010 14-07 en 28-07 2 bij ingang Vb Kneu Linaria cannabina KW B jaarrond tp (’s winters weinig) Barmsijs sp. Acanthis flammea/cabaret 2010 08-10 ov (geh), 08-12 en 29-12 geh Vb Kruisbek Loxia curvirostra 2010 14-07 3 ov, 17-08 2 ov Goudvink Pyrrhula pyrrhula pyrrhula 2011 26-10 geh Vb, 19-11 1 Vb (FO w) IJsgors Calcarius lapponicus 2010 31-12 1 ov Rp (MVe w) Rietgors Emberiza schoeniclus B jaarrond tp

In het gebied waargenomen sinds september 1995 (zie vorige rapporten), maar niet in de periode 15-02-2010 – 15-03-2012: Rode Lijst Rode Lijst Koereiger Bubulcus ibis Kluut Recurvirostra avosetta Kleine Zilverreiger Egretta garzetta GE Kemphaan Philimachus pugnax EB Heilige Ibis Threskiornis aethiopicus Zwarte Ruiter Tringa erythropus Sneeuwgans Anser caerulescens Grote Stern Sterna sandvicensis BE Casarca Tadorna ferruginea Valkparkiet Nymphicus hollandicus Brilduiker Bucephala clangula Boomleeuwerik Lullula arborea Nonnetje Mergellus albellus Zwarte Roodstaart Phoenicurus ochruros Zwarte Wouw Milvus migrans Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus Smelleken Falco columbarius Grote Karekiet Acrocephalus arundinaceus BE



18

niet waargenomen (vervolg) Spotvogel Hippolais icterina GE Europese Kanarie Serinus serinus Fluiter Phylloscopus sibilatrix “Trompetgoudvink” Pyrrhula pyrrhula ssp. Grauwe Vliegenvanger Muscicapa striata GE Appelvink Coccothraustes coccothraustes Bonte Vliegenvanger Ficedula hypoleuca Geelgors Emberiza citrinella Zwarte Mees Periparus ater Ortolaan Emberiza hortulana EB Ringmus Passer montanus Geelkaptroepiaal Agelaius icterocephalus

7 NACHTVLINDERS en MICRO’S

De nachtvlinderlijst kan worden uitgebreid met de volgende soorten: i = imago(‘s), r = rups(en), m = mijn(en), w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) BvA = Ben van As volledige lijst sinds 1995: zie bijlage voor het eerst gevonden Dwergmineermotten Nepticulidae 408 Windemineermot Stigmella freyella 26-09-2011 2 m op Haagwinde Rietputten (BvA) Mineermotten Gracillariidae 409 Late wilgenvouwmot Phyllonorycter pastorella 26-09-2011 1 m op Schietwilg Volksbos (BvA) Spinselmotten Yponomeutidae 410 Wilgenstippelmot Yponomeuta rorrella 28-05-2011 massaal spinsels op wilgen Volksbos (BvA) Kokermotten Coleophoridae 411 Bijvoetbloemkokermot Coleophora artemisicolella 26-09-2011 1 m op Bijvoet Rietputten (BvA) Palpmotten Gelechiidae 412 Bryotropha sp. 04-07-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Borstelmotten Epermeniidae 413 Mineerborstelmot Epermenia chaerophyllella 26-09-2011 3 m op Gewone berenklauw Rietputten (BvA) Bladrollers Tortricidae 414 Oranje dwergbladroller Pammene aurana 17-07-2010 1 i Rietputten (Ted van der Knaap, wf) Pijlstaarten Sphingidae 415 Kolibrievlinder Macroglossum stellatarum 01-06-2011 1 i N-ringdijk Rietput 4 Spinneruilen Erebidae 416 Donsvlinder Euproctis similis 14-05-2010 1 r Volksbos (Hennie Zeij, wf) Uilen Noctuidae 417 Populierengouduil Xanthia ocellaris 03-10-2010 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 418 Dubbelstipvoorjaarsuil Anorthoa munda 10-05-2009 1 r Volksbos (Uwe Kloss, wf)

8 WEEKDIEREN

De weekdierfauna in het gebied was tot nu toe niet serieus onderzocht, zodat in de voorgaande rapporten slechts een summier en zeer onvolledige lijstje kon worden gegeven. Aart van den Berg en Rob Vink hebben in 2010 zes excursies (12-05, 03-06, 21-07, 04-08, 24-08 en 21-10-2010) aan deze soortgroep gewijd, met als gevolg dat de lijst kan worden uitgebreid van 9 naar 33 soorten (zie bijlage)! De door Aart en Rob genoemde landslakken werden waargenomen in (en bij de ingang van) het Volksbos; de tweekleppigen en zoetwaterslakken met name in de Dijksloot en sloten in de Graslanden-West.

9 GALLEN

De gallenlijst kan worden uitgebreid met de volgende soorten: BvA = Ben van As volledige lijst sinds 1995: zie bijlage op waardorganisme type veroorzaker voor het eerst gevonden PADDENSTOELEN Platte tonderzwam Ganoderma lipsiense 055 Tonderzwambreedvoetvlieg Agathomyia wankowiczii breedvoetvlieg 21-02-2012 Volksbos (tepelgal) VAATPLANTEN Spaanse aak Acer campestre 056 Esdoornviltmijt Aceria macrocheluserinea galmijt 21-11-2010 op ≥50 bladeren Volksbos (BvA) Bijvoet Artemisia vulgaris 057 Bijvoetstengelgalmug Rhopalomyia baccarum galmug 26-09-2011 5 Rietputten (BvA) Akkerdistel Cirsium arvense 058 Distelgalboorvlieg Urophora cardui boorvlieg 26-09-2011 1 Rietputten (BvA) Eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna 059 Meidoornrozetgalmug Dasineura crataegi galmug 26-09-2011 8 Rietputten (BvA) Zomereik Quercus robur



19

gallen (vervolg) 060 Ramshoorngalwesp Andricus aries galwesp 08-03-2012 Rietputten (BvA) 061 Eikenbuitenlobgalmug Macrodiplosis pustularis galmug 26-09-2011 1 Rietputten (BvA) 062 Plaatjesgalwesp Neuroterus albipes galwesp 26-09-2011 3 bladeren Rietputten (BvA) Ridderzuring Rumex obtusifolius 063 Ridderzuringluis Aphis rumicis bladluis 28-05-2011 Rietputten/Volksbos (BvA) Grauwe wilg Salix cinerea 064 Grote wilgwratgalmug Iteomyia major galmug 26-09-2011 1 Volksbos (BvA) 065 Grauwe wilgbladrolwesp Phyllocolpa leucaspis bladwesp 26-09-2011 2 Volksbos (BvA) 066 Grauwe wilgplooibladwesp Phyllocolpa prussica bladwesp 26-09-2011 2 Volksbos (BvA) Rode Waterereprijs Veronica catenata 067 Viltsnuitkever Gymnetron villosulum snuitkever 10-07-2010 massaal Rietput 2 – Z Veenwortelgalmug (Wachtliella persicariae) is, behalve op Veenwortel (Persicaria amphibia), nu ook gevonden op Beklierde duizendknoop (P.lapathifolia). Op Schietwilg x Kraakwilg (Salix x rubens) werden door Ben van As waargenomen Schietwilgbladrandmijt (Aculus magnirostris), Gewone wilgbladrandgalmug (Dasineura marginemtorquens) en Gewone wilgenroosjesgalmug (Rabdophaga rosaria), die eerder werden gevonden op resp. Schietwilg (Salix alba), Katwilg (Salix viminalis) en Schietwilg.

10 CONCLUSIES

In het inventarisatiegebied is, vanaf september 1995 tot nu toe, het voorkomen van 1799 verschillende soorten organismen vastgesteld (zie onderstaande tabel), enkele vormen, ondersoorten en hybriden meegeteld. Vele soortgroepen zijn nog niet serieus onderzocht. Van de waargenomen soorten zijn er verscheidene (vrij tot zeer) zeldzaam, gevoelig, kwetsbaar of (ernstig) bedreigd en in Nederland en/of internationaal beschermd. FF: Flora- en faunawet; EHR2,4,5: Europese Habitatrichtlijn Bijlage 2, 4 resp. 5 soortgroep aantal Rode beschermde soorten soorten Lijst FF EHR2 EHR4 EHR5 vaatplanten 300 31) RL2004 72)

mossen 27 - korstmossen 9 - wieren 7 n.v.t. paddenstoelen/schimmels 400 20 RL2008

zoogdieren 20 13) RL2004 4) 15) 16)

vogels 189 53 RL2004 4)

(waarvan broedvogels 79-81 18-19) reptielen 1 - amfibieën 5 - 4) 37) vissen 8 - 4) 18)

libellen 16 29) RL2004 sprinkhanen/krekels 12 - wantsen/cicaden/plantenluizen 25 n.v.t. nachtvlinders/micro’s 418 n.v.t. dagvlinders 25 210) RL2004 111)

vliegen/muggen 121 n.v.t. bijen/wespen 34 - kevers 53 n.v.t. overige insecten 8 - overige geleedpotigen 19 - overige ongewervelden 2 - weekdieren 33 - gallen 67 n.v.t. totaal 1799 81 1 1 4 1) Wilde kievitsbloem (Fritillaria meleagris): Bedreigd BE-10; Kamgras (Cynosurus cristatus) en Brede waterpest (Elodea canadensis): Gevoelig GE-12 2) Tongvaren (Asplenium scolopendrium), Zwanenbloem (Butomus umbellatus), Wilde kievitsbloem, Brede wespenorchis (Epipactis helleborine), Gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum), Aardaker (Lathyrus tuberosus) en Grote kaardebol (Dipsacus fullonum), 3) Waterspitsmuis (Neomys fodiens, Kwetsbaar)

4) Alle inheemse soorten zoogdieren (m.u.v. o.a. Bruine rat en Huismuis), vogels, amfibieën en vissen (m.u.v. soorten in de Visserijwet 1963) zijn beschermd in het kader van de Flora- en Faunawet. 5) Gewone dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus) 6) Bunzing (Mustela putorius) 7) Meerkikker (Rana ridibunda), Bastaardkikker (R. kl. esculenta) en Bruine kikker (Rana temporaria) 8) Kleine modderkruiper (Cobitis taenia)



20

9) Vroege glazenmaker (Aeshna isosceles, Kwetsbaar) en Glassnijder (Brachytron pratense, Kwetsbaar) 10) Koninginnenpage (Papilio machaon, Gevoelig) en Bruin blauwtje (Plebeius agestis, Kwetsbaar) 11) Bruin blauwtje Het hier beschreven gebied is het rijkste en waardevolste natuurgebied in de regio Schiedam-Vlaardingen-Maassluis. De oorzaken daarvan zijn eerder genoemd (zie de voorgaande rapporten). De in de eerdere rapporten verwoordde conclusies blijven onverminderd van kracht. Het gebied is verder waarschijnlijk het best onderzochte natuurgebied in de regio.

11 AANBEVELINGEN Maassluisse Dijk (beherende instantie: Hoogheemraadschap Delfland) In het vorige rapport sprak ik mijn zorg uit over het voortbestaan van de populatie Wilde kievitsbloemen op de noordflank van de Maassluisse Dijk. Gezien het recordaantal bloeistengels in 2011 (zie § 4.3) blijken mijn zorgen volstrekt onnodig te zijn geweest. Kortom: gewoon doorgaan met het huidige beheer (eerste/enige maaibeurt pas na half juli of nog later, maaisel afvoeren)! Volksbos Lickebaert (beherende instantie: Recreatieschap Midden-Delfland) De eerdere aanbevelingen (zie de voorgaande rapporten) blijven gelden. Rietputten (beherende instantie: Natuurmonumenten) De situatie in de diepe “natte” Rietputten 3, 4 en 5 is al jaren stabiel en gunstig voor de moerasvogels. Aanpassing van het beheer lijkt dus niet aan de orde. In Rietput 3 zien we de laatste tijd vrij veel afslag van rietstoelen en een toename van het oppervlak open water, dus misschien moet er een plankje af in de peilregelaar. De ondiepe “droge” Rietputten 1 en 2 dreigen voortdurend dicht te groeien. Rooien, uittrekken en verwijderen van bomen en struiken en uitgraven van het terrein is nodig om het hier nat en open te houden. Dat kost natuurlijk een paar centen, maar, gezien wat er de laatste winters gebeurt, is Natuurmonumenten zich goed bewust van deze noodzaak. Graslanden-West (beherende instantie: Natuurmonumenten) Nogmaals: de bedoeling hier was ooit het creëren van bloemrijk grasland en het hoger opzetten van het waterpeil, om moerasvegetaties langs de slootoevers te krijgen. Komt het daar nog van? Algemeen Slagbomen, infopanelen en borden (zie § 3) moeten uiteraard hersteld en teruggeplaatst worden. Blankenburgtracé Dit heilloze plan moet van tafel. Zelf heb ik geen verstand van milieurecht, Europese natuurregelgeving, etc., maar het kan er bij mij niet in dat bij de besluitvorming voorbij gegaan wordt aan de diverse beschermde (Flora- en faunawet, Europese habitatrichtlijn) en/of zeldzame/bedreigde (Rode Lijsten) soorten planten en dieren die hier leven. Ik roep de beherende instanties (Hoogheemraadschap, Natuurmonumenten, Recreatieschap) met klem op om onderzoek te laten doen naar de mogelijkheden om het Blankenburgproject op deze gronden aan te vechten. Mocht het plan onverhoopt toch doorgang vinden, dan is het zaak om de schade zoveel mogelijk te beperken. In de aanlegfase dreigt verstoring van de terreindelen buiten het directe tracé: vóór je het weet wordt ook op enige afstand de voet van de Maassluisse Dijk vernield door grondverzetmachines (wat de nekslag zou betekenen voor de Wilde kievitsbloemen), worden de niet op het tracé liggende delen van de Rietputten gebruikt als tijdelijk gronddepot, etc. Beheerders: wees alert, maak waterdichte afspraken, zet desnoods een hek neer met borden “geen toegang voor werkverkeer”!



21



22

BIJLAGE: soortenlijsten per soortgroep, sinds september 1995

Vaatplanten Rode Lijst 2004: BE-10 (bedreigd), GE-12 (gevoelig); FF = beschermd Flora- en faunawet M = uitsluitend op Noordflank Maassluisse Dijk; G = uitsluitend gepoot/geplant; (G) = gepoot/geplant, maar ook zaailingen 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 001 een Zilverspar Abies cf. pinsapo G + 002 Spaanse aak Acer campestre (G) + + 003 Noorse esdoorn Acer platanoides G 2008 004 Gewone esdoorn Acer pseudoplatanus (G) + + 005 Gewoon duizendblad Achillea millefolium + + 006 Gewoon struisgras Agrostis capillaris + + 007 Fioringras Agrostis stolonifera + + 008 Smalle waterweegbree Alisma gramineum + + 009 Grote waterweegbree Alisma plantago-aquatica + + 010 Look-zonder-look Alliaria petiolata 2009 011 Kraailook Allium vineale + + 012 Zwarte els Alnus glutinosa (G) + + 013 Geknikte vossenstaart Alopecurus geniculatus + + 014 Grote vossenstaart Alopecurus pratensis + + 015 Amerikaans krentenboompje Amelanchier lamarckii (G) + + 016 IJle dravik Anisantha sterilis + + 017 Gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum + + 018 Fluitenkruid Anthriscus sylvestris + + 019 Grote klit Arctium lappa + 020 Gewone klit Arctium minus + 021 Glanshaver Arrhenatherum elatius + + 022 Bijvoet Artemisia vulgaris + + 023 Tongvaren Asplenium scolopendrium FF 2010 024 Zulte Aster tripolium + 2006 025 Spiesmelde Atriplex prostata + 026 Grote kroosvaren Azolla filiculoides 2004 027 Madeliefje Bellis perennis + + 028 Ruwe berk Betula pendula G + + 029 Zachte berk Betula pubescens G + 030 Knikkend tandzaad Bidens cernua + + 031 Zwart tandzaad Bidens frondosa + + 032 Veerdelig tandzaad Bidens tripartita + + 033 Heen Bolboschoenus maritimus + + 034 Koolzaad Brassica napus + + 035 Raapzaad Brassica rapa + 036 Zachte dravik Bromus hordeaceus ssp.hordeaceus + + 037 Heggenrank Bryonia dioica 2005 038 Vlinderstruik Buddleja davidii (G) + + 039 Zwanenbloem Butomus umbellatus FF + + 040 Duinriet Calamagrostis epigejos + 041 Stomphoekig sterrenkroos Callitriche obtusangula + + 042 Hennep Cannabis sativa 2006 043 Gewoon herderstasje Capsella bursa-pastoris + + 044 Bosveldkers Cardamine flexuosa + 045 Kleine veldkers Cardamine hirsuta + + 046 Springzaadveldkers Cardamine impatiens 2007 047 Pinksterbloem Cardamine pratensis + + 048 Kruldistel Carduus crispus + + 049 Tweerijige zegge Carex disticha + 050 Ruige zegge Carex hirta + + 051 Valse voszegge Carex otrubae 2011 052 Tamme kastanje Castanea sativa G + + 053 Watergras Catabrosa aquatica + + 054 Knoopkruid Centaurea jacea + + 055 Akkerhoornbloem Cerastium arvense + 056 Gewone hoornbloem Cerastium fontanum ssp.vulgare + + 057 Grof hoornblad Ceratophyllum demersum + + 058 een Dwergcypres Chamaecyparis sp. G 2003 059 Wilgenroosje Chamerion angustifolium + 060 Melganzenvoet Chenopodium album + 061 Stippelganzenvoet Chenopodium ficifolium + + 062 Korrelganzenvoet Chenopodium polyspermum + + 063 Rode ganzenvoet Chenopodium rubrum + + 064 Akkerdistel Cirsium arvense + + 065 Kale jonker Cirsium palustre + 066 Speerdistel Cirsium vulgare + +



23

Vaatplanten (vervolg) 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 067 Akkerwinde Convolvulus arvensis + 068 Haagwinde Convolvulus sepium + 069 Canadese fijnstraal Conyza canadensis 2010 070 Rode kornoelje Cornus sanguinea + 071 Canadese kornoelje Cornus sericea 2011 072 Kleine varkenskers Coronopus didymus + 073 Grove varkenskers Coronopus squamatus + 074 Hazelaar Corylus avellana (G) + + 075 Eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna + 076 Twee- x Eenstijlige meidoorn Crataegus x media + 077 Klein streepzaad Crepis cappillaris + 078 Kamgras Cynosurus cristatus GE-12 M + 079 Kropaar Dactylis glomerata + + 080 Doornappel Datura stramonium 2006 081 Peen Daucus carota + 082 Ruwe smele Deschampsia cespitosa + + 083 Vingerhoedskruid Digitalis purpurea 2006 084 Grote kaardebol Dipsacus fullonum FF + 085 Brede stekelvaren Dryopteris dilatata + 086 Mannetjesvaren Dryopteris filix-mas 2006 087 Gewone waterbies Eleocharis palustris + + 088 Brede waterpest Elodea canadensis GE-12 + 089 Smalle waterpest Elodea nuttallii + + 090 Kweek Elytrigia repens + + 091 Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum + + 092 Viltige basterdwederik Epilobium parviflorum + 093 Kantige basterdwederik Epilobium tetragonum + 094 Brede wespenorchis Epipactis helleborine FF 2006 095 Heermoes Equisetum arvense + 096 Holpijp Equisetum fluviatile + + 097 Koninginnekruid Eupatorium cannabinum + + 098 Zwaluwtong Fallopia convolvulus + 099 Rietzwenkgras Festuca arundinacea M + 100 Beemdlangbloem Festuca pratensis + 101 Rood zwenkgras Festuca rubra ssp.commutata + 102 Gewoon speenkruid Ficaria verna ssp.verna + + 103 Moerasspirea Filipendula ulmaria + 104 Es Fraxinus excelsior (G) + + 105 Wilde kievitsbloem Fritillaria meleagris BE-10 FF M + + 106 Gewone duivekervel Fumaria officinalis + 107 een Sneeuwklokje Galanthus cf nivalis 2003 108 Harig knopkruid Galinsoga quadriradiata + 109 Kleefkruid Galium aparine + + 110 Glad walstro Galium mollugo M + + 111 Slipbladige ooievaarsbek Geranium dissectum + + 112 Zachte ooievaarsbek Geranium molle + 113 Kleine ooievaarsbek Geranium pusillum + + 114 Hondsdraf Glechoma hederacea + + 115 Mannagras Glyceria fluitans + + 116 Liesgras Glyceria maxima + + 117 Moerasdroogbloem Gnaphalium uliginosum + 118 Klimop Hedera helix + 119 Zonnebloem Helianthus annuus 2006 120 Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum + + 121 Gewone berenklauw Heracleum sphondylium + + 122 Lidsteng Hippuris vulgaris + + 123 Gestreepte witbol Holcus lanatus + + 124 Kruipertje Hordeum murinum + + 125 Hop Humulus lupulus 2005 126 Biggenkruid Hypochaeris radicata 2003 127 Hulst Ilex aquifolium 2004 128 Gele lis Iris pseudacorus + 129 Waterkruiskruid Jacobaea aquatica + 130 Viltig kruiskruid Jacobaea erucifolia + 2003 131 Jakobskruiskruid Jacobaea vulgaris + + 132 Veldrus Juncus acutiflorus + + 133 Zomprus Juncus articulatus + 134 Greppelrus Juncus bufonius + 135 Platte rus Juncus compressus + + 136 Pitrus Juncus effusus + + 137 Zeegroene rus Juncus inflexus + + 138 Goudenregen Laburnum anagyroides 2007 139 Kompassla Lactuca serriola + + 140 Witte dovenetel Lamium album + +



24

Vaatplanten (vervolg) 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 141 Gevlekte dovenetel Lamium maculatum 2003 142 Paarse dovenetel Lamium purpureum + + 143 Akkerkool Lapsana communis + + 144 Veldlathyrus Lathyrus pratensis + + 145 Aardaker Lathyrus tuberosus FF 2004 146 Bultkroos Lemna gibba 2005 147 Klein kroos Lemna minor + + 148 Dwergkroos Lemna minuta + + 149 Puntkroos Lemna trisulca + + 150 Knopkroos Lemna turionifera 2011 151 Vertakte leeuwentand Leontodon autumnalis + + 152 Kleine leeuwentand Leontodon saxatilis 2011 153 Gewone margriet Leucanthemum vulgare M + 154 Wilde liguster Ligustrum vulgare (G) + + 155 Italiaans raaigras Lolium multiflorum + 156 Engels raaigras Lolium perenne + + 157 Gewone veldbies Luzula campestris M + 158 Wolfspoot Lycopus europaeus + 159 Penningkruid Lysimachia nummularia M + 160 Puntwederik Lysimachia punctata 2010 161 Echte kamille Matricaria chamomilla + + 162 Schijfkamille Matricaria discoidea + + 163 Gevlekte rupsklaver Medicago arabica 2006 164 Hopklaver Medicago lupulina + 165 Goudgele honingklaver Melilotus altissimus 2007 166 Watermunt Mentha aquatica + + 167 Blauwe druifjes Muscari botryoides 2011 168 Muursla Mycelis muralis + 169 Akkervergeet-mij-nietje Myosotis arvensis + + 170 Moerasvergeet-mij-nietje Myosotis scorpioides + + 171 Aarvederkruid Myriophyllum spicatum + 172 Trompetnarcis-cultivars Narcissus pseudonarcissus ssp.major G + + 173 Slanke waterkers Nasturtium microphyllum + + 174 Watergentiaan Nymphoides peltata + + 175 Pijptorkruid Oenanthe fistulosa + 176 een Teunisbloem Oenothera sp. 2007 177 Addertong Ophioglossum vulgatum M + 178 Gewone vogelmelk Ornithogalum umbellatum FF 2003 179 Veenwortel Persicaria amphibia + + 180 Beklierde duizendknoop Persicaria lapathifolia + + 181 Perzikkruid Persicaria maculosa + + 182 Phacelia Phacelia tanacetifolia + 183 Rietgras Phalaris arudinacea + + 184 Timoteegras Phleum pratense ssp.pratense + 185 Riet Phragmites australis + + 186 Fijnspar Picea abies G + 187 een Spar Picea cf. orientalis G + 188 Servische spar Picea omorika G + + 189 geen Nederlandse naam Pinus leucodermis G 2003 190 Smalle weegbree Plantago lanceolata + + 191 Grote weegbree Plantago major ssp.major + + 192 Plataan Platanus hispanica G + + 193 Straatgras Poa annua + 194 Veldbeemdgras Poa pratensis + 195 Ruw beemdgras Poa trivialis + 196 Gewoon varkensgras Polygonum aviculare + + 197 Canadapopulier Populus x canadensis G + + 198 Schedefonteinkruid Potamogeton pectinatus + 199 Tenger fonteinkruid Potamogeton pusillus + + 200 Zilverschoon Potentilla anserina + + 201 Schijnaardbei Potentilla indica 2011 202 Vijfvingerkruid Potentilla reptans + + 203 Gewone brunel Prunella vulgaris M + 204 Zoete kers Prunus avium 2010 205 Gewone vogelkers Prunus padus 2005 206 Sleedoorn Prunus spinosa 2011 207 Adelaarsvaren Pteridium aquilinum 2003 208 Heelblaadjes Pulicaria dysenterica + + 209 Peer Pyrus communis 2011 210 Zomereik Quercus robur (G) + + 211 Amerikaanse eik Quercus rubra (G) + + 212 Scherpe boterbloem Ranunculus acris + + 213 Gulden boterbloem Ranunculus auricomus M + + 214 Stijve waterranonkel Ranunculus circinatus + +



25

Vaatplanten (vervolg) 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 215 Kruipende boterbloem Ranunculus repens + + 216 Behaarde boterbloem Ranunculus sardous 2011 217 Blaartrekkende boterbloem Ranunculus sceleratus + + 218 Sporkehout Rhamnus frangula G + + 219 Robinia Robinia pseudoacacia (G) + + 220 Moeraskers Rorippa palustris + + 221 Hondsroos Rosa canina (G) + + 222 Veelbloemige roos Rosa multiflora (G) + + 223 Egelantier Rosa rubiginosa + + 224 Dauwbraam Rubus caesius 2005 225 Gewone braam Rubus fruticosus s.l. + 226 Framboos Rubus idaeus 2010 227 Veldzuring Rumex acetosa + + 228 Kluwenzuring Rumex conglomeratus 2011 229 Krulzuring Rumex crispus + + 230 Waterzuring Rumex hydrolapathum + + 231 Goudzuring Rumex maritimus + 232 Ridderzuring Rumex obtusifolius + + 233 Bermzuring Rumex x pratensis + + 234 Pijlkruid Sagittaria sagittifolia + 235 Schietwilg Salix alba + + 236 Schietwilg x Grauwe wilg Salix alba x cinerea + 237 Geoorde wilg Salix aurita + 238 Boswilg Salix caprea + + 239 Grauwe wilg Salix cinerea + + 240 Kraakwilg Salix fragilis + 241 Kronkelwilg Salix matsudana ‘Tortuosa’ G + + 242 Bittere wilg Salix purpurea + 243 Amandelwilg Salix triandra + + 244 Katwilg Salix viminalis + + 245 Geoorde x Grauwe wilg Salix x multinervis + + 246 Boswilg x Grauwe wilg Salix x reichardtii + 247 Schietwilg x Kraakwilg Salix x rubens 2011 248 Gewone vlier Sambucus nigra + + 249 Peterselievlier Sambucus nigra ‘Laciniata’ 2005 250 Waterpunge Samolus valerandi + + 251 Blauw glidkruid Scutellaria galericulata 2005 252 Bezemkruiskruid Senecio inaequidens 2006 253 Boskruiskruid Senecio sylvaticus + 254 Oostelijk kruiskruid Senecio vernalis + + 255 Kleverig kruiskruid Senecio viscosus + + 256 Klein kruiskruid Senecio vulgaris + + 257 Oostelijk x Klein kruiskruid Senecio x pseudovernalis + 258 Dagkoekoeksbloem Silene dioica 2010 259 Avondkoekoeksbloem Silene latifolia ssp.alba + 2011 260 Herik Sinapis arvensis + + 261 Gewone raket Sisymbrium officinale + 2005 262 Bitterzoet Solanum dulcamara + + 263 Zwarte nachtschade Solanum nigrum ssp.nigrum + + 264 Canadese guldenroede Solidago canadensis 2003 265 Late guldenroede Solidago gigantea 2011 266 Akkermelkdistel Sonchus arvensis + + 267 Gekroesde melkdistel Sonchus asper + + 268 Gewone melkdistel Sonchus oleraceus + + 269 Wilde lijsterbes Sorbus aucuparia (G) + + 270 Grote egelskop Sparganium erectum s.l. + + 271 Veelwortelig kroos Spirodela polyrhiza + + 272 Moerasandoorn Stachys palustris + + 273 Vogelmuur Stellaria media + + 274 Gewone smeerwortel Symphytum officinale + + 275 Sering Syringa vulgaris G + 276 Paardenbloem Taraxacum officinale + + 277 een Taxus Taxus cf baccata G 2003 278 Moerasandijvie Tephroseris palustris 2002 279 Witte krodde Thlaspi arvense + 280 Kleine klaver Trifolium dubium + 281 Rode klaver Trifolium pratense + + 282 Witte klaver Trifolium repens + + 283 Moeraszoutgras Triglochin palustris 2011 284 Reukeloze kamille Tripleurospermum maritimum + + 285 Klein hoefblad Tussilago farfara + + 286 Grote lisdodde Typha latifolia + + 287 Gladde iep Ulmus minor G + 288 Grote brandnetel Urtica dioica + +



26

Vaatplanten (vervolg) 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 289 Echte valeriaan Valeriana officinalis + 290 Veldsla Valerianella locusta + 2005 291 Rode waterereprijs Veronica catenata + 2005 292 Grote ereprijs Veronica persica + 293 Schildereprijs Veronica scutellata 2003 294 Tijmereprijs Veronica serpyllifolia 2011 295 Gelderse roos Viburnum opulus (G) + + 296 Vogelwikke Vicia cracca M + + 297 Smalle wikke Vicia sativa ssp.nigra + 298 Voederwikke Vicia sativa ssp.sativa + 2007 299 Heggenwikke Vicia sepium M + + 300 Wortelloos kroos Wolffia arrhiza 2011

Mossen (2001/2002) BLADMOSSEN 001 Gewoon pluisdraadmos Amblystegium serpens 014 Dwergvedermos Fissidens exilis 002 Kleismaragdsteeltje Barbula unguiculata 015 Gekromd vedermos Fissidens incurvus 003 Gewoon dikkopmos Brachythecium rutabulum 016 Kleivedermos Fissidens taxifolius 004 Geelkorrelknikmos Bryum barnesii 017 Gewoon krulmos Funaria hygrometrica 005 Zodeknikmos Bryum caespiticium 018 Fijn laddermos Kindbergia praelonga 006 Gedraaid knikmos Bryum capillare 019 Beekmos Leptodictyum riparium 007 Grofkorrelknikmos Bryum dichotomum 020 Grijze haarmuts Orthotrichum diaphanum 008 Fijnkorrelknikmos Bryum gemmiferum 021 Gewoon knikkertjesmos Physcomitrium pyriforme 009 Roestknolknikmos Bryum microerythrocarpum 022 Rondbladig boogsterrenmos Plagiomnium affine 010 Gewoon puntmos Calliergonella cuspidata 023 Gerimpeld boogsterrenmos Plagiomnium undulatum 011 Gewoon purpersteeltje Ceratodon purpureus 024 Boomsnavelmos Rhynchostegium confertum 012 Gewoon pluisjesmos Dicranella heteromalla 025 Gewoon haakmos Rhytidiadelphus squarrosus 013 Gezoomd vedermos Fissidens bryoides 026 Gewoon kleimos Tortula truncata LEVERMOSSEN 027 Gedrongen kantmos Lophocolea heterophylla

Korstmossen (2001/2002) 001 Vliegenstrontjesmos Buellia punctata 006 Kapjesvingermos Physcia adscendens 002 Kleine geelkorst Candelariella aurella 007 Heksenvingermos Physcia tenella 003 Kalkschotelkorst Lecanora albescens 008 Zwart-op-wit-korst Verrucaria muralis 004 Groene schotelkorst Lecanora conizaeoides 009 Groot dooiermos Xanthoria parietina 005 Kleine schotelkorst Lecanora hageni

Wieren 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 001 Breekbaar kransblad Chara globularis + 002 Gewoon kransblad (longibr.) Chara vulgaris var. longibracteata + 003 “Flap” Cladophora sp. + + 004 Darmwier Enteromorpha intestinalis + 005 Waternetje Hydrodictyon reticulatum 2011 006 Mougeotia sp. 2011 007 Zygnema sp. 2011

Paddenstoelen/schimmels Rode Lijst 2008: KW (kwetsbaar), GE (gevoelig), BE (bedreigd) RL08 1995 2001 na 2001, voor excl. de plantengallen-veroorzakende soorten: zie gallenlijst 1996 het eerst 001 Toefige labyrintzwam Abortiporus biennis 18-11-2008 002 Draadsporig stengeltongetje Acrospermum compressum 17-5-2011 003 Weidechampignon Agaricus campester GE + 004 Barstende leemhoed Agrocybe dura + 005 Grasleemhoed Agrocybe pediades + 006 Vroege leemhoed Agrocybe praecox + 007 Grote oranje bekerzwam Aleuria aurantia 21-11-2009 008 Zilversteelzompzwam Alnicola bohemica 21-9-2010 009 Bleke elzezompzwam Alnicola escharoides 2006 010 Donkere elzezompzwam Alnicola scolecina 26-8-2008 011 Fijnschubbige elzezompzwam Alnicola subconspersa KW 16-11-2010



27

Paddenstoelen/schimmels (vervolg) RL08 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 012 Karmijnrood netwatje Arcyria denudata 17-11-2009 013 Lang netwatje Arcyria obvelata 20-9-2011 014 Grootsporige paarse knoopzwam (imp. en perf.)Ascocoryne cylichnium imp.en perf. 16-12-2008 015 Paarse knoopzwam Ascocoryne sarcoides imp. en perf. 18-11-2008 016 Zakjestrilzwam Ascotremella faginea 16-12-2008 017 Vals judasoor Auriculariopsis ampla 18-11-2008 018 Troskalknetje Badhamia utricularis 20-1-2009 019 Geel schijfzwammetje Bisporella citrina + 020 Zwavelgeel schijfzwammetje Bisporella sulfurina + 021 Grijze buisjeszwam Bjerkandera adusta + 022 Rookzwam Bjerkandera fumosa + 023 Dooiergele mestzwam Bolbitius vitellinus + + 024 Wijnrode boleet Boletus ripariellus 26-8-2007 025 Grauwgeel dwergkorstje Brevicellicium olivascens 16-12-2008 026 Korreltjeszwam (imp.) Bulbillomyces farinosus imp. 20-10-2009 027 Zwarte knoopzwam Bulgaria inquinans 2006 028 Brandnetelschijfje Calloria neglecta imp. en perf. + 029 Roze pronkridder Calocybe carnea + 030 Gewoon poederkelkje Calycina herbarum + 031 Brandnetelklokje Calyptella capula + 032 Gewoon ijsvingertje var. fruticulosa Ceratiomyxa fruticulosa var. fruticulosa 19-7-2011 033 Paarse wasporia Ceriporia purpurea 27-10-2011 034 Ziekenhuisboomkorst Cerocorticium confluens 22-7-2008 035 Donkergrijze viltzwam Chaetosphaerella fusca 20-5-2008 036 Zwarte viltzwam Chaetosphaerella phaeostroma 18-11-2008 037 Dottergeel borstelbekertje Cheilymenia oligotricha + 038 Paarse korstzwam Chondrostereum purpureum + 039 Elzenkatjesmummiekelkje Ciboria amentacea 17-2-2009 040 Plat rijpkelkje Cistella grevillei 20-5-2008 041 Pijpestrootjemoederkoren Claviceps microcephala + 042 Kleine bostrechterzwam Clitocybe candicans 20-9-2011 043 Grote bostrechterzwam Clitocybe phyllophila 25-11-2007 044 Gewoon eikebladzwammetje Collybia dryophila 17-8-2010 045 Open kroeskopje Comatricha laxa var. laxa 16-8-2011 046 Spits kroeskopje Comatricha tenerrima 16-8-2011 047 Dikke kelderzwam (put.) Coniophora puteana f. puteana 16-12-2008 048 Getand breeksteeltje Conocybe brunnea KW 17-8-2010 049 Pelargoniumbreeksteeltje Conocybe dentatomarginata 21-10-2008 050 Kleinsporig breeksteeltje Conocybe excedens 20-10-2009 051 Grasbreeksteeltje Conocybe kuehneriana 20-10-2009 052 Izabelkleurig breeksteeltje Conocybe lactea 18-8-2009 053 Kleibreeksteeltje Conocybe mairei 18-11-2008 054 Weidebreeksteeltje Conocybe mesospora 20-10-2009 055 Grijs breeksteeltje Conocybe moseri + 056 Kerkhofbreeksteeltje Conocybe mutabilis 16-12-2008 057 Gedrongen breeksteeltje Conocybe pygmaeoaffinis KW 20-10-2009 058 Roestbruin breeksteeltje Conocybe rickeniana + 059 Bleek breeksteeltje Conocybe rickenii + 060 geen Nederlandse naam Conocybe rostellata 27-10-2011 061 Gewelfd breeksteeltje Conocybe semiglobata 17-8-2010 062 Oker breeksteeltje Conocybe sienophylla 18-11-2008 063 Donker breeksteeltje Conocybe sordida 20-10-2009 064 Bundelbreeksteeltje Conocybe striaepes KW 21-10-2008 065 Dikvoetbreeksteeltje Conocybe subovalis 17-11-2009 066 Bleekbruin breeksteeltje Conocybe subpallida var. subpallida 17-8-2010 067 Kaneelkleurig breeksteeltje Conocybe tenera + 068 Kleine kale inktzwam Coprinus acuminatus 20-9-2011 069 Grote kale inktzwam Coprinus atramentarius + 2006 070 Kastanje-inktzwam Coprinus auricomus 26-8-2008 071 Sneeuwwitje Coprinus bellulus 20-10-2009 072 Geelbruine donsinktzwam Coprinus callinus 19-5-2009 073 Geschubde inktzwam Coprinus comatus var. comatus + 2006 074 Zwerminktzwam Coprinus disseminatus + 075 Grote viltinktzwam Coprinus domesticus 15-9-2009 076 Sokvoetinktzwam Coprinus ellisii 16-6-2009 077 Bleke halminktzwam Coprinus friesii KW 17-8-2010 078 Herculesplooirokje Coprinus hercules + 079 Bundelinktzwam Coprinus hiascens 20-10-2009 080 Kleinsporig plooirokje Coprinus kuehneri 26-8-2007 081 Hazepootje Coprinus lagopus 26-8-2007 082 Geelbruin plooirokje Coprinus leiocephalus + 083 Gewone glimmerinktzwam Coprinus micaceus s.s. + 084 Witte mestinktzwam Coprinus niveus + 085 Plooirokje Coprinus plicatilis 26-8-2007



28

Paddenstoelen/schimmels (vervolg) RL08 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 086 Grote halminktzwam Coprinus pseudofriesii 17-8-2010 087 Rosse viltinktzwam Coprinus radians KW 17-8-2010 088 Witte halminktzwam Coprinus urticicola + 089 Kleine viltinktzwam Coprinus xanthothrix 20-5-2008 090 Bleke borstelkurkzwam Coriolopsis trogii 25-11-2007 091 Wit dekselkalkbekertje Craterium minutum + 092 Rondsporig oorzwammetje (ces.) Crepidotus cesatii var. cesatii + 093 Bleek oorzwammetje Crepidotus lundellii 17-11-2009 094 Gelig oorzwammetje Crepidotus luteolus 26-8-2008 095 Week oorzwammetje Crepidotus mollis 19-10-2010 096 Piekhaarzwammetje Crinipellis scabellus + 097 Grillig houtputje Cryptodiscus rhopaloides 20-5-2008 098 Gekroond geleikelkje Cyathicula coronata 20-9-2011 099 Gewoon geleikelkje Cyathicula cyathoidea s.s. + 100 Getand geleikelkje Cyathicula dolosella 19-10-2010 101 Gestreept geleikelkje Cyathicula striata 16-4-2009 102 Donzige korstzwam Cylindrobasidium laeve 2005 103 Oranje druppelzwam s.l. Dacrymyces stillatus s.l., incl. lacrymalis 25-11-2007 104 Roodporiehoutzwam Daedaleopsis confragosa 2006 105 Kogelhoutskoolzwam Daldinia concentrica 2005 106 Wijdporiekurkzwam Datronia mollis + 107 Donker franjekelkje (perf.) Dematioscypha dematiicola perf. 19-4-2011 108 Grijsbruin zijdekussentje Dianema depressum 15-3-2011 109 Gewoon uitbreekkogeltje Diaporthe eres 15-2-2011 110 Wilgeschorsschijfje Diatrype bullata + 111 Korstvormig schorsschijfje Diatrype stigma + 112 Eikeschorsschijfje Diatrypella quercina 16-11-2010 113 Loodkleurig netplaatje Dictydiaethalium plumbeum 19-10-2010 114 Schijfvormig kalkschaaltje Diderma hemisphaericum 18-11-2008 115 Dunstelig kalkschaaltje Diderma montanum var. montanum 16-3-2010 116 Spitsstelig kristalkopje Didymium bahiense 15-11-2011 117 Glad kristalkopje Didymium difforme 17-2-2009 118 Variabel kristalkopje Didymium squamulosum 18-11-2008 119 Zakjeszwamporiebultje Didymosphaeria conoidea 20-9-2011 120 Wilgeroosjeskogelzwam Discostroma tostum 15-2-2011 121 Grauwe bossatijnzwam Entoloma rhodopolium 18-11-2008 122 Groezelige satijnzwam Entoloma sordidulum 27-10-2011 123 Glanzende korstkogelzwam Eutypa lata 16-8-2011 124 Kraterkorstkogelzwam Eutypa maura 20-5-2008 125 Harig schorsschijfje Eutypella scoparia + 126 Zwarte trilzwam Exidia plana 17-2-2009 127 Kalkwaskorstje Exidiopsis calcea 17-3-2009 128 Rozeblauwig waskorstje Exidiopsis effusa 2005 129 Klein zweephaarschijfje Flagelloscypha minutissima 19-5-2009 130 Gewoon fluweelpootje (lact.) Flammulina velutipes var. lactea 17-2-2009 131 Gewoon fluweelpootje (vel.) Flammulina velutipes var. velutipes + 132 Kraagmosklokje Galerina autumnalis 25-11-2007 133 Groot mosklokje Galerina clavata 20-10-2009 134 Grasmosklokje Galerina laevis 16-12-2008 135 Duinmosklokje Galerina uncialis 16-11-2010 136 Dikrandtonderzwam Ganoderma australe 20-9-2011 137 Platte tonderzwam Ganoderma lipsiense 16-12-2008 138 Blauw gitklompje Gibberella cyanogena 17-11-2009 139 Roomkleurige oliecelkorst Gloeocystidiellum porosum 19-4-2011 140 Esdoornsnavelkogeltje Gnomonia cerastis 16-4-2009 141 geen Nederlandse naam Gnomonia rubi 19-4-2011 142 Kussenvormige houtzwam Hapalopilus rutilans 18-11-2008 143 Tweekleurige vaalhoed Hebeloma mesophaeum + 144 Oranjebloesemzwam Hebeloma sacchariolens s.s. + 145 Opaalvaalhoed Hebeloma velutipes 21-9-2010 146 Witte kluifzwam Helvella crispa 19-10-2010 147 Zwarte kluifzwam Helvella lacunosa + 148 Smeerwortelmycena Hemimycena candida 25-11-2007 149 Kurketrekkermycena Hemimycena tortuosa 16-11-2010 150 Doorschijnend langdraadwatje Hemitrichia clavata 20-1-2009 151 Witte suikertrilzwam Heterochaetella dubia 16-12-2008 152 Echt judasoor Hirneola auricula-judae var. auricula-judae 2004 153 Gewone harpoenzwam Hohenbuehelia atrocoerulae BE 21-10-2008 154 Zwartwordende wasplaat (con.) Hygrocybe conica f. conica 21-9-2010 155 Essevlieskelkje Hymenoscyphus albidus 22-7-2008 156 Gewoon vlieskelkje Hymenoscyphus caudatus 21-9-2010 157 Geelwit vlieskelkje Hymenoscyphus consobrinus 20-5-2008 158 Eikeldopzwam Hymenoscyphus fructigenus var. fructigenus + 159 Ruitsporig vlieskelkje Hymenoscyphus immutabilis 27-10-2011



29

Paddenstoelen/schimmels (vervolg) RL08 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 160 Wilgetwijgvlieskelkje Hymenoscyphus salicellus 15-9-2009 161 Wilgehoutvlieskelkje Hymenoscyphus salicinus 28-11-2007 162 Wimpersporig vlieskelkje Hymenoscyphus scutula 20-9-2011 163 Kransbekerharskorstje Hyphoderma praetermissum 19-12-2011 164 Fluwelig harskorstje Hyphoderma puberum 2005 165 Barstend harskorstje Hyphoderma setigerum 2005 166 Rondsporig elfendoekje Hypochnicium sphaerosporum 20-9-2011 167 Gele kussentjeszwam Hypocrea aureoviridis + 168 Platte kussentjeszwam (perf.) Hypocrea citrina perf. 19-10-2010 169 Rossige kussentjeszwam Hypocrea rufa 16-12-2008 170 Donkerbruine kussentjeszwam (perf.) Hypocrea schweinizii perf. 20-9-2011 171 Oranje zwameter Hypomyces aurantius 20-5-2008 172 Gladde kogelzwam Hypoxylon fuscum + 173 Kleinsporige kogelzwam Hypoxylon howeianum 2005 174 Vergroeide kogelzwam Hypoxylon multiforme 15-9-2009 175 Rode korstkogelzwam Hypoxylon rubiginosum 19-7-2011 176 Blozende stinkvezelkop Inocybe haemacta 16-8-2011 177 Populiervezelkop Inocybe squamata 22-7-2008 178 Okersporig ballonnetje Kalmusia clivensis 17-5-2011 179 Gewone fopzwam (pall.) Laccaria laccata var. pallidifolia + 180 Dofpaars wolschijfje Lachnella alboviolascens 2005 181 Wit wolschijfje Lachnella villosa + 182 Rietfranjekelkje Lachnum controversum 20-5-2008 183 Gewoon franjekelkje Lachnum virgineum + 184 Tranende franjehoed Lacrymaria lacrymabunda 16-6-2009 185 Spatelharig elfendoekje Lagarobasidium detriticum 16-12-2008 186 Reuzenbovist Langermannia gigantea + + 187 geen Nederlandse naam Lasiobelonium variegatum 16-4-2009 188 Harig ruigkogeltje Lasiosphaeria hirsuta 19-7-2011 189 Eivormig ruigkogeltje Lasiosphaeria ovina + 190 Schraal ruigkogeltje Lasiosphaeria strigosa 16-4-2009 191 Paarse schijnridderzwam Lepista nuda 17-11-2009 192 Brandnetelvulkaantje Leptosphaeria acuta + 193 geen Nederlandse naam Leptosphaeria arundinacea 20-5-2008 194 Kruidenvulkaantje Leptosphaeria doliolum 16-4-2009 195 Meercellig grasvulkaantje Leptosphaeria graminis 19-4-2011 196 Zwartvlekkig vulkaantje Leptosphaeria maculans 19-4-2011 197 Purpervlekkig vulkaantje Leptosphaeria purpurea 20-5-2008 198 Purperrood inktpuntje Leptospora rubella 20-5-2008 199 geen Nederlandse naam Lophiostoma arundinis 17-3-2009 200 Ruim knapzakje Lophiostoma macrostomum 20-1-2009 201 Roodhuidknapzakje Lophiostoma origani 19-7-2011 202 Roodhuidknapzakje Lophiostoma origani var. rubidum 19-4-2011 203 Rietknapzakje Lophiostoma semiliberum 20-5-2008 204 Rietspleetlip Lophodermium arundinaceum 17-5-2011 205 Gewone boomwrat Lycogala epidendrum 2005 206 Bruine bundelridderzwam Lyophyllum decastes 2005 207 Pijpknotszwam (cont.) Macrotyphula fistulosa var. contorta 16-12-2008 208 Pijpknotszwam (fist.) Macrotyphula fistulosa var. fistulosa 19-12-2011 209 Draadknotszwam Macrotyphula juncea 19-10-2010 210 Rietwieltje Marasmius limosus + 211 Weidekringzwam Marasmius oreades + 212 Tengere beuketaailing Marasmius setosus 19-10-2010 213 Gewone melkkorstzwam Megalocystidium lactescens 17-11-2009 214 Zwarte kruitzwam Melanomma pulvis-pyrius 20-5-2008 215 Gewoon korthaarschijfje Melastiza chateri 2006 216 Breedsporig hangkommetje Merismodes anomala 20-1-2009 217 Smalsporig hangkommetje Merismodes confusa 20-1-2009 218 Papierzwammetje Meruliopsis corium + 219 Gebundeld kalkpluisje Metatrichia vesparium 20-1-2009 220 geen Nederlandse naam Mollisia carduorum 16-4-2009 221 Gedrongen mollisia Mollisia cinerea + 222 Bleke mollisia (v.longispora) Mollisia discolor var. longispora 20-5-2008 223 Witrandmollisia Mollisia ligni 16-4-2009 224 Zwartwitte mollisia Mollisia melaleuca 17-3-2009 225 Geelgroene mollisia Mollisia ventosa 16-3-2010 226 Groot kalkschuim Mucilago crustacea 18-11-2008 227 Oranje dwergmycena Mycena acicula + 228 Adonismycena Mycena adonis KW 26-8-2007 229 Suikermycena Mycena adscendens + 230 Bundelmycena Mycena arcangeliana 21-10-2008 231 Knoppergalmycena Mycena cecidiophila 19-7-2011 232 Kleverige schorsmycena Mycena clavularis BE 16-12-2008 233 Draadsteelmycena Mycena filopes s.l. 26-8-2007



30

Paddenstoelen/schimmels (vervolg) RL08 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 234 Helmmycena (galer.) Mycena galericulata var. galericulata 25-11-2007 235 Grote bloedsteelmycena Mycena haematopus 19-10-2010 236 Gestreepte schorsmycena Mycena mirata 19-12-2011 237 Bruinsnedemycena Mycena olivaceomarginata + 238 Streepsteelmycena Mycena polygramma 16-12-2008 239 Blauwgrijze schorsmycena Mycena pseudocorticola 17-11-2009 240 Kleine breedplaatmycena Mycena speirea + 241 Papilmycena Mycena vitilis 18-11-2008 242 Gele stekelkorstzwam Mycoacia uda + 243 geen Nederlandse naam Mycosphaerella punctiformis 27-10-2011 244 Brandnetelpuntkogeltje Mycosphaerella superflua 17-2-2009 245 Klontjestrilzwam Myxarium nucleatum + 246 Goudgeel meniezwammetje Nectria arenula 20-9-2011 247 Gewoon meniezwammetje (imp.) Nectria cinnabarina imp. 2006 248 Kogelmeniezwammetje Nectria episphaeria imp. en perf. + 249 Boomkankermeniezwammetje (perf.) Nectria galligena perf. 16-3-2010 250 Netelmeniezwammetje (perf.) Nectria leptosphaeriae perf. 20-10-2009 251 Bleek meniezwammetje (perf.) Nectria pseudopeziza perf. 17-2-2009 252 Papilpokzwammetje Nitchkia cupularis 20-5-2008 253 Zwart pokzwammetje Nitschkia grevillei 15-9-2009 254 Vaalblauwe kaaszwam Oligoporus subcaesius 18-8-2009 255 Glazig waswebje Oliveonia pauxilla 2005 256 Vogelveerzwam Onygena corvina 15-9-2009 257 Distelinktpuntje Ophiobolus acuminatus 20-5-2008 258 Brandnetelinktpuntje Ophiobolus erythrosporus 16-4-2009 259 Rood wasbekertje Orbilia alnea 16-6-2009 260 Kromsporig wasbekertje Orbilia auricolor + 261 Niersporig wasbekertje Orbilia delicatula 16-8-2011 262 Ankerwasbekertje Orbilia inflatula 18-8-2009 263 Verkleurwasbekertje Orbilia luteorubella 17-11-2009 264 Doorzichtig wasbekertje Orbilia sarraziniana 2005 265 Gazonvlekplaat Panaeolus foenisecii + 266 geen Nederlandse naam Patellaria atrata 16-6-2009 267 Gewone krulzoom Paxillus involutus + 268 Oranjerode schorszwam Peniophora incarnata + 269 Berijpte schorszwam Peniophora lycii + 270 Paarse eikeschorszwam Peniophora quercina 25-11-2007 271 Dekselgoudkussentje Perichaena corticalis 15-3-2011 272 Plat goudkussentje Perichaena depressa 15-3-2011 273 Wormvormig goudkussentje Perichaena vermicularis 21-9-2010 274 Voddebekerzwam Peziza ampliata KW 27-10-2011 275 Zwavelmelkbekerzwam Peziza michelii + 276 Vroege bekerzwam Peziza vesiculosa 2006 277 Elzenpropschoteltje Pezizella alniella 17-2-2009 278 Vleeskleurig sapbekertje Phaeohelotium subcarneum 16-4-2009 279 Groezelig huidje Phanerochaete sordida 19-12-2011 280 Oranje aderzwam Phlebia radiata 25-11-2007 281 Wissewasje Phlebiella tulasnelloidea 20-9-2011 282 Stoffige bundelzwam Pholiota conissans 18-11-2008 283 Bleekgele bundelzwam (gum.) Pholiota gummosa var. gummosa 17-11-2009 284 Stobbezwammetje Pholiota mutabilis 21-10-2008 285 Donsvoetbundelzwam Pholiota oedipus KW 16-12-2008 286 Lenteknikkertje Phomatospora berkeleyi 20-5-2008 287 Knikkend kalkkopje Physarum nutans var. nutans 16-8-2011 288 Bruinhaarkommetje Pirottaea nigrostriata 16-4-2009 289 Netelknikkertje Plagiosphaera immersa 21-9-2010 290 Ruig muurspoorbolletje Pleospora penicillus 19-4-2011 291 Krulharig muurspoorbolletje Pleospora scrophulariae 19-4-2011 292 Grasmuurspoorbolletje Pleospora vagans 17-5-2011 293 Gewone oesterzwam Pleurotus ostreatus 20-1-2009 294 Grondhertezwam Pluteus cinereofuscus + 295 Dwerghertezwam (griseo.) Pluteus nanus f. griseopus 20-10-2009 296 Dwerghertezwam (nanus) Pluteus nanus f. nanus 22-7-2008 297 Gevoorde hertezwam Pluteus pallescens KW 19-5-2009 298 Geaderde hertezwam Pluteus phlebophorus 17-11-2009 299 Knolvoethertezwam Pluteus plautus f. plautus KW 22-7-2008 300 Fluweelhertezwam (minut.) Pluteus podospileus f. minutissimus 21-9-2010 301 Fluweelhertezwam (podo.) Pluteus podospileus f. podospileus 18-8-2009 302 Geelsteelhertezwam Pluteus romellii + 303 Roetkleurige hertezwam Pluteus thomsonii 22-7-2008 304 Eikentakstromakelkje Poculum firmum 26-8-2007 305 Kernzwamknopje Polydesmia pruinosa + 306 Peksteel Polyporus badius 26-8-2007 307 Winterhoutzwam Polyporus brumalis 28-11-2007



31

Paddenstoelen/schimmels (vervolg) RL08 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 308 Zomer/Voorjaarshoutzwam Polyporus ciliatus 2005 309 Zadelzwam (squam.) Polyporus squamosus f. squamosus 2006 310 Franjeporiezwam Polyporus tuberaster 20-5-2008 311 Waaierbuisjeszwam Polyporus varius 22-7-2008 312 Bleke franjehoed Psathyrella candolleana + 313 Spaanderfranjehoed Psathyrella marcescibilis 26-8-2008 314 Kortwortelfranjehoed (micr.) Psathyrella microrrhiza f. microrrhiza 27-10-2011 315 Kroontjesfranjehoed (olymp.) Psathyrella olympiana f. olympiana KW 17-11-2009 316 Bermfranjehoed Psathyrella panaeoloides + 317 Zijdefranjehoed Psathyrella pannucioides 15-11-2011 318 Witsteelfranjehoed Psathyrella piluliformis 18-11-2008 319 Kleine grasfranjehoed (cana) Psathyrella prona f. cana + 320 Kleine grasfranjehoed (picta) Psathyrella prona f. picta 20-10-2009 321 Kleine grasfranjehoed (prona) Psathyrella prona f. prona + 322 Roodsneefranjehoed Psathyrella pseudocorrugis 20-10-2009 323 Dubbelgangerfranjehoed Psathyrella pseudogracilis 19-7-2011 324 Dwergfranjehoed Psathyrella pygmaea 26-8-2007 325 Vroege franjehoed (exalb.) Psathyrella spadiceogrisea f. exalbicans + 326 Vroege franjehoed (spadic.) Psathyrella spadiceogrisea f. spadiceogrisea + 327 Vroege franjehoed (vern.) Psathyrella spadiceogrisea f. vernalis 2005 328 Conische franjehoed Psathyrella tephrophylla + 329 Valse kopergroenzwam Psilocybe caerulea + 330 Gewone zwavelkop Psilocybe fascicularis var. fascicularis + 331 Halmkaalkopje Psilocybe inquilina var. inquilina + 332 Modderzwavelkop Psilocybe subericaea KW 15-6-2010 333 Esdoornuitbreekkommetje Pyrenopeziza petiolaris 16-4-2009 334 Harig dwergoortje Resupinatus applicatus 18-11-2008 335 Adelaarsvarenstreepzwam Rhopographus filicinus 17-5-2011 336 Inktvlekkenzwam Rhytisma acerinum + + 337 Paarsharttrechtertje Rickenella swartzii 18-11-2008 338 Gewoon vilthoedje Ripartites tricholoma 20-10-2009 339 Witte vlierschorszwam Rogersella sambuci 2005 340 Lentetepelkogeltje Rosellinia aquila + 341 Waaiertje Schizophyllum commune 2006 342 Abrikozenbuisjeszwam Schizopora flavipora 17-3-2009 343 Witte tandzwam s.l. Schizopora paradoxa s.l., incl. Radula 18-11-2008 344 Kleine aardappelbovist Scleroderma areolatum 26-8-2007 345 Wastandjeszwam Scopuloides hydnoides 21-6-2011 346 Gewone wimperzwam Scutellinia scutellata + 347 Olijfkleurig matkopje (bisp) Simocybe centunculus f. bispora KW + 348 Olijfkleurig matkopje (tetra.) Simocybe centunculus f. tetraspora 18-8-2009 349 Gewoon matkopje (bisp.) Simocybe rubi f. bispora 16-6-2009 350 Gewoon matkopje (tetra.) Simocybe rubi f. tetraspora 18-8-2009 351 Melige urnkorstzwam Sistotrema brinkmannii 20-5-2008 352 geen Nederlandse naam Sistotrema hirschii 2005 353 Grote urnkorstzwam Sistotremastrum niveocremeum 15-11-2011 354 Kleine kaaszwam Skeletocutis nivea 19-10-2010 355 Grootsporige raspzwam Steccherinum bourdotii 25-11-2007 356 Roze raspzwam Steccherinum ochraceum 18-11-2008 357 Gele korstzwam Stereum hirsutum 17-8-2010 358 Twijgkorstzwam Stereum ochraceoflavum 15-11-2011 359 Gerimpelde schorszwam Stereum rugosum 19-12-2011 360 Dennebloedzwam Stereum sanguinolentum 15-2-2011 361 Waaierkorstzwam Stereum subtomentosum + 362 Kruidenkratertje Stictis stellata 2005 363 Gekarteld leemkelkje Tarzetta catinus 21-9-2010 364 Klein leemkelkje Tarzetta cupularis + 365 Witte bultzwam Trametes gibbosa 17-3-2009 366 Gewoon elfenbankje Trametes versicolor + 367 Gladsporig dwergkorstje Trechispora cohaerens 20-5-2008 368 Melig dwergkorstje (perf.) Trechispora farinacea perf. 16-12-2008 369 Bruine trilzwam Tremella foliacea 20-5-2008 370 Gele trilzwam Tremella mesenterica 18-11-2008 371 Bolvormig draadwatje Trichia affinis 2005 372 Dikwandig draadwatje Trichia contorta var. contorta 16-3-2010 373 Fopdraadwratje Trichia varia 20-1-2009 374 Geringde ridderzwam Tricholoma cingulatum KW + 375 Fraai franjekelkje Trichopeziza mollissima + 376 Zwavelgeel franjekelkje Trichopeziza sulphurea + 377 geen Nederlandse naam Trichothyrina parasitica 20-5-2008 378 Zemelig donsvoetje Tubaria conspersa 18-11-2008 379 Donsvoetje Tubaria furfuracea s.l. + 380 Gewoon donsvoetje Tubaria furfuracea ss. Arnolds + 381 Winterdonsvoetje Tubaria hiemalis 2006



32

Paddenstoelen/schimmels (vervolg) RL08 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 382 Velddonsvoetje Tubaria romagnesiana + 383 Olijfgeel kruikje Tubeufia cerea 21-9-2010 384 Gezellig knotsje Typhula erumpens 21-10-2008 385 Roodvoetknotsje Typhula erythropus GE 21-10-2008 386 Zwermwaterkelkje Unguicularia millepunctata 16-4-2009 387 Waterkelkje s.l. Unguiculella eurotioides 19-10-2010 388 Tangentiaal piekhaarkelkje Urceolella crispula 16-4-2009 389 Zuringroest Uromyces rumicis 19-5-2009 390 Spoelsporig trosvlies Uthatobasidium fusisporum 18-11-2008 391 Afgeplatte stuifzwam Vascellum pratense 17-8-2010 392 Getand draadspoorschijfje Vibrissea leptospora + 2008 393 Zijdeachtige beurszwam Volvariella bombycina KW 2005 394 Gewone beurszwam Volvariella gloiocephala + + 395 Gewone beurszwam (gloioc.) Volvariella gloiocephala var. gloiocephala 21-9-2010 396 Kleine beurszwam (pusil.) Volvariella pusilla var. pusilla 17-8-2010 397 Schorsbreker Vuilleminia comedens 25-11-2007 398 Geweizwam Xylaria hypoxylon + 399 Esdoornhoutknotszwam Xylaria longipes 16-4-2009 400 Houtknotszwam Xylaria polymorpha 28-11-2007 26-08-2007: excursie Grieta Fransen (determinaties) en Loek Batenburg 25-11-2007, 22-07, 26-08 en 21-10-2008: excursie PaWG KNNV-WN 20-05, 18-11 en 16-12-2008, 20-01, 17-02, 17-03, 16-04, 19-05, 16-06, 18-08, 15-09, 20-10 en 17-11-2009, 16-03, 15-06, 17-08, 21-09, 19-10 en 16-11-2010, 15-02, 15-03, 19-04, 17-05, 21-06, 19-07, 16-08, 20-09, 27-10, 15-11 en 19-12-2011: excursie PaWG-WN + Ina Venne 21-11-2009: Rietputten, Ted van der Knaap (op www.waarneming.nl, met foto's)

Zoogdieren Alle inheemse soorten (m.u.v. o.a. Bruine rat en Huismuis) beschermd Flora- en faunawet Rode Lijst 2004: KW (kwetsbaar); EHR4,5: Europese Habitatrichtlijn Bijlage 4 resp. 5 1995 1996 2001 na 2002, voor 1996 2000 2002 het eerst 001 Bosmuis Apodemus sylvaticus + 002 Woelrat (Noordel. waterrat) Arvicola terrestris terrestris + 003 Ree Capreolus capreolus + + + 004 Huisspitsmuis Crocidura russula + 2007 005 Egel Erinaceus europaeus + + 006 Haas Lepus europaeus + + + 007 Dwergmuis Micromys minutus 2003 008 Veldmuis Microtus arvalis + + 009 Huismuis Mus musculus 2003 010 Hermelijn Mustela erminea + 011 Wezel Mustela nivalis + 2003 012 Bunzing, Fret of hybride Mustela putorius, M. putorius furo of hybr. EHR5 + + 013 Waterspitsmuis Neomys fodiens KW 2008 014 Muskusrat Ondatra zibethicus + 015 Konijn Oryctolagus cuniculus + + + 016 Gewone dwergvleermuis Pipistrellus pipistrellus EHR4 + 017 Bruine rat Rattus norvegicus + + 018 Bosspitsmuis Sorex araneus s.l. + + + 019 Mol Talpa europaea + + + 020 Vos Vulpes vulpes + + +

Vogels Alle inheemse soorten beschermd Flora- en faunawet Rode Lijst 2004: GE (gevoelig), KW (kwetsbaar), BE (bedreigd), EB (ernstig bedreigd), VN (verdwenen broedvogel) Laatste kolom: B = broedvogel/broedpoging, o = uitsluitend overvliegend (niet terreingebonden) Rode 1995 1996 2001 na 2001/2002, Lijst 1996 2000 2002 voor het eerst 001 Dodaars Tachybaptus ruficollis + B 002 Fuut Podiceps cristatus 2004 B 003 Geoorde Fuut Podiceps nigricollis 2005 B 004 Aalscholver Phalacrocorax carbo sinensis + + 005 Roerdomp Botaurus stellaris BE + B 006 Woudaap Ixobrychus minutus EB 2007 B 007 Koereiger Bubulcus ibis +



33

Vogels (vervolg) Rode 1995 1996 2001 na 2001/2002, Lijst 1996 2000 2002 voor het eerst 008 Kleine Zilverreiger Egretta garzetta GE 2002 009 Grote Zilverreiger Casmerodius albus GE 2002 010 Blauwe Reiger Ardea cinerea + + 011 Purperreiger Ardea purpurea BE + + 012 Ooievaar Ciconia ciconia + + 013 Lepelaar Platalea leucorodia + + + 014 Heilige Ibis Threskiornis aethiopicus 2007 o 015 Knobbelzwaan Cygnus olor + + B 016 Kleine Zwaan Cygnus bewickii + o 017 Wilde Zwaan Cygnus cygnus 2005 o 018 Toendrarietgans Anser serrirostris + 019 Kleine Rietgans Anser brachyrhynchus + + + 020 Kolgans Anser albifrons + + + 021 Grauwe Gans Anser anser + + B 022 Sneeuwgans (witte vorm) Anser caerulescens 2008 o 023 Indische Gans Anser indicus 2003 024 Keizergans Chen canagica 2009 025 Grote Canadese Gans Branta canadensis + + B 026 Brandgans Branta leucopsis + + 027 Nijlgans Alopochen aegyptiaca + + + B 028 Casarca Tadorna ferruginea 2004 o 029 Bergeend Tadorna tadorna + + B 030 Smient Anas penelope + + 031 Krakeend Anas strepera + + + B 032 Wintertaling Anas crecca KW + + B 033 Wilde Eend Anas platyrhynchos + + B 034 Pijlstaart Anas acuta BE + 035 Zomertaling Anas querquedula KW + B 036 Slobeend Anas clypeata KW + + B 037 Tafeleend Aythya ferina + B 038 Kuifeend Aythya fuligula + + B 039 Brilduiker Bucephala clangula 2008 040 Nonnetje Mergellus albellus + 041 Grote Zaagbek Mergus merganser + 2002 o 042 Rosse Stekelstaart Oxyura jamaicensis 2004 B 043 Wespendief Pernis apivorus + + + 044 Zwarte Wouw Milvus migrans 2009 o 045 Rode Wouw Milvus milvus + 2005 046 Bruine Kiekendief Circus aeruginosus + + + B 047 Blauwe Kiekendief Circus cyaneus GE + + + 048 Grauwe Kiekendief Circus pygargus EB 2010 049 Havik Accipiter gentilis + B 050 Sperwer Accipiter nisus + + + B 051 Buizerd Buteo buteo + + + B 052 Visarend Pandion haliaetus + 053 Torenvalk Falco tinnunculus + + + B 054 Smelleken Falco columbarius 2005 055 Boomvalk Falco subbuteo KW + + + 056 Slechtvalk Falco peregrinus GE + 057 Kwartel Coturnix coturnix 2010 058 Fazant Phasianus colchicus + + + B 059 Waterral Rallus aquaticus + + B 060 Porseleinhoen Porzana porzana KW + 061 Waterhoen Gallinula chloropus + + B 062 Meerkoet Fulica atra + + B 063 Scholekster Haematopus ostralegus + + B 064 Kluut Recurvirostra avosetta + + B 065 Kleine Plevier Charadrius dubius + B 066 Bontbekplevier Charadrius hiaticula KW + 067 Goudplevier Pluvialis apricaria VN + + 068 Kievit Vanellus vanellus + + + B 069 Bonte Strandloper Calidris alpina VN 2010 070 Kemphaan Philomachus pugnax EB + 071 Bokje Lymnocryptes minimus + 062 Watersnip Gallinago gallinago BE + + 073 Houtsnip Scolopax rusticola + + + 074 Grutto Limosa limosa GE + + + B 075 Regenwulp Numenius phaeopus + + 076 Wulp Numenius arquata + + 077 Zwarte Ruiter Tringa erythropus 2002 078 Tureluur Tringa totanus GE + + + B 079 Groenpootruiter Tringa nebularia + + + 080 Witgat Tringa ochropus + + + 081 Bosruiter Tringa glareola +



34

Vogels (vervolg) Rode 1995 1996 2001 na 2001/2002, Lijst 1996 2000 2002 voor het eerst 082 Oeverloper Actitis hypoleucos GE + 083 Kokmeeuw Chroicocephalus ridibundus + + 084 Zwartkopmeeuw Larus melanocephalus 2002 085 Stormmeeuw Larus canus + + 086 Kleine Mantelmeeuw Larus fuscus graellsii/intermedius + + 087 Zilvermeeuw Larus argentatus + + 088 Grote Mantelmeeuw Larus marinus GE + + 089 Grote Stern Sterna sandvicensis BE + + o 090 Visdief Sterna hirundo KW + + 091 Holenduif Columba oenas + + B 092 Houtduif Columba palumbus + + B 093 Turkse Tortel Streptopelia decaocto + + B 094 Zomertortel Streptopelia turtur KW + + + B 095 Valkparkiet Nymphicus hollandicus 2007 096 Halsbandparkiet Psittacula krameri 2005 097 Koekoek Cuculus canorus KW + + + ‘B’ 098 Kerkuil Tyto alba KW 2003 B 099 Bosuil Strix aluco 2009 100 Ransuil Asio otus KW + + + B 101 Velduil Asio flammeus EB + 2005 102 Gierzwaluw Apus apus + + 103 IJsvogel Alcedo atthis + 104 Draaihals Jynx torquilla EB 2011 o 105 Groene Specht Picus viridis KW + + + 106 Grote Bonte Specht Dendrocopos major + + B 107 Boomleeuwerik Lullula arborea 2004 o 108 Veldleeuwerik Alauda arvensis GE + + B 109 Oeverzwaluw Riparia riparia + + 110 Boerenzwaluw Hirundo rustica GE + + B 111 Huiszwaluw Delichon urbicum GE + + 112 Boompieper Anthus trivialis + + + 113 Graspieper Anthus pratensis GE + + B 114 Waterpieper Anthus spinoletta + 115 Gele Kwikstaart Motacilla flava GE + + + 116 Grote Gele Kwikstaart Motacilla cinerea + + 2003 117 Witte Kwikstaart Motacilla alba + + B 118 Winterkoning Troglodytes troglodytes + + B 119 Heggenmus Prunella modularis + + B 120 Roodborst Erithacus rubecula + + B 121 Nachtegaal Luscinia megarhynchos KW 2004 B 122 (Witster-)blauwborst Luscinia svecica cyanecula + + + B 123 Zwarte Roodstaart Phoenicurus ochruros + 2004 124 Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus + 125 Paap Saxicola rubetra BE + + 126 Roodborsttapuit Saxicola rubicola + + 127 Tapuit Oenanthe oenanthe BE + + 128 Beflijster Turdus torquatus + 2004 129 Merel Turdus merula + + B 130 Kramsvogel Turdus pilaris GE + + 131 Zanglijster Turdus philomelos + + B 132 Koperwiek Turdus iliacus + + 133 Grote Lijster Turdus viscivorus + + 134 Cetti’s zanger Cettia cetti 2007 135 Sprinkhaanzanger Locustella naevia + + + B 136 Snor Locustella luscinioides KW + 2003 B 137 Rietzanger Acrocephalus schoenobaenus + + B 138 Bosrietzanger Acrocephalus palustris + + + B 139 Kleine Karekiet Acrocephalus scirpaceus + + B 140 Grote Karekiet Acrocephalus arundinaceus BE 2002 141 Spotvogel Hippolais icterina GE + + 142 Braamsluiper Sylvia curruca + 2004 B 143 Grasmus Sylvia communis + + + B 144 Tuinfluiter Sylvia borin + + + B 145 Zwartkop Sylvia atricapilla + + B 146 Fluiter Phylloscopus sibilatrix + 147 Tjiftjaf Phylloscopus collybita + + + B 148 Fitis Phylloscopus trochilus + + + B 149 Baardman Panurus biarmicus + B 150 Goudhaan Regulus regulus + 151 Vuurgoudhaan Regulus ignicapilla 2003 152 Grauwe Vliegenvanger Muscicapa striata GE + 153 Bonte Vliegenvanger Ficedula hypoleuca + 154 Buidelmees Remiz pendulinus 2005 155 Witkopstaartmees Aegithalos caudatus caudatus 2010



35

Vogels (vervolg) Rode 1995 1996 2001 na 2001/2002, Lijst 1996 2000 2002 voor het eerst 156 Staartmees Aegithalos caudatus europaeus + + B 157 Matkop Poecile montanus GE 2005 158 Zwarte Mees Periparus ater + + 159 Pimpelmees Cyanistes caeruleus + + B 160 Koolmees Parus major + + B 161 Boomkruiper Certhia brachydactyla + B 162 Wielewaal Oriolus oriolus KW + + B? 163 Grauwe Klauwier Lanius collurio BE 2010 164 Klapekster Lanius excubitor EB 2010 165 Gaai Garrulus glandarius + + B 166 Ekster Pica pica + + B 167 Kauw Corvus monedula spermologus + + B 168 Roek Corvus frugilegus + 169 Zwarte Kraai Corvus corone + + B 170 Spreeuw Sturnus vulgaris + + B 171 Huismus Passer domesticus GE + + B 172 Ringmus Passer montanus GE + + 173 Vink Fringilla coelebs + + B 174 Keep Fringilla montifringilla + + 175 Europese Kanarie Serinus serinus 2004 o 176 Groenling Chloris chloris + + + B 177 Putter Carduelis carduelis + + B 178 Sijs Spinus spinus + + 179 Kneu Linaria cannabina KW + + + B 180 een Barmsijs Acanthis flammea/cabaret + Grote Barmsijs Acanthis flammea + 181 Kruisbek Loxia curvirostra 2004 o 182 Goudvink Pyrrhula pyrrhula pyrrhula 2003 183 “Trompetgoudvink” Pyrrhula pyrrhula ssp. 2005 184 Appelvink Coccothraustes coccothraustes + B? 185 IJsgors Calcarius lapponicus 2006 o 186 Geelgors Emberiza citrinella 2002 187 Ortolaan Emberiza hortulana EB 2003 188 Rietgors Emberiza schoeniclus + + + B 189 Geelkaptroepiaal Agelaius icterocephalus 2007

Reptielen 001 Roodwangschildpad Trachemys scripta 23-06-2010 1 adult zonnend Rietput 3-N

Amfibieën Alle inheemse soorten beschermd Flora- en faunawet EHR5: Europese Habitatrichtlijn Bijlage 5 1995 1998 2001 na 2002, voor 1996 2002 het eerst 001 Gewone pad Bufo bufo + + + 002 Kleine watersalamander Lissotriton vulgaris 2003 003 Bastaardkikker Rana kl. esculenta EHR5 + + 004 Meerkikker Rana ridibunda EHR5 + + 005 Bruine kikker Rana temporaria EHR5 + + +

Vissen Alle inheemse soorten (m.u.v. soorten in Visserijwet 1963) beschermd Flora- en faunawet EHR2: Europese Habitatrichtlijn Bijlage 2 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst 001 Kleine modderkruiper Cobitis taenia EHR2 2003 002 (Schub-)karper Cyprinus carpio 2003 003 Snoek Esox lucius 2004 004 Baars Perca fluviatilis 2004 005 Tiendoornige stekelbaars Pungitius pungitius + + 006 Blankvoorn Rutilus rutilus 2003 007 Riet- of Ruisvoorn Scardinius erythrophthalmus 2003 008 Zeelt Tinca tinca 2004



36

Libellen Rode Lijst 2004: KW (kwetsbaar) 1995 2001 na 2001, voor 1996 het eerst Pantserjuffers Lestidae 001 Houtpantserjuffer Lestes viridis + + Waterjuffers Coenagrionidae 002 Variabele waterjuffer Coenagrion pulchellum + 003 Watersnuffel Enallagma cyathigerum 2008 004 Lantaarntje Ischnura elegans + + 005 Kleine roodoogjuffer Erythromma viridulum 2007 Glazenmakers Aeshnidae 006 Vroege glazenmaker Aeshna isosceles KW 2003 007 Paardenbijter Aeshna mixta + + 008 Grote keizerlibel Anax imperator + + 009 Glassnijder Brachytron pratense KW 2004 Korenbouten Libellulidae 010 Platbuik Libellula depressa + 011 Viervlek Libellula quadrimaculata 2003 012 Gewone oeverlibel Orthetrum cancellatum + + 013 Zwarte heidelibel Sympetrum danae + + 014 Bloedrode heidelibel Sympetrum sanguineum + + 015 Steenrode heidelibel Sympetrum vulgatum + + 016 Bruinrode heidelibel Sympetrum striolatum + +

Sprinkhanen en Krekels w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) 1996 1997 2001 na 2001, voor het eerst Veldsprinkhanen Acrididae 001 Kustsprinkhaan Chorthippus albomarginatus + + 002 Ratelaar Chorthippus biguttulus 2006 003 Bruine sprinkhaan/Tandradje Chorthippus brunneus + 004 Krasser Chorthippus parallelus 2007 Doornsprinkhanen Tetrigidae 005 Zanddoorntje Tetrix ceperoi 2005 006 Zeggedoorntje Tetrix subulata 2009 Sabelsprinkhanen Tettigoniidae 007 Gewoon spitskopje Conocephalus dorsalis + + + 008 Zuidelijk spitskopje Conocephalus discolor 03-10-2010 1♀ Volksbos (Uwe Kloss, wf) 009 Struiksprinkhaan Leptophyes punctatissima 2009 010 Sikkelsprinkhaan Phaneroptera falcata 03-10-2010 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 011 Grote groene sabelsprinkhaan Tettigonia viridissima + + + Krekels Gryllidae 012 Huiskrekel Acheta domesticus +

Wantsen, Cicaden en Plantenluizen i = imago(‘s), n = nimf(en), w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) excl. de plantengallen-veroorzakende soorten: zie gallenlijst 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Acanthosomatidae 001 Berkenwants Elasmostethus interstinctus + Bloemwantsen Anthocoridae 002 Anthocoris sp. 03-10-2010 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Bladluizen Aphididae 003 Zwarte bonenluis Aphis fabae 31-05-2009 1 Volksbos (Frank van der Knaap, w) Aphrophoridae 004 Elzenschuimcicade Aphrophora alni 2003 005 Wilgenschuimcicade Aphrophora salicina 2005 006 Schuimbeestje Philaenus spumarius + + Schuimcicaden p.p. Cercopidae 007 Bloedcicade Cercopis vulnerata + Randwantsen Coreidae 008 Zuringwants Coreus marginatus 2003 009 Syromastus rhombeus 03-08-2007 1 n Volksbos (Ben van As) Graafwantsen Cydnidae 010 Dovenetelwants Sehirus bicolor + Schaatsenrijders Gerridae 011 Zilveren schaatsenrijder Gerris argentatus 15-04-2009 1 i Rietputten (Joram de Gans, wf) Bodemwantsen Lygaeidae 012 Ischnodemus sabuleti 17-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf)



37

Wantsen, Cicaden en Plantenluizen (vervolg) 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 013 Scolopostethus sp. 24-03-2010 1 Volksbos (Joram de Gans, wf) 014 Scolopostethus thomsoni 24-03-2010 1 Rietputten (Alex Wintjes, wf) Blindwantsen Miridae 015 Closterotomus fulvomaculatus 08-06-2009 1 i macropteer Rietputten(Uwe Kloss, wf) 016 Cyllecoris histrionius 11-05-2009 1 n Rietputten (Uwe Kloss, wf) 017 Bruine graswants Notostira elongata 10-05-2009 2 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 018 Pithanus maerkelii 05-07-2009 1 i Maassluisse Dijk (Uwe Kloss, wf) 019 Gestreepte eikenblindwants Rhabdomiris striatellus 11-05-2009 2 i macropteer + 1 n Rietputten (Uwe Kloss, wf) Bootsmannetjes Notonectidae 020 een Bootsmannetje Notonecta sp. + Schildwantsen Pentatomidae 021 Bessenwants Dolycoris baccarum 20-04-2011 2 i Volksbos (Uwe Kloss, w) 022 Koolwants Eurydema oleracea 03-10-2010 3 n Volksbos (Uwe Kloss, wf) 023 Pyamawants Graphosoma lineatum 2004 024 Groene stinkwants Palomena prasina 19-03-2009 1 Rietputten (Uwe Kloss, wf) 025 Picromerus bidens 21-11-2009 1 op blad Braam Rietputten (Ben van As)

Nachtvlinders en Micro’s ei = eieren; m = bladmijn(en); r = rups(en); k = koker; z = zak(ken); indien geen notering achter aantal: imago(‘s) totaal na 2001, 1997 1998 1999 2000 2001 t/m 2001 het eerst Purpermotten Eriocraniidae 001 Eikenpurpermot Dyseriocrania subpurpurella 3 m 3 Wortelboorders Hepialidae 002 Oranje wortelboorder Triodia sylvina 12 1 3 1 4 21 003 Slawortelboorder Pharmacis lupulina 4 1 4 2 11 004 Hopwortelboorder Hepialus humuli 1 1 Dwergmineermotten Nepticulidae 005 Windemineermot Stigmella freyella 2011 2m 006 Bladrand-berkenmineermot Stigmella sakhalinella 1m 1 007 Witkraagelzenmineermot Stigmella glutinosae 6m 2m 1m 9 008 Maagdelijke mineermot Stigmella microtheriella 3m 3m 6 009 Akenmineermot Stigmella aceris 2009 010 Bruine rozenmineermot Stigmella anomalella 7m 1m 8 011 Iepenmineermot Stigmella ulmivora 2006 6m 012 Gewone wilgmineermot Stigmella salicis 2m 20m 8m 30 013 Gewone wilgenmineermot Stigmella obliquella 1m 1 014 Populierenmineermot Stigmella trimaculella (1m 1996) 1 015 Iepenbladrandmineermot Stigmella lemniscella 2002 016 Groene berkenmineermot Stigmella continuella 2002 017 Goudbandmineermot Stigmella aurella 2004 1m 018 Bosbramenmineermot Stigmella splendidissimella 2003 7m 019 Meidoornhoekmineermot Stigmella perpygmaeella 2002 020 Bruine esdoornmineermot Stigmella speciosa 10m 2m 12 021 Boogjes-eikenmineermot Stigmella basiguttella 2m 3m 5 022 Variabele eikenmineermot Stigmella ruficapitella 1m 1 023 Bruine eikenmineermot Stigmella samiatella 7m 7 024 Gewone eikenmineermot Stigmella roborella 2m 2 025 Akenvruchtmineermot Ectoedemia louisella 2009 026 Wilgennerfmineermot Ectoedemia intimella 2004 10m 027 Abelenbladsteelmineermot Ectoedemia turbidella 2009 028 Gewone eikenblaasmijnmot Ectoedemia albifasciella 1m 2m 3 029 Gespleten eikenblaasmijnmot Ectoedemia subbimaculella 1m 1 030 Zwartkopblaasmijnmot Ectoedemia atricollis 4m 4 031 Ronde berkenblaasmijnmot Ectoedemia occultella 2m 2 Zilvervlekmotten Heliozelidae 032 Elzenzilvervlekmot Heliozela resplendella 1m 1m 2m 4 Vlekmijnmotten Tischeriidae 033 Gewone eikenvlekmot Tischeria ekebladella 5m 4m 9 034 Gele bramenvlekmot Coptotriche marginea 2003 7m Zakdragers Psychidae 035 Hoornzakdrager Luffia lapidella 2005 3z 036 Gewone zakdrager Psyche casta 2005 Echte motten Tineidae 037 Gewone pelsmot Tinea pellionella 1 1 038 Witvlekkijkgaatje Monopis weaverella 1 1 2 Ooglapmotten Bucculatricidae 039 Vuilboomooglapmot Bucculatrix frangutella 3m 3 040 Eikenooglapmot Bucculatrix ulmella 1m 1



38

Nachtvlinders en Micro’s (vervolg) totaal na 2001, 1997 1998 1999 2000 2001 t/m 2001 het eerst Mineermotten Gracillariidae 041 Bruine elzensteltmot Caloptilia elongella 2005 1m 042 Bonte esdoornsteltmot Caloptilia hemidactylella 2009 043 Donkere esdoornsteltmot Caloptilia rufipennella 2m 2 044 Wilgensteltmot Caloptilia stigmatella 2006 1m 045 Seringensteltmot Gracillaria syringella 1m 1 046 Meidoornzebramot Parornix anglicella 2002 047 Berkenzebramot Parornix betulae 10m 5m 15 048 Gewone zebramot Parornix devoniella 2m 4m 6 049 Spaanse-aakvouwmot Phyllonorycter acerifoliella 1m 6m 7 050 Hazelaarblaasmot Phyllonorycter coryli 2005 16m 051 Oranje elzenvouwmot Phyllonorycter froelichiella 1m 5m 4m 10 052 Gewone esdoornvouwmot Phyllonorycter geniculella 1m 1 053 Witte eikenvouwmot Phyllonorycter harrisella 1m 1 054 Goudrugelzenvouwmot Phyllonorycter klemannella 15m 3m 2m 20 055 Veelvraatvouwmot Phyllonorycter messaniella 3m 2m 5 056 Hazelaarvouwmot Phyllonorycter nicellii 2005 2m 057 Meidoornvouwmot Phyllonorycter oxyacanthae 2002 058 Late wilgenvouwmot Phyllonorycter pastorella 2011 1m 059 Plataanvouwmot Phyllonorycter platani 7m 2m 9 060 Gewone eikenvouwmot Phyllonorycter quercifoliella 2m 2 061 Gewone elzenvouwmot Phyllonorycter rajella 19m 2m 20m 41 062 Wilgenvouwmot Phyllonorycter salicicolella 1m 7m 8 063 Witstreepwilgenvouwmot Phyllonorycter salictella 1m 1 064 Fraaie iepenvouwmot Phyllonorycter schreberella 2006 2m 065 Lijsterbesvouwmot Phyllonorycter sorbi 3m 2m 5 066 Elzenblaasmijnmot Phyllonorycter stettinensis 1m 2m 2m 5 067 Berkenvouwmot Phyllonorycter ulmifoliella 22m 5m 27 068 Acaciavouwmot Macrosaccus robiniella 1m 1 069 Wilgenslakkenspoormot Phyllocnistis saligna 5m 1m 6 070 Eenstipslakkenspoormot Phyllocnistis unipunctella (25m 1996) 25 Spinselmotten Yponomeutidae 071 Vogelkersstippelmot Yponomeuta evonymella 14 17 19 29 79 072 Meidoornstippelmot Yponomeuta padella 2 5 7 073 Kardinaalsmutsstippelmot Yponomeuta cagnagella 1 1 2 2 6 074 Wilgenstippelmot Yponomeuta rorrella 2011 r-spinsels 075 Grootvlekstippelmot Yponomeuta plumbella 1 1 Argyresthiidae 076 Berkenpedaalmot Argyresthia goedartella 5 5 077 Kersenpedaalmot Argyresthia pruniella 2 2 Springmotten Plutellidae 078 Koolmotje Plutella xylostella 103 7 6 4 4 124 Parelmotten Glyphipterigidae 079 Rietstreepmot Orthotelia sparganella 1 1 080 Bitterzoetmot Acrolepia autumnitella 2007 081 Kleine parelmot Glyphipterix simpliciella 16 16 Spitskopmotten Ypsolophidae 082 Gelijnde spitskopmot Ypsolopha scabrella 1 1 Venstermineermotten Bedelliidae 083 Potloodmot Bedellia somnulentella 2005 7m Sneeuwmotten Lyonetiidae 084 Hangmatmot Lyonetia clerkella 16m 6m 22 Sikkelmotten Oecophoridae 085 Witkopmot Endrosis sarcitrella 2 2 086 Bruine huismot Hofmannophila pseudospretella 1 1 087 Bruine molmboorder Harpella forficella 2 2 Grasmineermotten Elachistidae 088 Witte grasmineermot Elachista argentella 1 1 089 Zilveren grasmineermot Elachista canapennella 10 10 090 Grijsgevlekte grasmineermot Elachista maculiserusella 8 1 4 10 8 31 091 Distelkaartmot Agonopterix subpropinquella 1 1 092 Zwartvlekkaartmot Agonopterix propinquella 1 1 093 Bleke kaartmot Agonopterix arenella 1 1 094 Gewone kaartmot Agonopterix heracliana 3 3 095 Witstipplatlijfje Depressaria radiella 3 2 3 8 096 Kleine zwartwitmot Ethmia quadrillella 2 1 2 5 097 Grote zwartwitmot Ethmia bipunctella 1 1 Kokermotten Coleophoridae 098 Donkere eikenkokermot Coleophora flavipennella 2002 099 Bruingrijze kokermot Coleophora serratella 2009 100 Geelkopprunuskokermot Coleophora spinella 1 1 101 Metaalkokermot Coleophora alcyonipennella 1 1 2 102 Blaasjes-pistoolkokermot Coleophora kuehnella 2002 103 Bijvoetbloemkokermot Coleophora artemisicolella 2011 1m 104 Distelkokermot Coleophora peribenanderi 2003 1k+r



39

Nachtvlinders en Micro’s (vervolg) totaal na 2001, 1997 1998 1999 2000 2001 t/m 2001 het eerst Wilgenroosjesmotten Momphidae 105 Gele wilgenroosjesmot Mompha ochraceella 5 1 6 106 Wilgenroosjesgalmot Mompha sturnipenella 2009 107 Gewone wilgenroosjesmot Mompha epilobiella 5 9 16 30 108 Tweekleurige wilgenroosjesmot Mompha raschkiella 2003 ±20m Prachtmotten Cosmopterigidae 109 Lisdoddeveertje Limnaecia phragmitella 2 1 3 Palpmotten Gelechiidae 110 Klitpalpmot Metzneria lappella 2008 111 Gestreepte boegsprietmot Monochroa palustrellus 2 4 6 112 Duizendknoopboegsprietmot Monochroa hornigi 1 1 113 Bryotropha sp. 2011 114 Loodgrijze haakpalpmot Gelechia turpella 2 2 115 Distelzandvleugeltje Scrobipalpa acuminatella 2002 116 Meldezandvleugeltje Scrobipalpa obsoletella 1 1 Vedermotten Pterophoridae 117 Hoefbladvedermot Platyptilia gonodactyla 21 2 5 10 3 41 118 Sneeuwwitte vedermot Pterophorus pentadactyla 1 2 1 4 119 Dwergvedermot Adaina microdactyla 1 1 120 Windevedermot Emmelina monodactyla 1 1 Borstelmotten Epermeniidae 121 Mineerborstelmot Epermenia chaerophyllella 2011 3m Glittermotten Choreutidae 122 Brandnetelmot Anthophila fabriciana 2005 Bladrollers Tortricidae 123 Muntbladroller Phalonidia manniana 2 2 124 Distelbladroller Agapeta hamana 49 4 15 6 1 75 125 Gewoon smalsnuitje Eupoecilia angustana 1 1 126 Donker c-smalsnuitje Aethes rubigana 2 2 127 Kamillebladroller Cochylidia implicitana 1 1 128 Vroege dwergbladroller Cochylis nana 2005 129 Gouden boogbladroller Acleris bergmanniana 1 1 130 Kleine boogbladroller Acleris forsskaleana 1 2 2 5 131 Okergele driehoekbladroller Acleris comariana 2 2 132 Gehoekte boogbladroller Acleris rhombana 1 2 3 133 Gehakkelde bladroller Acleris emargana 1 1 2 134 Witschouderbladroller Acleris variegana 1 2 3 135 Kameleonbladroller Acleris hastiana 1 1 1 3 136 Fijne spikkelbladroller Cnephasia asseclana 1 1 137 Prinsesbladroller Periclepsis cinctana 1 1 138 Grote appelbladroller Archips podana 1 1 139 Bruinbandbladroller Argyrotaenia ljungiana 1 1 140 Kersenbladroller Pandemis cerasana 10 4 14 141 Leverkleurige bladroller Pandemis heparana 1 3 44 16 9 73 142 Koolbladroller Clepsis spectrana 8 8 5 10 31 143 Stipjesbladroller Lozotaeniodes formosana 1 1 144 Gewone biesbladroller Bactra lancealana 1 1 2 4 145 Getekende biesbladroller Bactra furfurana 1 1 2 146 Zeebiesbladroller Bactra robustana 1 1 2 147 Paardenkopbladroller Endothenia quadrimaculana 4 2 4 10 148 Bruine marmerbladroller Apotomis lineana 1 1 149 Berkenmarmerbladroller Apotomis betuletana 2 3 4 1 6 16 150 Gewone witvlakbladroller Hedya nubiferana 1 1 151 Pruimwitvlakbladroller Hedya pruniana 1 1 152 Oranjegele lijnbladroller Celypha cespitana 1 1 153 Brandnetelbladroller Celypha lacunana 3 4 10 11 8 36 154 Slangenkruidbladroller Lobesia abscisana 6 13 1 20 155 Grijze haakbladroller Ancylis geminana 1 4 5 156 Lichte haakbladroller Ancylis diminutana 1 1 157 Fijngestreepte haakbladroller Ancylis apicella 1 1 158 Dwarsstreep-haakbladroller Ancylis achatana 1 1 159 Grauwe oogbladroller Epinotia sordidana 1 1 160 Gageloogbladroller Epinotia caprana 1 5 6 161 Oranje oogbladroller Epinotia abbreviana 2 1 3 162 Tweestreepoogbladroller Epinotia granitana 1 1 163 Elzenoogbladroller Epinotia immundana 1 1 164 Gemarmerde oogbladroller Epinotia ramella 2 1 8 11 165 Variabele oogbladroller Epinotia nisella 1 1 166 Grootkopbladroller Zeiraphera isertana 1 1 167 Distelknoopvlekje Eucosma cana 2 1 28 6 25 62 168 IJsmot Eucosma campoliliana 10 2 4 16 169 Populierenbladroller Gypsonoma aceriana 1 1 170 Distelzadelmot Epiblema scutulana 1 1 171 Hoefijzermot Epiblema foenella 1 1 3 5 172 Rozenhermelijnbladroller Notocelia rosaecolana 3 1 4



40

Nachtvlinders en Micro’s (vervolg) totaal na 2001, 1997 1998 1999 2000 2001 t/m 2001 het eerst 173 Scherpe hermelijnbladroller Notocelia roborana 1 1 174 Fruitmot Cydia pomonella 1 1 175 Gewone spiegelmot Cydia splendana 1 1 176 Beukenspiegelmot Cydia fagiglandana 2009 177 Oranje dwergbladroller Pammene aurana 2010 Houtboorders Cossidae 178 Wilgenhoutrups Cossus cossus 2008 Wespvlinders Sesiidae 179 Hoornaarvlinder Sesia apiformis 2008 180 Wilgenwespvlinder Synanthedon formicaeformis 2 2 Lichtmotten Pyralidae 181 Hommelnestmot Aphomia sociella 1 1 182 Pinokkiomot Synaphe punctalis 3 3 183 Strooiselmot Endotricha flammealis 2 2 184 Mutsjeslichtmot Acrobasis advenella 2 1 3 185 Eikentopspinselmot Acrobasis consociella 1 1 186 Distelhermelijntje Myelois circumvoluta 3 1 4 187 Weidemot Phycitodes binaevella 5 9 14 Grasmotten Crambidae 188 Bitterkruidgranietmot Scoparia subfusca 1 1 189 Moerasgranietmot Eudonia pallida 1 4 3 8 190 Rietmot Chilo phragmitella 4 1 8 10 9 32 191 Lisdoddesnuitmot Calamotropha paludella 1 1 192 Gewone grasmot Chrysoteuchia culmella 34 2 11 47 193 Vroege grasmot Crambus lathoniellus (1 1996) 1 194 Bleke grasmot Crambus perlella 13 2 3 1 19 195 Variabele grasmot Agriphila tristella 28 15 1 69 113 196 Moerasgrasmot Agriphila inquinatella 1 1 197 Witlijngrasmot Agriphila latistria 1 1 198 Blauwooggrasmot Agriphila straminella 8 1 13 5 19 46 199 Drietandvlakjesmot Catoptria falsella 1 1 200 Baardsnuitmot Platytes alpinella 1 1 201 Liesgrassnuitmot Donacaula forficella 4 1 2 7 202 Waterleliemot Elophila nymphaeata 11 4 9 3 8 35 203 Duikermot Acentria ephemerella 8 3 1 2 14 204 Kroosvlindertje Cataclysta lemnata 22 1 11 3 13 50 205 Lijnvalkmot Evergestis forficalis 1 1 206 Aangebrande valkmot Evergestis extimalis 7 1 1 9 207 Bonte valkmot Evergestis pallidata 1 1 208 Weegbreemot Pyrausta despicata 1 1 209 Muntvlinder Pyrausta aurata 1 1 210 Bruidsmot Sitochroa palealis 1 1 211 Gewone coronamot Anania coronata 1 1 2 212 Donkere coronamot Anania perlucidalis 1 9 10 213 Luipaardlichtmot Nomophila noctuella 1 1 2 214 Parelmoermot Pleuroptya ruralis 6 3 6 7 10 32 215 Duponcheliamot Duponchelia fovealis 1 2 3 Eenstaartjes Drepanidae 216 Beukeneenstaart Watsonalla cultraria 2 2 217 Berkeneenstaart Drepana falcataria 1 4 5 218 Peppel-orvlinder Tethea ocularis 1 1 219 Tweestip-orvlinder Ochropacha duplaris 2 2 3 4 11 Spinners Lasiocampidae 220 Ringelrups Malacosoma neustria 1 1 221 Rietvink Euthrix potatoria 22 5 3 2+1r 2r 35 Pijlstaarten Sphingidae 222 Lindepijlstaart Mimas tiliae 1 1 223 Pauwoogpijlstaart Smerinthus ocellata 11 2 1 1 15 224 Populierenpijlstaart Laothoe populi 2 1 5 8 225 Ligusterpijlstaart Sphinx ligustri 1 1 226 Kolibrievlinder Macroglossum stellatarum 2011 Spanners Geometridae 227 Voorjaarsboomspanner Alsophila aescularia 2 1 3 228 Peper-en-zoutvlinder Biston betularia 1 1 229 Grote wintervlinder Erannis defoliaria 2008 230 Taxusspikkelspanner Peribatodes rhomboidaria 4 1 5 231 Gewone spikkelspanner Ectropis crepuscularia 1 1 232 Witte grijsbandspanner Cabera pusaria 1 2 1 6 10 233 Bruine grijsbandspanner Cabera exanthemata 16 16 5 16 8 61 234 Appeltak Campaea margaritata 1 3 3 10 17 235 Gerande spanner Lomaspilis marginata 11 7 6 3 7 34 236 Herculesje Selenia dentaria 1 1 2 237 Lindeherculesje Selenia lunularia 1 1 238 Hagedoornvlinder Opisthograptis luteolata 5 7 4 8 8 32



41

Nachtvlinders en Micro’s (vervolg) totaal na 2001, 1997 1998 1999 2000 2001 t/m 2001 het eerst 239 Puntige zoomspanner Epione repandaria 4 5 1 10 240 Klaverblaadje Macaria notata 2 2 2 6 241 Donker klaverblaadje Macaria alternata 5 3 4 11 4 27 242 Klaverspanner Chiasmia clathrata 1 1 243 Vliervlinder Ourapteryx sambucaria 1 2 1 4 244 Zomervlinder Geometra papilionaria 1 1 2 245 Kleine zomervlinder Hemithea aestivaria 1 9 9 19 246 Wortelhoutspanner Eulithis prunata 1 1 247 Oranje agaatspanner Eulithis testata 1 1 2 248 Schimmelspanner Dysstroma truncata 5 2 7 249 Oranje bruinbandspanner Cidaria fulvata 1 1 250 Blauwrandspanner Plemyria rubiginata 3 3 251 Schijn-sparspanner Thera britannica 1 1 252 Kleine groenbandspanner Colostygia pectinataria 4 20 24 253 Vlasbekdwergspanner Eupithecia linariata 1 1 254 Schermbloemdwergspanner Eupithecia tripunctaria 1 1 1 3 6 255 Meldedwergspanner Eupithecia simpliciata 1 1 2 256 Bijvoetdwergspanner Eupithecia innotata 1 1 257 Zwartvlekdwergspanner Eupithecia centaureata 2008 258 Streepjesdwergspanner Eupithecia intricata 1 1 259 Valeriaandwergspanner Eupithecia valerianata 1 1 260 Hopdwergspanner Eupithecia assimilata 1 1 2 261 Gewone dwergspanner Eupithecia vulgata 1 1 262 Witvlakdwergspanner Eupithecia succenturiata 2 1 4 7 263 Zwartkamdwergspanner Gymnoscelis rufifasciata 3 3 264 V-dwergspanner Chloroclystis v-ata 3 3 265 Groene dwergspanner Pasiphila rectangulata 1 1 266 Groenbandspanner Hydriomena impluviata 2 2 267 Kajatehoutspanner Pelurga comitata 8 2 10 268 Kleine wintervlinder Operophtera brumata 2004 2r 269 Pijlkruidspanner Mesotype didymata 2 2 270 Grote boomspanner Triphosa dubitata 1 1 271 Groene blokspanner Acasis viretata 1 1 272 Moeraswalstrospanner Orthonama vittata 1 1 273 Zwartbandspanner Xanthorhoe fluctuata 3 4 7 274 Bruine vierbandspanner Xanthorhoe spadicearia 17 4 5 4 7 37 275 Vierbandspanner Xanthorhoe ferrugata 3 9 2 4 5 23 276 Koolbandspanner Xanthorhoe designata 8 1 3 6 3 21 277 Geoogde bandspanner Xanthorhoe montanata 6 6 278 Bonte bandspanner Epirrhoe tristata 2009 279 Gewone bandspanner Epirrhoe alternata 7 1 3 11 280 Bosbandspanner Epirrhoe rivata 1 1 281 Gestreepte goudspanner Camptogramma bilineata 3 2 5 282 Satijnstipspanner Idaea subsericeata 1 1 2 283 Vlekstipspanner Idaea dimidiata 9 1 1 1 12 284 Grijze stipspanner Idaea aversata 2 1 2 6 11 285 Purperen stipspanner Scopula rubiginata 1 1 286 Bosspanner Scopula immutata 4 1 5 2 2 14 287 Lieveling Timandra comae 1 2 1 3 7 Tandvlinders Notodontidae 288 Dromedaris Notodonta dromedarius 5 2 5 8 20 289 Kameeltje Notodonta ziczac 7 7 12 17 15 58 290 Brandvlerkvlinder Pheosia tremula 3 2 1 6 291 Snuitvlinder Pterostoma palpina 5 4 3 3 2 17 292 Kroonvogeltje Ptilodon capucina 1 1 293 Populierentandvlinder Gluphisia crenata 1 1 294 Kleine hermelijnvlinder Furcula furcula 3 2 3 3 6 17 295 Berkenhermelijnvlinder Furcula bicuspis 1 1 296 Wapendrager Phalera bucephala 3 3 Spinneruilen Erebidae 297 Plakker Lymantria dispar 1 1 298 Witvlakvlinder Orgyia antiqua 150ei 1 legsel 299 Bastaardsatijnvlinder Euproctis chrysorrhoea 10 4 2 3 19 300 Donsvlinder Euproctis similis 2010 1r 301 Streepkokerbeertje Eilema complana 1 1 2 302 Kleine beer Phragmatobia fuliginosa 12 5 3 3 23 303 Gele tijger Spilosoma lutea 2 2 304 Witte tijger Spilosoma lubricipeda 7 8 1 5 21 305 Sneeuwbeer Spilosoma urticae 1 1 2 306 Mendicabeer Diaphora mendica 1 1 307 Grote beer Arctia caja 4 4 308 Sint Jacobsvlinder Tyria jacobaeae 2003 309 Stippelsnuituil Macrochilo cribrumalis 1 2 3 310 Lijnsnuituil Herminia tarsipennalis 1 1



42

Nachtvlinders en Micro’s (vervolg) totaal na 2001, 1997 1998 1999 2000 2001 t/m 2001 het eerst 311 Schaduwsnuituil Herminia tarsicrinalis 1 1 312 Bruine snuituil Hypena proboscidalis 10 2 6 23 18 59 313 Stro-uiltje Rivula sericealis 3 3 7 7 7 27 314 Roesje Scoliopteryx libatrix 2 1 1 4 315 Gepijlde micro-uil Schrankia costaestrigalis 6 6 316 Rood weeskind Catocala nupta 2008 Visstaartjes Nolidae 317 Licht visstaartje Nola aerugula 1 1 318 Kleine groenuil Earias clorana 10 7 6 3 6 25 Uilen Noctuidae 319 Brandnetelkapje Abrostola tripartita 1 1 320 Donker brandnetelkapje Abrostola triplasia 2 2 4 321 Turkse uil Chrysodeixis chalcites 3 1 3 7 322 Koperuil Diachrysia chrysitis 20 5 13 4 4 46 323 Gamma-uil Autographa gamma 22 8 11 5 18 64 324 Goudvenstertje Plusia festucae 1 2 1 4 335 Donkere marmeruil Deltote pygarga 2007 326 Zilverstreep Deltote bankiana 1 2 1 4 327 Psi-uil Acronicta psi 1 1 328 Schaapje Acronicta leporina 1 1 329 Kleine rietvink Simyra albovenosa 6 5 1 12 330 Piramidevlinder Amphipyra pyramidea 1 1 2 331 Oranje o-vlinder Pyrrhia umbra 1 1 332 Lichte korstmosuil Bryophila domestica 2 2 333 Groene korstmosuil Nyctobrya muralis 1 1 2 334 Morpheusstofuil Caradrina morpheus 13 6 7 26 335 Gewone stofuil Hoplodrina octogenaria 13 6 2 1 22 336 Egale stofuil Hoplodrina blanda 2 2 337 Zuidelijke stofuil Hoplodrina ambigua 2 4 6 338 Smalvleugelrietboorder Chilodes maritima 3 3 339 Meldevlinder Trachea atriplicis 3 4 3 2 12 340 Geelvleugeluil Thalpophila matura 1 1 2 341 Agaatvlinder Phlogophora meticulosa 4 9 5 9 27 342 Levervlek Euplexia lucipara 1 5 1 7 343 Gele-lisboorder Helotropha leucostigma 57 3 1 3 1 65 344 Goudgele boorder Gortyna flavago 15 5 8 2 30 345 Aardappelstengelboorder Hydraecia micacea 3 4 1 3 11 346 Geelbruine vlekuil Amphipoea fucosa 2 2 347 Gewone grasuil Luperina testacea 7 7 348 Herfst-rietboorder Rhizedra lutosa 14 3 8 25 349 Lisdoddeboorder Nonagria typhae 6 6 350 Egale rietboorder Arenostola phragmitidis 15 1 6 4 26 351 Gestippelde rietboorder Lenisa geminipuncta 1 3 4 352 Geelbruine rietboorder Archanara dissoluta 1 5 6 353 Zeggeboorder Denticucullus pygmina 1 1 2 354 Bochtige smeleuil Photedes minima 1 1 355 Egelskopboorder Globia sparganii 2 3 1 6 356 Graswortelvlinder Apamea monoglypha 11 5 2 18 357 Grauwe grasuil Apamea remissa 1 1 358 Variabele grasuil Apamea crenata 2 2 4 8 359 Kweekgrasuil Apamea sordens 2 2 360 Rietgrasuil Apamea unanimis 1 1 2 361 Moeras-grasuil Lateroligia ophiogramma 2 18 3 10 33 362 Halmrupsvlinder Mesapamea secalis 9 6 5 3 7 30 363 Weidehalmuiltje Mesapamea secalella 2 2 364 Duinhalmuiltje Litoligia literosa 2 1 2 5 365 Zandhalmuiltje Mesoligia furuncula 28 17 3 4 52 366 Gelobd halmuiltje Oligia strigilis 1 1 367 Donker halmuiltje Oligia latruncula 2 5 7 368 Oranjegeel halmuiltje Oligia fasciuncula 1 1 369 Wilgenschorsvlinder Apterogenum ypsillon 2 2 2 6 370 Wilgengouduil Xanthia togata 2 2 371 Populierengouduil Xanthia ocellaris 2010 372 Zwartstipvlinder Agrochola lota 1 14 15 373 Heremietuil Ipimorpha retusa 4 3 1 2 10 374 Tweekleurige heremietuil Ipimorpha subtusa 3 1 4 375 Hyena Cosmia trapezina 2 3 5 376 Essengouduil Atethmia centrago 1 1 2 377 Variabele voorjaarsuil Orthosia incerta 6 1 15 22 378 Tweestreepvoorjaarsuil Orthosia cerasi 3 3 379 Kleine voorjaarsuil Orthosia cruda 1 1 380 Nunvlinder Orthosia gothica 3 3 381 Dubbelstipvoorjaarsuil Anorthoa munda 2009 1r 382 Spurrie-uil Anarta trifolii 4 1 3 8



43

Nachtvlinders en Micro’s (vervolg) totaal na 2001, 1997 1998 1999 2000 2001 t/m 2001 het eerst 383 Brede-w-uil Lacanobia w-latinum 1 1 2 384 W-uil Lacanobia thalassina 6 2 8 385 Variabele w-uil Lacanobia suasa 3 1 2 2 8 386 Groente-uil Lacanobia oleracea 19 3 11 1 2 36 387 Kooluil Mamestra brassicae 2 3 5 388 Gevorkte silene-uil Sideridis rivularis 1 1 3 5 389 Gewone silene-uil Hadena bicruris 1 1 390 Grijze grasuil Mythimna pudorina 3 3 391 Bleke grasuil Mythimna pallens 1 1 2 4 392 Stompvleugelgrasuil Mythimna impura 29 35 3 11 78 393 Spitsvleugelgrasuil Mythimna straminea 29 6 10 2 1 48 394 Zuidelijke grasuil Mythimna vitellina 1 1 395 Witstipgrasuil Mythimna albipuncta 4 3 1 6 14 396 Gekraagde grasuil Mythimna ferrago 4 1 1 6 12 397 Witte-l-uil Mythimna l-album 1 1 2 398 Gestreepte rietuil Leucania obsoleta 1 3 2 6 399 Graanworteluil Euxoa tritici 9 9 400 Gewone worteluil Agrotis exclamationis 14 6 3 3 26 401 Gewone velduil Agrotis segetum 1 2 6 9 402 Bonte worteluil Agrotis vestigialis 3 3 403 Puta-uil Agrotis puta 6 1 7 404 Grote worteluil Agrotis ipsilon 1 1 2 405 Houtspaander Axylia putris 9 11 17 37 406 Haarbos Ochropleura plecta 35 10 25 8 18 96 407 Bruine breedvleugeluil Diarsia brunnea 1 1 408 Gewone breedvleugeluil Diarsia rubi 4 2 3 9 8 26 409 Huismoeder Noctua pronuba 24 1 12 4 22 63 410 Breedbandhuismoeder Noctua fimbriata 1 2 3 411 Volgeling Noctua comes 8 4 3 8 23 412 Kleine huismoeder Noctua interjecta 10 2 1 3 16 413 Kleine breedbandhuismoeder Noctua janthina 2 1 3 414 Open-breedbandhuismoeder Noctua janthe 15 2 5 4 7 33 415 Vierkantvlekuil Xestia xanthographa 29 9 14 3 55 416 Zwarte-c-uil Xestia c-nigrum 23 2 12 13 11 61 417 Driehoekuil Xestia triangulum 4 2 6 418 Splinterstreep Naenia typica 1 1 2

Dagvlinders Rode Lijst 2004: GE (gevoelig), KW (kwetsbaar); FF = beschermd Flora- en faunawet 1995 2001 na 2001, 1996 het eerst Grote pages Papilionidae 001 Koninginnenpage Papilio machaon GE 2007 Dikkopjes Hesperiidae 002 Zwartsprietdikkopje Thymelicus lineola + + 003 Groot dikkopje Ochlodes sylvanus 2006 Witjes Pieridae 004 Oranjetip Anthocharis cardamines 2009 005 Groot koolwitje Pieris brassicae 2005 006 Klein koolwitje Pieris rapae + + 007 Klein geaderd witje Pieris napi + + 008 Oranje luzernevlinder Colias croceus 2007 009 Citroenvlinder Gonepteryx rhamni + Vuurvlinders, kleine pages, blauwtjes Lycaenidae 010 Kleine vuurvlinder Lycaena phlaeas + + 011 L. phlaeas f. caeruleopunctata 2003 012 Eikenpage Favonius quercus 2009 013 Bruin blauwtje Aricia agestis FF KW + 014 Icarusblauwtje Polyommatus icarus + Vossen, zandoogjes Nymphalidae 015 Atalanta Vanessa atalanta + + 016 Distelvlinder Vanessa cardui + + 017 Dagpauwoog Aglais io + + 018 Kleine vos Aglais urticae + + 019 Gehakkelde aurelia Polygonia c-album + 020 Landkaartje Araschnia levana + 021 Bont zandoogje Pararge aegeria tircis 2004 022 Argusvlinder Lasiommata megera + + 023 Hooibeestje Coenonympha pamphilus + + 024 Oranje zandoogje Pyronia tithonus + + 025 Bruin zandoogje Maniola jurtina + +



44

Vliegen en Muggen i = imago(‘s), w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) excl. de plantengallen-veroorzakende soorten: zie gallenlijst 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Mineervliegen Agromyzidae 001 Agromyza anthracina 2002 002 Agromyza pseudoreptans 2002 003 Aulagromyza heringii 2002 004 Aulagromyza phragmitidis 2002 005 Aulagromyza tridentata 2002 006 Vliermineervlieg Liriomyza amoena 2002 007 Fluitenkruidvlieg Phytomyza anthrisci + 008 Phytomyza lappae 2006 009 Phytomyza ranunculi 2002 010 Phytomyza spinaciae 2002 Venstermuggen Anisopodidae 011 Sylvicola punctatus ? 03-10-2010 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Bloemvliegen Anthomyiidae 012 Anthomyiidae indet. 20-03-2009 3 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 013 Delia radicum 03-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 014 Eustalomyia hilaris 03-10-2010 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 015 Hydrophoria lancifer ? 21-09-2009 1♀ Rietputten (Uwe Kloss, wf) 016 Zuringvlieg Pegomyia nigritarsis + Zwarte vliegen Bibionidae 017 Rouwvlieg Bibio marci + + 018 Bibionidae indet. 17-04-2011 12 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Brom- of Vleesvliegen Calliphoridae 019 Calliphora sp. 20-03-2009 3 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 020 Lijkenvlieg Cynomya mortuorum 23-04-2011 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 021 Lucilia sp. ? 21-09-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 022 Melinda sp. 24-03-2010 1 i Volksbos (Joram de Gans, wf) 023 Pollenia sp. 20-03-2009 1♂ + 1♀ Volksbos (Uwe Kloss, wf) Knutjes Ceratopogonidae 024 Culicoides sp. + Halmvliegen Chloropidae 025 Thaumatomyia sp. 24-03-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Blaaskopvliegen Conopidae 026 Conops quadrifasciata + Steekmuggen Culicidae 027 Culicidae sp. + Slankpootvliegen Dolichopodidae 028 Rhaphium sp. 17-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Fruitvliegen Drosophilidae 029 Scaptomyza flava 2002 Dansvliegen Empididae 030 Empididae indet.. 24-03-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 031 Grote dansvlieg Empis tessellata 10-05-2010 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 032 Rhamphomyia sp. 28-03-2011 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Afvalvliegen Heleomyzidae 033 Suillia sp. (variegata?) 08-06-2009 2 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Bocheldansvliegen Hybotidae 034 Tachydromia sp. 10-05-2009 12 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Lauxaniidae 035 Lauxaniidae sp. 21-09-2009 5 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Steltmuggen Limoniidae 036 Limoniidae indet. 28-03-2011 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Spillebeenvliegen Micropezidae 037 Micropeza corrigiolata 03-07-2009 2 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 038 Neria cibaria 08-06-2009 1♂ Rietputten (Uwe Kloss, wf) Echte vliegen Muscidae 039 Eudasyphora cyanella 18-06-2009 2♀ Rietputten (Uwe Kloss, wf) 040 Graphomya maculata 21-09-2009 5 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 041 Helina depuncta 09-10-2010 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 042 Schorsvlieg Mesembrina meridiana 16-09-2007 1 i Rietputten (Ted van der Knaap, wf) 043 Morellia sp. 21-09-2009 1♀ Rietputten (Uwe Kloss, wf) 044 Herfstvlieg Musca autumnalis 06-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 045 Huisvlieg Musca domestica + + 046 Muscina prolapsa 18-03-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 047 Muscina sp. 28-03-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 048 Phaonia fuscata 06-07-2009 1♂ Volksbos (Uwe Kloss, w) 049 Phaonia sp. 21-09-2009 1♂ Rietputten (Uwe Kloss, wf) 050 Phaonia valida 06-07-2009 1♀ Volksbos (Uwe Kloss, wf) 051 Polietes domitor 10-05-2009 3 i Volksbos (Uwe Kloss, wf)



45

Vliegen en Muggen (vervolg) 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Bochelvliegen Phoridae 052 Phoridae indet. (Diplonerva nitidula?) 06-04-2011 2 i copula Rietputten (Uwe Kloss, wf) Wortelvliegen Psilidae 053 Chamaepsila pallida ? 08-06-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Glansmuggen Ptychopteridae 054 Ptychoptera sp. 10-05-2009 2 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Snipvliegen Rhagionidae 055 Rhagio tringarius 28-06-2009 4 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Dambordvliegen Sarcophagidae 056 Grijze vleesvlieg Sarcophaga carnaria + + Strontvliegen Scathophagidae 057 Cleigastra apicalis 03-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 058 Norellisoma spinimana 06-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 059 Scathophaga sp. 15-04-2011 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 060 Scatophaga stercoraria 21-09-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Slakkendodende vliegen Sciomyzidae 061 Elgiva cucularia 03-04-2009 4 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 062 Sciomyzidae indet. 14-05-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 063 Tetanocera sp. 17-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Wapenvliegen Stratiomyidae 064 Beris vallata 03-07-2009 1♀ Volksbos (Uwe Kloss, wf) 065 Gewone wapenvlieg Chloromyia formosa 28-05-2009 15 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 066 Odontomyia ornata 26-05-2011 1 i Volksbos (Marian Barendtszen, wf) 067 Oxycera trilineata 03-07-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Zweefvliegen Syrphidae 068 Vliegende speld Baccha elongata 08-10-2010 2 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 069 Oostelijke sapzweefvlieg Brachyopa pilosa 06-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 070 Korte bladloper Chalcosyrphus nemorum 09-10-2010 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 071 Tweekleurig gitje Cheilosia albipila 28-03-2011 1♂ Rietputten (Uwe Kloss, wf) 072 Wilgengitje Cheilosia grossa 19-03-2009 1♂ Rietputten (Uwe Kloss, wf) 073 Wollig gitje Cheilosia illustrata 12-08-2011 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 074 Kervelgitje Cheilosia pagana 28-03-2011 3 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 075 Cheilosia sp. 24-03-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 076 Enkele-bandzweefvlieg Epistrophe eligans 10-05-2009 2 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 077 Snorzweefvlieg Episyrphus balteatus + + 078 Kleine of Kustbijvlieg Eristalis arbustorum/abusiva 10-05-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, w) 079 Bosbijvlieg Eristalis horticola 10-05-2009 4 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 080 Hommelbijvlieg Eristalis intricaria 03-07-2009 2 i Volksbos (Uwe Kloss, w) 081 Puntbijvlieg Eristalis nemorum + 082 Kegelbijvlieg Eristalis pertinax + 083 Eristalis sp. 25-10-2009 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 084 Blinde bij Eristalis tenax + + 085 Gewone pendelvlieg Helophilus pendulus + 086 Citroenpendelvlieg Helophilus trivittatus 19-08-2007 1 i Rietputten (Ted van der Knaap, wf) 087 Withaarmelkzweefvlieg Leucozona lucorum 2006 088 Wilgenelfje Melangyna lasiophthalma 19-03-2009 1♂ Volksbos (Uwe Kloss, wf) 089 Gewone driehoekzweefvlieg Melanostoma mellinum 17-04-2011 1♂ Volksbos (Uwe Kloss, wf) 090 Bosknikspriet Microdon analis 11-05-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 091 Doodskopzweefvlieg Myathropa florea 18-08-2009 1 i Volksbos (Jan Willem de Jong, wf) 092 Gewone korsetzweefvlieg Neoascia podagrica 17-09-2008 1♀ Graslanden-W (Uwe Kloss, wf) 093 Parhelophilus sp. 18-08-2010 1 i Rietputten (Ellen Sandberg, wf) 094 Micaplatvoetje Platycheirus albimanus 19-09-2008 1♀ Graslanden-W (Uwe Kloss, wf) 095 Gewoon platvoetje Platycheirus clypeatus ? 01-05-2008 1♂ Graslanden-W (Uwe Kloss, wf) 096 Gewone snuitvlieg Rhingia campestris 02-05-2007 diverse Volksbos en Rietputten 097 Witte halvemaanzweefvlieg Scaeva pyrastri + 098 Grote langlijf Sphaerophoria scripta 03-07-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 099 Sphaerophoria sp. 17-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 100 Menuetzweefvlieg Syritta pipiens + 101 Bessenbandzweefvlieg Syrphus ribesii + + 102 Syrphus sp. 06-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 103 Moeraszweefvlieg Tropidia scita 28-05-2009 4 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 104 Hommelreus Volucella bombylans + 105 Witte reus Volucella pellucens 01-06-2011 1 i Volksbos (Henk van der Sluis, wf) Dazen Tabanidae 106 Gewone goudoogdaas Chrysops relictus 14-05-2010 1 i Volksbos (Hennie Zeij, wf) 107 Chrysops sp. + 108 Gewone regendaas Haematopota pluvialis + + 109 Paardendaas Tabanus sudeticus 03-08-2007 1 i Rietputten (Ben van As) Sluipvliegen Tachinidae 110 Tachinidae indet. 24-05-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Tanypezidae 111 Tanypeza longimana 08-06-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Boorvliegen Tephritidae 112 Donkere alsemboorvlieg Campiglossa misella 03-07-2009 14 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 113 Euleia cognata 2002



46

Vliegen en Muggen (vervolg) 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 114 Klitboorvlieg Orellia tussilaginis 2006 115 Akkerdistelboorvlieg Xiphosia miliaria + 14-05-2010 1 i Volksbos (Hennie Zeij, wf) Viltvliegen Therevidae 116 Gewone viltvlieg Thereva nobilitata ? 03-07-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Langpootmuggen Tipulidae 117 Nephrotoma quadrifaria 01-05-2011 1♀ Rietputten, copula met N.scurra (Uwe Kloss, wf) 118 Nephrotoma scurra 01-05-2011 1♂ Rietputten, copula met N.quadrifaria (Uwe Kloss, wf) 119 Nephrotoma sp. 20-05-2008 2 i Rietputten (Ted van der Knaap, wf) 120 Tipula sp. + + 121 Tipula vernalis 02-05-2011 1♂ Rietputten (Uwe Kloss, wf)

Bijen en Wespen i = imago(‘s), w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) excl. de plantengallen-veroorzakende soorten: zie gallenlijst 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Bijen/hommels Apidae 001 Roodgatje Andrena haemorrhoa 10-04-2011 1 i Rietputten (Joram de Gans, wf) 002 Vroege zandbij Andrena praecox 20-03-2011 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 003 Goudpootzandbij Andrena chrysosceles 15-04-2011 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 004 Wimperflankzandbij Andrena dorsata 28-03-2011 1♂ Volksbos (Uwe Kloss, wf) 005 Vosje Andrena fulva 28-03-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 006 Viltvlekzandbij Andrena nitida 15-04-2011 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 007 (Witkopdwerg-?)zandbij Andrena sp. (subopana?) 10-05-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, w) 008 Andrena sp. 24-03-2010 1 i Volksbos (Joram de Gans, wf) 009 Honingbij Apis mellifera + 010 Tuinhommel Bombus hortorum 2005 011 Boomhommel Bombus hypnorum + 012 Steenhommel Bombus lapidarius + + 013 Akkerhommel Bombus pascuorum + + 014 Weidehommel Bombus pratorum + + 015 Grote aardhommel Bombus terrestris + + 016 Grote zijdebij Colletes cunicularius 06-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 017 Bleekvlekwespbij Nomada alboguttata 20-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 018 Kortsprietwespbij Nomada fucata 20-04-2011 5 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 019 Smalbandwespbij Nomada goodeniana 15-04-2011 1 i Volksbos (Ted van der Knaap, wf) 020 Nomada sp. 28-03-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Goudwespen Chrysididae 021 Chrysis sp. 11-05-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Graafwespen Crabronidae 022 Ectemnius continuus 17-06-2010 1 i Rietputten (Ellen Sandberg, wf) Gewone sluipwespen Ichneumonidae 023 Ichneumonidae indet. 23-09-2007 1 i Rietputten (Ted van der Knaap, wf) Bladwespen Tenthredinidae 024 Aglaostigma aucupariae 28-03-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 025 Dolerus sp. 06-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 026 Eutomostethus ephippium 06-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 027 Heterarthrus aceris 2002 028 Elzenschijfmineerwesp Heterarthrus vagans + 029 Bramenmineerwesp Metallus pumilus 2005 030 Nematinus sp. 08-06-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 031 Eikenmineerwesp Profenusa pygmaea + 032 Tenthredo mesomela 08-06-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Plooivleugelwespen Vespidae 033 Duitse wesp Vespula germanica 01-05-2011 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 034 Gewone wesp Vespula vulgaris + +

Kevers i = imago(‘s), w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) excl. de plantengallen-veroorzakende soorten: zie gallenlijst 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Spitsmuisjes Apionidae 001 Menierode zuringspitsmuisje Apion frumentarium 19-08-2007 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) Weekschildkevers Cantharidae 002 Zwartpootsoldaatje Cantharis fusca 07-06-2008 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) 003 Cantharis sp. 07-06-2008 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) 004 Kleine rode weekschild Rhagonycha fulva + +



47

Kevers (vervolg) 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Loopkevers Carabidae 005 Gouden loopkever Carabus auratus + + 006 Pterostichus sp. 10-05-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Boktorren Cerambycidae 007 Distelbok Agapanthia villosoviridescens 2003 008 Kleine Wespenboktor Clytus arietis 2005 Bladhaantjes Chrysomelidae 009 Elzenhaantje Agelastica alni + 010 Berkenhaantje Altica aenescens 15-03-2008 1 i Rietputten (Joram de Gans, wf) 011 Cassida sp. 03-07-2009 4 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 012 Muntschildpadtor Cassida viridis 15-04-2009 2 i Volksbos (Joram de Gans, wf) 013 Donacia sp. 10-05-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 014 Groen zuringhaantje Gastrophysa viridula 19-08-2007 alle stadia Rietputten (Ted van der Knaap, wf) 015 Leliehaantje Lilioceris lilii 20-04-2011 1 i Maassluisse Dijk (Wim Rozema) 016 Bronzen wilgenhaantje Phyllodecta vitellinae + 017 Psylliodes sp. 03-07-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 018 Rode distelaardvlo Sphaeroderma rubidum 2002 Lieveheersbeestjes Coccinellidae 019 2-stippelig lieveheersbeestje Adalia bipunctata + + 020 Wilgenlieveheersbeestje Chilocorus renipustulatus 24-03-2011 3 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 021 7-stippelig lieveheersbeestje Coccinella septempunctata + + 022 11-stippelig lieveheersbeestje Coccinella undecimpunctata + 023 Coccinellidae sp. 21-09-2009 1 larve Rietputten (Uwe Kloss, wf) 024 Veelkleurig Aziatisch lhb. Harmonia axyridis 2004 025 2-stippelig veelkleurig lhb. Harmonia axyridis f. conspicua 23-05-2008 1 i Volksbos (Ted vander Knaap, wf) 026 4-stippelig zwart veelkl. lhb. Harmonia axyridis f. spectabilis 19-08-2007 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) 027 Oranjerood veelkleurig lhb. Harmonia axyridis f. succinea 14-06-2008 1 i Volksbos (Ted vander Knaap, wf) 028 14-stippelig lieveheersbeestje Propylea quatuordecimpunctata 14-05-2010 1 i Volksbos (Hennie Zeij, wf) 029 Citroenlieveheersbeestje Psyllobora vigintiduopunctata 06-04-2011 2 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Snuitkevers Curculionidae 030 Anthonomus conspersus 04-04-2008 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 031 Elzensnuitkever Cryptorhynchus lapathi 04-05-2008 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 032 Kleine eikelboorder Curculio glandium 10-05-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 033 Curculio sp. 08-04-2008 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 034 Gevlekte distelsnuitkever Hadroplontus litura 26-09-2008 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 035 Hypera sp. 08-04-2008 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 036 Groene bladsnuitkever Phyllobius pomaceus + 037 Phyllobius sp. 27-04-2009 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 038 Groene struiksnuitkever Polydrusus sericeus 14-05-2010 1 i Volksbos (Hennie Zeij, wf) 039 Rhynchaenus testaceus 2002 040 Sitona gressorius 09-10-2010 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Waterroofkevers Dytiscidae 041 Dytiscidae indet. 01-04-2011 1 i Volksbos (Uwe Kloss, wf) Kniptorren Elateridae 042 Dennenkniptor Ampedus balteatus 10-05-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 043 Ampedus cf. pomonae/pomorum 11-05-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 044 Elateridae indet. 07-06-2008 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) Watertorren Hydrophilidae 045 Grote spinnende watertor Hydrophilus piceus + Wolkevers Lagriidae 046 Ruigkever Lagria hirta 18-08-2009 1 i Volksbos (Jan Willem de Jong, wf) Bastaardweekschilden Malachiidae 047 Anthocomus coccineus 19-08-2007 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) Vuurkevers Pyrochroidae 048 Zwartkopvuurkever Pyrochroa coccinea 2006 049 Roodkopvuurkever Pyrochroa serraticornis 09-05-2007 Bladsprietkevers Scarabaeidae 050 Zwarte veldmestkever Aphodius fossor + Aaskevers Silphidae 051 Krompootdoodgraver Nicrophorus vespillo + + 052 Rimpelige aaskever Thanatophilus sinuatus + Kortschildkevers Staphylinidae 053 Staphylinidae indet. 03-07-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf)

Overige Insecten i = imago(‘s), w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) excl. de plantengallen-veroorzakende soorten: zie gallenlijst 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Caenidae 001 Caenis horaria +



48

Overige insecten (vervolg) 1995 2001 gevonden na 2001, voor het eerst 1996 Gaasvliegen Chrysopidae 002 Chrysopa carnea + + Oorwormen Forficulidae 003 Gewone oorworm Forficula auricularia 16-10-2010 1 Volksbos (Ted vander Knaap, wf) Schorpioenvliegen Panorpidae 004 Schorpioenvlieg Panorpa communis 2003 005 Panorpa sp. 23-05-2008 1 i Volksbos (Ted vander Knaap, wf) Sialidae 005 Elzenvlieg of Slijkvlieg Sialis cf. lutaria 18-04-2009 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) Kokerjuffers/schietmotten Trichoptera 006 Agrypnia pagetana 20-04-2011 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 007 Limnephilus sp. 04-11-2007 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf) 008 Mystacides longicornis 06-06-2008 1 i Rietputten (Ted vander Knaap, wf)

Overige Geleedpotigen i = imago(‘s), w = op www.waarneming.nl, f = met foto(‘s) excl. de plantengallen-veroorzakende soorten: zie gallenlijst SPINNEN – ARANEAE Kruisspinachtigen Araneidae 001 Kruisspin Araneus diadematus 03-10-2010 1 Volksbos (Uwe Kloss, wf) 002 een Komkommerspin Araniella sp. 17-04-2011 1 Volksbos (Uwe Kloss, wf) 003 Rietkruisspin Larinioides cornutus 21-09-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Hangmatspinnen Linyphiidae 004 Linyphiidae indet. 21-09-2009 1 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) 005 Kruidhangmatspin Neriene clathrata 01-04-2011 1 Volksbos (Uwe Kloss, wf) Wolfspinnen Lycosidae 006 Tuinwolfspin Pardosa amentata 17-04-2011 1♂ i Volksbos (Uwe Kloss, wf) 007 Pardosa sp. 03-10-2010 1 Volksbos (Uwe Kloss, wf) Philidromidae 008 een Renspin Philodromus sp. 07-06-2008 1 i Volksbos (Ted vander Knaap, wf) Kraamwebspinnen Pisauridae 009 Kraamwebspin Pisaura mirabilis 14-05-2010 2 Volksbos (Hennie Zeij, wf) Springspinnen Salticidae 010 Schorsmarpissa Marpissa muscosa 03-10-2010 1 Volksbos (Uwe Kloss, wf) 011 Huiszebraspin Salticus scenicus 24-03-2011 1 Volksbos (Uwe Kloss, wf) Tetragnathidae 012 een Strekspin Tetragnatha sp. 21-09-2009 7 i Rietputten (Uwe Kloss, wf) Krabspinnen Thomisidae 013 Xysticus sp. 03-10-2010 1 Volksbos (Uwe Kloss, wf) HOOIWAGENS – OPILIONES Phalangiidae 014 Leiobunum rotundum 01-08-2010 20 Volksbos (Ted van der Knaap, wf) PROSTIGMATE MIJTEN – PROSTIGMATA Fluweelmijten Trombidiidae 015 Fluweelmijt Trombidium holosericeum 18-03-2009 1 Rietputten (Uwe Kloss, wf) TEKEN – IXODIDA Schildteken Ixodidae 016 Hondenteek Ixodes ricinus 27-03-2011 1 Rietputten (Uwe Kloss, wf) MILJOENPOTEN – DIPLOPODA 017 Diplopoda indet. 27-03-2011 1 Rietputten (Uwe Kloss, wf) PISSEBEDDEN – ISOPODA 018 Isopoda indet. 07-04-2010 enkele bij ingang Volksbos VLOKREEFTJES – AMPHIPODA Gammaridae 019 Gammarus sp. 22-09-2010 enkele in slootbagger bij ingang Volksbos

Weekdieren 1995 2001 na 2001, voor 2010 1996 het eerst TWEEKLEPPIGEN Unionidae 001 Vijvermossel Anodonta anatina + 002 Brede zwanenmossel Anodonta cygnea 2007 Erwtenmossels Sphaeriidae 003 Gewone hoornschaal Spaerium corneum +



49

Weekdieren (vervolg) 1995 2001 na 2001, voor 2010 1996 het eerst 004 Gewone erwtenmossel Pisidium casertanum + 005 Scheve erwtenmossel Pisidium subtruncatum + 006 Glanzende erwtenmossel Pisidium nitidum + LANDSLAKKEN-HUISJESSLAKKEN Carichiidae 007 Slanke dwergslak Carichium tridentatum + Helicidae 008 Gewone tuinslak Cepaea nemoralis + + Cochlicopidae 009 Glanzende agaathoren Cochlicopa lubrica + Patulidae 010 Boerenknoopje Discus rotundus + Oxychilidae 011 Grote glansslak Oxychilus draparnaudi + Succineidae 012 Gewone barnsteenslak Succinea putris 2005 + Hygromiidae 013 Trochulus hispidus Gewone haarslak + Valloniidae 014 Geribde jachthorenslak Vallonia costata + LANDSLAKKEN-NAAKTSLAKKEN Wegslakken Arionidae 015 Zwarte wegslak Arion hortensis + 016 Grauwe wegslak Arion circumscriptus + 017 Bos-wegslak Arion silvaticus + 018 Egel-wegslak Arion intermedius + 019 Gewone wegslak Arion rufus + + + Agriolimacidae 020 Gevlekte akkerslak Deroceras reticulatum + ZOETWATERSLAKKEN Valvatidae 021 Vijver-pluimdrager Valvata piscinalis + Hydrobiidae 022 Jenkins’ waterhoren Potamopyrgus antipodarum + Bithynidae 023 Kleine diepslak Bithynia leachii + 024 Grote diepslak Bithynia tentaculata + Physidae 025 Bronblaashoren Physa fontinalis + Poelslakken Lymnaeidae 026 Moeraspoelslak Stagnicola palustris + 027 Ovale Poelslak Radix balthica + + 028 Gewone poelslak Lymnaea stagnalis + + + Posthorenslakken Planorbidae 029 Gewone schijfhoren Planorbis planorbis + + 030 Draaikolkschijfhoren Anisus vortex + 031 Riempje Bathyomphalus contortus + 032 Traktorwieltje Gyraulus crista + 033 Posthorenslak Planorbarius corneus + + +

Overige Ongewervelden BLOEDZUIGERS - HIRUDINEA Hirudinidae 001 Onechte paardenbloedzuiger Haemopis sanguisuga 22-09-2010 1 in slootbagger bij ingang Volksbos ZOETWATERBORSTELWORMEN - OLIGOCHAETA Regenwormen Lumbricidae 002 Regenworm Lumbricus terrestris 2001

Gallen op waardorganisme type veroorzaker 1996 2001 na 2001, het eerst PADDENSTOELEN Platte tonderzwam Ganoderma lipsiense 001 Tonderzwambreedvoetvlieg Agathomyia wankowiczii breedvoetvlieg 2012



50

Gallen (vervolg) op waardorganisme type veroorzaker 1996 2001 na 2001, het eerst VAATPLANTEN Spaanse aak Acer campestre 002 Esdoornnerfhoekmijt Aceria macrochela galmijt 2006 003 Esdoornviltmijt Aceria macrocheluserinea galmijt 2010 Gewone esdoorn Acer pseudoplatanus 004 Esdoornhoornmijt Aceria macrorhyncha macrorhyncha galmijt + 005 Gewone esdoornmijt Aceria pseudoplatani galmijt 2009 Zwarte els Alnus glutinosa 006 Elzenviltmijt Acalitus brevitarsus galmijt 2009 007 Elzenwratmijt Eriophyes laevis laevis galmijt + 008 Grote elzenblaasschimmel Taphrina tosquinetii schimmel 2007 Bijvoet Artemisia vulgaris 009 Bijvoetstengelgalmug Rhopalomyia baccarum galmug 2011 Ruwe berk Betula pendula 010 Gewone berkenzaadgalmug Semudobia betulae galmug 2003 Wilgenroosje Chamerion angustifolium 011 Wilgenroosjesbladgalmug Dasineura kiefferiana galmug 2003 Akkerdistel Cirsium arvense 012 Akkerdistelroest Puccinia punctiformis schimmel + + 013 Distelgalboorvlieg Urophora cardui boorvlieg 2011 Eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna 014 Meidoornrozetgalmug Dasineura crataegi galmug 2011 Gewone es Fraxinus exelsior 015 Essenbloesemmijt Aceria fraxinivora galmijt + 016 Essenbladnerfgalmug Dasineura fraxini galmug + 017 Gewone essenbladvlo Psyllopsis fraxini bladvlo + Kleefkruid Galium aparine 018 Walstrobladmijt Cecidophyes galii galmijt 2005 019 Kleefkruidgalmug Dasineura aparines galmug + Hondsdraf Glechoma hederacea 020 Hondsdrafbeursjesgalmug Rondaniola bursaria galwesp 2002 Engels raaigras Lolium perenne 021 Havermijt Steneotarsonemus spirifex loopmijt + Veenwortel Persicaria amphibia 022 Veenwortelgalmug Wachtliella persicariae galmug + + Beklierde duizendknoop Persicaria lapathifolia 022 Veenwortelgalmug Wachtliella persicariae galmug 2011 Riet Phragmites australis 023 Sigaargalvlieg Lipara lucens galvlieg 2005 Zomereik Quercus robur 024 Ramshoorngalwesp Andricus aries galwesp 2012 025 Ananasgalwesp Andricus foecundatrix galwesp + + 026 Knikkergalwesp Andricus kollari galwesp + + 027 Gerimpelde meeldraadgalwesp Andricus quadrilineatus galwesp 2008 028 Knoppergalwesp Andricus quercuscalisis galwesp 2009 029 Stompe kegelgalwesp Andricus rhyzomae f.nodifex galwesp + 030 Rode erwtgalwesp Cynips divisa galwesp + 031 Grijze fluweelgalwesp Cynips longiventris galwesp + 032 Galappelwesp Cynips quercusfolii galwesp + 033 Eikenbuitenlobgalmug Macrodiplosis pustularis galmug 2011 034 Plaatjesgalwesp Neuroterus albipes galwesp 2011 035 Plaatjesgal Neuroterus albipes f. laeviusculus galwesp + 036 Oestergalwesp Neuroterus anthracinus galwesp 2009 037 Satijnknoopgalwesp Neuroterus numismalis galwesp 2009 038 Dwergmeeldraadgalwesp Neuroterus politus galwesp 2009 039 Lensgalwesp (lentic.) Neuroterus quercusbaccarum f .lenticularis galwesp + 040 Lensgalwesp (quercusb.) Neuroterus q. f. quercusbaccarum galwesp 2009 Robinia Robinia pseudacacia 041 Robiniagalmug Obolodiplosis robiniae galmug 2007 Hondsroos Rosa canina 042 Rozenbladgalmug Dasineura rosae galmug + + 042 Rozenmosgalwesp Diplolepis rosae galwesp + + Egelantier Rosa rubiginosa 043 Rozenbladgalmug Dasineura rosae galmug + een Roos Rosa sp. 044 Gestekelde rozengalwesp Diplolepis nervosa galwesp 2003 Ridderzuring Rumex obtusifolius 045 Ridderzuringluis Aphis rumicis bladluis 2011 046 Zuring-rietroest Puccinia phragmitidis schimmel 2009 Schietwilg Salix alba 047 Schietwilgbladrandmijt Aculus magnirostris galmijt 2009 048 Schietwilgwratmijt Aculus tetanothrix galmijt + 049 Gewone blaasbladwesp Pontania proxima bladwesp + + 050 Gewone wilgenroosjesgalmug Rabdophaga rosaria galmug + + 051 Wilgtopgalmug Rabdophaga terminalis galmug 2007



51

Gallen (vervolg) op waardorganisme type veroorzaker 1996 2001 na 2001, het eerst 052 Wilgenbezemmijt Stenacis triradiatus galmijt 2005 Boswilg Salix caprea 053 Wilgblaasbladwesp Pontania bridgmanii bladwesp + Grauwe wilg Salix cinerea 054 Geoorde wilgbladgalmug Dasineura auritae galmug + + 055 Grote wilgwratgalmug Iteomyia major galmug 2011 056 Grauwe wilgbladrolwesp Phyllocolpa leucaspis bladwesp 2011 057 Grauwe wilgplooibladwesp Phyllocolpa prussica bladwesp 2011 053 Wilgblaasbladwesp Pontania bridgmanii bladwesp + 058 Grauwe wilgbladwesp Pontania pedunculi bladwesp + Bittere wilg Salix purpurea 059 Katwilgbladwesp Pontania viminalis bladwesp + Schietwilg x Kraakwilg Salix x rubens 047 Schietwilgbladrandmijt Aculus magnirostris galmijt 2011 060 Gewone wilgrandbladgalmug Dasineura marginemtorquens galmug 2011 049 Gewone blaasbladwesp Pontania proxima bladwesp 2011 Amandelwilg Salix triandra 061 Amandelwilgblaasbladwesp Pontania triandrae bladwesp 2003 062 Gewone wilgrozetgalmug Rabdophaga heterobia galmug + Katwilg Salix viminalis 060 Gewone wilgrandbladgalmug Dasineura marginemtorquens (ook 1997) galmug + 063 Katwilgbladrandwesp Phyllocolpa scotaspis bladwesp 2005 Gewone paardebloem Taraxacum officinale 064 Paardenbloemvlekgalmug Cystophora taraxaci galmug + Grote brandnetel Urtica dioica 065 Brandnetelbladgalmug Dasineura urticae galmug + + 066 Brandnetelroest Puccinia caricina schimmel 2003 Rode Waterereprijs Veronica catenata 067 Viltsnuitkever Gymnetron villosulum snuitkever 2010

flora en fauna van het volksbos lickebaert, de rietputten en … en... · 2014-04-14 · flora en...

Documents