Człowiek jako jedność Człowiek jako jedność cielesno-duchowa. cielesno-duchowa.

Tomizm klasyczny i Tomizm klasyczny i współczesnywspółczesny

Metafizyka tomistycznaMetafizyka tomistycznaistota i istnienieistota i istnienie

Istota (Istota (essentiaessentia): ): czym czym coś jestcoś jest Istnienie (Istnienie (esseesse): ): żeże coś jest coś jest byt – istniejąca istota byt – istniejąca istota

Istota jest możliwością Istota jest możliwością ((potentiapotentia) zaistnienia. Np. to, ) zaistnienia. Np. to,

czym jest jabłko, jest czym jest jabłko, jest pewnym potencjałem, który pewnym potencjałem, który może realnie być w świecie. może realnie być w świecie.

Istnienie jest rzeczywistością Istnienie jest rzeczywistością ((actusactus) bytów. Jest to ) bytów. Jest to

realizacja istoty w świecie – to realizacja istoty w świecie – to oto realne jabłko.oto realne jabłko.

Istota jest tym, co różni rzeczy Istota jest tym, co różni rzeczy od siebie – jabłko od człowieka od siebie – jabłko od człowieka

różni się właśnie istotą: są różni się właśnie istotą: są czymś czymś innym. innym.

Istnienie jest tym, co wspólne Istnienie jest tym, co wspólne dla wszystkich rzeczy: dla wszystkich rzeczy:

zarówno jabłko, jak i człowiek zarówno jabłko, jak i człowiek – są, – są, istniejąistnieją. .

Poznając istoty, widzimy Poznając istoty, widzimy wielość – różnice między wielość – różnice między

rzeczami. Poznając istnienie – rzeczami. Poznając istnienie – widzimy jedność, wszechbyt. widzimy jedność, wszechbyt.

Bóg – Stwórca: Bóg – Stwórca:

Nie ma w sobie potencjalności – cały jest Nie ma w sobie potencjalności – cały jest aktem, ponieważ istota i istnienie w aktem, ponieważ istota i istnienie w Bogu są tym samym. To, Bogu są tym samym. To, czym czym jest = to, jest = to, że że jest. jest.

Wszystkie pozostałe rzeczy są Wszystkie pozostałe rzeczy są stworzone, co oznacza, że ich istoty stworzone, co oznacza, że ich istoty stały się realnością poprzez dar. stały się realnością poprzez dar.

Bóg jest istnieniem wszystkich rzeczy, Bóg jest istnieniem wszystkich rzeczy, ich wspólną podstawą – przebywa we ich wspólną podstawą – przebywa we wnętrzu ich wnętrzu ich esse esse jako dawca istnienia. jako dawca istnienia.

Naturalne poznanie BogaNaturalne poznanie Boga

Intelekt ludzki może poznać Boga Intelekt ludzki może poznać Boga własnym wysiłkiem, poprzez metafizyczną własnym wysiłkiem, poprzez metafizyczną „intuicję bytu” (J. Maritain);„intuicję bytu” (J. Maritain);

Patrząc na istnienie, które mają istoty, a Patrząc na istnienie, które mają istoty, a nie na poszczególne istoty, doświadczamy nie na poszczególne istoty, doświadczamy nieograniczonego, nieokreślonego nieograniczonego, nieokreślonego Istnienia, które jest jednością;Istnienia, które jest jednością;

Tomasz z Akwinu mówi, że Tomasz z Akwinu mówi, że poprzez wysiłek filozofowania i poprzez wysiłek filozofowania i

doświadczenie metafizyczne doświadczenie metafizyczne możemy z pewnością poznać, możemy z pewnością poznać,

że że Bóg istnieje, ale nie Bóg istnieje, ale nie możemy poznać, możemy poznać, czym czym i i kim kim jest, gdyż Jego istota jest dla jest, gdyż Jego istota jest dla

nas zakrytanas zakryta

Wewnętrzną istotę Boga Wewnętrzną istotę Boga możemy poznać, tylko gdy możemy poznać, tylko gdy On sam przemówi i nam ją On sam przemówi i nam ją objawi: np. że jest Miłością, objawi: np. że jest Miłością,

że jest Trójcą, że stał się że jest Trójcą, że stał się człowiekiem etc.człowiekiem etc.

W człowieku możemy W człowieku możemy wyróżnić dwa aspekty: wyróżnić dwa aspekty:

duszę i ciało. duszę i ciało.

W człowieku dusza jest formą W człowieku dusza jest formą ciała. Nie jest bytem odrębnym ciała. Nie jest bytem odrębnym i mogącym istnieć niezależnie i mogącym istnieć niezależnie od ciała, a jedynie ciało i dusza od ciała, a jedynie ciało i dusza

zjednoczone ze sobą są zjednoczone ze sobą są człowiekiem. człowiekiem.

Można wyróżnić też trzy Można wyróżnić też trzy zasadnicze aspekty człowiekazasadnicze aspekty człowieka

(Lonergan, Helminiak):(Lonergan, Helminiak):

ciało (organizm) – biologiczny aspekt ciało (organizm) – biologiczny aspekt człowieka, ożywione ciało; człowieka, ożywione ciało;

dusza (psychika) – postrzegający, dusza (psychika) – postrzegający, odczuwający aspekt człowieka; odczuwający aspekt człowieka;

duch – posiadający siebie, świadomy, duch – posiadający siebie, świadomy, rozumny i wolny aspekt człowieka;rozumny i wolny aspekt człowieka;

Człowiek nie jest tylko Człowiek nie jest tylko duchem, psychiką albo ciałem, duchem, psychiką albo ciałem,

ale wszystkim tym. Mówiąc ale wszystkim tym. Mówiąc „ja”, mówię zatem o tej „ja”, mówię zatem o tej

całości, a nie o „czymś” w tej całości, a nie o „czymś” w tej całości. Zarazem to duch jest całości. Zarazem to duch jest

szczególnym aspektem szczególnym aspektem człowieka, który nadaje mu człowieka, który nadaje mu

jedność i jest źródłem jedność i jest źródłem człowieczeństwa. człowieczeństwa.

Trzy władze duszy u św. Trzy władze duszy u św. Augustyna:Augustyna:

pamięć/umysł (pamięć/umysł (memoriamemoria, , mensmens)) rozumienie, intelekt (rozumienie, intelekt (intellectusintellectus)) wola, chcenie (wola, chcenie (voluntasvoluntas))

Augustyn o trzech Augustyn o trzech władzach:władzach:

pamięć: pamięć: jestemjestem intelekt: intelekt: wiemwiem wola: wola: chcęchcę Jestem wiedzący i chcący, wiem, że Jestem wiedzący i chcący, wiem, że

jestem i chcę, chcę być i wiedzieć – jestem i chcę, chcę być i wiedzieć – umysł jest troistą jednością.umysł jest troistą jednością.

Duch w koncepcji Duch w koncepcji Lonergana:Lonergana:

samoprzekraczający się wymiar samoprzekraczający się wymiar ludzkiego umysłu;ludzkiego umysłu;

nieskończona otwartość na nieskończona otwartość na wszystko, co da się poznać i wszystko, co da się poznać i pokochać; pokochać;

ma strukturę: cztery ma strukturę: cztery poziomy/funkcjepoziomy/funkcje

Cztery funkcje ducha:Cztery funkcje ducha:

świadomość (obecność)świadomość (obecność) rozumienierozumienie sądzeniesądzenie decydowaniedecydowanie

Duch jest pusty:Duch jest pusty:

cztery funkcje muszą mieć cztery funkcje muszą mieć materiał, na którym mogą materiał, na którym mogą

operować. operować.

Duch jest normatywny:Duch jest normatywny:

cztery funkcje można rozumieć jako cztery funkcje można rozumieć jako „transcendentalne wskazania”; „transcendentalne wskazania”;

ich realizacja to realizacja potencjału ich realizacja to realizacja potencjału ludzkiego – autentyczność;ludzkiego – autentyczność;

nie są to normy narzucone z nie są to normy narzucone z zewnątrz, ale wpisane w strukturę zewnątrz, ale wpisane w strukturę ducha;ducha;

Cztery wskazania:Cztery wskazania:

bądź uważny/świadomy;bądź uważny/świadomy; bądź inteligentny; bądź inteligentny; bądź racjonalny;bądź racjonalny; bądź odpowiedzialny; bądź odpowiedzialny;

Duch (świadomość):Duch (świadomość):

nie-myśląca (non-reflecting) – nie nie-myśląca (non-reflecting) – nie jest zorientowana na treści jest zorientowana na treści świadomości;świadomości;

myśląca (reflecting) – zorientowana myśląca (reflecting) – zorientowana na treści; na treści;

Nie-myśląca świadomość:Nie-myśląca świadomość:

świadomość jako taka, a nie świadomość jako taka, a nie świadomość świadomość czegośczegoś

zawsze obecna i przejrzysta dla zawsze obecna i przejrzysta dla samej siebie; samej siebie;

fundament tożsamości;fundament tożsamości; niepodzielona na podmiot i niepodzielona na podmiot i

przedmiot poznania; przedmiot poznania;

Nie-myśląca świadomość Nie-myśląca świadomość poznaje samo istnienie, a poznaje samo istnienie, a nie konkretne istoty, jest nie konkretne istoty, jest

więc naturalnie otwarta na więc naturalnie otwarta na Boga. Boga.

Psychika (dusza):Psychika (dusza):

pamięćpamięć wyobraźniawyobraźnia uczuciauczucia

Celem duszy jest Celem duszy jest utrzymywanie pewnej utrzymywanie pewnej

homeostazy, wewnętrznej homeostazy, wewnętrznej równowagi oraz równowagi oraz

pośredniczenie między pośredniczenie między duchem a organizmem. duchem a organizmem.

„„Nakazy” dotyczące duszyNakazy” dotyczące duszy

bądź spokojnybądź spokojny pamiętajpamiętaj wyobrażaj sobie, miej marzeniawyobrażaj sobie, miej marzenia przeżywaj wszystkie uczuciaprzeżywaj wszystkie uczucia

Organizm (ciało):Organizm (ciało):

Biologiczny fundament dla Biologiczny fundament dla psychiki i duchapsychiki i ducha

„„Nakazy” organizmu:Nakazy” organizmu:

jedz i pijjedz i pij utrzymuj odpowiednią ciepłotę ciałautrzymuj odpowiednią ciepłotę ciała odpoczywajodpoczywaj uprawiaj seksuprawiaj seks dbaj o zdrowiedbaj o zdrowie …… ……

Kim jest człowiek?Kim jest człowiek?

Czym jest ludzkie życie? Czym jest ludzkie życie? Jak wyglądać może spełnienie i Jak wyglądać może spełnienie i

szczęście człowieka?szczęście człowieka? Co się dzieje w momencie narodzin?Co się dzieje w momencie narodzin? Co się dzieje w momencie śmierci?Co się dzieje w momencie śmierci?