fİnansal kİralama sektÖrÜnÜn vergİsel boyutu … · 2019. 11. 8. · fİnansal kİralama...

FİNANSAL KİRALAMASEKTÖRÜNÜN VERGİSEL

BOYUTUFİNANSAL KİRALAMA,

FAKTORİNG VE FİNANSMANŞİRKETLERİ KANUN TASARISI

SEMİNERAÇILIŞ - TEBLİĞ - PANEL

İSTANBUL, 2009

1

2009/201

İşbu kitap, 12 Haziran 2009 Cuma günü, İstanbul Milli Reasürans T.A.Ş. KonferansSalonu’n da gerçekleştirilen Seminerin açılış konuşmaları, tebliğler, panel konuşma ve tartışma-larının Nahit ÖZEN tarafından derlemesidir.

Her hakkı İktisadî Araştırmalar Vakfı’na ait olup, adı geçen Vakıf’tan yazılı izin alınmadık-ça, aynen veya kısmen iktibas edilemez. Kitap, Vakıf merkezinden temin edilebilir.

İKTİSADÎ ARAŞTIRMALAR VAKFI

19 Mayıs Cad. No: 3 Golden Plaza Kat: 834360 Şişli / İSTANBULTEL : (0212) 233 21 07 (pbx)FAX : (0212) 233 21 96TELG : FOUNDATION ISTANBULEmail : [email protected] : www.iav.org.tr

2

İÇİNDEKİLER

AÇILIŞ OTURUMU

İ. A.V. Başkanı Prof. Dr. Ahmet İNCEKARA............................................................................................. 9FİDER Başkanı Bülent TAŞAR.................................................................................................................. 13Vergi Konseyi Başkanı Mustafa UYSAL.................................................................................................. 19

TEBLİĞ OTURUMU

Başkan : Prof. Dr. Cemal ŞANLIİstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi

Tebliğ : Finansal Kiralama SektörününVergisel Boyutu ve Finansal Kiralama,Faktoring ve Finansman ŞirketleriKanun Tasarısı Hakkında Değerlendirme...................................................... 27

Tebliğci : Doç. Dr. Veysi SEVİĞMarmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Öğretim Üyesiİ.T.O. Danışmanı

3

PANEL..................................................................................................... 43Finansal Kiralama Sektörünün Vergisel Boyutu ve Finansal Kiralama, Faktoring ve

Finansman Şirketleri Kanun Tasarısı Hakkında Değerlendirme

Başkan : Prof. Dr. Şahin AKKAYAİstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dekanı

Üyeler (*) : Mehmet ATUĞGelir İdaresi Başkan Yardımcısı

: Ersun BAYRAKTAROĞLUPricewaterhauseCoopers Türkiye Vergi Bölümü Ortağı

: İbrahim Halil ÇİFTÇİİş Finansal Kiralama A.Ş. Genel Müdürü

: Ali Rıza KERİMOĞLUB.D.D.K. Düzenleme Dairesi Başkanlığı

: Hayrettin KAĞNICIT.İ.A.D. Başkanı

: Prof. Dr. Cumhur ÖZAKMANBahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı

4

AÇILIfi OTURUMU

- İ.A.V. Başkanı Prof. Dr. Ahmet İNCEKARA’nınkonuşması

- FİDER Başkanı Bülent TAŞAR’ın Konuşması- Vergi Konseyi Başkanı Mustafa UYSAL’ın Konuşması

5

İ.A.V. MÜDÜRÜ NAHİT ÖZEN’İN AÇILIŞ SUNUMU

Sayın konuklar, İktisadi Araştırmalar Vakfı ve Finansal Kiralama Derne-ğinin müştereken oluşturdukları “Finansal Kiralama Sektörünün VergiselBoyutu Finansal Kiralama, Factoring ve Finansman Şirketleri Kanun Tasa-rısı” konulu seminere hoş geldiniz.

Seminerimiz 3 ana bölüm üzerine oluşturuldu. 1.bölüm açılış oturumu,2.bölüm tebliğ sunumu ve 3.bölümde panel olmak üzere bu programı uygu-lamaya koyacağız. Açılış konuşmasını yapmak üzere İktisadi AraştırmalarVakfı Başkanı Sayın Prof. Dr. Ahmet İNCEKARA beyi kürsüye davet ediyo-rum.

7

İ.A.V. BAŞKANI PROF. DR. AHMET İNCEKARA’NINAÇILIŞ KONUŞMASI

Çok değerli konuklar, Finansal Kiralama Derneği Başkanı Sayın Musta-fa UYSAL bey değerli hocam, hepiniz hoş geldiniz. Değerli katılımcılar siz-leri seminerin başında saygı ve sevgi ile selamlıyorum. Umarım hepimiz içinyararlı bir seminer olacak.

Efendim, 1962 kuruluş tarihli İktisadi Araştırmalar Vakfımız var. Türkiyeekonomisinin hemen her konusunda hem her alanında sorun olarak görü-nen, ortaya çıkan, muhtemel sorun olabilecek her alanda, bilimsel seminer-ler yapıyor. Neden bilimsel seminerler yapıyor? Çünkü sorunların ilgili taraf-larını, sorunun çözümünde bilimsel destek sağlamak, bilimsel bilgi sağla-mak, bizim Vakfın tüzüğünde ana amacımız olarak yer alıyor. Bu nedenle,genellikle sponsorlarımızın desteklediği bu faaliyetleri, ilgili tarafların katılı-mıyla bilim adamlarının, iş dünyasının, idareden insanların katılımıyla ger-çekleştirmeye çalışıyoruz. Geçtiğimiz sene bilimsel seminerler yaptık. Busenede başladık bilimsel seminer faaliyetlerimize. Şimdiye kadar toplam62’den beri 200’ü aşmış yaptığımız seminerler, bilirsiniz hepsinin kitabı varKitaplaştırılmış, bu eserlere Vakfımızdan ulaşabilir ve alabilirsiniz.

Efendim, geçen hafta “Yeni Borçlar Kanunu Tasarısının Değerlendirilme-si”ni seminer olarak yaptık. Daha önce bir il kalkınma semineri yaptık. Bir-kaç hafta önce Kırklareli’nde, bundan sonra belki yaz döneminde Temmuz-Ağustos aylarında, biliyorsunuz yaz dönemi geldiği için genellikle tatil ola-rak kullanılıp bizde faaliyet dışı olarak değerlendiriyoruz. Eylül-Ekim-Kasımdöneminde yeniden bizde hani televizyonların bir ilk sezonu ikinci sezonuvardır ya, bizimde öyle, tıpkı okullar gibi. Eylül-Ekim döneminde tekrar faali-yetlerimize başlayacağız. O dönemde de 2 yurtdışı seminer planlıyoruz.Çünkü biz Türkiye ekonomisinin her alanında seminer yapıyoruz, her soru-nunu ele almaya çalışıyoruz, her sorununa bilimsel çözüm yaklaşımları üre-ten insanları bir araya getirip, bunları kitaplaştırıp insanlara, kamuoyuna, il-gili taraflara ulaştırmaya çalışıyoruz. Bu şekilde yararlı olmaya, bu şekilde

9

tatmin olmaya çalışıyoruz.Efendim, hem Azerbaycan’da, hem umarım Kosova’da bilimsel seminer-

ler planlıyoruz. Umarım onları da gerçekleştiririz. Ama hem Türkiye ekono-misinin sektörel anlamda çay, fındık gibi yağ sektörü gibi gemi inşa sektörügibi alanlarda yaptığımız seminerlerde devam edecek. Ama yurt dışı semi-nerlerimiz de sürecek. Yurtdışı seminerler 5–6 aydan hatta 1 seneden önceçalışmaya başlamayı gerektiriyor. Umarım önümüzdeki günlerde Azerbay-can ve Kosova’ya gideceğiz. İlgili insanlarla görüşeceğiz ve gerçekleştirme-ye çalışacağız.

Şimdi arkadaşlar, bugün yaptığımız seminer gerçekten eskiden beriplanladığımız ama idarenin daha önce haksız olarak sektörü cezalandıranadeta kararlarından sonra bir bilimsel seminerin yapılması adeta çok büyükzorunluluk haline gelmiş bir seminer. Eskiden beri, dediğim gibi uzun za-mandır planlıyorduk. Bugüne kısmet oldu diyelim. Neden bu sektör cezalan-dırılır? Neden, mesela Maliye Bakanlığının bu tavrına, davranışına yol aça-cak olaylar nelerdir diye baktığınız zaman şöyle bir şey çıkıyor karşınıza,leasing sektörü gerçekten yatırım faaliyetlerini, efendim yatırım faaliyetlerin-de kullanılan araç-gerecin sermaye mallarını ilgililere sağlamayı amaçlayanyatırımcılara, müteşebbislere sağlamayı amaçlayan bir finansman modeli.Bu Türkiye’de yıllar önce düzenlenmiş ve bugüne kadar güzel bir uygulamaile devam etmiştir. Başkanın basında güzel bir sözü var. Bu hem televizyon-da hem de yazılı basında da yer aldı. Orda da söylediği yaklaşık 2007 yılın-da 8 milyar dolar, 2008’de 5.3 milyar dolara inmiş. Bu hacme, ciroya ulaş-mış, sektörün toplam hacmi, toplam cirosu, bakıyorsunuz 2009’un ilk 3ayında sadece 400 milyon dolara gerilemiş. Alınan kararın, sektörü çok bü-yük oranda etkilediği anlaşılıyor. Yani Maliye Bakanlığının bir gün hiç sek-törle görüşmeden nerdeyse insanların görüşlerine, fikirlerine müracaat et-meden onlarla görüşmeden aldığı karar, adeta pire için yorgan yakılmış du-rumda bugün için. Maliye Bakanlığının işte %1 olan sektör için bir vergiselteşvik olarak uygulanan %1 KDV uygulamasını kaldırıp, birden bire %18’eçekmesi gerçekten sektörü faaliyetlerini bütünüyle nerdeyse bitiren çok azaindiren bir karar olmuştur. Bunun mutlaka zaman zaman iyileştirilmesi yapıl-dı. Bazı özellikle tarımsal makinelerde falan iyileştirme yapıldı. Ama herhal-de idarenin sektörle bilim adamlarıyla yüz yüze gelip kararı bir gözden ge-çirmesi lazımdı, değil mi? Ondan da kaçıyorlar genellikle olmaz böyle şeyarkadaşlar ben bunu bir bilim adamı olarak eleştiriyorum idarenin bir ayıbıbir eksiği olarak görüyorum, onu açıkça söylüyorum. İster Bakan burada ol-sun ki çağırdık gelmediler, işleri vardır, sizlerle karşılaşmak istemeyebilirlervs. Ben açıkça söyleyeyim gelsin istiyordum. Ya da daha bakandan sonragelecek müsteşar, müsteşar yardımcıları ilgili taraflar kimlerse. Bu konuyuFinansal Kiralama Derneği ile onun sponsorluğunda, bugün bilim adamları,

10

dernekten, iş dünyasından, ilgili taraflar ve idareden gelen arkadaşlarla elealacağız. Bu seminerimize katılan daha doğrusu bu seminerimizin gerçek-leşmesine katkıda bulunan ben, Finansal Kiralama Derneğine, başta Baş-kan Sayın TAŞAR olmak üzere çok teşekkür ediyorum. Sektörü bir dernekçatısı altında birleştirip onların sorularını elbette çözüm bulmakta sahip çı-kılıyor, onu takdir ediyorum. İkincisi elbette bu seminerde benden sonra ta-biî ki başkan konuşacak, Sayın Konsey Başkanımız Mustafa UYSAL beykonuşacak. Diğer oturum başkanı olarak konuşacak tebliğ sunacak VeysiSEVİĞ hoca burada panele katılacak bütün bilim adamlarına, sektördentemsilcilere ve idarecilerin hepsine tek tek teşekkür ediyorum, seminerin ya-rarlı olması dileğiyle hepinizi sevgiyle saygıyla tekrar selamlıyorum. Sağo-lun.

11

İ.A.V. MÜDÜRÜ NAHİT ÖZEN:Prof. Dr. Sayın İNCEKARA’ya teşekkür ederiz. Şimdi konuşmasını yap-

mak üzere Finansal Kiralama Derneğinin Başkanı Sayın Bülent TAŞAR be-yefendiyi kürsüye davet ediyorum.

12

FİDER BAŞKANI BÜLENT TAŞAR’IN KONUŞMASI

İktisadi Araştırmalar Vakfının değerli Başkanı, Sayın Ahmet İNCEKARAnezdinde bende İktisadi Araştırmalar Vakfına gerçekten bizim sektörümüziçin çok önemli olan bugünlerde, böyle bir semineri oluşturduğu için ve çokda altına çizerek söylediği gibi bilimsel bazda, rasyonel düşünceler doğrul-tusunda bir takım sektör sorunlarına çözüm olacağına inanıyorum. Onuniçin öncelikli olarak İktisadi Araştırmalar Vakfı ve emeği geçen herkese çokçok teşekkür ediyorum. Ve sayın hocalarımız başta olmak üzere, panelindeğerli üyeleri olmak üzere, sektörden değerli Genel Müdür ve çalışma ar-kadaşlarımız olmak üzere, siz değerli konukları basının değerli üyelerinigerçekten burada olduğu için ve bu semineri bizlerle paylaştığı için çok çokteşekkür ediyorum.

Şimdi aslında sektörle ilgili olarak konular panelde, Veysi SEVİĞ beyinvereceği tebliğde, değinilecektir diye düşünüyorum. Birtakım konular, sorucevap kısmında bir sürü detaya gireceğiz ama benim için çok önemli olanve hiç bir zaman sektörün içinden birisi olarak görmediğim ama Türkiye deyaşayan ve Türkiye’nin geleceği açısından, özlediğimiz Türkiye açısından,olması gereken konular diye, ben bu konuşmayı yapmak istiyorum. KonuyaBaşbakan da dâhil olmak üzere özel olarak kişisel bazda yazdım. Herkesibilgilendirdim yazı olarak, üzerime düşen görevi T.C vatandaşı olarak yap-tığımı düşünüyorum. Yani leasing sektörüne herhangi bir şekilde bir şirket-te çalışan veya sektörün derneğinin Başkanı sıfatlarımdan da arınmış ola-rak bir T.C vatandaşı olarak bu konunun çok önemli olduğunu ve bu sektö-rün özellikle bugün konuşulacak olan belirli problemlerin ve masa üzerindeuzun yıllar duran problemlerin üzerinde konuşulması gerektiğini düşünüyo-rum. İlginç bir şey söylemek isterim. Bu bizim İktisadi Araştırmalar Vakfı ileyaptığımız üçüncü toplantı. Yani bu üçüncü toplantının sonunda çıkacak ki-tapçığın da ilk ikisinin duplikasyonu olmasını istemiyorum açıkça. Yani ba-kın ikincisi birincisinin duplikasyonudur. Türkiye de bir şeyleri ileri götürme-miz lazım, bir problem varsa konuşup çözmemiz lazım. Ben iki gün öncedünya leasing konferansında Londra da, Türkiye adına bir konuşma yaptım.Dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen 120’nin üzerinde katılımcı vardı. Geliş-

13

mekte olan pazarlar ve gelişmiş pazarlarlardan gelen, emin olun onların uğ-raştığı problemlerin bizim uğraştığımız problemlerle hiç ilgisi yok. Muhteme-len biz birazcık geride kalmışız bu problemler ya da bu problemlerle harca-nan verimsiz zaman bizi geride tutmuş. Dünyadaki yeni uluslararası muha-sebe standartlarını konuşuyorlar. Biz ise dünyada oluşturulmuş ve bugünekadar onların 1950-60’lı yıllardan beri kullandığı muhasebe standartlarınıhenüz uygulayamaz durumdayız. Bu beni çok üzüyor. T.C vatandaşı olarakorada baktığım zaman, neden biz böyleyiz diye düşünüyorum? Niçin bu ge-lişmiş olan veya gelişmekte olan ülkelerin uğraştıkları problemler bizimproblemimiz değil de onların 50 yıl önce çözdüğü problemlerlerle biz bugünproblem olarak uğraşıyoruz. Ciddi şekilde bu beni üzüyor. Umarım, hakika-ten gerçekten verimli olmasını istediğim bu seminer, gerçekten zamanlama-sı doğru olan bu seminer, gerçekten katılımcılar açısından çok doğru olanbu semine amacına ulaşır, o yüzden panelistlere, kamudan, Ankara’dan bü-rokrasiden gelerek zaman ayıran katılımcılara, gerek BDDK’ dan gerekseMaliye Bakanlığından ve panelistte değerli görüşlerini alacağımız tüm hoca-larımız ve katılımcılardan, gerçekten çok verimli bir toplantı olmasını istiyo-rum.

Sadece bir örnek vermek isterim. Bu konuda sıkıntı yaşadığımız için.Mesela, sadece örnek için söylüyorum. Hani diyeceksiniz ki, söylüyorsu-nuz da genel konuşuyorsunuz diyebilirsiniz. Bir tane örnek verir misiniz?Vereyim. Karşılıklar kararnamesi. Yani bir örnek vereyim, BDDK mutlakakarşılıklar kararnamesini uygulayacaksınız ve şu şekilde uygulayacaksınızdiyor. Maliyede BDDK’nın öngörmüş olduğu karşılıklar kararnamesini bizeBDDK’nın öngördüğü şekilde uygulamayacaksınız diyor. BDDK bizim ra-por ettiğimiz, bağlı olduğumuz kurum, Maliyede Türkiye’nin herhalde enönemli kamu kuruluşlarından birisi, belki de en önemlisi. Şimdi ben hep şu-nu özlüyorum. İki tane üst kamu otorite kurumunun birbiri ile konuşup birtakım şeyleri çözüp bizim sektöre şu şekilde yapılması gerektiğini düşün-düğüm yerde biz bir taraftan BDDK’ya gidip derdimizi anlatıyoruz, bir taraf-tan Maliyeye gidiyoruz. Şunu halletmeye çalışıyoruz. BDDK’nın tek başınakarar verdiği, Maliyenin bize sorulmadan yapıldı dediği bir konuyu, biz ikikurumun ellerini birleştirerek hadi bunu yapında bizde sektör olarak zarargörmeyelim diye çaba gösteriyoruz. Ben, bizim bu konumda olmamamızgerektiğini düşünüyorum. Yani o yüzden hakikaten sıkıntımız var. Bir tekbu örneği verdim ama bir sürüde konu ve örnek var, onlardan da tebliğ sı-rasında bahsedilecektir eminim. Bana tekrar söz konusu geldiği zaman biriki konuya daha değinmek isterim. Şunun altını çizmek isterim hep de çizi-yorum, yanlış anlaşıldığımı biliyorum. Ama benim söylemek istediğim şeyşu, kamu otoritesi, hükümetler bir sektörle ilgili olarak herhangi bir kararısiyasi olarak veya başka amaçlı alabilirler. Buna hepimizin saygı göster-mesi lazım, ben saygı gösteriyorum. 1985 yılında Özal hükümetleri döne-

14

minde, Türkiye’de uzun vadeli finansman yokken, yatırım finansmanınabüyük ihtiyaç varken, leasing sektörü bir şekilde teşvik edilmiş ve %1 KDVuygulanmış. Aslında şunu da belirtmek isterim. Leasing sektörü teşvikedilmemiş. Leasing sektörünün finanse ettiği üçüncü taraf olan kiracı ko-numundaki KOBİ’ler dediğimiz taraflar teşvik edilmiş. Çünkü leasing şirke-ti bu %1 KDV’yi alıp öbür tarafa %1, %18 ise %18 olarak pas ediyor, ara-dan bir para kazanmıyor. Onun için leasing şirketleri KDV olarak sübvan-se edilmiyor, bunun altını çizmek isterim. Leasing şirketleri sübvansiyonaaracılık ediyor. Ama sübvansiyon var. Kime? Kiracılara.Kiracılar kim. %99oranında KOBİ’ler. Siyasi otorite kararıdır, gelişmiştir, sektör büyümüştür.2007 yılı sonuna gelindi, alınan karar şu olabilir. Bu sektör çok gelişti, çokiyi ayakları üzerinde duruyor. Artık şu leasing sektörü üzerinden kiracılara,son dönemde de özellikle KOBİ’lere verilmiş olan teşviki geri alalım, güzel,siyasi otorite iradesidir . Ama bir geceden öbür geceye olur mu? Bizimbağlı bulunduğumuz Kurum Başkanı Sayın Tevfik BİLGİN çıkıp, bizdenherhangi bir görüş alınmadan yapıldı dediğine göre bunun yapılış şekli veözelliklede yapılma zamanlamasının yanlış olduğunu söylüyorum ve bu-nunda her zaman arkasında duruyorum. Siyasi otoriterin almış olduğu ka-rara her zaman saygı duyuyorum. Ama bu taraflarla görüşülerek veyahutbelirli bir geçiş dönemi 1-2 yıl yapılsaydı aslında sektör bu kadar zarar gör-mezdi, bu kadarda hezeyan olmazdı. O yüzden yapılış şekli ve zamanla-masına, zamanlamasına da özellikle karşıyım, zaten dünya ekonomisininküçüldüğü bir dönemde, Türkiye ekonomisinin küçüldüğü bir dönemde, re-el sektöre, orta ve uzun vadeli finansman sağlayan bir sektörle ilgili bu ka-rarın alınma zamanlaması son derece yanlıştır. Onun için özellikle Maliyeiçerikli konuşuyor gibi görünsek de aslında BDDK’nın da Maliye ile bera-ber yapılması gereken konular içerikli olan bu seminerin gerçekten verim-li olmasını ve birinci-ikinci seminer gibi birbirinin duplikasyonu olup dör-düncü seminerde biz buraya çıkıp aynı sorunları tartışmamamız gerektiği-ni düşünüyorum.

Şöyle bir kısaca açıklama daha yapayım fazla vaktinizi almadan. Kanuntaslağımız var TCMM’de, şunu söylemek isterim, kanun taslağı ile ilgili ola-rak da BDDK ile sektör olarak ortak çalışma yaptık. Ben çalışmaları yanım-da getirdim, müthiş bir çalışma yaptık. Sektörün gerçek anlamda sokaktaneler yaşadığını biz iyi bildiğimiz için çok iyi şekilde kâğıda döktük. Hiçbirzamanda tek taraflı bakmadık, rasyonel baktık, önerilerimiz ve bunların ne-denleri ile beraber gittik. Yani, bir nalıncı keseri anlayışı olmadı. Ama çalış-tığımız metinin arkasından, bizim önerilerimizle beraber, TCMM’ne gönde-rilen metinde, bizim kabul etmediğimiz sektörü ilerde sıkıntıya çıkaracak2–3 tane önemli nokta var. O konularında bugün burada ele alınıp tartışıl-ması ve bir şekilde kayıtlara geçmesini arzu ederim. En önemli maddeler-den bir tanesi 33.maddedir, muhtemelen detaylı olarak girilecektir. Geri dö-

15

nen malların, değer tespiti ile ilgili olarak sıkıntı var orada, bir mal geri dön-düğü zaman borçtan düşülür diyor. Ama bu malın değerinin ne olduğunu ogün ne olacağını, kim tarafından tespit edileceği ile ilgili herhangi bir açıkla-ma ve bilgi yok. Bunun gibi birkaç tane daha sıkıntı var, eminim bu konular-da burada tartışılır ve TCMM’de bu kanunla ilgili olarak plan bütçe komisyo-nuna indiği zaman muhtemelen bizde gidip kendimizi anlatma imkânı bula-cağız. Umarım sektörümüzle ilgili ileriye dönük çözümler açısından, iyi birkanun çıkacağını düşünüyorum. Maliye ile ilgili KDV dışında birkaç tane da-ha sorunumuz var. Onun da burada konuşulup bilimsel olarak, Ahmet Ho-camın söylediği gibi rasyonel olarak, çözüm olması gerektiğini düşünüyo-rum. Hiçbir zaman nalıncı keseri olarak bir tarafa doğrultulmaması gerekti-ğini düşünüyorum. Eğer gerçekten leasing sektörüne ilave bir avantaj veri-yorsa veya bu bir maliye açısından sıkıntı oluyorsa, bunun da burada otu-rulup konuşulması lazım.

Son olarak şunu söyleyeyim. Günün sonunda ben hesap yaptım, geçengün okumuşsunuzdur da, 8.2 milyar dolarlık 2007 yılında yaptığımız iş hac-mi yıllar itibariyle bir yılda ulaştığmız en büyük rakamdır . %8 ve %18’likKDV’yi ortalama % 10 gibi alarak katma değer vergisinin maliyeye baştanödenmesi yerine 36 ay da, ki bunun ortalaması 18 aydır etkisini 1.5 yıllık fa-iz oranıyla bugünkü faiz oranı %13-14’le hesapladım. Konuştuğumuz ra-kam 150 milyon dolar, eğer 150 milyon dolar Türkiye Cumhuriyeti gibi dün-yanın en büyük 17. ekonomisi ki, Avrupa da çok daha iyi yerdeyiz, 150 mil-yon dolarla ilgili olarak sıkıntı yaşıyorsa ki bu nakit sıkıntısı da olabilir, benanlıyorum. Bütçe tutsun diye KDV’yi önceden alabilirler. Gerekçe her ne ka-dar tencere tava yapıyorlar gibi olsa da onun gerçek gerekçe olmadığınıhep beraber biliyoruz. Yani ben bunu bir önceki Maliye Bakanımızla da ko-nuştum. Gerçek gerekçe leasing sektörünün tencere tava yapması değildir.Maliyenin KDV’sini önceden alarak bütçe nakit akışını tutturmasıdır. Amabu nakit akışı dediğimiz şeyde 150 milyon dolardır. Yani 150 milyon dolaryüzünden koskoca Türkiye’nin maliyesi tutmayacaksa bence tutmasın. Ya-ni samimi olarak fikrim bu, o kadar çok açık var ki başka yerlerde ama busektör gerçekten nefes alamaz hale gelmiştir. Dolayısıyla gerek maliye nez-dinde KDV öncelikli olarak başka vergi konuları ki onları burada detaylı ola-rak konuşacağız. ve BBDK nezdinde yeni kanun taslağı ile ilgili olarak ge-lecek olan yeni ürünler operasyonel leasing olsun, sat ve geri kiralama ol-sun, yazılım leasingi olsun sektör biraz nefes alacaktır. 2007 yılındaki ra-kamlara, her şey iyi giderse, kriz normale dönerse, 2012 yılından önce gel-memiz imkânsız. Her şeyi de düzeltirsek bu böyle. O yüzden reel sektörekaynak aktaran bu sektöre hepimizin, ben sektörün bir parçası olarak söy-lemiyorum, bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak söylüyorum hepimizsahip çıkmalıyız. Gerekçesini de söyleyeyim, ben FİDER başkanı olarakburadayım ama birde Siemens Leasing’in Genel Müdürlüğünü yapıyorum.

16

Orta ve uzun vadeli 600 milyar Euro civarında kaynak getirmişiz Türkiye’ye.Sadece bizim şirketimiz.

Şunu düşünün, biraz daha ben Alman ortaklarımıza KDV problemimizvar, karşılık problemimiz var, dediğim zaman adam diyecek ki, ben şurayagetirdiğim 500–600 milyonu Almanya’da kullanayım. Yani bence birazdaben orta ve uzun vadeli kaynak sıkıntısı çeken T.C’nin bu kaynağı getirentarafları, aslında küstürmemek ve belirli konulara rasyonel çözüm getirmekzorunda olduğumuzu düşünüyorum. Bunu da Türkiye Cumhuriyeti vatanda-şı olarak düşünüyorum. Gerçekten sektörden birisi olarak düşünmüyorum.Çünkü 2 sene sonra bu sektörün içinde varız veya yokuz.İnsanlar ve görev-ler geçici. Ama ben bu sektörün, bu kadar emek harcanan sektörün, şah-sen de çok emek harcadığım sektörün, ayakta kalmasını istiyorum. O yüz-den, bu salonda olan herkesin katkısı olacağına inanıyorum ve tekrar teşek-kür ediyorum. Katılımınız için, davetiniz için ve düzenleyen herkes için eme-ği geçenlere teşekkür ediyorum. Sözü uzattığım için özür diliyorum, verimlibir toplantı olmasını diliyorum.Eminim konuşa konuşa, tartışa tartışa sektö-rümüzün ve ülkemizin hak ettiği noktaya gelmesin hep birlikte sağlayacağız.Bu ülke hepimizin ve gelecek nesillere sağlıklı bir ekonomi ve sosyal yapıbırakmamız lazım. Çok teşekkür ederim.

17

İ.A.V. MÜDÜRÜ NAHİT ÖZEN:

Efendim Bülent Beye çok teşekkürler. Vermiş oldukları bilgiler ve görüş-ler için. Açılış oturumunun son konuşmacısı olarak Vergi Konseyi BaşkanıSayın Mustafa UYSAL beyefendiyi kürsüye davet ediyorum. Buyurun.

18

VERGİ KONSEYİ BAŞKANI MUSTAFA UYSAL’IN KONUŞMASI

İktisadi Araştırmalar Vakfı ve FİDER’in çok değerli başkanları, çok de-ğerli konuklar, çok kıymetli iki açılış konuşması dinledik. Onun için çok Ah-met hocama ve Bülent Bey’e teşekkür ediyorum. Aslında bu konuşmalar,hani teşbihte hata yoktur derler ama, padişahın halkına koyduğu vergiler-den sonra, vezirine bir bak bakalım halk ne yapıyor? demesine benziyor ve-ya Nasrettin hocanın fıkrasında yemini her gün dirhem dirhem kestiği eşe-ği için, “tam alışacaktı ki, öldü” dediği gibi.

Şimdi bu sektörün, tam alışıyordu ki, “öldü”denilecek bir sektör halinegeldiği anlaşılıyor. Hele 2009 yılındaki ilk 3 aylık rakamlardaki düşüklük%70 civarında ve ciddi. Oysaki ilk 3 ayda, bankaların gelirlerine baktığımızzaman, % 20’nin üzerinde artış gerçekleşmiş. İlk üç ayda bütün vergi gelir-lerinde azalma var. Bir tek banka sigorta muameleleri vergisinde % 20 artışvar, bu 1 milyar lira yapıyor. 3 ayda 1 milyar lira BSMV tahsil etti devlet. Ya-ni bu krizin kâr şampiyonları bankalar oldu.

Peki, aynı anlamda bir finans sektörü finansal kiralama ise yerlerde sü-rünüyor. Yani sektör böyle bir çifte standartla karşı karşıya, biraz da bununüzerinde durmak gerekir.

Leasing sektörünün sorunlarıyla ilgili olarak geçmiş dönemlerde de Ver-gi Konseyi olarak çabalarımız oldu. Önce Ahmet Hocama şunu söyleyeyim.Burada Maliye Bakanlığının resmi temsilcisi Gelir İdaresi Başkan Yardımcı-sı Mehmet ATUĞ kardeşimdir. Seminerde sunuşu var. Bu bakımdan MaliyeBakanlığından gelen herkesi, Maliye Bakanı temsilcisi olarak görmek lazım.Bende yarı resmi temsilcisiyim. Yani bir taraftan ayağım Maliye Bakanlığın-da, bir taraftan sivil toplumda yani özel sektörde; köprü görevi gören yarıtemsilcisiyim. Bizim de onur başkanımız Maliye Bakanı. Dolayısıyla, Bakan-lığın resmi ve yarı resmi temsilcisi olarak bizleri eğer kabul ederseniz mut-lu oluruz.

Efendim, içinde bulunduğumuz ortamda dünyanın krizden geçtiğini bili-yoruz. Bu kriz ülkeleri bazı değerler açısından ortak, bazı değerler açısın-

19

dan da farklı yönde etkiledi. Çünkü hiçbir ekonomi birbiri ile benzer değil.Bizde reel sektörü etkiledi. Biraz önce de rakamları verdim. Finans sektörü,bankaların kârlarından bahsettim. Demek ki bankaları etkilemedi. Reel sek-törü neden etkiledi? Çünkü bankalar, kredi kaynaklarını daraltılar; daralttık-ları kaynaklarla daha likit hale geldiler. Likiditelerini hazineye, devlete borçvermekte kullandılar. Bir taraftan da verdikleri kredilerde de spreadleriniyükselttiler. Yani risk primi arttığı için spreadlerini yükseltiler. Bu aşamadaen çok C ve D reting kredileri geri çağırdılar. Bunlar KOBİ’ler, KOBİ’lerin kre-di kaynakları idi ve bu kriz döneminde daraldı. Nefes alamaz hale geldiler.

Ortada leasing şirketlerinin de nefesleri daha önce zaten büyük ölçüdeKesilmiş olduğu için oradan da bir ip atıp, hadi şuradan tutun diyecek bir im-kân da olmadı, maalesef.

Sonraki aşamalarda bazı tedbirler alındı. Alınmadı değil, KOBİ’lerle ilgiliolarak ihracat şirketleri olarak neler yapıldı? Eximbank’ın sermayesi artırıl-dı. Eximbank’ın kredi limitleri arttırıldı. KOBİ’lere düşük faizli kredi destekle-ri getirildi. Ondan sonra işte en son, yatırım teşvik sistemiyle beraber kredigaranti fonu uygulaması getirilmek üzere 1 milyar lira civarında bir kaynakKOBİ’lere aktarılmak isteniyor. Bankalar üzerinden 10 milyarlık bir kredi ha-zine kredi garanti fonuyla birlikte KOBİ’lere verilecek. Fakat bütün bunlaryapılırken, acaba kobilerle ilgili olarak leasing yani, makine ekipman yatı-rımları açısından tekrardan bu kaynakları canlandırsak da bunlarda hareke-te geçme konusunda bir çaba maalesef gösterilemedi. Yani bu çaba dışın-da, birçok çaba gösterildi. Mesela, KOBİ’lerin birleştirilmeleriyle ilgili olarakkurumlar vergisi kanununda bir düzenleme yapıldı, uygulamaya geçmeküzere. KOBİ’ler hep düşünülüyor aslında.

Bütün burada KOBİ’ler düşünülüyorsa, hareket tarzında yanlışlık var di-yorum ben. Yani leasinglerle ilgili bir talep gittiği zaman bunu KOBİ’lerle il-gili ilişkisi olduğu açık. Yani daha çok makine ve teçhizat yatırımlarının ge-lişmiş ülkelerde, %25’i leasing şirketlerinden sağlanıyor. Ama bizim ülke-mizde bu en iyi dönemde %10’du. Yani makine ve ekipmanın teçhizatın kibunlar daha çok orta vadeli KOBİ kredileri oluyor ağırlıklı olarak. Zaten bü-yük kredili büyük yatırımlarda KDV teşvikli olarak o mallar zaten ithal edili-yor. Orada zaten KDV problemi hiç yok. Yani küçük orta işletmelerin, efen-dim bir dişçinin koltuğundan tutun, küçük bir atölyenin freze tezgâhına ka-dar varan bir yapı içerisinde; bunlar bankalara zaten gidemiyorlar, gitseleronların kredi dosyaları oluşturmaları çok zor, kredi kararları uzun süre alı-yor. Leasing şirketleri daha aktif bir pazarlama ile hızlı karar alıyorlar. Lea-sing şirketleri aynı zamanda bu tip malları ithal eden ithalatçıların yani teda-rikçilerin bir pazarlama kanalıydı yani bir dağıtım kanalıydı: iki kanal birleşi-yordu ve ciddi bir şekilde makine ekipman konusunda olsun veya diğer mal-lar konusunda ciddi bir yatırıma destek veriliyor idi.

20

Şimdi burada çözümü nedir? sorusu üzerinde durmak daha doğru. Da-ha önce hatırlayanlar vardır belki, 4–5 sene önce Maliye Bakanlığı leasingşirketlerinde muhasebe usulünü uluslararası muhasebe standartlarına doğ-ru yönlendirilmek üzereydi. O çalışmalar yapılırken bazı teşviklerin kaldırıl-ması gündemdeydi, biz o zaman yatırım indirimini muhafaza edilirse oto fi-nansman sağlanır, diye Sayın Bakan’a da önermiştik, o zaman. Hakikateno dönemde hem uluslararası raporlama standartlarına geçildi, bu yönüylevergi istismarı kalktı. Şöyle ki, ödemiş oldukları kiranın %70’ini %80’ini ilkgünden ödeyip neredeyse makinenin tamamını masraf yazıyorlardı. Böylebir durum ne vergileme ilkelerine uygun ne muhasebe ilkelerine uygundu veistismar edinilen bir konu olarak karşımıza çıkmıştı. Demem şu ki, o dönem-de leasing şirketleri, belki böyle bir kötüye kullanmayı önlemeyi, Maliye Ba-kanlığı’na kendileri öneri olarak götürebilirlerdi. “Biz bunu istemiyoruz, bizşöyle bir şey olsun istiyoruz. İstemiyoruz ki işlemeler bizim üzerimizdendevletin vergisini yok etsinler.” diye daha proaktif bir yapı olabilir miydi, diyedüşünüyorum.

Sonuçta o dönem atlatıldı bu ikinci olay, ikinci konunun gündeme gelme-sinde de burada istismar yok muydu? İkinci yasadan önce şöyle bir istismarvardı. KDV oranı %1’e düşünce, perdelerden tutup yer döşemelerine kadarinşaatla ilgili malzemelerin hepsine kadar çünkü hep %18’lik KDV’lerdi bun-lar, bireysel olarak alınan mallara kadar ciddi bir KDV kalkanı oluşmuştuorada. Şimdi bu kalkan kötüye kullanma olarak görüldü. Bunu kaldırayımderken düzeltmek yerine tamamını kaldırdılar.

Böyle bir imajla yola çıktığınız zaman, haklı olduğunuz talepleri de anlat-makta zorluk çekiyorsunuz. Şimdi ben işin sadece “vergisi nasıl düzeltilir”diye konuya girmeden önce işin psikolojisine de vâkıf olacak bir ehliyete sa-hip olduğumu düşünüyorum. Şimdi bundan sonra bu nasıl düzelir? Konusuüzerinde yoğunlaşırken siyasi iradenin buna inanması lazım. Ama siyasiirade açısından leasing şirketleri FİDER olsun vs. Olsun, bu işi çok iyi anla-tabilecek olan kişiler de dâhil olmak üzere, yollar hep çıkmaz sokağa girdi.

Oysaki sorun aslında leasing şirketinin sorunu olduğu kadar KOBİ’lerinsorunu. Şimdi şurada bir heyet düşünün, siyasi irade diye tasvir edelim. Ka-pıdan KOBİ’nin temsilcisi girdiği zaman hepsi ayağa kalkıyor. Leasing tem-silcisi girdiği zaman kimse ayağa kalkmıyor, kafasını çeviriyor. Ben manza-rayı böyle anlatmak istiyorum. Algılama meselesi bu, yani karşı taraftaki al-gılama meselesi. Şimdi bu sorunun çözümünde birinci derecede KOBİ’lerinseslerini yükseltmeleri lazım. KOBİ’lerin demesi lazım ki, “ey hükümet, eysiyasiler bu krizde ne oldu? Bankalar bizim canımıza okudular. Bizim en te-mel finansman kaynağımız vardı, onları da siz kestirdiniz. Biz istiyoruz, ma-kine ve teçhizat alımlarımızı leasing şirketleri üzerinden yapmayı” demelerigerekiyor, birinci planda. Talep oradan gelecek, onların temsilcileri sizin adı-

21

nıza gidecekler. Siz kapı aşındırmayacaksınız, siz geri planda duracaksınız.Ben size işin stratejisini anlatıyorum.

Teknik çözüme gelince, teknik çözümlerde alternatifler var. Yani İstanbulFinans Merkezi ile ilgili bir çalışma var, biliyorsunuz. İstanbul Finans Merke-zinde 9 çalışma grubu var. Onlardan bir tanesi vergi çalışma grubu, bu ça-lışmaları da Gelir İdaresi Başkanlığı ve Gelir Politikaları Genel Müdürlüğüile beraber Vergi Konseyi Başkan sıfatı ile sürdürüyorum. Bütün sektörlerintemsilcilerini topladık. Orada biraz önce bahsettiğiniz o karşılıklarla ilgili so-runlar gündeme geldi, bunları rapora yazıyoruz. 6-7 Ekim tarihlerinde İstan-bul Finans Merkezi stratejinin kamuoyuna sunulması bir şekilde yapılacak.Ya Başbakan tarafından veya ilgili Bakan tarafından yani normal iş planınagöre öyle gözüküyor. Biz oralarda leasing sektörünün de bu anlamdaki so-runlarını ifade etmeye çalıştık ve iş planını koymaya çalıştık. O yönüyle çö-zülebilecek konular çözülecek.

Şimdi vergi ile ilgili tek tek konular nasıl çözülür? Şimdi bir defa oradakisorun temelde biriken KDV’ler, yani siz şimdi KDV’yi peşin ödüyorsunuzama KDV’yi 4 yıl vadede dörde bölüp yani 4 yılı 48 aya bölüp faturaları kes-tiğiniz için bir seferde ödediğiniz KDV’yi 48 ayda geri alıyorsunuz. Ama buböyle hele de iş hacmi arttıkça geride birikmiş KDV’ler artıyor. Bu da bir fi-nansman yükü oluşturuyor. Siz alıcıya finansman yükünü de yansıtayım,dediğiniz zaman, “arkadaş dur” diyor. O zaman benim senden almamın nekıymeti kaldı. Ben o zaman giderim makine ekipman sahibinden kendim di-rek alırım. Ne bileyim bir şekilde başka kredi bulmaya çalışırım veya satıcıkredisi bulurum vs. gibi başka alternatiflere gidiyor.

Şimdi birinci çözüm; KDV özü itibariyle yansıtılan bir vergidir, yansımı-yorsa orada bir hastalık vardır. Yani bir KDV yansımıyorsa hastalık vardır.Yansıtılamayan vergilerde Avrupa Birliği nakden iade yapıyor. Buna benzerbir uygulama yeni yatırım teşvik sisteminde getirildi. Nasıl getirildi? İşte 200milyon liradan daha fazla yatırım yapan, makine teçhizat yatırımı yapan iş-letmelerde, birikmiş KDV’lerin ki onun içerisinde inşaat teçhizat ta dâhil ol-duğu için, KDV birikebiliyor. Bunların 3’er aylık sürelerde iade edilmesineilişkin bir hüküm getiriliyor şimdi. Mesela bunun benzeri burada getirilebilir.

İkincisi biraz daha pratik bir öneri, O öneri, bir miktar leasing şirketle-rini diğer şirketlere göre avantajlı hale getirebilir hem de mevcut iade siste-mini de çalıştırabilir. O da şu; Alımlarda yine %18 KDV, ama kira faturala-rında %8 olur. Bu ne demektir? Siz o zaman makine teçhizat alan KOBİ’le-re 8’den satarsınız. 8’den sattığınız için bir maliyet avantajı getirmiş olursu-nuz. Yani ilk makineyi ithal edenden alsa 18 getirecek bir KOBİ, sizden 8alacağı için % 10’luk bir avantaj sağlamış olursunuz. İkincisi %8’le %18 ara-sındaki 10 puanlık farkı normal mevcut mevzuat çerçevesinde siz iade ala-

22

bilirsiniz. Yani bu iki yöntem sanki bana en uygun yöntem gibi geliyor. Baş-ka önerilerde olabilir. Ancak, eskisi gibi 1’e indirmek vs. gibi bu konular üze-rine durmak yerine biraz daha bunun üzerinde durulsa iyi olur.

Yöntem ne olmalıdır? dediğim zaman da yöntem: KOBİ’ler sizin temsil-ciniz olsun. Bizler de etki analizlerinin yapılması, sonuçlarından Maliye ida-resinin zarar görmemesi koşuluyla Vergi Konseyi olarak destek veririz. Tabikarar siyasi karardır. Bizim kararlarımıza siyasilerin uyması zorunluluğu el-bette yok. Hatta bürokrasinin uyma zorunluluğu da yok. Çünkü sorumlumevki siyaset ve bürokrasidir. Biz böyle katalizör gibi arada doğru yapıyıoluşturmaya çalışıyoruz.

Şimdi konuşmamın son kısmında, genel bir noktaya izin verirseniz te-mas etmek istiyorum. Bu da aynı zamanda KOBİ’lerle ilişkili, yani Türkiyebiraz önce ilk konuşmamda bahsettiğim gibi, kriz ortamından geçiyor, de-miştik. Peki, kriz ortamından dünya geçiyor, biz de geçiyoruz. Her ülke etki-leniyor, biz de etkileniyoruz. İşsizlik oranları yükseldi vs. gibi.

Şahsen ben şuna inanıyorum: İşte İktisadi Araştırmalar Vakfı burada da-ha iyi araştırabilir, sizin kaynaklarınız çok daha geniş. Ben diyorum ki, krizöncesi duruma göre kriz sonrasında Türkiye’nin mukayeseli üstünlüğü böl-gesel olarak artmıştır. Eğer dünya krize girmeseydi, bu yapısal sorunumuz-la, biz tekrardan duvara toslayabilirdik. Toslardık demiyorum. Toslayabilir-dik. Çünkü cari açık 50 milyar üzerine çıkmıştı. Cari açıkla bütçe açığı bir-birinin zıttı hareket eden iki unsur gibi görüyor. İki açık ama cari açık yük-seldiği zaman bütçe açığımız düşüyor. Çünkü ithalata dayalı vergilerle büt-çeyi dengede tutuyoruz. Bunun karşılığında cari açık azaldığı zaman ki, krizdönemlerinden bahsediyorum. Vergi gelirlerimiz düşüyor. Bütçe açığı çıkı-yor ki bütçe açığı bu sene 50 milyar YTL civarında bir bütçe açığı olacak.Ama cari açık 50 milyar dolardan 10 milyar dolarlar seviyesine düşüyor. Bubizim yapısal bir sorunumuz. İşte bu sorunu gidermede Türkiye mukayeselüstünlük sağladığı avantajları kullanılabilir. Bu üstünlük ne? Şimdi krizdenönce bölgede;

1.Temel etkenlerden petrol fiyatları çok yükselmişti biliyorsunuz hep be-raber. 140 dolarlara çıktı. 200 dolarlara çıkacak diye bekliyorduk. Bu kiminişine yarıyordu bölgede;

a) Rusya’nın,b) Orta Doğu Ülkelerinin,c) İran’ın,2. Krizden önce Doğu Avrupa Ülkeleri çok daha hızlı gelişiyorlardı. Çün-

kü Avrupa Birliği’ne kabul edilmişlerdi. Onlara kredi kaynakları açılmıştı. Ba-

23

tı Avrupa Ülkeleri, bankalar hep kredi açtılar. Komşularımız o zehirli kâğıtla-rın etkisi Doğu Avrupa ülkelerine de sıçradı. Şu anda Avrupalı bankalar Do-ğu Avrupa’ya açmış oldukları kredilerden dolayı çok güç durumdalar ve Do-ğu Avrupa ülkeleri de çok güç durumda. Bütün bu yapı içerisinde biz Türki-ye olarak gerçekten, eğer toparlanabilirsek bölgesel bir güç olabiliriz. İştebölgesel bir güç olma yolunda KOBİ’lerin hele de AR-GE faaliyetleri ile ilgi-li olarak bir miktar daha ilave imkânlara sahip olmaları gerekir. MaalesefAR-GE’ler, AR-GE imkânlarından KOBİ’ler yararlanamıyor. AR-GE kanuntasarısı Vergi Konseyi olarak hazırladığımız bir tasarıydı. Bin adam saatüzerinde çalıştık. Çok şükür kanunlaştı. Çok iyi oldu. Türkiye’nin önünü aç-tı, Türkiye’de birçok büyük şirketler, AR-GE merkezlerini Türkiye’ye taşıma-ya başladılar. Ama gel gelelim, AR-GE kaynaklarına ulaşılması için KOBİ’leraçısından yeterli çaba gösterilemedi. Çünkü o noktada ihmal oldu. Şimdikobilerin temel sorunu;

1. Finansmandır2. Verimsizliktir, o da AR-GE ile gelişmesi gereken bir şey. Bu verimsiz-

liğin altında birçok kırılımlar var. İşte burada imdada yetişecek olan yine dö-nüp dolaşıp leasing şirketleridir. Eğer bu değişimi yapacaksak, bölgesel ola-rak bir güç olma sevdasında isek, ne yapıp edip KOBİ’lerimizi ayağa kaldır-mak için gösterilen birçok çaba var. O çabanın içerisinde mutlaka bir kena-rında leasing şirketleri olmalı. Leasing şirketleri finansal kiralama şirketleri,KOBİ’lere global yaklaşmalı, onların sorunlarını çözmek için sadece krediverelim diye değil. AR-GE kaynaklarına nasıl ulaşırlar? Hangi yatırımları ya-parlarsa daha iyi olurlar? Yani birazcık mentalite değişikliği ihtiyacı da var,Sayın Başkanım. Yani KOBİ’lerin iç bünyelerinin analizi için bir çaba sarfedilsin. Sizde bu çabanın içerisinde olun. Neden KOBİ’ler daha verimli de-ğil. Çok sayıda KOBİ’miz var. Yani bakarsanız Avrupa ölçeğine göre muka-yese bile edilmez. Küçük, küçük, küçük. Bunların rekabet güçleri yok. Biraraya getirilmeleri lazım işte “kümelenme” diyorlar vs.

Yani ben, bu iki nokta üzerine çözüm yoğunlaşırsa, çözüm teknik olarakvar, biraz sonra tebliğ sunan arkadaşlar belki benim aklıma gelmeyen çokdaha iyi çözümler üretebilirler. Önemli olan sonuca ulaşmak, konuyu uzat-mış da olabilirim. Affınıza sığındım, lütfen bağışlayın fazla uzattıysam. Beninanıyorum ki bu sorun çözülür. Yani pozitif düşünmek lazım öncelikle, aya-ğa kaldırmanın önemine inanıyorum. Bize düşen bir görev varsa Sayın Baş-kan, açıkçası Türkiye çıkarları için, hizmet için varız. O konuda Vergi Kon-seyi’nin fonksiyonu, ekonominin kalkınmasıdır. Umarım bu sektör ve busektörde çalışanlar tümüyle bizim artık leasingde biraz önce Başkanın açışkonuşmasında bahsettiği gibi, “ben gidince Avrupa’da bunlar başka şeylerkonuşuyor”, demişti. İnşallah bir gün gelir burada başka şeyler konuşuruz,Sayın Başkan.

24

Hepinizi saygıyla selamlıyorum. Hoşça kalın diyorum. Sağolun.


Değerli konuklar, Sayın UYSAL’a çok teşekkür ederiz. Bu oturumun so-nunda konuşmacı sayın Bülent TAŞAR Beyefendiye ve Sayın Mustafa UY-SAL beyefendiye Vakfımızın küçük bir anısı olarak bir plaket vermeyi arzuediyorduk. Plaketlerini vermek üzere Vakfımızın Başkanı Sayın Prof. Dr.Ahmet İNCEKARA beyefendiyi kürsüye davet ediyorum. Bülent Beyle birlik-te.

25

TEBLİĞ OTURUMU

Başkan : Prof. Dr. Cemal ŞANLIİstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi

Tebliğ : Finansal Kiralama SektörününVergisel Boyutu ve Finansal Kiralama,Faktoring ve Finansman ŞirketleriKanun Tasarısı Hakkında Değerlendirme

Tebliğci : Doç. Dr. Veysi SEVİĞMarmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Öğretim Üyesiİ.T.O. Danışmanı

27


Değerli konuklar, izin verirseniz tebliğ sunumuna geçmek istiyoruz. Bubölümde tebliğ oturumunu yönetecek olan Prof. Dr. Cemal ŞANLI beyefen-diyi başkan olarak kürsüye davet ediyorum ve tebliğ sunacak olan Doç. Dr.Veysi SEVİĞ beyefendiyi de tebliğ sunumu için kürsüye davet ediyorum.

28

BAŞKAN: PROF. DR. CEMAL ŞANLI

Çok değerli konuklarımız, bende kendi adıma hoş geldiniz diyor, saygıy-la selamlıyorum. Biraz önceki konuşmacılarımızın gerek Vakıf Başkanı Ah-met İNCEKARA gerekse daha sonraki konuşmacımız Bülent TAŞAR Beyve Mustafa UYSAL Beyler, bize gerçekten konunun ne kadar önemli oldu-ğu hakkındaki duygularımızı biraz daha pekiştiren, güçlendiren çok güzelçok değerli konuşmasını dinlemiş bulunduk. İktisadi Araştırmalar Vakfı aşa-ğı yukarı 47 seneden beri ülkenin çeşitli problemleri üzerinde, gerek akade-mik çevrelerin en önde gelen şahsiyetlerinin yapmış olduğu objektif tahliller-le ülkemizin problemlerine ışık tutmaya çalışmıştır. Bu faaliyetler bir yandaniktisat politikası kurucularını diğer taraftan teşri organını teşri tasarruflarınıdaha iyi bir şekilde organize etmelerini daha doğru daha sağlam temellerüzerine oturtmalarında her zaman etkili olmuştur. Bu oturumunda en azın-dan pek az kişinin farkına varabildiği çok önemli bir ülkemiz problemine ışıktutmakta olduğunu görüyoruz. Umarım gerek teşri organı kanun yapıcılargerekse ülkenin iktisat politikası kuran kurucuları burada ülkemizin prob-lemlerini bertaraf edecek şekilde bilgilendirmiş olur ve gecikmeleri de bu ta-rihten itibaren bertaraf ederek ülkemizin daha çok faydasına olan uygula-malara geçebilirler.

Ben fazla konuşmak istemiyorum. Çünkü zamanı iyi kullanmamız lazım.Burada hepinizin tanığı değerli hocamız, kendisi akademisyen hüviyetiyleaynı zamanda araştırmacı hüviyetiyle aynı zamanda gazeteci hüviyetiyle veaynı zamanda ülkemizin önde gelen vergi hukuku konusundaki en iyi yetiş-miş elemanlardan birisi olmak yönüyle bize çok şeyler söyleyebilecek du-rumda. Bu bakımdan zamanın israfını engellemek istiyorum. Hemen sözüVeysi SEVİĞ hocamıza devredip ondan sonra eğer sorularınız var ise Vey-si SEVİĞ hocamızın konuşmasından sonra onları sizden almak suretiylekonuyu biraz daha açma yoluna gitmeyi düşünüyorum. Tekrar hepinizi say-gıyla selamlıyorum. Eğer zamanı kullanmada başarılı olabilirsek bu oturu-mu da böylece faydalı kurmuş olabileceğimizi ümit ediyorum. Teşekkür edi-yorum. Söz sizin Veysi Bey.

29

FİNANSAL KİRALAMA SEKTÖRÜNÜN VERGİSELBOYUTU VE FİNANSAL KİRALAMA,

FAKTORİNG VE FİNANSMAN ŞİRKETLERİ KANUNTASARISI HAKKINDA DEĞERLENDİRME

Doç. Dr. Veysi SEVİĞMarmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Öğretim Üyesi

İ.T.O. Danışmanı

31

Teşekkür ediyorum Sayın Başkan çok iltifatkâr konuştunuz. Vakfın sayınyöneticileri, sayın dinleyenler, sayın hocalarım ve değerli meslektaşlarım.Böylesine güncel ve önemli bir konuda, ben bir konuşma fırsatı buldum. Bufırsatı iyi değerlendirmek istiyorum. Öncelikle tabi finansal kiralama sistemi-ne, bir ekonomide, ne kadar önemli olduğu konusunda fazla bir şey söyle-mek istemiyorum. Çünkü bu sistem esasında ekonomide dinamizmi getirenve de yatırım yapma projelerini oluşturan kesimlere, bu işin makine, tesisat,teknolojiden yararlanma konusunda imkân sağlayan bir sistem olarak orta-ya çıktığını hepimiz bildiğimiz için bu konuda fazla durmayacağım.

1985 yılında Türkiye de yürürlüğe giren Finansal Kiralama kanunu o dö-nemin koşullarına göre bazı eksiklikleri olan ve özellikle de vergi konusunaönem vermeyen bir sistem olarak devreye giriyor. Bir boşluk da vardı. Fa-kat Finansal Kiralama kanununda önemli olarak ortaya çıkan bir sorun o dö-nemin yöneticileri ve karar vericileri tarafından da kolay çözüldü. Çünkü fi-nansal kiralama kanununda katma değer vergisi açısından bir değerlendir-me yapılarak bunu %1 uygulanması öngörüldü. Zaman içerisinde, sisteminvergisel ayağının eksik olduğu görüldü. Bu vergisel ayağının eksik olması-nı dikkate alınarak 2003 yılında vergi usul kanununa mükerrer 290. maddeeklenerek 01.07.2003’den geçerli olmak üzere bu sistemin bir ayağı da dik-kate alınmak istendi. Fakat bunun üzerine hiç kimse fazla bir şey düşünme-di ve söylenmedi ama burada esasında Finansal Kiralama kanuna önemlibir darbe vuruldu. Şu nedenle vuruldu. Çünkü bu maddede vergi usul kanu-nu maddesinde bu işi yapacak olanların bu işe özgü kurulmuş kurumlaradeğil, herkese yaygınca bir hak olarak getirildiği görüldü. Yani x firması daaktifinde ki bir varlığı bu kanunu bu maddenin sorunu olarak başkasına dakiralama işlemi yaptı. Bu konuda o tarihlerde pek fazla ses çıkmadı. Tabi buönemli bir eksiklik ve boşluktur. Kanunun özel bir düzenlemesi yani vergiusul kanundaki özel bir düzenleme esasında finansal kiralama sistemiyle il-gili işleyişiyle disiplin getiriyordu. Ama bu disiplinin yanında bu işi leasingşirketleri dışında başkalarının da bu sistemin içersinde aktif rol almasına yolaçtı. Bu önemli bir sorunun kaynağıydı. Getirdiği kolaylıklar şuydu;

- İktisadi kıymetin mülkiyetini kira süresi sonunda kiracıya devredilme-si ortak hükümdü. Bu bir defa daha tekrarlandı.

- Kiracıya kira süresi sonunda, iktisadi kıymetin rayiç bedelini düşük ve

33

de satın alma hakkının tanınması, buda bir defa daha tekrarlandı,ama kiralama süresi iktisadi kıymetin ekonomik ömrünün %80’indendaha büyük bir bölümünü kapsaması,

- Sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin, bugünkü değerlerinintoplamının iktisadi kıymetin rayiç bedelinden %90’ına daha büyük birdeğer oluşturması gibi köşelere bunun içersinde çizilip kondu.

Şimdi burada da bir sorun yoktu. Çünkü bu her ne kadar isteyeninde lea-sing yapmasına ortam hazırlamış ise de yine katma değer vergisi açısındanolaylar daha iyi gidiyordu. Çünkü burada bir malın leasing yoluyla alınmasıve leasing yoluyla devredilmesi halinde %1 KDV uygulaması devam ediyor.

Ne vakit 2007 yılına geldik, işler biraz değişti. Dendi ki burada artık KDVoranı %1 değil, bu katma değer vergisi oranı lease edilen malı KDV’si ora-nında olsun dendi. Tabi bu olay gündeme geldiği vakit, esasında doğrudandoğruya leasing şirketlerini etkileyen ve onları olumsuzluğa sürükleyen birolay olarak karşımıza çıkıyor. Neden? Çünkü burada daha önce de SayınUYSAL da dile getirdi. %1 ile alınan mal, birdenbire %18 ile alınmaya baş-landı. Ve en az 4 yıl süreyle, bu verginin karşı taraftan alınıp, bu %18 ileödenen vergiden mahsubu gündeme geldi ki, leasing şirketleri kesin bir ra-kam bu, 100 lira 18 lira arası kadar maliyete yüklenip, bunu 4 sene içersin-de karşı taraftan alıp, belki 3. yılında belki 2 yılın sonuna doğru ancak başabaş getirilebilir hale geldiler. Bu olay esasen çok önemliydi. Neden önemliy-di? Çünkü burada leasing şirketlerinin üstlendiği kaleyi herhangi bir şekildegeriye alabilecek bir sistem devreye sokulmadan, belki de leasing şirketle-rinde hiç bilgisine başvurulmadan, pat diye bu uygulama gündeme getirildi.Bu neyi sağlıyor? Bu şunu sağlıyordu. Efendim bu leasing yoluyla artık evi-nin mobilyasını, iskemlesini alıyorlar ve KDV’den böylelikle bir kaçış söz ko-nusu oluyor gibi, düşüncelerden kaynaklanıyor. Böyle bir düşünceden kay-naklanan bir vergi değişimi, gerçekten hukuk açısından üzerinde durulmasıgereken bir konudur. Bu leasing çerçevesi içersinde düzenlenebilirdi. Bura-da değerli konukların içerisinde başlangıç açış konuşması yapan FİDERBaşkanında ifade ettiği gibi Avrupa liginde bazılarının araçlar-gereçler bazımalzemelerin leasing yoluyla alınması kanun içersinde o ilgili ülkenin koy-muş olduğu kodların içersinde var. Türkiye biz herhalde diş fırçasını lea-singde alamazsınız diye bir sistemi kendi içersinde yaratabilirdi. Nitekimsonradan çıkan yönetmelikte bazı düzenlemeler yapılarak hatırlıyorum, birmaddesi 2-4 yıldan daha kısa sürede leasing yapılabilecek varlıkları da be-lirledi. Bu bir sistem içersinde hangi değerlerin hangi iktisadi kıymetlerin lea-sing konusu yapılamayacağı ifade edilebilirdi ki böyle bir sistem bizde deyarım yamalak var. Ama burada 18’i getirmek suretiyle leasing şirketlerinebir darbe hazırlandı. Şimdi bunu kolaylaştırılması olabilir miydi başka açı-dan düşüyoruz. O dönemde yine yanılmıyorsam bu kolaylaştırmalar kabul

34

edilmedi. Yani tabi ki sıkıntı üzerine leasing şirketleri, kendi aralarında bukonuyu tartıştılar, Maliye Bakanlığına gittiler, bir takım görüşlerini ileri sürdü-ler olmadı. Şimdi, Sayın UYSAL burada son derece değerli arkadaşım, sev-gili kardeşim, meslektaşım her ne kadar beni üvey çocuk yaptıysa da Mali-yede, önemli değil. Şunu söylüyor, diyor ki; bunu iade yoluyla alabilirsiniz.Ben bugünkü manzarayı size söyleyeyim, ihracatçı bile artık iadeyi doğrudüzgün alamıyor. Leasing şirketine bu iade sistemine sokarsak olmaz. Pe-ki, ne olabilir? Olacağı şu; leasing firmalarını eğer ayakta tutmak istiyorsak,KDV bu sistem içersinde %1’e indirmelidir. Birdenbire ikinci önemli bir olay-la karşılaştık. Katma Değer Vergisi bir kararnamede %8’e indirildi ve 30Aralık günü indirildi. 30 Aralıkta %8’e indirildi. Bu kararnamenin yayınlandı-ğı gün indirildi. Birçok firma bundan dolayı şok oldular. Çünkü kendilerinefaturalar kesilmiş %18’den çoğu, %8’e inmiş itiraz ettiler, kavga ettiler, dar-boğaza girdiler. Bu sırada da kararnamenin süreli olması dolayısıyla dahaönce %18 vergi ödeyip aktifine mala alıp lease eden firmalar birden bireKDV’lerini %8 tahsil ettiler. Bu firmaların içine düştüğü darboğazın nasıl aşı-lacağı konusunda hiç kimseden bir ses seda çıkmadı. Yalnız leasing şirket-leri köşeye sıkışıp kaldılar. Şimdi acaba böyle bir kararname çıkartılırkenbirden bire bunu %8’e indirmesi veya birden bire daha düşüğü de indirilebi-lirdi. Acaba doğru muydu? Bu malların yüksek oranların piyasadan alıp it-hal edenler, gümrükleyenler, getirenler birden bire taksitlerini %8 vergidenalmaya başlarken ne olacak? Bu konuda da herhalde bugüne kadar ses se-da çıkmadı, yanılmıyorsam çıkmadı, böyle kaldı.

Şimdi bir önemli olay ben hatırlıyorum ve biliyorum. Bunu isterse arka-daşlarım araştırabilir. Bu tür süreli yapılan işlemlerde, KDV oranı düşürme-si halinde mutlak suretle bundan dolayı zarar görecek firmaları, telafisi içinbir ara sistem şart. Bu sistem Türkiye’de düşünülmedi, bu sıkıntı yaşandı.Nereden biliyorsun diye soracak olursanız. Ben âcizane ICC yani Uluslararası Odalar Birliğine 9 yıldır Avrupa birliğindeki temsilcisiyim ve hukukunubiliyorum. Şimdi sistemin bir başka tarafı karşımıza çıktı. Oda şu; bu leasingyoluyla mal edinen, kiralayan, firmalar taksitlerini finans kuruluşları aracılı-ğıyla yaparken, finans kuruluşları taksitleri almaktan o ay için intana ettilerve yüksek vergi aldılar. Bu vergiden daha hala iade alamadılar. Bunu içindeyaşayanlar bilirler. Şimdi acaba nasıl olması gerekirdi? Olması gereken ga-yet basittir. Çünkü bu bir finansman sistemidir. Yani ülke içersinde bir finans-man sistemidir. Bu finansman sisteminde bu tür dolaylı vergi ağırlığını faz-la oynak tutmamak lazımdır, istikrar kazandırmak lazımdır ki bu sistem ken-di içersinde gelişebilsin veya yanaşabilsin. İşte daralmamızın temel sebep-lerinden bir tanesi bu olarak karşımıza çıkıyor.

Finansman şirketlerinin, içinde bulunduğu olaylar yalnız bunlarla ilgili de-ğil. Şu sorunda gündeme geldi. Yurt dışında yabancı para birimine göre it-

35

hal edilen ve yine yurtiçinde yabancı para birimine göre lease edilen varlık-larda, kur oynamaları ortalığı allak bullak etti. Kur oynamaları ortalığı allakbullak ederken, birde kurdan dolayı KDV sorunu çıktı. O ikinci bir sorundu.Buda pek çözülemedi çözümlenemedi yerinde kaldı. Bakıyoruz birde başkaolayda karşımıza çıkan, leasing şirketlerinin problemli alacakları çıktı. Çün-kü ekonomik kriz sadece bizim şirketlerimizin hâsılatını veyahut ta taleple-rini düşürmedi. Bizim şirketlerimizin birden bire ekonomik darboğaza girme-sine neden oldu. Ekonomik darboğaza girince, bazı şirketler bu lease yoluy-la aldıkları varlıkların bedelini ödeyemez oldular. Dolayısıyla, bunların içer-sine leasing şirketleri bu malları geri almaları söz konusu oldu. Söz konusuolunca, acaba bu varlıkları geriye aldıkları vakit daha önce de burada ifadeedildi. Nasıl değerlendirecekler? Nasıl aktiflerine alacaklar? Acaba bu var-lıkları satarlarsa aldıkları para önce leasing ilişkisi, kişilerin, kurumların öde-medikleri borcuna mı mahsup edilecekti, yoksa bu değerlendikten sonra or-taya çıkan kâr ve vergiye tabi tutulacak bir kazanç olarak mı görülecekti. Bukonuda da daralma dönemini ekonomisi uygun bir değerleme politikasıoluşturulamadı. Bundan bazı kurum ve kuruluşlarda sıkıntı çekmeye başla-dı. Yine bakıyoruz, bazı hallerde, leasing şirketleri şöyle olaylarla uzlaştılar.Esasında büyük kurum ve kuruluşlar oluşuyor. Kendilerini, alacakları maki-ne tesisatı kendileri seçmek suretiyle araya leasing şirketlerini koymuş. Buvarlıkların alımı için leasing şirketleri devreye girdi. Ne yaptı? Finansmanı-nı yaptı. Buna karşılıkta karşı taraf ödemeleri tahayyül ettiği programa göreyapmaya başladı. Fakat ortaya bir şey çıktı. Bu azda olsa çıktı. Ya gümrükgirişlerinde sorun çıktı, faturalamada değer yüksek gösterildi veya bekleneno tarif edilen iktisadi kıymet olmadı veyahut ta yerli üretimden yerli alınanaraç ve gereçlerde, faturanın doğru düzenlenmediği daha açıkçası yanıltıcıbelge olduğu, hatta sahte olduğu iddia edildi. Bunlardan kim sorumlu ola-cak. Talep leasing şirketlerine talep yaratan mı sorumlu olacaktı bana görebir makine beni finanse edin diyen mi sorumlu olacaktı yoksa leasing şirke-timi olacaktı. Leasing şirketleri sorumlu olacak. Bu çok yanlış bir olaydı.Çünkü leasing şirketlerinin önemli bir bölümü makineyi görmüyordu bile. Ta-lep üzerine alınıyordu, talep üzerine ithal ediliyordu. Gümrükte hatası olanvar, bilmiyorum içinde yaşayan şirketler var mı? Ama ben bunu görüyorum.Neden, çünkü ticaret odası müşaviri, bu konuların çözümü bize geliyor.Sözleşmeler yapılırken, sözleşmelerde hukuk normlarına iyi uyulmadı veyauyulması engellendi. Bunu resmi dairelerde yaptı. Gerek gümrük idarelerigerekse diğer kurum ve kuruluşlar özellikle bu arada resmi kuruluşlar lea-sing sözleşmeleri yapılırken müdahale ettiler. Bu müdahalenin sonucundasözleşme türlerine deformasyon oldu. Bu sıkıntıyı da leasing şirketleri yaşa-mak zorunda kaldılar. Yine leasing şirketlerinin karşılaştığı sorunlar, ödemegüçlüğü aşamasında ki o tamamen son derece aktif bir konu. Ödeme güç-lüğü ile karşılaştığı vakit bu ödeme güçlüğü içersine düşen firmalardaki var-

36

lıklarını toplanmaları, onda da teknik olarak bazı konular görüldü. Yine ma-kinelerin parçaları değiştirildi. Kimi makineler hurda diye satıldı. Leasing şir-ketleri makinelerini de alamaz hale geldiler.

Bütün bu eksikliklerden sonra şimdi çağdaş likidite diyebileceğimiz birleasing olarak geniş leasing kanunu çok geniş kapsamlı bir kanun olarakkarşımıza çıktı. Yeni bir tasarı şekline geldi. İşte leasing şirketleri birliği ku-ruluyor. Factoring şirketleri birliği kuruluyor. Bölge finansman şirketleri birli-ği kuruluyor. Daha geniş kapsamlı bir yasa tasarısı ile karşı karşıya kaldık.Bugün meclisin gündeminde bulunan 7 kısımdan oluşan 53 madde ve 4 ge-çici maddeden oluşan tasarı, geniş kapsamlı bir tasarı, çünkü geçmişte uy-gulanan 85 yılında çıkan tasarı bize bu konuda o dönemin koşullarına görebelki biraz katkı sağlıyordu ama artık katkı sağlayacak ülke olmadığı içindeneme koşulları daha uygun diyebiliriz. Yalnız burada da bu tasarının içer-sinde de eksik taraflar için, çünkü yine açış konuşmasında söylendiği gibibu tasarıda leasing şirketlerinin finansman şirketlerinin factoring şirketleri-nin ayırmak zorunda kaldıkları ve bankalar kanunu 53. maddesine dayanankarşılıkları biz burada hiçbir şekilde bu kanun kapsamında ve vergi hukukukapsamında değerlendirmiyoruz. Bu sürtüşmede esasında bir başka açı-dan olayı değerlendirmemiz lazım. Bankalar kanunu 53. maddesi gereğin-ce bankalara bir hak tanıyoruz. Peki, leasing şirketi, bir finansman şirketideğil mi? Bankalarda bir finansman şirketi kurumu değil mi? Ama biri farklıfinanse ediyor, biri farklı finanse ediyor. İkisine karşılık ayırma konusundabu ayrımcılığı yapmamak için esasında vergi kanunlarına yeni bir maddekoymak lazım. Bankalar kanunundaki madde yeterli değil. Bu genel bir hü-kümdür, vergi yasalarınca usul hukuku içersinde karşılık ayırma konusundabir madde konulsun. 1950’de yürürlüğe girmiş, yıllarca üzerinde karşılık ko-nusunda el sürülmemiş. Özel olarak nitelikli bir olaya değer verip, içine birmadde koysak herhalde olay kökten çözülecektir. İşte esasında vergi huku-kunun müdahale edeceği önemli bir alanda, bu konuda herhangi bir düzen-lemeye rastlayamıyoruz.

Yine bir değerleme hükmü içersine konulabilir. Yani bugün leasing şirke-tinin geri aldıkları varlıkları, ne yapacaklar? Nasıl değerlendirecekler? Nasılaktifleştireceklerdir. Bu değerlemede ortaya çıkan kıymet kaybını nasıl he-saplarına intikal edecektir. Bunun ayrıca, dikkate alınması gerekir diye dü-şünüyorum. Şimdi yine bazı hallerde şunları da görüyoruz. Leasing yapanbir malı kiracı olarak alınan sigorta primlerine ödeme yapar. Ekonomik sı-kıntıları oluyor. Sıkıntıya düşüyorlar. Bu durumda sigorta primi ödenmeyenkurum ve kuruluşlar için nasıl bir yöntem izlenecektir? Nasıl bir hüküm olu-şacaktır? Bunun esasında buraya konması lazım, kolay bir söz söyleyebili-riz. Diyebiliriz ki kiracı sigortalamak zorundadır. Kiracının sigortalamayı bı-rakın, bazen bulunmadığı oluyor, bazen de adamın parası olup karnını bile

37

doyuramıyor. Nereden benim verdiğim, kiraladığım makineyi sigortalayacako adam. Buradan ortaya çıkan konunun, birde farklı şekilde dikkate alınma-sı lazım. Yine son bir şey söylemek istiyorum. Sigorta hukuku açısından dayetersizdir. Leasing şirketlerinin kiralamış bulundukları varlıkları sigortalan-ması için özel bir düzenlemeye ihtiyaç vardır. Çünkü burada söylediğim gi-bi sigortalayacak olan kurum ve kuruluş kiracıdır. Kiracının ekonomik küre-sel krizden etkilendiği bir toplumda ki, bu Avrupa’da da yaşanıyor. Sigortaprimi ödememesi halinde ve bu arada da o sigortalı varlığı herhangi bir yük-sek bir değer kaybına karşı karşıya kalması halinde yapılacak düzeltmeninnasıl gidebileceği yönde özel bir düzenleme gerekmektedir.

Şimdi çok farklı bir konu, Avrupa birliğinde, 14 ülkede zannediyorum, kü-resel krizden kaynaklanan risklerin giderilmesi için bir fon oluşturuldu. Tür-kiye için biraz daha o söz konusu değil şuanda, onu da ayrıca bilgilerinizesunuyorum. Ben vaktinizi fazla almak istemiyorum. Sorulara da 5 dakikaayıralım diye hocamla konuşmuştuk. Burada kesiyorum ve teşekkür ediyo-rum.

BAŞKAN: PROF. DR. CEMAL ŞANLI

Efendim Veysi hocamıza çok teşekkür ediyoruz. Tebliğde bu problemi enhassas noktalarını bu kadar süre içersinde böylesine parmak basabildi.Tahmin ederim saygı değer misafirlerimiz içerisinde sorusu olan veya bir ta-kım katkıda bulunmak isteyenler olacaktır. Onlara da kısa süreli olarak sözvermek istiyoruz. Önce kendilerini takdim etsinler sonra katkılarını veya var-sa sorularını sorsunlar. 5 dakikalık bir süre ayırdık bütün bunlar için. Musta-fa Bey, sizin söylemek istediğiniz bir şey olur muydu? Sayın SEVİĞ hoca-mız bir size sataşma gibi bir şeyler söyledi, biraz önce söze başlarken.

38

SORU-CEVAP

MUSTAFA UYSALVeysi SEVİĞ Bey benim üstadımdır. Üstadım siz benim büyüğümsünüz,

ben sizin ancak evladınız olabilirim. Maliyeci değil de resmi temsilci anla-mında söylemiştim üstadım. Üstadım her zaman çok değerli Türk Vergi Hu-kukunda büyük hizmetleri geçmiştir. Bizimde saygı duyduğumuz değerli birüstadımız çok da konuyu güzel toparladılar. Umarım bütün bunlar FinansalKiralama Derneğinin sorunlarının çözümünde yardımcı olacaktır diye düşü-nüyorum. Önemli olan o yolda olmak bu yola koyulduk sonunda başarıyaulaşmak hep beraber olacaktır diye düşünüyorum. Yine bu toplantıyı düzen-leyenlere teşekkür ediyorum. Üstadıma ayriyeten güzel sunuş için teşekkürediyorum.

BAŞKAN: PROF. DR. CEMAL ŞANLIEfendim Mustafa beye teşekkür ediyoruz. BÜLENT TAŞARBen çok konuştuğum için söz almadım. Salonda kimse bir şey söylemek

istemiyorsa ben bir açılış yapayım. Çok kısa bir şey söylemek istiyorum. Av-rupa Birliği ülkelerinde katma değer vergisi 1 ay sonra alacaklı veya vere-cekli olarak karşılıklı nakit olarak hesaplaşılır. Dolayısıyla biz 1 aydan vaz-geçtik Mustafa beyin söylediği gibi 3 ayda eğer alacaklıysak paramızı nakitolarak vereceklerse çözüm zaten bulunmuştur. Ama yani inanın biz bütünbu öneriler ve Avrupa birliği uygulamalarıyla, maliyeyle, gelir idaresi ile cid-di bir şekilde bu konuyu konuşuyoruz. Maliyeye söylediği şey şu; Avrupabirliği uygulamalarını biz uygulayacağız. Çünkü o standartları yolunda yürü-yoruz, ama paramız yok. Yani parası yoksa Avrupa birliği standartlarını uy-gulamasını varsayalım tamam geçtik. Dedik ki başka bir çözüm yolu bula-lım, ne yapalım? İkinci çözüm ne olabilir? Geriye de gitmeyelim. KDV %1,%1 olmasın. Ama alışta %1 olsun, kiralar üzerinde cari KDV olsun. Dolayı-sıyla vadeden oluşan ve kiracının üstüne yansıyacak vade farkı oluşmasınki bizde herhangi bir diğer finans enstrümanına, bankaya karşı haksız reka-bet konumunda olmayalım. Haklı olarak cevap şöyle; bugüne kadar yapıl-mış olan herhangi bir şekilde sektör ayrımı yapmadan, genel anlamda, hiç-bir tarafa eşitliğin dışına çıkmadan, uygulama içinde olmak istenmiyor. Doğ-ru bir yaklaşım, yani şunu söylemek istiyorum. Alışta %8, banka kredisiyle

39

%8, leasingde de %8. Dolayısıyla baştan %1 yaptığınız zaman böyle bir uy-gulamada bir ayrıcalık oluyor. Böyle başlayalım, bir trans bir geçiş dönemiyapalım. En azından bir şey yapalım, sonra bu süreç içinde kalıcı bir çözümüretelim. Var mı önerimiz? Var. Nakit para kalıcı çözüm de geri almak. Öbürtürlü çözüm ne olabilir? Var. Katma değer vergisiyle ilgili olarak finansmanıbiz kredi vermek suretiyle sağlayalım. Yani katma değer vergisinin, bilânço-ya girip çıkmamasını sağlayalım, birinci günden yok edelim. Güzel bir öne-ri, çünkü bilânçoda taşıdığınız zaman sayın hocamın söylediği gibi kur artışve inişinde eğer bilânçonuzu döviz olarak tutuyorsanız ve raporluyorsanızuluslararası şirketler ve banka iştirakleri, özellikle yabancı banka iştirakleri,biz mesela Euro olarak yapıyoruz. İlk başta katma değer vergisini Euro ola-rak finanse ediyorsunuz ki borçlanıyorsunuz. Sonra onu TL yapıyorsunuz,sonra KDV dendiği içinde Euro’da oynayan kurla bizim bilânçomuz altüstoluyor. Ben buna hakikaten bizim Siemens’e anlatmakta güçlük çekiyorum.Yani böyle bir şey olabilir mi? Katma Değer Vergisi sizin bilânçonuzu nasılbozabilir? Diye ben bunu anlatamadım. Hala daha boğuşuyoruz.

Çözüm olarak şunu söyleyeceğim. Kısa olarak söyleyeyim, çokta fazlavakit almak istemiyorum. Biz yeni kanuna da koyduk. Polonya uygulama-sında olduğu gibi leasing şirketleri olarak ödenmiş sermayemiz kadar, kre-di verebilmeliyiz. Sadece ödenmiş sermaye, bizim paramız değil halktantoplamıyoruz, tahvil çıkarmamışız kendi param istediğim gibi batırırım, çı-karırım değil mi? Yani böyle bir şey var. Ben onu kredi olarak verebilmeli-yim. Şimdi bunu sağlayabildiğimiz zaman katma değer vergisi kısmını bizkredi olarak verebiliriz. Leasing sözleşmesi ise onu bilânçonun içindeKDV’den arındırmalı. Şunu yapacaktır, biz krediyi vereceğiz o krediyiKDV’yi birinci günden tahsil etmiş olacağız, bilânçomuza hiç sokmayacağız,kesmiş olduğumuz faturaların üzerinde katma değer vergisi olmayacak, bi-rinci günde tahsil edilmiş olacak. Buda bir yöntem. Artık bu kadar çok kafayormaya başladık yöntem üretmeye başladık ki Avrupa standartları tabi varama hani Türkiye’de olmayan şeyler. Birtakım böyle önerilerle aslında bu işiçözmeye çalışıyoruz. Kalıcı çözümde yapmamız lazım. Dolayısıyla her nor-malin dışında yapılan uygulama, bir gün tekrar dönüp 2 yıl sonra tekrar önü-müze konulur. 2 yıl sonra tekrar problemi tartışırız, o yüzden bir tarafındanda hakikaten maliyede, kalıcı bir çözüm olmasını istiyoruz. Ama bir geçişdöneminde belki de %1 baştan olup, %18 kiralarda olup ve 1 yıllık süre için-dede biz bunu belki de bir Avrupa Birliği belki de hakikaten ciddi şekildekrizden çok iyi çıkarız. Maliyenin kasası parayla dolar ve bize de 3 ayda biröderler. Yani hakikaten bu süre içinde neler yaşayacağımızı da bilmiyorum.Ama bunu böyle yapmak lazım. Bir şey daha söyleyeceğim. Teşvik belgeliişlemlerde %0 KDV ile almış olduğumuz işlemlerde, kiralar üzerinde cariKDV uygulanıyor. Yani bu son derece yanlış bir uygulama, bundan öncekiMaliye Bakanlığı Müsteşarı Hasan Basri Beyle görüştüğümüz zaman siz

40

yanlış biliyorsunuz, hatırlıyorsunuzdur bu bir garabet uygulanmaması lazımdedi. Yani görüşmede. Ama ondan sonra bunun böyle uygulandığı açıkçakendiside gördü ve düzeltemedik. Yani müsteşarlık nezdinde düzeltemedik.Yani birtakım sıkıntılarımız var. Bunu kalıcı uzun vadeli çözmek lazım, uzunvadeli çözüm için belki BDDK ile beraber söylediğim öneriyi uygulamamızlazım, ama iki tane kamu kurumunu devreye soktuğunuz zaman süre çokuzuyor. Yani bir tanesiyle bile, işte bu üçüncü toplantımız ama belki de birgeçici, %1 cari KDV baştan, o da %0 olmasın. Çünkü kanun değişikliği giri-yor. Yönetmelikle %1 baştan, kiralar üzerinden de cari KDV bir süre konsuno süre içindede çözümü beraber üretelim diye bir önerimiz var. İşte bunu dakonuşuyoruz. Teşekkür ederim.

DOÇ. DR. VEYSİ SEVİĞŞimdi Sayın UYSAL çok iyi hatırlayacaktır. Bizde KDV iadesi ile ilgili ya-

sa maddesi çok önemli bir hükmü içeriyor. Oda şu; eğer indirimli oranın birkesimi varsa buradan sizin KDV iadesi alabilmeniz için bir kere belli bir mik-tarı geçmesi lazım ve içerde de belli bir stok tutmanız lazım bu sene oluş-madı. Şimdi leasing şirketleri, ekmek imalatçısı gibi böyle ufak miktarlı işler-le uğraşmıyor. Büyük miktarlı işlerle uğraşıyor. Size iadeyi 3 ayda yapabil-meleri için kanunda değişiklik yapmaları lazım, kanunda bu değişikliği yapa-bilmeleri için bir kere hiçbir itirazla karşılaşmamaları lazım. Eğer leasing şir-ketleri böyle bir değişiklik isterlerse 3 ayda bir bize iade edilsin diye piyasa-daki ne kadar fırıncı varsa, Ankara’nın göbeğinde olur. Onun için bunu bıra-kalım, biz bunu %1’e indirelim. Üstelik de şimdi o iadelerde 1 sene içersin-de eğer siz mahsup edemezseniz ertesi sene naklen alıyorsunuz. Fırıncıyabunu böyle yaparken size getirirler, bunu 3 ay içersinde iade edelim derler-se, Türkiye’de inanılmayacak bir tablo çıkar. Onun için o tarafın üzerindefazla durmayayım da bunu %1’e indirsinler, siz daha kolay bu işi yapın. İkin-ci bir olay var, Türkiye’de bu olmaz ama İspanyollar yaptı bu işi. BirikmişKDV’sini götürüyor bankaya beyan ediyor. Vergi dairesi onaylıyor o kadarkendisine 0 faizli kredi veriyorlar. İspanyollar yaptı bu işi.

MUSTAFA UYSALEfendim birde Bülent Bey söylediği için aklıma geldi. Çok kısa belki sü-

reyi de sayın başkan aşmış olmamak için sizden de izin istiyorum. Şimdileasing şirketlerinin bu işlemleri yapmalarını önemli bir argüman daha var,değerli konuklar, oda leasing şirketleri devirden çıktığı zaman satıcıyla alıcıküçük KOBİ karşı karşıya kalıyor. O zaman diyor ki alıcı, satıcı arasında,ağabey faturayı kaça kesersen iyi olur diyor? O da; sen ne kadarlık faturaistiyorsun diyor, senin işine yarayacak kadar keseriz ağabey diyor. Şimdibakın, bu leasing şirketi gibi bir kurumsal yapı araya girdiği zaman, bu böy-le olmuyor. Dolayısıyla leasing şirketleri aslında Maliye Bakanlığının önem-

41

li bir vergi tahsilât departmanları gibi çalışıyor ve kayıt dışıyla da önlüyor buyönünü. Bunun da çok iyi not edilmesi lazım, çok iyi anlatılabilecek konular-dan bir tanesi kayıt dışılık açısından, ama çözüme doğru gidecek yol bulu-nur. Hareket tarzını da devretti sayın başkan ama asıl uzmanlara da üsta-dımdan sonra diğer seminerdeki arkadaşlarımızın da çözümlerine iyi fikirlerçıkabilir Veysi üstadım değişik önerilerde bulundu. Onları bir araya getiririz,hepsinden bir yemek yapılır, gibi geliyor bana değerli arkadaşlar.

BAŞKAN: PROF. DR. CEMAL ŞANLITeşekkür ediyoruz. Bize tanınan süreyi de aşmış bulunuyoruz. Bu ba-

kımdan oturumu kapatıyor gerek konuşmacılara gerek sayın misafirlerimizetekrar saygı ve sevgilerimizi arz ediyoruz.

İ.A.V. MÜDÜRÜ NAHİT ÖZEN:Değerli konuşmacılara tekrar teşekkür ediyoruz. Ara vermeden önce

vakfımızın konuşmacılara küçük bir plaketini sunmak üzere, Üniversitelera-rası Kurul, 24.Dönem Başkanı ve Marmara Üniversitesi Eski Rektörü SayınProf. Dr. Tunç EREM beyi plaket vermek üzere kürsüye davet ediyorum.

PROF. DR. TUNÇ EREMEfendim izin verirseniz, çok kısa bir şey söyleyeceğim. Çünkü biz Veysi

Beyle çok yakın bir arkadaşlığımız var ve bu yıllara dayanıyor. 30–40 sene-lik bir dostluğumuz var. Ben şunu iftiharla söyleyeyim. O kadar akademis-yen tanıdım ama Veysi Bey kadar değerli bir vergi uzmanı tanımadım. Bu-nu özellikle söylemek istiyorum. Bu yalnız benim fikrim değil, başkalarınında fikridir ve böylesine değerli bir arkadaşımızın hem dekanlığını hem rek-törlüğünü yapmaktan gurur duydum yıllarca, bunu da vurgulamak istiyorum.Onun için, vakfımızın bu küçük armağanını, ufak plaketini kendilerine tak-dim etmekten onur duyuyorum. Teşekkür ederim.

42

PANEL

Finansal Kiralama Sektörünün Vergisel Boyutu veFinansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri

Kanun Tasarısı Hakkında Değerlendirme

Başkan : Prof. Dr. Şahin AKKAYAİstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dekanı

Üyeler (*) : Mehmet ATUĞGelir İdaresi Başkan Yardımcısı

: Ersun BAYRAKTAROĞLUPricewaterhauseCoopers Türkiye Vergi Bölümü Ortağı

: İbrahim Halil ÇİFTÇİİş Finansal Kiralama A.Ş. Genel Müdürü

: Ali Rıza KERİMOĞLUB.D.D.K. Düzenleme Dairesi Başkanlığı

: Hayrettin KAĞNICIT.İ.A.D. Başkanı

: Prof. Dr. Cumhur ÖZAKMANBahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı

43

İ.A.V. MÜDÜRÜ NAHİT ÖZEN:Efendim çok teşekkürler, 15 dakika ara veriyoruz, son bölüme geçme-

den önceDeğerli konuklar, programımızın bu bölümünde, “Finansal Kiralama Sek-

törünün Vergisel Boyutu ve Finansal Kiralama Factoring ve Finansman Şir-ketleri Kanun Tasarısı Hakkında Değerlendirme” konulu paneli yönetmeküzere İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. ŞahinAKKAYA beyefendiyi kürsüye davet ediyorum.

Panelde konuşmacı olarak, Gelir İdaresi Başkan Yardımcısı Sayın Meh-met ATUĞ Bey, PricewaterhauseCoopers Türkiye Vergi Bölümü Ortağı Sa-yın Ersun BAYRAKTAROĞLU, İş Finansal Kiralama Genel Müdürü Sayınİbrahim Halil ÇİFTÇİ, B.D.D.K. Daire Başkanlığından Ali Rıza KERİMOĞ-LU, T.İ.A.D. Başkanı Sayın Hayrettin KAĞNICI, Bahçeşehir Üniversitesi Hu-kuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Cumhur ÖZAKMAN. Panelimizin sonundasoru-cevap bölümümüz oluşacak. Dolayısıyla hangi konuşmacıya soru sor-ma arzusundaysanız lütfen panel sonunda sorularınızı sorabilirsiniz. Sayınbaşkan ve üyelere katıldıkları için çok teşekkür ederiz.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYAÇok teşekkür ediyorum. Öncelikle finansal kiralama sektörünün sorunla-

rını ele almayı amaçlayan bu seminerin düzenlenmesinden dolayı İktisadiAraştırmalar Vakfı ile Finansal Kiralama Derneğini kutlamak istiyorum. İkin-ci teşekkürümde, burada bu panelde, gene burada başkan olarak görmekistediklerinden dolayı da ben ne kadar mutlu olduğumu ifade etmek istiyo-rum ve bundan dolayı da teşekkürlerimi İktisadi Araştırmalar Vakfı Başkanı-mıza huzurunuzda iletmek istiyorum.

Bugün, Cuma günü, yarın ve Pazar günü hafta sonu tatilimiz ve Cumagününün akşamına da çok fazla bir vaktimiz kalmadı. Ben ondan dolayı sö-zü çok fazla uzatmadan, teşekkür faslından sonra sözü çok uzatmadan, ilkpanelistimize vermek istiyorum. Ama süre sınırlamasını öncelikle hatırlatır-sam herhalde kızmazsınız diye düşünüyorum sayın konuşmacılar. Herhal-de 15’er dakikalık konuşma süresi hepimize yeterli olacaktır diye tahminediyorum. Buyurun Sayın Mehmet ATUĞ Gelir İdaresi Başkan Yardımcımız.

45

MEHMET ATUĞGelir İdaresi Başkan Yardımcısı

Teşekkür ederim sayın hocam. Herkese hoş geldiniz diyorum. Bundanönce gerek Mustafa UYSAL üstadım, gerekse Veysi SEVİĞ üstadım, teknikkonuların hepsini anlattı. Aslında anlatacak çok fazla bir şey kalmadı. Şim-di tabi önemli düğüm noktasının KDV olduğu gözüküyor. KDV oranlarındaani yapılan değişikliklerin, sektöre ciddi oranda sorunlara yol açtığı ve bu-nun da geçen 1,5 yıllık süre içersinde henüz çözülemediği gözüküyor. Tabiarkasından ekonomik krizin gelmesi üstüne ikinci bir etki oluşturdu. Tabi bu-nun çözümü bürokratik yoldan daha ziyada siyasi olarak gözüküyor. Bununiçinde, sektörün herhalde kendilerini, siyasilere, bugüne kadar ya iyi anlata-madı ya da siyasiler kanun önemini anlayamadı şeklinde düşünebiliriz diyedüşünüyorum. KDV oranının, aslında şuan da katma değer vergisi kanu-nunda çok ciddi istisnalar, muafiyetler, oran uygulamalarında çok geniş mik-tarda belki katma değer vergisi kanununda katma değer vergisi uygulama-sında olmaması gerektiği kadar geniş oranda, indirimli oran, istisna ve mu-afiyetler mevcut durumda. Biz maliyeciler olarak aslında bunların daha az,daha uygulanabilir, daha iyi seçilmiş bir şekilde olmasını arzu ederiz. Tabibu düzenlemelerin son nihai karar vericisi siyasiler olduğu için onlardan ge-len direktiflerde idareciler tarafından yerine getirilir ve gereken işlemler ha-zırlanır.

Sayın FİDER başkanımıza, Veysi üstadım Avrupa Birliğinde katma de-ğer vergisini bir mükellef 1 ay içersinde eğer tahsil ettiği KDV'lerinden azsa,devreden KDV'si çıkıyorsa bunu ertesi ay gider, vergi dairesinden veya ban-kadan kurulacak bir sistemle alır dediler. Doğru söylüyorlar Avrupa Birliğin-de bu katma değer vergisi kanununun veya katma değer vergisi uygulama-sının temel prensibi de bu. Belki Türkiye'de de bugüne kadar olması gere-kirdi. Ama olamadı, bunun bence en büyük sebebi, henüz daha ülke olarakkayıt dışılığı çözememiş olmamız. Eğer biz bunu yapacak olursak, paramızyok değil, paramız var veririz ama herhalde başka tarafa para kalmaz onuverdikten sonra, ama bu Avrupa birliğinde biliyorsunuz yakında vergilendir-me faslı açılacak. Avrupa birliğinde de buna yönelik olarak bir perspektifin

47

verilmesi gerekecek. Ya Avrupa birliğine geçiş süreci içersinde veya geçtik-ten sonra bilemiyorum siyasiler en son kararı verecek tabi o belge içersin-de. Bu şekilde çözülecek. Çözüldükten sonra eğer siz o zamana kadar ha-yatta kalırsanız belki sorununuz kalmayacak herhalde. İnşallah bu kısa sü-rede olur.

Teknik konulara çok fazla girmeyeceğim. Kararnamenin uygulamasınıbiliyoruz. İşte aralık ayından itibaren %1'lik oranlar malların tâbi olduğu ha-le dönüştü. Ama oraya da bir hüküm konularak daha önce yapılmış sözleş-melerde, eski oran uygulanacağı şeklinde bir hüküm kondu. Daha sonra bu-na yönelik bir iki istisna getirilmiş. Özellikle deniz araçlarında, hava taşıtaraçlarının işletilmesine yönelik olarak alım ve satımlardaki istisnanın olma-sı sebebiyle katma değer vergisi oranında %1 şeklinde uygulanacağına yö-nelik bir düzenleme getirilmiş. Şöyle notlarıma kısaca bakıyorum. Çünkübirçok şey söylendi. Tekrar olmasını istemiyorum ve zamanı da iyi kullan-mak istiyorum.

Birde yatırım teşvik belgesine bağlı olan yatırımlar için önemli bir sıkın-tının olduğu söyleniyor, doğru. Orada aslında çok ciddi bir sıkıntı gözüküyor.Ama bunun da yine çözümünün minimum düzeyde bir kanuni düzenlemey-le olması gerekiyor. Bu şekilde alınan mallarda da yine finansal kiralama şir-ketlerinde, istisnadan yararlanacağı şekilde katma değer vergisi kanununayapılacak bir ilave ile bu çözülebilir. Çözülemezse belki en kısa, tabi kanundüzenlemek biraz daha uzun olduğu için yatırım teşvik belgesine bağlı mal-larda finansal kiralama şirketleri tarafından temin edilmesi durumunda alımve satımlarda %1 uygulanacağı şeklinde kararnamede de bir düzenlemegetirilmesi mümkün. Bu şuanda deniz, hava ve demiryolu taşıma araçların-da yapılan uygulamaya benzer bir düzenleme getirilebilir. Şuanda gündem-de olan konulardan biriside, son birkaç ay önce yapılan katma değer vergi-si oranlarındaki indirim, dolayısıyla süre dolduktan sonra veya süreden ön-ce yapılmış olan işlemlerde, ne tür bir uygulamalar olacağı, buna yönelikolarak şöyle bir takım sorular geldi bize FİDER tarafından. 14812 sayılı ba-kanlar kurulu kararının yayın tarihinden kalan yürürlülük dönemi sonu olan30.06.2009 tarihine kadar imzalanmış ve indirimli KDV oranı uygulanmışbulunan finansal kiralama sözleşmelerine ilişkin olarak 30.06.2009 tarihin-den sonra düzenlenecek olan kira faturalarında hizmetin bölünmezliği vesürekliliği, prensibi gereğince indirilmiş KDV oranının uygulanmasınınmümkün olup olmayacağı, bugüne kadar ki katma değer vergisi uygulama-ları çerçevesine bakarsak, 30.06.2009 tarihine kadar indirimli oran,30.06.2009'dan sonra artık o hizmetler, o mallar neye tâbi ise o oranı uygu-layacak. Görüşü henüz vermedik ama oluşturma aşamasındayız. Şuan dao şekilde uygulanacak diye düşünüyoruz.

Diğer bir soruda yine söz konusu kararnamenin nihai tarihinden itibaren

48

30.06.2009 tarihine kadar imzalanmış bulunan ancak ithalattaki veya üre-timdeki gecikmeler nedeniyle sözleşmeye konu ekipmanların faturalanmasıbu dönem içersinde gerçekleşmeyecek teslimlerde sözleşmenin imzalandı-ğı tarihte geçerli olan KDV oranının uygulanmasının bir engel olup olmadı-ğı. Onu da şu şekilde cevap vereceğiz. Kısım kısım mal teslimi ve hizmetinyapılması mutad olan veya bu hususlarda mutabık kalınan hallerde her birkısmın teslimi veya bir kısım hizmetinin yapılması ile vergiyi doğuran olaymeydana geldiği düşünüldüğünde, hizmet ifalarının gerçekleştiği dönemde-ki KDV oranlarının uygulanması gerekeceği şeklinde düşünüyoruz. Diğerbir hususta söz konusu kararnamenin yayınlanmasından önce imzalanmışbulunan finansal kiralama sözleşmelerine istinaden düzenlenen kira fatura-larında, hizmetin bölünmezliği prensibi gereğince sözleşmenin imzası tari-hinde yürürlükte olan KDV oranının uygulamaya devam edilip edilmeyece-ği, bu konuda da mevcut oranları indiren KDV'de devam edilecek şekilde birhüküm olmadığı için ister istemez eski kararnameye dönüş olacak ve o ka-rarnamede ne yazıyorsa onu uygulamaya başlayacağız. Yine diğer bir so-ruda, söz konusu bakanlar kurulu kararnamesinin yayınlanmasından önceimzalanmış, ancak ithalat ya da üretimdeki gecikmeler nedeniyle müşteriyeteslimi indirimli oran kullanılan döneme rastlamış olan sözleşmelere yönelikkira faturalarında, indirimli oranın geçerli olduğu dönem ve sonrasında kul-lanılacak KDV oranı ne olacağı şeklinde, indirimli oranın uygulandığı dö-nemde indirimli oran, diğer dönemde de neyse diğer kararnamede onun uy-gulanacağı şeklinde düşünüyoruz. Tabi sadece aslında sorunlar katma de-ğer vergisi kanununda değil, diğer kanunlarda da değişik sorunlar var. On-ların hepsine girmek mümkün değil. Ama ben tasarıyla ilgili olarak da kısa-ca bir iki husus söyleyeyim. Konuşmamı bitireceğim.

Orada aslında bizim açımızdan önemli olan bir özel karşılıklar hususuvar. Zaten BDDK'ya bildirilmiş bu husus, Maliye Bakanlığının resmi görüşüolarak. Karşılıklarının kabul edilemeyeceği şeklinde, ama bu ilerde neyi ge-tirir? Değişik görüşmeler, değişik düşünceler şeklinde kabul edilebilir mi?Kabul edilemez mi? Kanun o noktaya geldiğinde nasıl olur? Onu şuandasöylemek mümkün değil. Tasarıda damga vergisi açısından mevcut finan-sal kiralama şirketindeki damga vergisi düzenlemesinin daha geniş olduğu-nu düşündüğümüz için ona benzer bir düzenlemenin getirilmesi şeklindegörüştüğümüzü belirttik. Cezaların bir kısmında yeniden değerleme oranıuygulanıyor. Bir kısmında farklı bir düzenleme şekline gidiliyor. Bunlar da birparalellik sağlanması şeklinde bir görüş beyan edilmiş. Şimdilik ben söyle-yeceklerimi burada keseyim. Daha sonra belki soru-cevap kısmı daha ge-niş olursa, orada daha iyi olur düşüncesindeyim. Teşekkür ederim.

49

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler Sayın Mehmet ATUĞ, bu teşekkürle öncelikle zamanı etkin

olarak kullandığınız için, ikinci olarak da ayrıntılı sunduğunuz için çok teşek-kürler. Şimdi sözü Sayın Ersun BAYRAKTAROĞLU’na vermek istiyorum.Sayın BAYRAKTAROĞLU PricewaterhauseCoopers Türkiye Vergi BölümüOrtağı, buyurun efendim.

50

ERSUN BAYRAKTAROĞLUPricewaterhauseCoopers

Türkiye Vergi Bölümü Ortağı

Çok teşekkür ediyorum. Ben de aslında konuşulanları tekrarlamak yeri-ne belki biraz daha farklı alanlara girmenin daha yararlı olacağını düşünü-yorum. Önce bu yasayla ilgili leasing sektörüne yönelik olarak yasada gör-düğüm bir iki tane muğlâk, çok açık olmadığını düşündüğüm ve vergisel et-kilerinin ortaya çıkması muhtemel konuya değinmek istiyorum.

Her yaptığımız yasa bir öncekinden daha mükemmel olmak zorunda kibir yere varabilelim. Dolayısıyla yeni yaptığımız yasalarda ortaya çıkabile-cek olan problemler, bu yeni yasaların ek problemler doğurması bizim işimi-zi kolaylaştırmıyor, zorlaştırıyor:

Madde sırasından bakarsak yeni yasa, finansal kiralama yasası dahageniş isimli olan yasanın finansal kiralama bölümüyle ilgili “finansal kirala-manın tanımında”, Vergi Usul Yasasının Mükerrer 290. maddesindeki tanı-ma, dolayısıyla uluslararası standartlara bir şekilde giden bir tanım var. Amabu tanımın yaratabileceği bazı sorunlar var ve bunlar esas olarak Vergi UsulYasasındaki tanımdan da kaynaklanıyor. Bir de “ekonomik ömür” tanımı var.Bizde “ekonomik ömür”, “faydalı ömür”, “eski amortisman oranları” çok ka-rışık şeyler. Bunlar hala zaman zaman tartışılıyor. Yeni yasada da gidip ay-nı hükmü koymak problemler yaratabilir diye düşünüyorum.

İkinci bir konu, “sale and lease back”(sat geri kirala) işlemlerine izin ve-riyor yeni yasa. Bunu da eski sözleşme tanımında üçüncü bir kişiden satınaldığı ifadesinin yerine, “kiracıdan satın alarak kiraladığı” şeklinde bir ekle-meyle gerçekleştirilmiş. Dolayısıyla bu yasanın çıkması durumunda finan-sal kiralama şirketleri sat ve geri kiralama işlemi yapabilecekler. Bunun ver-gisel implikasyonlarının neler olabileceğini tartışmamız lazım. Bizim VergiUsul Yasasında bir üçüncü maddemiz vardır. Önemli bir maddedir bu mad-de. Özün önceliği maddesidir. “Acaba vergi avantajı sağlama saiki ile bir satve geri kiralama sözleşmesi yapılabilir mi yapılamaz mı?” tartışması günde-me gelebilir, önümüzdeki dönemde. Biz sat ve geri kiralama işlemlerinin fi-nansman yaratmaya, yeni finansman yaratmaya yönelik olması durumundavergisel anlamda da herhangi bir eleştiri görmeyeceğini düşünüyoruz. Ama

51

tabi bununla ilgili Maliye Bakanlığı'nın görüşü önümüzdeki dönemlerde çı-kar diye düşünüyorum.

Karşılıklarla ilgili olarak çok konuşuldu. Üstad da değindi, önemli bir ko-nu. Konuşmamın ikinci bölümünde biraz “eşitsizliklerden” bahsedeceğim.Bu karşılıklar konusunu da o eşitsizlik meselesine erteliyorum.

Yine “sözleşme konusu mal henüz imal edilememiş veya kiracıya teslimedilmemiş olsa dahi, sözleşme tarihinden başlamak üzere kira bedelleri tah-sil edilebilir” hükmü var tasarının 20. maddesinde. Bu konu çok önemli ver-gisel implikasyonlar doğurabilir. Şimdiden bu konuda biraz kafa yormaya,bunun implikasyonlarının neler olabileceğini, düşünmeye başlamamız la-zım. Acaba avans mıdır ödenenler? Amortisman ayırmaya başlayacak mı-yım başlamayacak mıyım? gibi bir tomar sorunlar gündeme gelebilir.

“İade edilen malın sözleşmenin feshi tarihindeki değeri” ifadesi 33. mad-dede. Bülent Bey de değinmişti, çok muğlâk bir ifadedir. Bu değer nedir?Nasıl tespit edilir? Nasıl bulunur? Bu konuları da çok ciddi bir şekilde tartı-şacağız diye düşünüyorum.

Bu konuların hepsine hazırlık yapmamız gerekir önümüzdeki dönemdediye düşünüyorum. Finansal kiralama şirketlerine, faaliyet kiralaması yap-ma izni de veriliyor. Ancak, yasadaki hüküm açık: faaliyet kiralaması işlem-leri, finansal kiralama kapsamı dışındadır. Dolayısıyla yasanın getirdiğiavantajlar, korumalar faaliyet kiralaması yapanlara fayda sağlayamayacak-tır.

Mustafa üstad bahsetti, Veysi üstad bahsetti. “eşitsizlikler” var. Biraz dao eşitsizliklere değinmek istiyorum ben. Finansal kiralama işletmeleri, firma-ları acaba birer finans kurumu mudur? Finansal sektör kurumu mudur? tar-tışmasından başlamak lazım. Bu konu biraz deve kuşu gibi aslında. Ne de-ve, ne kuş, ikisinin arası bir şey! Birileri finans kurumu diyor. Tanımlara ba-kıyorsunuz. Bankacılık Yasasındaki finans kurumu tanımına bakıyorsunuz,orada değil. Ama yaptığı işlem tamamen bir finansman işlemi. Mükerrer 290uygulamasından sonra bunun cidden bir finansman işlemi olduğu vergi ya-salarındaki değerleme hükümleriyle de tasdik edildi. Eğer bu bir finansmanişlemiyse o zaman, diğer finansal kurumlarla, rakipleriyle, benzer şekildedeğerlendirilmesi gerekir diye düşünüyorum. Dolayısıyla burada eşitlik sağ-lamak gerekir. Eşit olmayan neler var?

Önce finansal kiralama şirketlerinin kendi aralarında da eşitsizlikler var.Mesela yabancı ortaklı bir finansal kiralama şirketiyle %100 Türk ortaklı fi-nansal kiralama şirketi arasında gayrimenkul kiralaması yapma konusundaproblem var. Eğer bir Türk finansal kiralama şirketi, bir gayrimenkul leasin-gi yapacaksa, bunda herhangi bir problem yok. Gidiyor işlemini yapıyor.

52

Ama yabancı ortaklı bir finansal kiralama şirketi bir gayrimenkul leasingi ya-pacaksa, tapu kanununun 35. maddesine gidiyoruz ve uzun komisyonlar-dan geçen, ortalaması 3 ay olan, bir süreç içinde söz konusu gayrimenku-lü, yabancı ortaklı finansal kiralama şirketi kendi üstüne alabiliyor. Bu he-men iki tane finansal kiralama şirketinin kendi içindeki bir eşitsizlik alanı ola-rak ortaya çıkıyor.

İkinci bir konu “örtülü sermaye” meselesi. Örtülü sermayede de banka iş-tiraki olan finansal kiralama şirketleriyle banka iştiraki olmayan finansal ki-ralama şirketleri arasında bir eşitsizlik var. Kurumlar Vergisi Yasası'nın örtü-lü sermayeye ilişkili hükümlerinde diyor ki, banka iştiraki olan finansal kira-lama şirketlerinin banka olan ortaklarından ya da ilişkili banka şirketlerindenaldıkları, yaptıkları borçlanmalar, örtülü sermaye sayılamaz. Finansal kira-lama şirketi eğer banka ortaklı bir finansal kiralama şirketi değil ise kendisektöründe bire bir faaliyet gösterdiği bir rakibiyle ciddi olarak geriye düş-müş oluyor örtülü sermaye değerlendirmesi açısından..

Bu iki tanesi benim gördüğüm finansal kiralama şirketlerinin kendi için-deki eşitsizlikler, bir de finansal kiralama şirketlerinin bankacılık sektörü,kredi verenler sektörü içinde yaşadığı eşitsizlikler var. Bunları söylerken,Kalkınma ve Yatırım Bankalarının da finansal kiralama işlemi yaptığını vebir de banka şemsiyesiyle, şapkasıyla bunu yaptığını düşünürsek şimdibundan sonra sayacağım eşitsizlikleri bir anlamda bu ilk saydığım gruba Fi-nansal kiralama şirketleri arasındaki eşitsizlikler kapsamına da dahil etmekmümkün. Nedir bunlar?

Bir tanesi “Gayrimenkul leasingi” mesela, yine demin söylediğim konudabanka olan yabancı ortaklı, Türk ortaklı ayrımına gidersek orada ciddi bireşitsizlik var.

İkinci konu, yine “örtülü sermaye” konusu, ama bu sefer başka bir şey.Aynı kurumlar vergisi yasası istisnalar maddesinde, kurumlar Vergisi Yasa-sının örtülü sermayedeki istisnalar maddesinde, bankaların yaptığı borçlan-maların tümü örtülü sermaye kapsamı dışında. Dolayısıyla diğerlerine, yanibanka statüsünde olmayan diğer finansal kiralama şirketlerine banka statü-sündeki ortağından aldıklarıyla sınırlı getirilmiş olan bir istisna bankalarla kı-yaslandığında, bir başka finansman enstrümanı, bir finansman kuruluşuylakıyaslandığında, leasing şirketleri aleyhine ciddi bir fark yaratıyor.

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu %3, vadeli ithalatta. Bankalarda birsorun yok. Leasing şirketlerinde %3 lük bir KKDF sorunu var.

Bir başka konu karşılıklar, demin ertelediğim, çok tartıştığımız konu.Bankacılık Kanunu 53. maddesine göre bankaların ayırdıkları karşılıklar,kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilirken, he-

53

men hemen aynı karşılıklar kararnamesi hükümlerine tabi olan finansal ki-ralama şirketlerinin bu olanağı yok.

Kurumlar vergisi istisnaları yönünden bakarsak, başka iki tane dahanokta söyleyebilirim size: Bunlardan bir tanesi yasanın istisnaları düzenle-yen maddesindeki f bendinde yer alan istisna. Diyor ki, “bankalara borçlarınedeniyle zor duruma düşen kanuni takibe alınmış olan kurumlar ya dabunların kefillerinin, ipotek verenlerin, sahip olduğu taşınmazların ve iştirakhisselerinin, bankalar tarafından alınması ve elden çıkarılması durumundaelde edilen kazanç, bankalar açısından kurumlar vergisinden istisnadır”.Ama bizde ya da leasing şirketlerinde böyle bir istisna söz konusu değil.Biz, hem leasing şirketleri hem bankalar hemen hemen aynı müşteri kitlesi-ne hitap ediyoruz. Her ne kadar leasing şirketlerinin hitap ettiği kesim biraz-cık daha küçük ölçekliler de olsa kural olarak normal bir ekonomide bununhiç bir farkı yok. Bir başka kurumlar vergisi istisnası yine, gayrimenkulleri veiştirak hisselerini 2 sene elde tuttuktan sonra satmaları halinde bankalarınmesela diğer şirketler gibi, elde ettikleri kazancın %75'i kurumlar vergisineistisna. Finansal kiralama şirketlerine gelince orada bu istisnanın “kiralamafaaliyeti ile uğraşanlara” uygulanamayacağına ilişkin hükümler koyulmuş.Diyor ki “gayrimenkul ticareti ve kiralamasıyla uğraşanlar” bu istisnadan ya-rarlanamazlar. Biz bir kiralama şirketi olarak bu istisnadan yararlanamazkenbankalar bu istisnadan yararlanıyor. Bu da yaratılan bir başka eşitsizlik.

Sadece kurumlar vergisiyle sınırlı değil bu eşitsizlikler. Harçlar Kanunun-da da var. Harçlar kanunu 123. maddesinde bankaların verdikleri kredilerleilgili olarak yaptıkları işlemlerde bir harç muafiyeti, istisnası var. Ama ben-zer bir istisna, borçların takibine geçen ipotek koyan, onları değişik şekiller-de takip eden, noterden işlemler yapan, finansal kiralama şirketlerine tanın-mamış durumda.

Bir başka sorun damga vergisinde, damga vergisinde de yine istisnalarıdüzenleyen 2 sayılı tablonun 23. sırasında, bankaların verdikleri kredilerleilgili düzenledikleri kâğıtlara ilişkin bir istisna var. Bizim finansal kiralama ya-sasında, eski yasada da yeni yasada da tanınmış bir damga vergisi ve harçistisnası var, ama bu sadece sözleşmeye münhasır kırılmış bir istisna. Ma-liye Bakanlığının verdiği özergeler var. Bir kiracı devri, kiralayan devri sözkonusu olabiliyor artık yasa değişikliğinden sonra finansal kiralama işlemle-rinde, ama bunları ayrı devir sözleşmesi görüyor ve diyor ki Maliye Bakan-lığı, “benim tanımladığım istisna sadece finansal kiralama sözleşmesinedirbunların devrine ilişkin sözleşmeler finansal kiralama sözleşmesi değildir,siz bunların üstünden yine damga vergisi hesaplayın”.

Bu saydığım 8-10 tane madde birazcık daha KDV perspektifinin dışında,sektörün yaşadığı eşitsizlikleri ortaya koyuyor. Bunlar bilinçli olarak yaratıl-

54

mış şeyler değil, kanunlar çıkarılırken aralarındaki bağlantıların kopmasın-dan meydana gelmiş şeyler. Bence eğer böyle bir durum söz konusuysa,bunların çözümü de mümkündür diye düşünüyorum. Tam 10 saniye dahakonuşmaya devam edersem, 15 dakikamı doldurmuş olacağım. Çok teşek-kür ediyorum.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkür ediyorum. Bana bugün başkan olarak çok fazla iş düşmeyecek

galiba, çok teşekkür ediyorum. Sayın Ersun BAYRAKTAROĞLU finansal ki-ralama sektörünün karşılaştığı vergi sorunlarını genel hatlarıyla çok iyi birşekilde özetlediler. Şimdi sözü ben İş Finansal Kiralama A.Ş. Genel Müdü-rü Sayın İbrahim Halil ÇİFTÇİ’ye vermek istiyorum. Buyurun.

55

İbrahim Halil ÇİFTÇİİş Finansal Kiralama A.Ş. Genel Müdürü

FİNANSAL KİRALAMA SEKTÖRÜNDE VERGİ KONULARI1. Finansal kiralama işlemlerindeki mevcut KDV uygulamasının

sektör üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesine yönelik öneriler:Katma Değer Vergisi son kullanıcı tarafından yüklenilmesi gereken bir

vergidir. Bu nedenle, teslim zincirinde son kullanıcıdan önce bulunan şirket-ler bu vergiyi indirim konusu yapabilmektedirler. Ancak finansal kiralama iş-leminde fiili durum farklılık göstermektedir. Finansal kiralama şirketleri, kira-lama konusu malı satın alırken ödedikleri KDV’yi, kiracılarına düzenledikle-ri finansal kira bedelleri üzerinden hesapladıkları KDV’leri indirmek suretiy-le eritmektedirler. Örnek vermek gerekirse 36 aylık bir kiralama işleminde,ödenen KDV finansal kiralama şirketi tarafından “Devreden KDV” olarakyaklaşık 3 yıl boyunca finanse edilmektedir. Bu durumdan kaynaklanan fi-nansman maliyeti ise, finansal kiralama şirketlerini bankalar karşısındadezavantajlı konuma getirmektedir.

Bir diğer önemli risk de KDV nedeniyle almak zorunda kalınan kur riski-dir. Kiracıların aylar itibarıyla ödeyeceği kiralar genellikle yabancı para cin-sinden olduğundan, finansal kiralama şirketinin kiralar ile tahsil edeceğiKDV tutarı kura bağlı olarak değişmekte, ancak mal alımı aşamasında do-ğan devletten KDV alacağı TL cinsinden sabitlenmektedir. Teorik olarak ki-ralar sebebiyle oluşan ödenecek KDV’nin indirilecek KDV tutarını zamaniçinde sıfırlaması beklenirken, kur hareketleri nedeniyle şirketler zararlar et-me riski ile de karşı karşıya kalabilmektedirler.

Sözü edilen eşitsizliği ve kur riskini ortadan kaldırmanın en uygun yolu,AB ülkelerinde yaygın olarak uygulanmakta olan “Devreden KDV’nin nakitolarak iade edilmesi sistemidir. Bu durumda dönemler itibarıyla finansal ki-ralama şirketinin “Ödenecek KDV’si çıkarsa vergi dairesine ödemesini ya-par, “Devreden KDV’si varsa vergi dairesinden tahsilâtını yapar. BöyleceKDV’nin nihai yükümlüsü olmayan, sadece aracı konumunda olan finansalkiralama şirketleri kira süresi boyunca vergiyi finanse etmek yükünden ko-runmuş olurlar. İdeal olan budur.

56

Aslında 30.12.2007 tarihinde yapılan değişiklikten önce yürürlükte olanindirimli oranda KDV uygulamasının sektöre sağlanan bir teşvik olmayıp,sistemdeki bu sapmayı dengelemek için oluşturulmuş doğru bir çözüm ol-duğunu düşünmek lazım. Ancak indirimli oranda KDV uygulamasına sonverildiğinden, yükü zaman ilerledikçe sektörümüz tarafından taşınamaya-cak boyutlara ulaşacaktır, şirketler geçmişte portföylerinde yer alan kirala-ma alacaklarının %1’i boyutunda bir KDV havuzunu finanse ederken, yeniuygulama ile %18’e yaklaşan boyutta bir KDV havuzunu finanse etmek zo-runda kalacaklardır.

Rekabet eşitliğini bozan mevcut durumun çözümü için “DevredenKDV’nin iadesine ilişkin esasların düzenlenmesini veya tanımlanmış olansoruna çözüm oluşturabilecek başka bir düzenlemenin yapılmasına ihtiyaçduyulmaktadır.

Sektörümüzün tercih ettiği düzenleme, indirimli KDV uygulamasına geridönülmesi veya AB ülkelerinin bir kısmında uygulandığı üzere DevredenKDV’nin nakit olarak iadesidir. Ancak ilgili taraflar arasındaki denge gözeti-lerek şu öneri geliştirilmiştir:

“Finansal kiralama şirketi kiralama konusu malı satın alırken KDV öde-mez, kira faturalarında, malın tabi olduğu orandan KDV hesaplar ve kiracı-lardan tahsil edip, maliyeye dönemsel olarak öder.”

Bu düzenleme ile ilgili kanun yapma süreci uzun sürebileceği ve sektö-rün üzerindeki yükün zaman geçtikçe ağırlaşmakta olması nedeniyle, konu-nun Bakanlar Kurulunun yetki alanında çözüme kavuşturulabilmesi amacıy-la alımda %1 KDV Ödenmesi, kiralara ise normal oranda KDV uygulanma-sı daha pratik bir çözüm olarak görülmektedir.

2. Yatırım teşvik belgeli İşlemlerde KDV UygulamasıFinansal kiralama şirketleri yatırım teşvik belgesi kapsamında yaptıkları

alımlarda KDV istisnasından yararlanmaktadırlar. Ancak bu mallara ait fi-nansal kira faturaları maalesef bu istisnadan yararlanamamakta, malın tabiolduğu oranda KDV’ye tabi tutulmaktadırlar. Asıl yatırımcı olan kiracı sahipolduğu teşvik belgesi nedeniyle yararlanma hakkına sahip olduğu istisna-dan böylece yararlanamamış olmaktadır. Bu soruna çözüm olarak, KatmaDeğer Vergisi Kanunu’nda bir düzenleme yapılarak istisna kapsamında alı-nan mallara ait finansal kiralama bedellerinin de KDV’den istisna tutulmasıgerekmektedir.

Yapılan görüşmelerde Maliye Bakanlığı yetkilileri de bu uygulamanın adilolmadığını kabul etmekle beraber, söz konusu adaletsizliği giderecek biradım maalesef atılamamıştır.

57

Bu yöndeki bir değişikliğin kanun düzenlemesi ile yapılma zorunluluğu-nun bulunması ve ilgili süreçlerin uzun zaman gerektirmesi nedeniyle, yatı-rım teşvik belgesi kapsamında olduğu için istisnadan yararlanılarak alınmışmallara ait finansal kira bedellerinin de %1 oranında KDV’ye tabi olduğunailişkin Bakanlar Kurulu Kararı ile bir düzenleme yapılması bu konudaki mağ-duriyeti büyük oranda ortadan kaldıracaktır.

3. KDV Oranlarında yapılan değişikliklerin değişiklik tarihinde imza-lanmış olan sözleşmelerin mal alımlarına ve kira faturalarına uygulan-mamasına ilişkin düzenleme ihtiyacı:

Finansal kiralama işleminin, kiralama konusu malın alımı, kiracıya tesli-mi ve kira bedellerinin tahsilâtı aşamalarını kapsayan bölünmez bir bütünolması ve finansal kiralamanın yıllara yayılan ve devamlılık arz eden bir hiz-met türü olması sebebiyle, mal alımında uygulanan KDV oranı ne ise kirabedellerine uygulanması gereken KDV oranının da aynı olması gerektiği vesözleşme süresi içinde malın tabi olduğu KDV oranı değişse bile sözleşmeimza tarihindeki oran ne ise değişmeden uygulanması gerektiği düşünül-mektedir.

Bu sebeple, şimdiye kadar yapılmış ve bundan sonra yapılacak KDVoran değişikliklerinin, değişiklik tarihinden sonra yapılacak sözleşmelerinalımlarında ve kiralarında uygulanacağına ilişkin bir düzenleme yapılması-na ihtiyaç duyulmaktadır.

4. Vergi Matrahından İndirilemeyen karşılıklar konusu:Bilindiği üzere, bankaların kredi ve diğer alacakları üzerinden BDDK yö-

netmeliklerindeki esaslar çerçevesinde ayırdıkları özel karşılıkların tamamı,Bankalar Kanunu’nun 53’ncü maddesine göre, kurumlar vergisi matrahınıntespitinde gider olarak kabul edilmektedir. Bu husus 1 seri numaralı K.V.KGenel Tebliği’nin 11.4’ncü maddesinde de açıklanmıştır. Ancak BankalarKanunu’nun 53’ncü maddesindeki düzenleme sadece bankaların ayırdığıkarşılıklara yöneliktir.

Finansal kiralama şirketleri 1.1.2008 tarihinden itibaren, Finansal Kirala-ma, Faktoring ve Finansman Şirketlerince alacakları için ayrılacak karşılık-lara ilişkin usul ve esaslar hakkında tebliğ (Karşılıklar Tebliği) hükümlerineuygun şekilde karşılık ayırmakla yükümlüdürler. Söz konusu Tebliğ’deki dü-zenlemeler incelendiğinde, BDDK tarafından bankalar için çıkarılan yönet-melikteki özel karşılık düzenlemelerine çok benzer düzenlemeler getirildiğigörülmektedir.

Öte yandan K.V.K’nun 11/ç maddesindeki düzenleme gereği bankalardışındaki finansman şirketlerinin ayırdıkları özel karşılıkların kurumlar vergi-si matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.

58

Ayrılan söz konusu özel karşılıklar vergi matrahının tespitinde gider ola-rak dikkate alınamadığı gibi, bir de alacağın tasfiye edilmesi amacıyla kira-lama konusu malın kiracıdan geri alınarak satılması durumunda dahi satışgelirleri kiracının borçlarına mahsup edilememekte ve vergi matrahının tes-pitinde gelir olarak dikkate alınmaktadır. Takdir edeceğiniz üzere alacaközel karşılıklar vergi matrahından indirilemediği gibi borcun tasfiyesi ama-cıyla elde edilen satış hâsılatı da matrah belirlenirken muaf tutulmamakta,bu suretle zaten alacağını tahsil yönünden sıkıntı içinde girmiş bulunan fi-nansal kiralama şirketi bir de çifte vergi yükü altında kalmaktadır.

Esasen, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin faaliyetle-ri bankalarda olduğu gibi müşterilerine finansman temin etmektir.01.07.2003 tarihinden itibaren yürürlükte bulunan V.U.K.’nun mük/290’ncımaddesi çerçevesinde de finansal kiralama işlemi bir tür kredi alacağı ola-rak kabul edilmektedir. Dolayısıyla, finansal kiralama şirketlerinin Bankacı-lık Kanunu’na istinaden çıkarılan Karşılıklar Tebliği çerçevesinde ayıracak-ları özel karşılıkların, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider kaydınınbankalardan farklı olmaması gerekmektedir.

Bu nedenle Kurumlar Vergisi Kanunu’nda, finansal kiralama şirketlerinin,yukarıda belirtilen Tebliğ çerçevesinde ayırdıkları özel karşılıkların kurumkazancından indirimine imkân sağlayan bir düzenleme yapılmasının uygunolacağı görüşündeyiz.

5. 492 Sayılı Harçlar Kanununun 123.ncü maddesinin banka dışımali kuruluşları da kapsayacak şekilde genişletilmesi:

Banka dışı mali kuruluş olan finansal kiralama şirketleri, aynen bankalargibi kredi vermekte ve bu kredilerin geri ödemelerinde sorun olması duru-munda çeşitli yasal takip haklarını kullanmak suretiyle temerrüt durumunda-ki kiracıları üzerinde baskı kurarak alacaklarını tahsil etmeye çalışmaktadır-lar. Finansal kiralama şirketleri yasal takipleri için harç ödemek zorunda kal-maları durumunda tüm takip yollarını denemekten kaçınmak zorunda kala-bilmektedirler. Mali sistemin sağlıklı işletilmesi tüm ekonomi için önem taşı-maktadır. Bunun için donuk alacakların düşük seviyede tutulması gerek-mektedir. Konunun önemi takdir edilmiş ve bankalar alacak takipleri ile ilgi-li harçlardan müstesna tutulmuşlardır. Bankalar ile aynı işlevi gören bankadışı mali kuruluşların da bu istisnadan yararlanabilmeleri için Harçlar Kanu-nunun 123 üncü maddesinde değişikliğin yapılmasına ihtiyaç duyulmakta-dır:

“.....bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansmanşirketleri, yurt dışı kredi kuruluşları ve uluslararası kurumlarca kullandırıla-cak kredilerin temini ve bunların teminatları ile geri ödenmelerine ilişkin iş-lemler bu Kanunda yazılı harçlardan müstesnadır.”

59

6. Finansal Kiralama Şirketlerine KKDF İstisnası:Finansal kiralama şirketlerinin “banka dışı mali kuruluş” dikkate alınarak,

bankalara ve finansman şirketlerine uygulandığı şekliyle, yurtdışındaki ban-kalardan kullandıkları bir yıldan kısa vadeli döviz kredilerinden % 3 oranın-da KKDF tahsilâtına son verilmeli. Finansal kiralama şirketleri, kiraladıklarımalın maliki olmak zorundadırlar. Bu nedenle yurtdışı mal alımlarında itha-latçı sıfatını da taşımaktadırlar. Finansal kiralama şirketleri ithal ettikleri mal-lar ile İlgili fonlamayı kimi zaman satıcı kredisi kullanarak, banka kredisin-den daha uygun koşullarla yapabilmektedirler. İthalatın finansmanında da fi-nansal kiralama şirketlerinin “banka dışı mali kuruluş” olma özellikleri dikka-te alınmalı ve kredili ithalat işlemlerinden de %3 oranında KKDF tahsilâtınason verilmelidir.

7. Yatırım İndirimi:Yeni düzenlemeler çerçevesinde teşvik belgesine bağlanan yatırımlar

için geçerli olan indirimli kurumlar vergisi uygulamasından, hak olarak kayıt-lara alınan finansal kiralamaya konu sabit kıymetler kapsamında da finan-sal kiralama şirketi ya da kiracı tarafından faydalanabilmesine ilişkin bir dü-zenleme yapılmalıdır.

8. Kurumlar vergisi istisnası:Finansal kiralama şirketlerinin diğer ticari şirketlerde olduğu şekilde, en

az iki tam yıl süre ile aktiflerinde yer alan taşınmazların satışından doğankazançlarının %75’lik kısmı kurumlar vergisinden istisnadır, ancak Bankalarhiçbir süreye tabi olmadan bu istisnadan yararlanmaktadırlar. Mali kuruluşolmaları nedeniyle finansal kiralama şirketleri de bu istisnadan süreye tabiolmadan yararlanabilmelidirler.

9.Taşınmaz ve İştirak satışında KDV istisnası:Bankaların alacaklarına karşılık olarak borçlularından aldıkları taşınmaz

ve iştirak hisselerinin devir ve teslimleri KDV’den istisna olduğu halde finan-sal kiralama şirketleri böyle bir istisnadan yararlanamamaktadırlar. Mali ku-rumlar arasındaki eşitsizliği kaldırılması için bir düzenleme yapılmasına ge-rek duyulmaktadır.

Tasarının kanunlaşmasının finansal Kiralama sektörüne çok olumlu kat-kıları olacaktır. Tasarı 3226 sayılı Finansal Kiralama kanununda olmayan şuolumlu değişiklikleri içermektedir:

• Madde 3(1)(b) Finansal kiralama şirketlerinin faaliyet kiralaması(operasyonel kiralama) yapabilmeleri imkânı getiriliyor.

• Finansal kiralama sözleşmelerinde asgari süre uygulaması kaldırılı-yor. Sözleşme süresine ilişkin herhangi bir sınırlama olmayacak.

60

• Madde 7(4) Gemi işleri için ayrıca faaliyet izni almaksızın ayrı bir özelamaçlı finansal kiralama şirketi kurulmasına ilişkin düzenleme sözkonusu.

• Madde 18 (1) satıp geri kiralamaya ilişkin düzenleme yapılmış.• Madde 19 (1) Bilgisayar programlarının finansal kiralamaya konu ola-

bileceği belirtilmiş,• Madde 19(2) Asli niteliğini koruyan her malın bağımsız olarak lea-

sing’e konu edilebileceği belirlenmiş,• Madde 24(4) Malın kimin tarafından sigortalanacağı konusu sözleş-

mede taraflara bırakılmış. Ancak sigorta primlerinin her durumda ki-racı tarafından ödeneceği belirtilmiş.

• Madde 24 (5) Hasarın sigorta tazminatı ile karşılanmayan kısmınınkiracı tarafından karşılanacağına ilişkin düzenleme yapılmış.

• Madde 31 (3) İhtiyati tedbir kararı ile alınan malın mahkemeye temi-nat yatırılması koşuluyla satılması hükmü var. Oldukça olumlu bir dü-zenleme.

• Madde 33 (3) “Sözleşmeden kaynaklanan borçlara karşılık teminatolarak alınan ipoteklerin paraya çevrilmesinde 2004 sayılı İcra ve İf-las Kanununun 150/ı maddesi hükümler uygulanır.”

• Madde 33 (4) Kiracının bu Kanunda belirtilen süreler içinde borcunuödememesinden dolayı kiralayan tarafından noter aracılığıyla kiracı-ya gönderilen fesih ihtarnameleri hakkında 2004 sayılı İcra ve İflasKanununun 68/b maddesi hükümlerinin uygulanacağına ilişkin dü-zenleme var. Bir önceki madde ile birlikte bu madde hükmü yasal ta-kip aşamasında ipoteğin nakde çevrilmesi ile ilgili işlemlerde takibikesinleştirmekte, zaman kaybına engel olmaktadır.

• Madde 40(1) Tüzel kişiliği haiz ve kamu kurumu niteliğinde meslekkuruluşu olan “Finansal Kiralama Şirketleri Birliği” kurulmasını emre-diyor.

Yukarıda belirtilen olumlu değişikliklere karşın Tasarının 33.üncü Mad-desi sektörümüz açısından ciddi riskler barındırmaktadır. Uygulamanın iyi-leştirilmesi açısından ise bazı maddelerde değişiklikler yapılmasında yarargörülmektedir. Şimdi kısaca değişiklik yapılmasında yarar görülen madde-ler konusunda bilgi vermek istiyorum:

1. Taslakta aşağıdaki şekliyle yer almış olan 33.üncü maddenin l.inci fık-rası objektif olmayan kavram ve bu kavrama bağlı düzenlemeler içermekte-dir. Şöyle ki; “malın sözleşmenin feshi tarihindeki değeri” kavramı objektif

61

değildir. Bir malın belirli bir tarihteki değerinin ne olduğunun belirlenmesi vebu değerin esas alınarak sorunlu alacağın tasfiyesine geçilmesi şeklindeyapılmış olan düzenleme doğası gereği ihtilaflara neden olacaktır.

Ayrıca, malın değerinin belirlenmesi sırasında tarafların farklı takdirleriolacağı da aşikârdır. Malın değeri ile içinde bulunulan piyasa koşullarındasatış bedeli (likit değeri) farklı olabilir. Bir de şu şekilde düşünmek gerekir;mal kiracının talebiyle ve kiracının belirlediği koşullarla alınıyor. Bazı yatırımmalları, faaliyet halindeki bir tesis için çok değerli ve vazgeçilemez olabilirve mala o bedeli ödemeyi kabul edecek başka kimse bulunamayabilir.

Bu nedenle FİDER olarak önerimiz, kiracıdan borcunu nakden ödemesi-nin istenmesidir. Ancak mal satıldığı takdirde, satış bedelinin kiracının bor-cunu aşan kısmı kiracıya ödenmelidir. Zaten mevcut uygulamamız da buyöndedir. Düzenleme bu şekilde yapılırsa, kiracı da malın hemen ve en uy-gun değere satılması için olumlu yönde bir gayret içine çekilmiş olur. Aksitakdirde kiracı, mevcut düzenlemeyi değere itiraz ederek hukuki ihtilaf yara-tıp zaman kazanmak amacıyla kullanabilir. Bu şekilde boşa geçirilen zamanhem satış için bekletilen malın değerinin azalmasına, hem de işleyen faiznedeniyle kiracının borcunun büyümesine ve sorunun iyiden iyiye çözüm-süz hale gelmesine neden olacaktır. Dolayısıyla ihtilaflara, sorunlara ve çö-zümsüzlüğe sebebiyet verecek olan bu hususun mutlaka değiştirilmesiönem arz etmektedir.

Taslaktaki şekli ile Madde 33. (1):“MADDE 33-(l) Sözleşmenin kiralayan tarafından feshi ile 30 uncu mad-

denin ikinci fıkrası uyarınca kiracı tarafından feshi hallerinde, kiracı malı ia-de ile yükümlüdür. İade edilen malın sözleşmenin feshi tarihindeki değeri-nin, vadesi gelmemiş finansal kiralama bedelleri ile varsa kiralayanın bunuaşan zararı toplamından düşük olması durumunda aradaki fark kiracı tara-fından kiralayana ödenir. Kiralayana iade edilen malın sözleşmenin feshi ta-rihindeki değerinin, vadesi gelmemiş finansal kiralama bedelleri ile varsa ki-ralayanın bunu aşan zararı toplamından yüksek olması durumunda arada-ki fark kiralayan tarafından kiracıya ödenir.”

FİDER’in önerdiği şekli ile Madde 33. (1)“MADDE 33-(l) Sözleşmenin kiralayan tarafından feshi ile 30 uncu mad-

denin ikinci fıkrası uyarınca kiracı tarafından feshi hallerinde vadesi gelme-miş kiralar muacceliyet kazanır, kiracı malı iade ile birlikte vadesi gelmemişfinansal kiralama bedellerini de ödemek yükümlülüğü altında olduğu gibivarsa kiralayanın bunu aşan zararından da sorumludur.

İade edilen mal kiralayan tarafından satıldığında, satış bedelinin kirala-yanın birinci fıkradaki alacaklarını aşan kısmı kiracıya ödenir. Malın satışı

62

beklentisi kiralayanın yasal takip haklarına engel değildir.”Satış Opsiyonu2. Finansal kiralama işleminde kiralanan malın mülkiyeti finansal kirala-

ma şirketine aittir. Bu nedenle de kiralamaya konu taşınmazların tapu kay-dında, araçların ruhsatlarında, uçakların uçak sicilinde ve gemilerin gemi si-cilinde malik olarak finansal kiralama şirketi görünür.

Sözleşme sonunda kiralama konusu malın mülkiyetinin ne olacağı söz-leşmede kararlaştırılır. Yapılan finansal kiralama sözleşmelerinin tamamınayakınında, kiralama konusu malın mülkiyetinin sözleşme süresi sonundabedelsiz olarak veya sembolik bir bedelle kiracıya devredileceği kararlaştı-rılmaktadır.

Sözleşme süresi sonunda kiralama konusu malların satış faturası finan-sal kiralama şirketi tarafından düzenlenerek mülkiyet kiracıya devredilmişolur, zilyetlik zaten kiracıya ait olduğu için başka bir işleme gerek yoktur. An-cak özel sicile tabi bina, otomobil, gemi gibi mallarda, devir işlemini kiracıve kiralayanın ilgili kurumda resmi memur huzurunda gerçekleştirmesi, ya-ni tarafların fiilen bir araya gelmeleri gerekmektedir.

Özellikle taşıt aracı işlemlerinde Kiracının, ihmal doğacak devir masraf-larından kaçınma veya başka nedenlerle aracı devir almaktan imtina etme-si sık rastlanan bir durumdur. Bu durumda süresi sona ermiş sözleşmelerekonu varlıkların hukuki riskleri finansal kiralama şirketlerinin üzerlerinde kal-maya devam etmektedir. Kiralama konusu araca ait vergiler ve trafik ceza-ları malik olmaları nedeniyle doğrudan finansal kiralama şirketlerinden talepedilmektedir. Söz konusu motorlu taşıt vergisi ve trafik cezalarını ödemeyenfinansal kiralama şirketi hakkında alacağın takibi işlemlerine başlanmakta-dır. Kiralama konusu araç kazaya karışırsa, çevreyi kirletirse, finansal kira-lama şirketi bu konudaki yargı sürecine dâhil edilmektedir. Kısaca, maldankaynaklanan tüm riskler finansal kiralama şirketinin üzerinde kalmaya de-vam etmektedir.

Aleyhine üçüncü şahıslar veya kamu kurumları tarafından alacak takibiyapılan bazı kiracılar da mallarını yasal takipten korumak amacıyla mülki-yetini devralmaktan kaçınabilmektedirler. Bununla birlikte kiracıların deviralmaktan kaçındıkları durumların büyük çoğunluğunda malı iade etmeyerekkullanmayı tercih ettikleri de görülmektedir.

Yukarıda anlatılan sorunların tümüne çözüm oluşturmak için “satış opsi-yonu” kavramını önermiş bulunuyoruz. Bu öneri kanun çalışmalarında da-nışmanlık yapan Prof. Dr. Sayın Erden KUNTALP tarafından, Almanya uy-gulaması emsal alınarak geliştirilmiştir.

63

3226 Sayılı Finansal Kiralama Kanununda ve yeni Kanun Taslağında sa-dece kiracının “satın alma opsiyonu” bulunmaktadır. Yani sözleşmenin ba-şında o şekilde kararlaştırılması halinde, kiracı kiralama konusu malı sem-bolik bedelle veya belirlenen bedelle satın alma hakkına sahip olur.

Önerdiğimiz şekilde ise, taraflar sözleşmenin başında o şekilde kararlaş-tırmış olmaları halinde, sözleşme süresi sonunda finansal kiralama şirketikiralama konusu malı sembolik bedelle veya belirlenmiş bedelle tek taraflıolarak kiracıya satma hakkına sahip olur. Bu işlemi finansal kiralama şirke-ti tek başına, kiracının bulunmasına gerek olmaksızın yapabilmelidir. Yuka-rıdaki açıklamalarımız kanun maddesi olarak aşağıdaki şekilde ifade edil-mektedir:

Finansal kiralama konusu malın satın alınması Taslaktaki şekli ileMadde 23 (1)

MADDE 23- (1) Finansal kiralama konusu malın mülkiyeti kiralayana ait-tir. Ancak taraflar sözleşmede, sözleşme süresi sonunda kiracının, malınmülkiyetini satın alma hakkını haiz olacağını kararlaştırabilirler.

FİDER’in önerdiği şekli ile Madde 23. (1)MADDE 23- (1) Finansal kiralama konusu malın mülkiyeti kiralayana ait-

tir. Ancak taraflar sözleşme süresi sonunda mülkiyetin kiracıya devrine iliş-kin olarak satın atma veya satma opsiyonu kararlaştırabilirler. Sözleşmedesatın alma opsiyonu bulunması halinde; kiracının kiralayana satın almahakkını kullanacağını beyan etmesi durumunda malın mülkiyeti kiracıyadevredilir. Sözleşmede satma opsiyonunun bulunması halinde, kiralayansatış hakkını kullanacağını kiracıya beyan ettiğinde mülkiyet kiracıya devre-dilir. Kiralayan satma hakkını kullanmaya karar verdiğinde kiracının sözleş-medeki adreslerine tebligat yapar ve ilgili sicile işlemin yapılması talebindebulunur. Sözleşmede belirtilen adrese yapılan tebligat tebellüğ edilmiş ka-bul edilir. Mülkiyetin devir işlemi ilgili sicil tarafından kiralayanın talebi üze-rine yerine getirilir.

3. Kanun Taslağının 24.üncü maddesinin (6)no’lu fıkrasında, kiralamayakonu malda ayıp olması durumunda, mal kiracı tarafından teslim alınmışsa,bu malın ayıplı olmasından finansal kiralama şirketi sorumlu tutulamaz de-nilmektedir. Oysa 3226 Sayılı Kanunun 4.üncü maddesinde ve Kanun Tas-lağının 18.inci maddesinde finansal kiralama sözleşmesi tanımlanırken, ki-ralama konusu malın kiracının talebi ve seçimi üzerine finansal kiralama şir-keti tarafından temin edildiği belirtilmektedir.

Gerçekten de finansal kiralama işleminde kiracı, malın özelliklerini san-ki kendisi satın alacakmış gibi belirler, satıcıyı veya imalatçıyı tespit eder,belirlediği malın, belirlediği satıcıdan satın alınması için finansal kiralama

64

şirketinden kredi talebinde bulunur. Finansal kiralama şirketi krediyi tahsisederse, tahsis ettiği kredi ile kiracı tarafından belirlenmiş olan mal finansalkiralama şirketi tarafından satın alınır. İşlem akışı bu şekilde olduğu için, tıp-kı malla ilgili her türlü faydayı sağlama hakkının kiracıya ait olması gibi, mal-la ilgili her türlü risk de sanki malikmiş gibi kiracıya ait olmalıdır.

Biraz önce “sanki malikmiş” gibi ifadesini kullandım. Aslında finansal ki-ralama işleminde mülkiyet kavramının hukuki mülkiyet ve ekonomik mülki-yet olarak ikiye ayrılması finansal kiralama ile ilgili düzenleme, karar ve yo-rumları daha netleştirecektir. Diğer ülke hukuklarında kullanılan bu ayrımTürk Hukukunda da kullanılmaya başlanmıştır.

Kanun maddesi İle ilgili önerimiz, maldan kaynaklanan risklerin ekono-mik malik olan kiracıya ait olması yönündedir:

Taslaktaki şekli ile Madde 24. (6):MADDE 24-(6) Kiracının seçimi ve talebi üzerine üçüncü kişiden sağla-

nan mal, kiracı tarafından teslim alınmış ise, bu malın ayıplı olmasından ki-ralayan sorumlu tutulamaz. Aynı hüküm, malın bizzat kiracıdan sağlanmasıhalinde de uygulanır.

FİDER’in önerdiği şekli ile Madde 24. (6) Tarafların hak ve borçlarıMADDE 24- (6) Kusuru ispat edilmedikçe, satıcının ayıplı mal teslimin-

den veyahut ta aluid ifadan, sözleşmede kiracıya satıcı nezdinde hak ara-ma imkânının tanındığı hallerde, kiralayan sorumlu değildir. Aynı hükümmalın bizzat kiracıdan sağlanması halinde de uygulanır. Kiralayanın sorum-lu olduğu hallerde sorumluluk malın değeri ile sınırlıdır.

4. Finansal kiralama şirketleri, bazı işlemlerde yatırımcının komple yatı-rımı için kredi tahsis eder ve gerekli teminatları alır. Ancak yatırım paketiiçindeki bazı alımların finansal kiralamaya uygun olmama durumu söz ko-nusu olabilmektedir. Örneğin, mevcut binanın sağlamlaştırılması ve boyan-ması finansal kiralamaya konu olamaz. Kiracının bu harcama kalemi için özkaynak ayırma olanağı yoksa kısa vadeli kredi bulması gerekmektedir. Ge-ri dönüşü zaman alacak böyle bir harcamanın kısa vadeli kredi ile finanseedilmesi, firmanın nakit akışında sorunlara neden olma ihtimali yüksektir.Kaldı ki, bazen tüm teminatlarını finansal kiralama şirketine verdiği için bukrediyi kullanabilme imkânı da olmayabilir. Bu tür harcamalar için finansalkiralama şirketinin nakit kredi tahsis edebilmesi çok pratik ve etkin bir çö-züm olacaktır. Nakit kredi tahsisinin sınırsız olması önerilmemektedir. Örne-ğin aşağıdaki iki kısıt ile uygulama disipline edilebilir:

“Finansal kiralama şirketi sadece bir finansal kiralama sözleşmesi kap-samında nakit kredi verebilir ve vereceği kredi, finansal kiralama konusu iş-

65

lemin % 20’si ile sınırlandırılabilir. Finansal kiralama şirketinin vereceği na-kit kredilerden kaynaklanan toplam riski, özkaynaklarını geçemez.”

Bu uygulama bazı AB ülkelerinde de mevcuttur. Bu nedenle Kanun Tas-lağının 9.uncu maddesine aşağıdaki (4) no’lu fıkranın eklenmesi önerilmek-tedir:

FİDER’in önerdiği şekli ile Madde 9- (4) Finansal kiralama şirketleri herbir finansal kiralama sözleşmesinin % 20’si kadar nakit krediyi kiracılarınakullandırabilirler. Şu kadar ki; kullandırdıkları nakit krediler toplamı şirketintoplam özkaynaklarını aşamaz.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler. Sayın İbrahim Halil Çiftçi. Sunumunda özellikle bu sorunun

sektörün yaşadığı sorunların aslında küçük ve orta büyüklükteki işletmele-rin sorunları olduğunu vurgulayarak başladılar diyeyim. Gerçekten burasıçok önemli, küreselleşmenin geldiği bu aşamada KOBİ’ler özellikle Türkiyegibi ülkelerin önemli itici güçleridirler. Tabiatıyla içinde bulunduğumuz küre-sel kriz, tüm dünyayı etkilediği gibi ülkemizi de etkiledi. Ayrıca Kobi’leri da-ha fazla etkiledi diye düşünüyorum bu meselenin bir yönü. Sayın İbrahimÇİFTÇİ’nin biraz önceki sunumunda daha önemli kısım tabi ele aldığımızkonu finansal kiralama, factoring ve finansman şirketleri kanun tasarısınınöncelikle olumlu yönlerini vurguladılar ve daha sonrasında ise düzeltilmesi-ni umdukları ve arzuladıkları kısımlarını özetlediler, kendilerini çok teşekkürediyoruz. Şimdi sol taraftaki konuşmacılarımızın sunumlarını bitirdiktensonra kendi sağıma dönüyorum ve sözü Bankacılık Düzenleme ve Denet-leme Kurumundan bankacılık uzmanı Sayın Ali Rıza KERİMOĞLU’na veri-yorum. Buyurun efendim.

66

Ali Rıza KERİMOĞLUDüzenleme Daire Başkanlığı

BDDK

FİNANSAL KİRALAMA, FAKTORİNG VE FİNANSMAN ŞİRKETLERİKANUN TASARISININ FİNANSAL KİRALAMA ŞİRKETLERİNİ VEİŞLEMLERİNİ İLGİLENDİREN YÖNÜYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

DÜZENLEME İHTİYACIFinansal sektörde yaşanılan gelişmeler ve ortaya çıkan ihtiyaç-lar karşısında mevcut düzenlemelerin yetersiz kalması• Finansal kiralama şirketlerinin kuruluş sermayesinin 3226 sa-

yılı Kanunda 1.000 TL (1 milyar TL) olarak öngörülmesi• Finansal kiralama sözleşmelerinde tarafların hak ve borçları

ile sözleşmelerin sona erdirilmesine ilişkin uygulamadaki so-runlar

• Yurtdışından, ülkemize yapılan finansal kiralama işlemlerinintesciline ilişkin bürokratik sürecin uzunluğu

FİNANSAL KİRALAMAYA İLİŞKİN DÜZENLEMELER• 28/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu• 6/10/1983 tarihli ve 90 sayılı Ödünç Para Verme İşleri Hak-

kında KHK• 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu• Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Ku-

ruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik• Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerince

Alacakları için Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve EsaslarHakkında Tebliğ

• Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerince Uy-gulanacak Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi ile KamuyaAçıklanacak Finansal Tabloların Biçim ve İçeriği HakkındaTebliğ

67

KANUN TASARISI İLE ÖNGÖRÜLEN YENİLİKLER• Finansal kiralama şirketlerinin

- Kuruluş ve faaliyet koşulları,- Kurucularında aranan şartlar,- Ana sözleşme değişiklikleri,- Pay edinim ve devirleri, - Birleşme, devir, bölünme ve tasfiye işlemleri- Yönetim yapılanmaları,- Finansal raporlama uygulamaları

düzenlenmektedir.

DÜZENLEME İHTİYACIŞirketlerin denetim ve gözetim alt yapısına ilişkin hükümlerin ye-tersiz olmasıŞirketlerin yasal düzenlemelere aykırı işlemlerine uygulanacakcezai hükümlerin yetersizliği• 90 sayılı KHK’da yer alan cezai hükümlerin yürürlüğe girme-

miş olması (kanunlaşmaması nedeniyle)• 3226 sayılı Kanunda sadece izinsiz faaliyette bulunanlara yö-

nelik ceza öngörülmesi, bunun dışında Kanunun herhangi birceza hükmü içermemesi

68

KANUN TASARISI İLE ÖNGÖRÜLEN YENİLİKLER• Tüzel kişiliği haiz ve kamu kurumu niteliğinde meslek kurulu-

şu olarak Finansal Kiralama Şirketleri Birliği kurulmakta veşirketlerin üye olma zorunluluğu getirilmektedir.

• Şirketlerin etkin gözetim ve denetimlerini sağlayacak yasalalt yapı tesis edilmektedir.- Kurumun şirketten, şirket ortaklarından, şirketin kontrol et-

tiği ortaklıklardan, bunların şube ve temsilciliklerinden, ilgi-li diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi belge isteme yetkisi

KANUN TASARISI İLE ÖNGÖRÜLEN YENİLİKLER• Kuruluş aşamasında sahip olunması gereken asgari öden-

miş sermaye tutarı, 5 milyon TL ye çıkarılmaktadır. (BDDKu-ruluna bu tutarı artırabilme yetkisi tanınmaktadır)

• Şirketlerin kurulmaları ve faaliyete geçmeleri BDDKurulu izni-ne tabi tutulmaktadır.

• Şirketlerin Türkiye’de kurulu olma şartı getirilmekte, şube vetemsilcilik dışında teşkilatlanmaya gidemeyecekleri hükümaltına alınmaktadır.

• Şirket ana sözleşmelerinin güncel olarak şirket internet say-falarında yayınlanması ve ana sözleşmede yapılacak deği-şikliklerin Kurumun olumsuz görüşünün bulunmaması şartı-na bağlanması hüküm altına alınmaktadır.

• Belli oranda ya da nitelikteki pay devirleri BDDKurulu izninetabi tutulmaktadır.

• Şirketlerin birleşme, devir ve bölünme işlemleri BDDKuruluiznine tabi tutulmaktadır.

• Şirket faaliyetlerindeki etkinliğin arttırılması amacı ile şirketle-rin üst yönetimine ilişkin asgari yeterlilik şartları düzenlen-mektedir (Eğitim-tecrübe-nitelik).

69

KANUN TASARISI İLE ÖNGÖRÜLEN YENİLİKLER• Kiralayandan yazılı izin alınması kaydıyla, kiracı tarafından

kiracılık sıfatının ve sözleşmeden doğan hak ve yükümlülük-lerin devri mümkün kılınmaktadır.

• Finansal kiralamaya konu malın sadece üçüncü kişilerdendeğil, bizzat kiracıdan da temin edilebilmesine imkan getirile-rek uluslararası uygulamada yaygın bir finansman yöntemiolan sat-geri kiralama işleminin yapılabilmesine imkan tanın-maktadır.

KANUN TASARISI İLE ÖNGÖRÜLEN YENİLİKLER• Uygulamadaki talepleri karşılamak amacıyla bilgisayar yazı-

lımların çoğaltılmış nüshalarının finansal kiralama işleminekonu edilmesine imkan verilmektedir.

• Finansal kiralama şirketlerinin finansal kiralama dışında ka-lan “faaliyet kiralaması” faaliyetlerinin bu Kanuna tabi olma-yacağı açıkça düzenlenmektedir.

KANUN TASARISI İLE ÖNGÖRÜLEN YENİLİKLER• Uluslararası uygulamalarda yer almayan ve ülkemizde de uy-

gulamada sorunlara yol açan finansal kiralama sözleşmeleri-nin 4 yıl boyunca feshedilememesine ilişkin hüküm kaldırıl-maktadır.

• Uluslararası standartlara uygun bir finansal kiralama tanımıgetirilmektedir.

70

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkür ederiz Ali Rıza KERİMOĞLU, bir anlamda BDDK adına pane-

le katılan Sayın Ali Rıza KERİMOĞLU öncelikle bu kanun tasarısının finan-sal kiralama sektörünü disipline edeceğini ve dolayısıyla sektörün işlerini eniyi şekilde yardımcı olacağını ifade ettiler. Tabiatıyla kanun tasarısı meclisegönderildikten sonra tasarı taslağı, tasarı haline geliyor tabiatıyla. Tabi tasa-rı komisyonda görüşülürken her türlü değişiklikler yapılabilir. Hatta meclisgenel kurulunda da önergelerle değişiklikler yapılabilir. Umut ediyoruz ki bukanun tasarısıyla ilgili olarak ortaya konan sakıncalar bu aşamalarda gide-rilir ve sektörün şartlarını en iyi şekilde giderebilecek bir kanun karşımıza çı-kar diye düşünüyoruz. Teşekkürler Sayın Ali Rıza KERİMOĞLU’na tekrar.Şimdi yine sağıma dönüyor ve TİAD Başkanı Sayın Hayrettin KAĞNICI’yasöz vermek istiyorum. Buyurun efendim.

KANUN TASARISI İLE ÖNGÖRÜLEN YENİLİKLER• Finansal kiralama sözleşmesinin feshinin sonuçları yeniden

düzenlenmektedir. • Yurt dışından ülkemize yapılacak finansal kiralama işlemleri

ile özel sicile tescili gerekmeyen ve hali hazırda noterliklercetescil edilen finansal kiralama konusu malların tescilinin Fi-nansal Kiralama Şirketleri Birliğinde oluşturulacak sicile ya-pılması öngörülmektedir.

• Mevzuata aykırı uygulamaların engellenmesini teminen gü-nün şartlarına uygun idari ve adli cezalar öngörülmektedir.

71

Hayrettin KAĞNICIT.İ.A.D. Başkanı

Öncelikle davetiniz için teşekkür ederim. Sektörle ilgili problemlerin çö-zümünde benden başka masada sektör temsilcilerinin de olması gerekirdi.Öncelikle makine ve takım tezgâhları konusunda kısaca bilgi vermek istiyo-rum. Başta otomotiv sanayisi olmak üzere, mobilya sanayisinde, gıda sana-yisinde, uçak sanayisinde, beyaz eşya sanayisinde vb. üretilen her şey birmakine tarafından yapılır. Biz bu makinelere üretim makineleri diyoruz. Buüretim makineleri olmazsa hiçbir üretim gerçekleştirilemez. Hayat durur. Buüretim makinelerini yapan makinelere da takım tezgâhları diyoruz. Takımtezgâhları da yine kendisi gibi başka bir takım tezgâhı tarafından üretilir. Ta-kım tezgâhları ve üretim makineleri hayatımızın vazgeçilmezi diyebiliriz.

Ülkelerin kalkınması için yapılan bütün çalışmalar sanayileşme adınayapılır ve ülkeler bütün planlarını kalkınma üzerine kurarlar. Bir ülkenin kal-kınması için temel şart, o ülkenin sanayileşmesidir ve bu kalkınma hangi sa-nayi ve proje bazında olursa olsun. Sanayileşmeyi ise anlaşılır bir şekildeifade etmek gerekirse ülkedeki üretim makineleri ve takım tezgâhları tüketi-minin yüksek olmasına bağlıdır. Kısaca, ülkedeki takım tezgâhları ve üretimmakinelerinin sayısı ne kadar fazla ise o ülkede sanayileşme de o orandayüksek olur. Buna ülkede ki takım tezgâhları tüketim değerleri diyoruz. Bu-nunla ilgili birkaç rakam vermek istiyorum; 2007 yılında Türkiye de; üretim532 milyon USD, İhracat 430 Milyon USD ve İthalat ise 920 Milyon USD'dir.2008 yılına baktığımızda ise üretim 583 milyon USD, ihracat 502 MilyonUSD ve ithalat ise 1.035 Milyar USD'dir. Bu değerlere göre tüketim rakam-ları Türkiye de 2007 ve 2008 yılı tüketim değerleri 2007 yılında 1.02 MilyarUSD, 2008 yılında ise 1.11 Milyar USD' dir. Diğer bazı ülkelerdeki tablo iseşöyledir;

72

2008 yılında, 18 Milyar USD ile Çin, 9,9 Milyar USD ile Almanya ve 8,5Milyar USD ile İtalya tüketimde ilk üç sıradadırlar. Türkiye de ise takım tez-gâhı tüketimi (ithalat + imalat - ihracat) 1,1 Milyar USD' dir. Bu rakamlar Tür-kiye'nin kalkınması ve gelişmesi için çok daha fazla makine yatırımına ihti-yacımız olduğunu açıkça göstermektedir. Bu durumda devlet, Türkiye dekimakine tüketimini arttırmak için her türlü imkânları kullanarak önlem almasıgerekmektedir. Ancak biz 1 Ocak 2008 Salı günü kalktığımızda gördük kileasinglerde KDV oranları %1 den 18 çıkmış. Önce inanmak istemedik an-cak acı gerçeği anladık ki gerçekten leasingde uygulanan KDV oranları %1den %18' e çıkmıştı. Bunun üzerine dernek yetkili organları, daha sonrasektör temsilcileri ile toplantılar yaptık. Böyle bir kararın nedenini ve mana-sını anlamaya çalıştık ancak bulamadık. Konuyla ilgili detaylı raporlar hazır-layarak Maliye Bakanlığı Gelirler Dairesi Müdürlüğüne, Sanayi Bakanlığınave Sanayi Bakanlığına bağlı müdürlüklerle konuyla ilgili toplantılar yaptık veraporlar sunduk. Doğrusunu isterseniz herkes bize hak verdi. KOBİ'lerindesteklenmesi ve her türlü kolaylıkların gösterilmesi konusunda hem fikir ol-duk. Umutlanmıştık. Herkes sırtımızı sıvazladı. Ama değişen bir şey olma-dı. Hala sırtımızda izleri var. Kalkınmanın şeklini merak etmekteyiz. Bugünbakıyoruz ki bir ülkenin kalkınmasında sanayiyi teşvik etmezseniz nasıl kal-kınacağız. Büyük ölçekli firmalar kendi finansal problemlerini bir şekilde hal-lediyor ya da uluslararası yurtdışı firmalarla çözebilme ihtimalleri var. AncakKOBİ'lerin bu imkânları yok ve tek müracaat edebilecekleri kaynak ise lea-sing sistemi. Buradan 3-4 yıl vade ile alacakları makinelerle ülkeye katkıla-rı olacak. Rahmetli Vehbi Koç ticaret hayatına girdiğinde holdingleri mi var-dı. Bakkal dükkânıyla başladı. Rahmetli Sakıp Sabancının Babası Rahmet-li Ömer Sabancı da bu şekilde yetişmiştir.

2008 yılının ilk çeyreğine bakıldığında kriz etkisini göstermemişti. Maki-ne satışlarının istatistikî olarak düştüğünü ve KOBİ'lerdeki yatırımların azal-dığını görüyoruz. Bu da tabii ki kalkınmaya negatif etkisi olan çok büyük birparametre. KOBİ'lerde, özellikle takım tezgâhı ve üretim makinelerinin yatı-rımı % 70 oranında leasing ile gerçekleşmektedir. Bu oran bu dönemde ya-rı yarıya azalmıştır. Bütün bunlardan da apaçık görülüyor ki KOBİ'ler yatı-rımlarını ciddi şekilde yapamamışlar ve azaltmışlar. Buradan da çıkan ma-na, makine tüketimi bu dönemde azalmıştır, buda kalkınmanın ve sanayi-leşmeye negatif olarak yansıyacaktır. KOBİ'ler kırılgandır, alıngandır ve fi-dan gibidir. Bu fidanları besleyelim büyüsünler ki meyvelerini de ona göreversin.

Sanayileşme kalkınmanın temel ana taşı olduğuna göre, bu konudakiyatırımların en açık anlaşılır şekilde desteklenmesi gerekir. Daima söyledi-ğimiz ve savunduğumuz gibi takım tezgâhlarında ve üretim makinelerindeKDV oranları % 1 e indirilmeli, KKDF kaldırılmalıdır. Özellikle bu boyuttaki

73

KOBİ'lere de kolay anlaşılır ve erişilebilir krediler tesis edilmelidir. Dünyada-ki bütün gelişmiş ülkelerin kalkınma modeline baktığımızda benzer örnekle-re rastlıyoruz.

Değerli arkadaşlar buradaki toplantının ve söylediklerimin anlaşılır oldu-ğunu düşünüyorum ve inanıyorum ki KDV oranlarının tekrar, gerek leasing-lerde gerek normal şartlarda % 1 e indirilmelidir. Beni dinlediğiniz için teşek-kür ederim.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler Sayın Hayrettin KAĞNICI. Sayın Hayrettin KAĞNICI benim

biraz önce söylediğim gibi KOBİ’lerin kalkınma açısından ne derece önem-li olduğunu vurguladılar. Gerçekten, burada çok fazla vakit almak istemiyo-rum ama şunu da vurgulamak lazım çeşitli araştırmaların sonucu da yanidünya çapında, Türkiye için yapılan çalışmalardan bahsetmiyorum. Dünyaçapında yapılan çalışmalarda, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin kal-kınma açısından ne denli önemli olduğunu bulan çalışmalar, bu sonuca ula-şan çalışmalar vardır. Bunun tabi çeşitli nedenleri vardır. Bir kere küçük veorta büyüklükteki işletmeler büyümek istemektedirler, bu önemli bir motivas-yondur tabiatıyla.

İkinci olarak da küçük ve orta büyüklükteki işletmeler çok daha esnektirbüyük işletmelere göre buda önemli bir avantajdır diye düşünüyoruz. Halböyle olunca hakikaten küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin, çeşitli yön-temlerle desteklenmesi, önemli olmakta Sayın KAĞNICI da bunu vurgula-mış ve özellikle KDV oranının yine eskiden olduğu gibi %1 olarak uygulan-ması talebini dile getirmiştir. Kendisine teşekkür ediyoruz. Son olarak sözüsayın hocam Prof. Dr. Cumhur ÖZAKMAN beye vermek istiyorum. Sayınhocam Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanıdır. Buyurun ho-cam.

74

Prof. Dr. H. Cumhur ÖZAKMANBahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı

“FİNANSAL KİRALAMA, FAKTORİNG VE FİNANSMAN KANUNUTASARISI” İLE FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNE GETİRİLEN

DÜZENLEMELER HAKKINDA GÖRÜŞLERİMYukarıda anılan Tasarı'da incelemeye konu edilen düzenlemeler, finan-

sal kiralama işlemlerinin maddi hukuka ilişkin hükümleri ile sınırlı tutulmuş,3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'na nazaran getirilmesi amaçlananfarklılıklar üzerinde durulmuştur. Bunun gibi, Kanunkoyucunun, şirketlerinkuruluşuna, faaliyetlerine, denetimlerine, birleşme, devir , bölünme, tasfiye-lerine, yönetim tarzı ve yöneticilerine, şirket birliklerine, benzeri düzenleme-lere ait hükümler Kanunkoyucunun izlediği strateji ve amaçla bağlantılı bu-lunmaktadır.

Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu Tasarı-sı'nın 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'na paralellik arz eden hüküm-lerinin de zamanımız elverdiği ölçüde tartışma ve incelemeye konu edilebi-leceği kuşkusuzdur.

1. Madde 3/c: Tasarı'nın 3. maddesinin (ç) bendi hükmünde, bir işleminfinansal kiralama işlemi sayılabilmesi için üç zorunlu unsur getirilmiş-tir. Bunlardan birincisi, kiralayan ile kiracı arasında, Tasarı'nın 18. vedevamı maddeleri hükmünde yer alan şartlarla bir finansal kiralamasözleşmesinin akdedilmiş olması, ikincisi, finansal kiralama sözleş-mesinin kiralayan tarafını, katılım bankaları, kalkınma ve yatırım ban-kaları ya da Tasarı'daki şartlara uygun kurularak faaliyette bulunanfinansal kiralama şirketlerinden herhangi birinin oluşturmasıdır(md.3/1-d). Üçüncü ve sözleşmenin finansal kiralama sözleşmesiolarak nitelendirilmesine yol açan unsur ise, Tasarı hükmünde öngö-rülen alternatiflerden herhangi birinin sözleşmenin kapsamında bu-lunması, taraflarca kararlaştırılmış olmasıdır. Bu alternatif seçenekler,

a- Kira süresi sonunda malın mülkiyetinin kiracıya ait olacağı-nın sözleşmede önceden kararlaştırılmış olması,

75

b- Kiralama süresinin sonunda kiracıya, malı rayiç bedelininaltında düşük bir bedelle satın alma hakkının tanınmış ol-ması,

c- Kiralama süresinin, malın ekonomik ömrünün yüzde sekse-ninden daha büyük bir bölümü kapsaması,

d- Kiralama süresince yapılacağı kararlaştırılan kira bedelleri-nin toplamının, malın rayiç bedelinin yüzde doksanındandaha büyük bir değeri oluşturması

şeklinde sıralanmıştır.Bu tanımın doğal sonucu olarak da Tasarı'da finansal kiralama söz-leşmelerinin süresi ile ilgili bir hükme yer verilmemiştir. Finansal kiralama şirketlerine, bu unsurları taşımayan kiralama yapa-bilmeleri imkanı tanınmış olmakla beraber, Tasarı'nın (3/c) maddesikapsamı dışında yapılacak kiralamalar, “faaliyet kiralaması” olarak ni-telendirilmiş, bunlar hakkında Tasarı ile getirilmesi amaçlanan düzen-lemelerin uygulama alanı bulamayacağı belirtilmiştir (md.2/3). Halböyle olunca, taşınır mallarla ilgili faaliyet kiralamalarının Borçlar Ka-nunu hükümlerine tabi olacağı kuşkusuzdur.

2. Madde 8/(2): Yurt dışında kurulu şirketlerin Türkiye'de finansal kirala-ma faaliyetinde bulunabilmeleri için en azından “şube” açmaları zo-runluluğunun getirilmesi, Tasarı ile izlenen amacın ve denetimin sağ-lanabilmesi açısından yararlı görülmektedir. “Temsilcilik” kavramı Tasarı'nın (3/i) hükmünde; “Şirketin bağımlı birparçasını oluşturan, herhangi bir finansal kiralama, faktoring veya fi-nansman işlemi yapmamak kaydıyla müşteriler ile şirket merkezi ara-sında irtibatı sağlayan ve şirketin sunduğu hizmetlerin tanıtımı faali-yetlerinde bulunan birim” şeklinde tanımlanmıştır. Hal böyle olunca,sadece irtibat ve tanıtım faaliyetlerinde bulunabilen temsilcilikler, yurtiçinde yaptıkları pazarlama faaliyetleri sonunda buldukları müşteriler-le yurtdışındaki yabancı bir şirket sözleşme akdedecek, bu sözleşmeve yabancı şirketlerin faaliyetlerinin denetiminde büyük zorluklarlakarşılaşacaktır. Yabancı şirketlerin Türk Hukukuna tabi olmamaları,akdedecekleri sözleşmeler ile getirecekleri yetki şartları ve uyuşmaz-lıkların halli için öngörülecek usul, finansal kiralama faaliyetlerine ge-tirilmek istenen sınırlamaların aşılmasına neden olabilecek, haksızrekabet ortamını da davet edebilecektir. Tasarı'nın kanunlaşmasınıtakiben çıkartılacak ilgili yönetmelik ya da yönetmeliklerde bu husus-ların düzenleneceği belirtilmekte ise de, çıkabilecek sorunların yönet-melik hükümleriyle aşılamayacağı kanaatini taşımaktayım. Tasarı'da,

76

yabancı şirketler için şube açılması zorunluluğunun getirilmesi ile tümbu sorunların temelden çözümü mümkün olacaktır.

3. Madde 18/(1):a) Tasarının bu maddesinde, 3226 sayılı Kanunun (4). Maddesi hük-münden farklı olarak “belli bir süre feshedilmemek şartı”ibaresi yer al-mamakta, ayrıca kiracıdan satın alınarak, mülkiyeti finansal kiralamaşirketlerine nakledilen bir malın aynı kiracıya finansal kiralama yoluile kiralanabileceği açıkça belirtilmektedir. Kanaatimce, gerek 3226sayılı Kanunda yer alan ve Tasarıda da yer verilen “başka surette te-min ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malı”ibaresi esasen kiracıdan edinilen malın, aynı kiracıya finansal kirala-ma yoluyla kiralanmasına imkan vermekte ise de, bu hususun açık-ça vurgulanması, uygulamada tartışmalara mahal bırakmaması bakı-mından yararlıdır. b) Tasarı'nın anılan düzenlemesine, “belli bir süre feshedilmeksizin”ibaresinin alınmamış olması bazı tereddütlerin ortadan kalkmasınahizmet edecek nitelik taşımaktadır. Tarafların aralarında anlaşarak fi-nansal kiralama sözleşmesini sona erdirmeleri esasen her zamanmümkün bulunmakla birlikte fesih, teknik anlamda taraflardan birininsözleşmeyi ileriye yönelik tek taraflı sona erdirmesidir. Tasarı'nın 25,30, 31 ve 32.maddeleri hükümlerinde taraflardan birinin sözleşmeyihangi sebeplerle sona erdirebilecekleri, fesih edebilecekleri açıkça,sınırlı olarak belirlenmiştir. Dolayısı ile bu sınırlı olarak sayılan sebep-lerin dışında sözleşmenin taraflarından birinin herhangi bir nedenlefesihine imkan tanınmamakta, özellikle Tasarı'nın 31.maddesinin (2).fıkrası ihtiyacı karşılayacak esnekliği içermektedir.

4. (a) Madde 19/(1): Tasarı'nın 19.maddesinin birinci fıkrası, taşınır vetaşınmaz malların yanı sıra, bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüs-halarının da finansal kiralama sözleşmelerinin konusunu teşkil ede-bilmesine imkan tanımakta, uygulamada duyulan ihtiyacı bir ölçüdekarşılamayı amaçlamaktadır. b) Madde 19/(2): Anılan hükümde; bütünleyici parça ve eklenti nite-liğine bakılmaksızın, asli niteliğini koruyan her malın, bir finansal ki-ralama sözleşmesinin konusunu bağımsız olarak teşkil edebilmesineimkan tanınmaktadır. Bu hüküm bir bakıma, finansal kiralama işlem-lerine özgü olarak bütünleyici parçaların eşyanın mülkiyetine bağla-nacağı kuralının istisnasını teşkil etmekte, böylelikle asıl eşyanın ma-liki, kiracı ya da bir üçüncü şahıs olsa da, bütünleyici parçanın mülki-yetinin finansal kiralama şirketine ait olabilmesini sağlamakta, gerek-tiğinde bütünleyici parçanın asıl eşyadan sökülüp alınması imkanını

77

getirmektedir. Daha çok sıkı maddi bağlantı dışında yerel adete veyaekonomik bütünlüğe göre bütünleyici parça sayılan eşyada uygulan-ma imkanı bulabilecek bu hüküm çerçevesinde (örneğin, kamyonamonte edilen beton pompasının, binanın asansörünün, kamyon yada binadan) , ayrı bir mülkiyet konusu olabilmesine işaretle, bunlarında finansal kiralama sözleşmelerine konu edilebilmesine imkan tanı-maktadır. Asli niteliğini koruyan mal kavramı hem örf hem de ekono-mik bütünlüğü sebebi ile bütünleyici parça niteliğini taşıyan mallar içingeçerli olduğu kadar, asıl eşya ile maddi bağlantısı sebebiyle mütem-mim cüz, ayrılmaz parça niteliği arzeden, fakat buna rağmen bağım-sız maddi varlığını koruyan eşya için de geçerli olabilecektir. Bu çer-çevede, birleşik eşyanın parçaları ya da parçanın sökülmesi halindevasıflarını, ekonomik niteliğini kaybedecek eşyalar asıl eşyadan ayrıolarak finansal kiralama sözleşmelerinin konusunu teşkil edemeye-cektir (Otomobilin, iş makinasının, torna tezgahının parçaları, araziüzerindeki yapı vb.).Bir malın eklentisi üzerinde asıl eşyadan ayrı bir mülkiyet hakkı bulu-nabileceğinden, bu eklenti için bir finansal kiralama sözleşmesininakdi esasen mümkündür.

5. Madde 20/(1): Anılan madde hükmü, kira bedellerinin henüz mal kira-cıya teslim edilmeden önce, sözleşmenin akdinden itibaren tahsilineimkan vermekte, yerleşmiş uygulamanın aksine önemli bir ihtiyacıkarşılamakta, parası peşin ödenmiş, ancak belli bir süre sonra teslimalınabilecek mallarda kira bedellerinin önceden tahsili sebebiyle, fa-iz, maliyet yükünü azaltmakta dolayısı ile kiracıyı da koruyucu özellikarz etmektedir. Bu hale bir sınırlama getirilmiş, malın, sözleşmeninakdinden itibaren en geç iki yıl içinde teslimi öngörülmüştür. Ancakmalın kiracı tarafından beğenilmesi, seçilmesi esas olduğundan,özellikle imali uzun süren ekipmanlarda kiracının talebi ile bazı deği-şikliklerin yapılması, sözleşmenin de kiracı tarafından satıcı, imalatçıile akdedilmesi halinde, iki yıllık emredici sürenin enderde olsa prob-lem teşkil edebileceği kanaatindeyim.

6. a) Madde 22/(1): Tasarının bu hükmünde, finansal kiralama sözleş-mesinin noterde resen düzenleme şeklinde yapılmasına dair emredi-ci kural kaldırılmış, sözleşmelerin geçerlilik şekli adi yazılı şekle bağ-lanmıştır. Tarafların aralarında anlaşarak imza tasdikli ya da noterderesen düzenleme şeklinde sözleşme akdetmeleri de mümkündür,geçerlidir. Daha çok taşınır mallar ile ilgili uygulama bulacak bu hük-mün, taşınmazlar ve siciline tescil için belli bir şekil aranan mallardauygulanması mümkün görülmemektedir. Tapu siciline yapılacak ka-yıtlarla ilgili düzenlemeler, taşınmazlar bakımından yazılı şekil ile ye-

78

tinilmesine imkan bırakmayacaktır. Bu bend hükmünde mevcut “tes-cil ve şerh” ibaresinin herhalde “tescil veya şerh” şeklinde anlaşılma-sı yerinde olacaktır. b) Madde 22/(2-3): Özel bir sicile kayıtlı olmayan mallar ve bu mal-larla ilgili sözleşmelerin Finansal Kiralama Şirketleri Birliği'nde tutula-cak bir sicile kaydı öngörülmüş, özel sicile tabi mallarda tescil veyaşerh dışında keyfiyetin yine Finansal Kiralama Şirketleri Birliği'ne bil-dirilmesi şart kılınmış, malın hukuki durumunun, mülkiyet hakkı ve kı-sıtlamanın suretle aleniyete kavuşması amaçlanmıştır. Finansal kira-lama sözleşmesinin devri, kiracının değişikliği halinde de yapılan ka-yıtların değiştirilmesi öngörülmüştür (md.26/1). Bu kayıtlar, şerh yada tesciller kanaatimce finansal kiralama sözleşmesinin geçerlilikşartı olmayıp üçüncü kişilerin iyiniyetle ayni hak iktisabını engellemeamacına hizmet edecektir. Üçüncü fıkranın son cümlesi ve (5). fıkra-sı hükmü bu amacı ve kayıtların fonksiyonunu açıkça ifade etmekte-dir. c) Madde 22/(6-7): Kiracının, Türk Ticaret Kanunu'nun 823.maddesihükmü uygulanmasında (Türk Bayrağı çekme hakkı ve mülkiyeti) ge-minin maliki sayılacağını ve hava araçları yönünden, 2920 sayılı Si-vil Havacılık Kanunu'nun 49.maddesi hükmünün uygulanmasında,hava aracının maliki sayılacağı hükümlerini getirmekte, bu konudakiihtiyaçların, karşılaşılan hukuki problemlerin giderilmesi amaçlan-maktadır.

7. a) Madde 24/(4-5): Finansal kiralama konusu malın sigorta ettirilmesiyükümlülüğünün taraflardan hangisine ait olacağının sözleşme ilekararlaştırılmasına açıkça imkan tanınmış, mala kiralama süresiiçinde hasıl olacak hasarın veya ziyanın, sigorta tazminatını aşan kıs-mının yine kiracı tarafından karşılanması yolundaki düzenlemeye yerverilmiş ancak bu aşan zararın kiracıdan finansal kiralama bedelleriyolu ile değil, derhal tahsiline imkan tanınmıştır. b) Madde 24 (6): Kiracının seçimi ve talebi üzerine üçüncü kişilerdensağlanan malların kiracı tarafından teslim alınması ihtimalinde, malınayıplarından kiralayanın sorumlu tutulamayacağı hükmü getirilmiştir.Tasarının bu hükmünde açık ya da gizli ayıplardan hangisinin kasdo-lunduğu anlaşılmamaktadır. Sorumluluğunun teslim alınmaya bağla-narak, teslim alana ait alacağının belirtilmesi, sorumluluğun açıkayıplara inhisar ettirildiği kanaatini uyandırmaktadır. Oysa, kiracı ta-rafından seçilip, talebi üzerine satın alınan veya kiracının talebi doğ-rultusunda imal olunan malların kiralayan tarafından teslim alınmasıhalinde dahi malın açık ve özellikle malın kullanımı, işletmeye alın-

79

ması sırasında ortaya çıkabilecek gizli ayıplarından kiralayanın so-rumlu tutulmaması gerektiği kanaatini taşımaktayım. Kiracıdan satınalınıp tekrar kiracıya finansal kiralama yolu ile kiralanan mallarda dakiralayanın ayıptan bir sorumluluğu olmayacağı yolundaki düzenlemeise yerindedir. 8. Madde 25: 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu'nun 16.madde-sine paralel bir düzenleme getiren, Tasarının 25.maddesi hükmünde,finansal kiralama sözleşmesinde kiralayanın yükümlülüklerinin ihlalisayılan; “kiralayanın malın imalatçısı veya satıcısı ile zamanında söz-leşme yapmaması veya gerekli ödemeyi zamanında yerine getirme-mesi” halleri aynen muhafaza edilmekte, malın diğer sebeplerle kira-cıya teslim edilmemesindeki sorumluluk, kiralayanın kusur ve ihmalihaline inhisar ettirilmektedir. Söz konusu değişikliğin, Borçlar Kanu-nu'nda sözleşmeye aykırılık halinde borçlunun kusurlu olduğu, ancakkusursuzluğunu ispatla sorumluluktan kurtulabileceği yolundaki ku-sur karinesinin, ispat yükünün yer değiştirmesine neden teşkil edenbir sonuca ulaştırıp ulaştıramayacağı fevkalade şüphelidir. 3226 sa-yılı Kanunun 16.maddesi hükmüne, Tasarı'nın 25.maddesi ile getiri-len bu ilavenin ispat yükünün yer değiştirmesine neden olmayacağıdüşünüldüğü takdirde, kusursuzluğunun ispatı yine finansal kiralamaşirketine ait olacaktır. Böyle bir halde finansal kiralama şirketinin ku-sursuzluğunu ispat edebilmesi için, satıcı ile yapılabilecek alım-satımsözleşmenin içeriği, akdi ve hükümleri ile ilgili olarak kiracının talimat-larının almasının sorumluluktan kurtulabilinmesi için yararlı olacağıkanaatini taşımaktayım. Anılan ilave ile ispat yükünün yer değiştirmediği kabul edilecek olur-sa gerçekleştirilmek istenen değişikliğin, Borçlar Kanunu'nun genelhükümleri ve Borçlar Kanunu'nun 106. maddesine yapılan atıf sebe-biyle bir farklılık yaratmayacağını düşünmekteyim. Çünkü iki tarafaborç yükleyen sözleşmelerde, borçlu temerrüdü nedeniyle alacaklıyasözleşmeyi fesih ve olumsuz zararını tazmin ettirme hakkını verenBorçlar Kanunu'nun 106.maddesi hükmüne bağlı olarak borçluya,kusursuzluğunu ispatla tazminat ödeme yükümlülüğünden kurtulabi-leceğine ilişkin Borçlar Kanunu'nun 108.maddesinin 2.fıkrası hükmüesasen kendiliğinden uygulama alanı bulunacaktır.Hal böyle olunca Tasarının 25. maddesi ile getirilen farklılık, yapılanatıf nedeniyle sonucu etkilemeyecek, yanlış uygulamalara, kusursuzsorumluluğa meydan verilmemesi açısından açıklayıcı anlama sahipolacaktır.

9. Madde 30/(1-2): Kiracının iflası, ölümü veya fiil ehliyetini kaybetmesi

80

halleri finansal kiralama sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesineyol açan sebepler arasına alınmıştır. Kiracının tasfiye sürecine girme-si, kiracının tasfiyeye girmediği ancak finansal kiralama konusu ma-lın tahsis edildiği işletmenin tasfiyesi hallerinde, kiracının talebi üze-rine sözleşmenin fesih edilebileceği öngörülmüş, sözleşmede bu ko-nularda aksine anlaşmalara imkan tanınmıştır. Sözleşmede aksinehüküm bulunmayan, aksi taraflarca kararlaştırılmamış bu hallerde, ki-racının talebi üzerine kiralayana fesih yetkisi verilmesi uygulamadasakıncalara yol açabilecektir. Bu hallerde taraflardan her birine fesihhakkının tanınması yerinde olacaktır. Kaldı ki; borç ilişkisine bağlı fe-sih hakkı, tek taraflı, kullanılmakla hukuki ilişkiyi sona erdiren bozucuyenilik doğuran bir hak olduğundan, taleple gerçekleştirilemez. Tas-lak'ta yer alan “fesih edilebilir” ibaresi, fesih yetkisinin kiralayana aitolduğu yolunda ise, bunu kiracının talebi şartına bağlı tutmak sakın-caları davet edebilecektir. Kaldı ki, kiracının tasfiye süresine girmesiya da malın tahsis edildiği işletmeyi tasfiyesi, kiralayan bakımından31.maddesinin (2) fıkrası kapsamında, “sözleşmenin devam ettirilme-sinin beklenmeyeceği durumlar”dan sayılabilecektir.

10.a) Madde 31/(1): Kiracının bir yıl, bir yıllık kira dönemi içinde karar-laştırılan kira bedellerini zamanında ödememesi nedeniyle ihtara mu-hatap olması hali, sözleşmenin kiralayan tarafından feshine yol aça-bilecek sebepler arasında sayılmıştır. b) Madde 31/(3): Finansal kiralama sözleşmesinin tarafları arasındabir ihtilaf çıkması halinde ve finansal kiralama konusu malın Mahke-me tarafından kiralayana ya da bir üçüncü kişiye ihtiyati tedbir kararıçerçevesinde teslim edilmesi durumunda finansal kiralama şirketleri-nin, kiralayanın o mal üzerindeki tasarrufu, malın rayiç değeri kadarteminat yatırılması şartına bağlanmıştır. Tüm sözleşme ilişkilerindeolduğu gibi ihtilafın sonucunda kiracı lehine karar çıkması halinde ki-racı, bu teminatı aşan zararını kiralayandan talep edebilecektir. Madde metni incelendiğinde hükümde yer alan “tasarruf” ibaresininteknik anlamda tasarruf işlemlerine ilişkin olmadığı anlaşılmaktadır.Malın mülkiyet hakkının devrinin yanı sıra tedbir konusu malın birbaşka şahsa kiralanabilmesi için de söz konusu teminatın yatırılma-sının aranacağı kanaatindeyim.Üçüncü kişiye tedbiren bırakılan ma-lın Mahkeme kararıyla kiralayana teslimi ancak bu suretle mümkünolabilecektir.

11.a) Madde 33/(1): Tasarının bu maddesinde, finansal kiralama sözleş-mesinin feshine bağlanan sonuçlar kiralayan ve kiracı tarafından ay-rı ayrı ele alınmıştır. Finansal Kiralama Sözleşmesinin, kiralayan ta-

81

rafından feshi ve Tasarının 30.maddesinin (2)bendi hükümleri çerçe-vesinde (kiracının tasfiye süresine girmesi, malın tahsis edildiği işlet-menin tasfiyesi halinde kiracının talebiyle finansal kiralama sözleş-mesinin) feshi halinde malın derhal iadesinin yanı sıra, malın, sözleş-menin fesih tarihindeki değeri ile vadesi gelmemiş finansal kiralamabedelleri ve kiralayanın bu bedelleri aşan zararı karşılaştırılacağı,malın değerinin bu tutardan düşük olması halinde aradaki farkın kira-cı tarafından tazmin edileceği hükmü getirilmiştir. Ancak kiralamasözleşmesi konusu iade edilen malın değerinin, vadesi gelmemiş ki-ralama bedelleri ve kiralayanın bu bedelleri aşan zararlarının topla-mının, malın değerinden yüksek olması ihtimalinde aradaki fark kira-cıya ödenecektir. Tüm bu düzenlemeye rağmen, malın değeri ve varlığı iddia olunanzarar tutarı konusunda taraflar arasında belli bir yargılama süresinigerektirecek ihtilafların çıkması ihtimali son derece yüksektir. b) Madde 33/(3-4): Tasarının anılan düzenlemelerinde, kiracının fi-nansal kiralama sözleşmesinden doğan borçlarının ipotek tesisi yo-lu ile teminat altına alındığı hallerde, bu ipoteklerin paraya çevrilme-sinde 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 150/1 maddesinin uygula-nacağı, kiracının finansal kiralama sözleşmelerinden doğan paraborçlarını ödememesi ihtimalinde kiralayan tarafından noter aracılığıile gönderilen fesih ihtarnameleri hakkında, 2004 sayılı İcra ve İflasKanununun 68/B maddesi hükümlerinin uygulanacağı hükümleri yeralmaktadır. Saygılarımla,

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkür ederim Sayın hocam. Sayın Prof. Dr. Cumhur ÖZAKMAN ho-

camız bir hukukçu ve akademiysen gözüyle finansal kiralama kanun tasarı-sını değerlendirdiler. Değerlendikleri için çok teşekkür ediyorum. Tabi bizbaşlangıçta her konuşmacımıza 15’er dakika süre tanıyalım demiştik. Busüreye tüm konuşmacılarımız gerçekten çok iyi riayet ettiler. Şimdi bilmiyo-rum tabiatıyla diğer konuşmacıları dinledikten sonra daha önce konuşmala-rını yapan konuşmacılarımızın belki eklemek istedikleri şeyler olabilir. Tabikısa olmak koşuluyla bu şekilde söz almak isteyen varsa, ben söz vermekisterim. Belki BDDK bir şeyler söylemek isteyebilir hocanın konuşmasındansonra.

82

SORU-CEVAP

ALİ RIZA KERİMOĞLUHocamın söylediklerini not aldım. Bunlar değerlendirilebilir şeyler, çünkü

takdir ederseniz ki aslında finansal kiralama sözleşmeleri gerçekten borçlarhukuku, ticaret hukuku çok kompleksli geliyor. Bazı hükümleri gerçektenkoymaya çekiniyoruz. Yani ilerisinde neler olacak, ne tip değişikliklere se-bep verebilecek, tespit etmesi gerçekten güç. O yüzden dikkat edilirse mev-cut finansal kiralama kanununun birçok hükümleri aslında korunuyor. Buyönde de bir eğilim var yani aslında o bazı şeylerin değiştirilmesi, meselaborçlar hukukunda değişikliğe ihtiyaçlar var bazı şeylerde. Ticaret kanunudeğişecek önümüzde, onunla ilişkili bazı değişikliklere ihtiyaç var. Mesela,finansal kiralama sözleşmesi gerçekten de vergisel boyutuyla diğer genelhükümler dediğimiz ticaret kanunu borçlar kanunu yönüyle çok derinleme-sine incelenmesi gereken bir şey. Dolayısıyla hocamın söylediklerini bennot aldım. Tabi temel hatalarda olabilir mesela tescil, beşer yazım hatalarıolabilir. Bunlar tabi çıkarılabilir şeyler. Bazı şeylerin netleştirilmesi, dediğimgibi yine söz konusu olabilir. Bunlar doğru ölçütler getirildiği sürece, yaniorada anlatıldığı sürece bunların olabilmesi muhtemeldir. Bu noktada eğermuğlâk kalan tarafların objektif kriterler çerçevesinde netleştirilebiliyorsa bukanunda değişikliklere tabi dediğim gibi. Bu ölçütler benimsenirse bu ölçüt-lerin bu kanuna girmesinde, tarafların hak ve hükümlülüklerini netleştirdiğisürece bunlarda bir sakınca yok.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler Sayın KERİMOĞLU, başka söz almak isteyen var mı efen-

dim. Buyurun. BİR KATILIMCITabi bu kanunla, çağdaş bir finansal uygulamalar getiriliyor, yeni mües-

seseler getiriliyor. Ama finansal kiralama tarafını düzenliyor. Ayrıca bunlarınbirde vergi kanunlarıyla bağlantısının kurulması lazım eğer kurulmazsa, Er-sun beyinde söylediği gibi birçok problemle karşılaşacağız. KDV problemitamam, o ayrı bir olay ama kanunun daha iyi işlemesi daha sorunsuz işle-

83

mesi için ayrıca bu hususun şimdiden çalışılmaya başlanması gerektiğinidüşünüyoruz. Teşekkür ederim.

İBRAHİM HALİL ÇİFTÇİEfendim sektör olarak Mehmet beyin şahsında maliye bakanlığımız bü-

rokratlarından istirhamlarımız var. Sağolsunlar müteşekkiriz. Söyleme imkâ-nı olmadı başta Sayın Müsteşar olmak üzere maliye bakanlığı bürokratları-mızdan ne vakit olursa olsun kısa zamanda bize dönüldüğünü sorunlarımı-zı dinleyecek boyutta geniş zaman ayırdıklarını biliyoruz, şahit olduk ve bi-zimle ilgili konuların büyük ölçüde siyasi karar olduğunu da biliyoruz. Dola-yısıyla değerli bürokratları bizim sorunlarımızı siyasi otoriteye anlatmaktadestek ve yardımcı olmalarını diliyoruz. Diğer taraftan Hayrettin Bey görü-şünü çok net bir şekilde ortaya koydu. Bizde hep sektörün ve piyasanın içe-risindeyiz, reel sektör temsilcilerinin tamamının görüşü eski uygulamaya dö-nülmesi. Dolayısıyla bizde reel sektörle beraber yani “beline kazmayı yiyen-ler” diyoruz ki eski uygulamaya dönülsün. Bu tabi sürekli olmayabilir. Amabir geçiş dönemi olabilir. Şartlarda son derece uygun, devletimizin ekonomi-yi canlandırma yönünde. Muhtelif paketler açıkladığını çeşitli tedbirler getir-meye gayret gösterdiğini biliyoruz. O fasıldan bizimle ilgili sorunlarında çö-zülebileceğini düşünüyoruz. Temenni ediyoruz. Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler. Dinleyicilerimizin soruları ve katkıları olabilir diye ben salo-

na, dinleyicilerimize dönmek istiyorum. Soruları isminizi ve soyadınızı söy-leyerek sorarsanız ve kime soracağınızı da belirtirseniz çok memnun olu-ruz. Buyurun efendim.

OSMAN ARSLAN TUNÇELLİEfendim adım Osman Arslan TUNÇELLİ, ben TOSYÖV mütevelli heye-

ti üyesiyim. Aynı zamanda Türkiye Bilişim derneğinin denetim kurulu başka-nıyım. Sizleri baştan aşağı dinledim. İki tane önemli olaya el koymak istiyo-rum. Bir tanesi, yanlış yönde gidiyorsunuz.

1.Maliye bakanlığından özellikle leasing sektörüyle ilgili bir şey çıkarmakiçin verdiğiniz mücadeleden büyük bir netice alacağınıza inanmıyorum.Çünkü orası gelir elde etmek isteyen bir yer size o gelirden bir şey kaydır-mayı düşünmez. Müracaat edeceğiniz makam bana göre yanlış sizin müra-caat edeceğiniz makam, sizin sektörünüzle ilgili olan yerdir. Neresidir o,odalar birliği başkanlığı Rıfat HİSARCIKLIOĞLU ve TOSYÖV başkanı Hil-mi DEVELİ bu ikisini evvela önünüze alacaksınız. Çünkü bu ikisini önünüzealdığınız zaman siz arkanıza 1 milyon 800 KOBİ’yi alıyorsunuz demektir.Hâlbuki siz ferden savaşıyorsunuz. KOBİ’lerle beraber götürmeniz lazım buişi. Bir kere burada taktik hatası var. Özür dilerim lütfen Maliye ile ilgili olan

84

ilişkilerinizi devam etmenize karışmak istemiyorum. O sizin teknik sorunla-rınız. Ama eğer siz %1’e inmek istiyorsanız KDV’de maliye bakanlığı yolun-dan değil KOBİ’leri ayağa kaldırarak isteyin. O zaman gelir bu iş.

2.Hocamızın temas ettiği çok güzel bir konu var. Özellikle bilişim sektö-ründe beni ilgilendiren bir konu. Yazılım sektöründe 2 türlü ayıp var malu-munuz. Bunlardan biri görünür, bir tanesi de gizli ayıp. Genellikle görünürayıbı bulamazsınız orası makine değil teknik bir özellikleri yok. Koyduktansonra hatta başından değil çok sonra ortaya çıkar. Dolayısıyla yazılım sek-törü ile alakalı olan işlerde eğer sonuçta bunun sorumlusu leasing sektörüderseniz ki öyle anlıyorum. Çünkü bütün leasing sektörü, baştan aşağı ço-ğu yazılım sektörü bilgisinden uzak olan insanlardır. Dolayısıyla bir açmazaalmış oluyorsunuz. Makinede hiç olmazsa gelen tip, standart, numara, kodvs. belki bir aranan özelliği yakalamak mümkündür, ayıplı olup olmadığı gel-diği zaman kırık mıydı? Sağlam mıydı? Gözetim firmasına verirseniz o tek-nik sorunlara bakar sağlamıydı diye. Nispeten onun biraz ayıbını önlemeimkânınız var. Yazılımda pek yok çok iyi bilmeniz lazım hani kodlarla hangisitemle yazdığını ve ne şekilde yazıp da bu işin baştan değil daha sonra giz-li ayıbın ortaya çıkacağını. Ayıbı da leasing sektörünün üstlenmesi bana gö-re abesle-iştigal etmiş olur. Bu konuyu özellikle önünüze koyun. Bunu baş-tan önünüze koymanız lazım. Çünkü tamamıyla gizli ayıp içersindedir. Te-şekkür ederim efendim.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYASizin zannediyorum sorunuz yok eleştiriniz vardı. BİR KATILIMCIŞimdi ben orda gizli ayıp açık ayıp, kanun bunda gizlimi açık mı olduğu-

nu söylemiyor. Ama teslim alan bundan haberdar, ne diyor kanun; eğer ki-racı teslim alırsa, ayıplardan sorumlu değildir. Ama leasing şirketi teslimalırsa ayıplardan sorumludur. Bu teslim almaya bağlı inceleme hukukta açıkayıplar içindir. Dolayısıyla gizli ayıp probleminin bu hareket noktasından ha-reketle devam edeceği kanaatindeyim. Yoksa kanunda şöyle deniyor böyledeniyor diye bir açıklık yok. Ayıplardan diyor. Ama bunu teslime bağladığı-nız anda bunun sonucu nedir? Bakıp ta doğru dürüst alsaydın. Gizli ayıplar-dan sorumluluk o zaman kime ait olacaktır sorusu çıkıyor. Bu benim ancakkişisel kanaatim tabi kanunun gerekçesine bir şey bulamadım. Ama belki biraçıklığa kavuşturulabilir diye düşünüyorum.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkür ederim sayın hocam. Başka soruya da katkıda bulunmak iste-

yen. Buyurun efendim.

85

FATMA DİKİCİİsmim Fatma DİKİCİ, benim sorum aslında biraz ileriye dönük olacak.

Sorunlardan bahsediyoruz. Buda karşımıza çıkması muhtemel bir sorun gi-bi diye düşündüm ben. Sanıyorum sorum Mehmet beye olacak. Ersun be-yinde katkısı olabilir. Teşvik uygulamalarıyla ilgili bugünlerde herkesin gün-deminde zaten bir şekilde genel çerçevesi çizildi. Herkes konumunu ya dayerini nerede yer alacağını bilmek istiyor. Şimdi eski uygulamada teşviktenfinansal kiralama şirketleri yararlanıyordu. Bu şekilde bir madde mevcut ta-sarıda da var hala. Yani kiracıya sağlanacak teşviklerden finansal kiralamaşirketleri yaralanacaktır şeklinde. Şimdi KDV ve diğer teşvik unsurlarında buuygulanabilir ama eskiden yatırım indirimi vardı şimdi indirimli kurumlar ver-gisi yeni teşvik unsuru olarak önümüzde bunun uygulanabilirliği biraz zoragiriyor gibi itibariyle çünkü indirimli kurumlar vergisi yapanın o yatırım son-rasında elde edeceği kazançlara bir teşvik getiriyor. Şimdi burada bir kar-maşa çıkacak. Çünkü finansal kiralama şirketi yatırımı yapan firma değilama mülkiyeti elinde bulunduran ve harcamayı yapan firma olacak. Yatırımyapan kiracıda sanıyorum şuan ki taslak kanundaki teşvik maddesi sebe-biyle de çünkü orası da finansal kiralama şirketinin yararlanacağını belirti-yor. Öyle bir çıkmaz olabilecek gibi onu bir hatırlatmak istedim. Teşekkürler.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler. Sayın ATUĞ galiba soru size.MEHMET ATUĞYani tabi sorun gözüküyor gibi. Kanunda çözüm üretilmesi karmaşa ola-

cağa benziyor.FATMA DİKİCİBahsettik zaten şuan açıklanan sistemle ilgili söylem KOBİ’ler üzerine

onların gelişmesine ve yeni yatırımlar yapmasına dönük bir çalışma hedef-leniyor. Leasing sektörü olarak bizde orayı hedef alıyoruz. Bir taraf bir şey-den vazgeçecek gibi duruyor. Onu bir ele almak lazım diye düşünüyorum.Teşekkürler.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYASayın BAYRAKTAROĞLU sizin yorumunuz olabilir mi?ERSUN BAYRAKTAROĞLUYok aslında tabi bir uygulamanın nasıl olacağı görülecek ama bu bana

hep şeyi çağrıştırıyor. Hep aynı noktaya geliyorum. Kanun yapmak çok ko-lay bir şey değil, önlem getirmek kolay bir şey değil. Konunun bir tomar yö-nünü düşünmek lazım, bir tarafı açık kalıyor. Uygulamada çözümler buluna-

86

biliyor bunlara ama kanun yapılma sürecinde çok ciddi bir koordinasyonunolması konunun bütün paydaşlarla çok iyi bir şekilde tartışılması gerektiği-ne inanıyorum. Yinede bütün sorunların çözülmesi mümkün değil ama gö-rüyoruz ki bu paylaşım bile ben hazırladım sen kontrol et meclise sevk etşeklinde oluyor. Bunun başka bir çözümünün olması lazım ve buda koordi-nasyondan başka bir şey değil gibi görünüyor.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYABaşka soru var mı efendim. Buyurun. AV. MURAT GÜVENİş leasing adına burada bulunuyorum. Ben fiilen finansal kiralama sektö-

rünün diyelim yasal uygulaması çerçevesinde 18 senedir bu işin içindeyim.18 yıllık uygulama süreci içinde bu 3226 sayılı yasa bir kaynak oldu. Fakatbununda bir takım eksiklikler içerdiği tartışmasız. Sayın hocamda buna de-ğindi. Benim gördüğüm bir eksiklik olayı sadece tarafı değil birde adalet ba-kanlığı ve yargısal makamlarında bu işte rol almaları olumlu bir şekilde rolalmaları yönünde. Şunu belirtmek istiyorum. Şimdi bu finansal kiralamasözleşmesine konu olunan malın kiracı şirketin iflası halinde veya kiracı şir-ket diyelim veya kiracı gerçek bir şahıs da olabilir. İcra takibine uğramalarıhalinde burada 19. madde 3226 sayılı yasada söz konusuydu. Burada de-niyordu ki 19. maddede kiracının iflası halinde iflas memuru icra ve iflas ka-nunu 221. maddesinin 1.fıkrası hükmüne göre; büro teşkilinden önce finan-sal kiralama konusu malların terfikine karar verir. İflas memurunun bu kara-rına 7 gün içinde itiraz edilebilir. Benim bu 18 senelik uygulama dönemindegördüğüm kadarıyla iflas müdürleri kesinlikle böyle bir karar vermekten ka-çınıyorlar. Bir sorumluluk almak istemiyorlar açıkçası. Ne oluyor o zaman,birinci alacaklar toplantısı düzenleniyor. İcra iflas kanunu prosedürü çerçe-vesinde. Orada bir İflas idaresi işliyor. İflas idaresi mahkeme tarafındanonanıyor ve iflas idaresi ancak bu malların iflas masası dışında kalıp kalma-yacağına karar veriyor. Şimdi bu madde aynı şekilde yeni yasada da kon-muş. Yani kelimesi kelimesine bakıyorum aynı yasada muhafaza ediliyor.Bence burada yanlış da ısrar etmenin bir faydası yok. Fiilen bu madde 3226sayılı yasada getirilen bu madde iflas müdürleri tarafından maalesef uygu-lanmıyor. İkinci olay, iflas olayında daha öte kiracıların icra takibine uğrama-sı olayı. Burada da eski yasada veya halen yürürlükte bulunan yasada kira-cı aleyhine icra ve takip yapılması halinde icra memuru finansal kiralamakonusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir. İcra memurunun ka-rarına karşı 7 gün içinde itiraz edebilir hükmü var. Bu maddede aynı şekil-de yeni yasada da muhafaza edilmiş şekilde. Şimdi benim bu yıllar boyu uy-gulama çerçevesinde kesinlikle icra memurlarının bu malın takibi dışındatutulmasına olumlu bir karar vermediği şeklinde. Ret kararı veriyorlar. Buyu-

87

run diyorlar siz mercide sorununuzu çözün diyor. O zaman siz icra tetkikmercine dava açmak zorunda kalıyorsunuz. Bu malın finansal kiralama şir-ketine ait olduğunu ispatlamak durumundasınız ve genelde de artık mahke-meler bu konuda bir bilirkişi tayin ediyorlar ve bilirkişi mal eğer tabi ortadabulunuyorsa diyelim kaçırılmamışsa yeddi emin tarafından inceleme yapılı-yor ve o rapor doğrultusunda mahkeme olumlu veya olumsuz bir karar ve-riyor. Burada dikkat edilecek konu maddede 3. bent olayı bu itirazlar tetkikmercicince en geç 1 ay içinde karara bağlanır diyor. Açıkça söylüyorum be-nim 18 yıllık uygulama çerçevesi içinde bir iki istisna hariç hiçbir icra tetkikmercinin 1 ay içinde bu konuda karar verdiğini görmedim. Çünkü zaten birdava açtığınız zaman mahkeme bir duruşma açıyor ve bu duruşmaya en az2 ay sonraya gün veriyor. Şimdi bir dava açarsak diyelim ki finansal kirala-ma şirketinin bir malı hacz edildi. Mutlaka adi tahlilden sonraya verilecektir.Dolayısıyla bu maddenin düzenlenirken ve tekrar ele alınırken olay sadeceBDDK’nın değil aslında bence adalet bakanlığının burada icra memurlarınave iflas memurlarına bir çalışma yapması gerekiyor. Şimdi benim başımdangeçen bir olay oldu. Bizim kiracı beni arıyor, şirketimizi arıyor. İcra memuru-nu şikâyet ettik. Finansal kiralama sözleşmesini göstermemize rağmen mal-larımız hacz edildi. Görevi kötüye kullanmaktan dolayı suç duyurusunda bu-lunduk. Savcılık takipsizlik davası verdi. Dolayısıyla bence uygulanması çokzor olan bir madde söz konusu teşekkür ederim sabrınız için.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYAKatkınız için çok teşekkür ederiz. Sayın hocam bu konuda bir şey söyle-

mek ister miydiniz?PROF. DR. CUMHUR ÖZAKMANDaha çok işleyişle ilgili problemler var. Biz burada işleyişle ilgili problem-

lerin bir ölçüde kalıbında da halledilmesi çabasını gösteriyorsak, yani adres-ler farklı zaten arkadaşımda bunu söyledi. Biz bunları olduğu gibi uygulaya-mıyoruz ama buraya da bir ışık tutun şeklinde anladığım kadarıyla. Ama ta-bi kanun koyucunun görevi de bu mudur değil midir? Oldukça şüpheli.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYABu o zaman belki İktisadi Araştırmalar Vakfı’mızın bir başka konulu se-

mineri de olabilir diye düşünüyorum. Soru yok zannediyorum efendim. Birsoru daha alabiliriz. Buyurun efendim.

HAKAN GÜLELÇEFinansal Kiralama derneği. Başta Sayın Mustafa UYSAL’ın söylediği bir

açıklaması içinde bir bölüm vardı, bunun altını çizmek istiyorum. Katma de-ğer vergisinde eğer yansıtma mümkün olmuyorsa, mekanizma iyi çalışmı-

88

yorsa burada bir arıza vardır demektir dedi. Şimdi bunu altını çizelim veMehmet ATUĞ beye dönüp soralım. Eğer bu sorunsa niçin siyasilere yönel-tiyoruz bu konuyu. Bu eğer teknik sorunsa bunun maliye tarafından siyasi-lere bir öneri olarak götürülmesi gerekir. Bunun peşinden bizim koşmamızgerekmez. Bilmiyorum yanılıyor muyum? Diğeri Sayın Veysi SEVİĞ’in ko-nuşmasında dikkatimize getirdiği nokta, başlamış olan işlemlerdeki katmadeğer vergisi değişiklikleri. Şimdi konuyu belki anlamak için zaten şuandamevcut olan kanunda operasyonel kiralama yok. Ama mevcut olan kanuntasarı üzerinde ayrı ayrı düşünürsek, tasarıyı dikkate alırsak o zaman belkioperasyonel kiralamada bu olabilir. Fakat finansal kiralama bir bütündür.Her bir kirasını ayrı bir teslim olarak değerlendirmek, teknik olarak doğrudeğildir. Bu çünkü belli kanunda vergi usul kanununda ve yeni finansal kira-lama kanununda belirtilmiş unsurları var. Bu unsurlara uyuyorsa bu finansalkiralamadır. Bu bir bütün olarak teslimdir. Bir bütün teslimin KDV oranlarınınfarklı farklı yapmak mümkün değil. Birde bunu yönetmemiz mümkün değil.Bunu belki biraz detay olacak ama söylemek zorundayız. KDV oranlarıgümrük tarife istatistik pozisyonu bazında belirlenmeye başlandı. Fakat bizbir finansal kiralama sözleşmesi yapıyoruz ve bir tane ödeme planı var. Buödeme planının altında 5 çeşit mal var. Finansal kiralama şirketlerinin alt ya-pıları G tip bazında mal takip etmeye uygun değil. Bu uygulanabilir bir şey-de değil teknik olarak. Ayrıca vergilendirme açısından da doğru bir şey ol-madığını düşünüyorum. Son olarak üçüncü konuda Bülent beyin bahsettiği,teşvik konusu mallar, teşvik konusu malları biz satın alırken istisnadan ya-rarlanıyoruz her bir kira ayrı bir teslim sayıldığı için onlar malın tabi olduğuorana tabi oluyor. Yani yatırımcı finansal kiralamayla finanse etmeyi tercihederse fiilen KDV istisnasında yararlanmamış oluyor. Bu üç konu diğer ver-gi konularımızın dışında tutulabilir. Bunlar teknik konular, arızalar diyeyim.Yani bunu meclise siyasilere havale etmeden hemen çözümlenebilir vebunların çözümlenmesi hemen işlem hacmine de anında yansır. Birde tasa-rıyla ilgili bu 33.madde ile ilgili değer konusunu konuşuyoruz. Bizim değer-le alakamız yok. Değeri tartışmakta istemiyoruz. Bizim içi değer satıldığın-da kasamıza giren paradır. Yani şu değer bu değer bizim konumuz değildir.Geri dönen mal satılırsa bu para eğer kiracının borcu varsa mahsup edilir.Takipler sırasında mal satılana kadar paramızı da tahsil etmişsek aldığımızparayı da iade ederiz. 33. maddeyle ilgili görüşümüz budur aslında. Teşek-kür ederim.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler. Sayın Mehmet ATUĞ. MEHMET ATUĞBizim KDV indirimimiz hem teknik hem siyasi. Teknik çalışmayı yapıp, si-

89

yasiler o çalışmayı kabul etmesi gerekir ki çözüme ulaşabilelim, yoksa tek-nik çalışma olarak bizim raflarımızda kalır. Bizim açımızdan problem yok.Bize gelen taleplerin hepsini değerlendirir gerekli çözüm yollarını biz suna-rız.

BAŞKAN: PROF. DR. ŞAHİN AKKAYATeşekkürler. Bütün konuşmacılarımıza ve sabrınız için siz dinleyicilerimi-

ze çok teşekkür ediyorum ve finansal kiralama sektörünü, KOBİ’lerin ve ül-kemizin tüm sorunlarının çözülmesi dilekleri ile panel oturumunu kapatıyorsaygılar sunuyorum efendim.

İ.A.V. MÜDÜRÜ NAHİT ÖZENBende başkan ve konuşmacılara çok teşekkür ediyorum. Bir iki dakika-

nızı daha alacağım çok özür dileyerekten. Katılamayan fakat başarı dilekle-rini telgrafla iletenleri okuyorum. Devlet Bakanı Selma Aliye KAVAK, DevletBakanı Cemal YILMAZ, Devlet Bakanı Faruk Nafiz ÖZAK, Çalışma BakanıSayın Ömer DİNÇER, Sayın Mehmet Akif HAMZAÇEBİ, Sayın Rıfat Hİ-SARCIKLIOĞLU ve Sayın Kadir TOPBAŞ.

Efendim son bir plaket törenimizi yaptıktan sonra oturumu kapatıyoruz.Bu arada bu seminerin oluşumunda bu salonu bize tahsis etmek sureti ilekatkıda bulunan Milli Reasürans yönetimine ve bu konuda bizlere yardımcıolan Halkla İlişkiler bölümüne huzurunuzda teşekkür ediyorum ve plaketle-ri takdim etmek üzere Sayın Bülent TAŞAR beyefendiyi kürsüye davet edi-yorum.

90

fİnansal kİralama sektÖrÜnÜn vergİsel boyutu … · 2019. 11. 8. · fİnansal kİralama...

Documents