focused and quick (faq) issue 131 · 2018. 8. 29. · (global value chain)...

FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 131 เครองชวดหวงโซมลคาเพมการผลตในการคาระหวางประเทศ

(Global Value Chain) และประโยชนตอการประเมนภาวะเศรษฐกจ ธรภาพ แพงสภา, วรวทย มโนปยอนนต,

วรษฐา ประจงการ และ สขใจ วองไวศรวฒน

July 23, 2018

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย ธรภาพ แพงสภา, วรวทย มโนปยอนนต, วรษฐา ประจงการ และ สขใจ วองไวศรวฒน

1

Source: https://www.greenbiz.com/article/9-supply-chain-tech-companies-you-should-know

บทน า

ภาคการสงออกเปนเครองยนตหลกทขบเคลอนเศรษฐกจไทยใหเตบโตในชวงหลายทศวรรษทผานมา อยางไรกด หลายฝายมกตงค าถามวานอกจากตวเลข การขยายตวทางเศรษฐกจทดขนแลว การพงพาการคาระหวางประเทศนนสงผลดตอภาคเศรษฐกจจรงมากนอยเพยงใด บทความนจดท าขนเพอตอบค าถามดงกลาว ผานการพฒนาเครองชเพอวดผลประโยชนทไทยไดรบจากการคาระหวางประเทศในชวงผานมา

ทงน การใชขอมลสถตการคา ตามกระบวนการศ ลกากรท เ ร าค น เคย เพ อตอบปญหาข า งต นน น มขอจ ากดอยมาก เนองจากการคาระหวางประเทศทขยายตวอยางตอเนองนบตงแตป 1995 เปนการขยายตว

ของการค าส นค าข นกลาง (Intermediate goods) มากกวาการขยายตวของการคาสนคาขนสดทาย (Final goods) ซงสะทอนถงการผลตทเปนแบบหวงโซมลคา Global Value Chain หรอ GVC) ทมากขน โดยขนตอนการผลตสนคาทถกแบงยอย และกระจายตวไปอยในประเทศตางๆ น เองทท าใหขอมลสถตการคาตามกระบวนการศลกากรทใชอยางแพรหลายในปจจบนประสบปญหา “Double-counting” เนองจากขอมลสถตการคาของทกประเทศจะบนทกขอมลการสงออกและน าเขาของสนคาขนกลางทผานพรมแดนซ ากนหลายครงจนกวาจะถกน าไปผลตสนคาขนสดทาย จงท าใหตวเลขสถตการคาดงกลาวมมลคาคอนขางสง และ overestimate ประโยชนสทธทประเทศหนงๆ ไดรบจาก

“แมตวเลขมลคาการสงออกและน าเขาจะมประโยชน ในการประเมนพฒนาการการคาระหวางประเทศ

แตผลประโยชนทางการคาทแตละประเทศไดรบจรง อาจไมสามารถสะทอนไดดวยขอมลขางตน

เครองชใหมทอยในรปมลคาเพมจงถกสรางขน เพอกาวขามปญหาดงกลาว และขยายศกยภาพ

การวเคราะหสไปอกระดบหนง”

การผลตแบบหวงโซมลคา (Global Value Chain: GVC) ท าใหขอมลสถตการคาตามกระบวนการศลกากรทใช อยางแพรหลายในปจจบนประสบปญหา “Double-counting” เนองจากมการบนทกขอมลการผานพรมแดนของ สนคาขนกลางซ ากนหลายครงจนกวาจะถกสงออกเปนสนคาขนสดทาย ท าใหขอมลดงกลาว overestimate ประโยชนสทธทไทยไดรบจากการคาระหวางประเทศ และเพอกาวขามขอจ ากดของขอมลสถตการคาดงกลาว บทความนไดน าเสนอ การสรางขอมลการคาระหวางประเทศในรปของมลคาเพม (Trade in Value-added) รวมถงเครองชวด GVC เพอให เขาใจความเชอมโยงของการคาระหวางประเทศและท าใหการประเมนผลประโยชนสทธทไทยไดรบจากการคา ระหวางประเทศมความถกตองมากขน ซงพบวาในชวงป 1995-2011 การมสวนรวมของไทยใน GVC โลกเพมขนไมมากนก และกระจกตวในการผลตขนปลายน าเปนส าคญ ซงทผานมาไทยไดประโยชนจากทงมลคาสงออกและการจางงานทเพมขน แตอยางไรกด แนวโนมการใช Automation แทนแรงงานทเพมขน อาจท าใหไทยไดรบประโยชนจากการเปนสวนหนงของ GVC โลกมากเทาเดม

https://www.greenbiz.com/article/9-supply-chain-tech-companies-you-should-know

FAQ ISSUE 131 เครองชวดหวงโซมลคาเพมการผลตในการคาระหวางประเทศ (GLOBAL VALUE CHAIN) และประโยชนตอการประเมนภาวะเศรษฐกจ

Jul 23, 2018


2

การท าการคาระหวางประเทศ นอกจากน ปญหา Double-counting ยงท าใหการวดมลคาเพมทประเทศนนๆ สรางขนในการสงออกนนมความซบซอนมาก เนองจากการแยกแหลงทมาของมลคาเพมในการผลตสนคาหนงชนวามาจากประเทศใดนนท าไดยาก

เพอกาวขามขอจ ากดของขอมลสถตการคาดงกลาว บทความนจงน าเสนอการสรางขอมลการคา ทอยในรปของมลคาเพม (Trade in Value-added หรอ TiVA) โดยใชฐานขอมลตารางปจจยการผลตและผลผลตระหวางประเทศ (Inter-Country Input-Output หรอ ICIO) ซงจดท าโดย Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) และน าเครองชจาก TiVA ทไดมาศกษาพฒนาการของ GVC ของโลกและของไทย

เนอหาในบทความนจะแบงออกเปน 3 สวน ประกอบดวย (1) องคประกอบ ICIO วธการค านวณ TiVA และเครองช GVC (2) พฒนาการของ GVC และ (3) นยเชงนโยบาย

I. องคประกอบ ICIO การค านวณ TiVA และเครองช GVC

ICIO เปนการรวบรวม IO Table ของ 61 ประเทศ และสามารถแยกกล มส นค าและบร การออกเป น 34 อตสาหกรรม โดยเปนขอมลรายปตงแตป 1995 จนถง ป 2011 ซงบทความนไดแสดงตวอยาง ICIO แบบยอ

ตารางท 1: 2x2 ICIO Table

ทประกอบดวย 2 ประเทศ และ 2 อตสาหกรรม ในตารางท 1 โดย Z11

AA หมายถงมลคาของสนคาในอตสาหกรรม 1 ทผลตในประเทศ A และถกใชในอตสาหกรรม 1 ของประเทศ A และหากอานตารางในแนวต ง (กลองส แดง) จะหมายความวาในการผลตสนคาอตสาหกรรม 1 ของประเทศ A มลคา X1

A จะตองใชปจจยการผลต (Input) มลคา Z11AA

Z21AA Z11

BA Z21BA และมลคาเพม V1

A

การค านวณ TiVA จากตาราง ICIO

TiVA ถกค านวณจาก ICIO ผ านการสร า ง Matrix ของมลคาการสงออกทอยในรปแบบมลคาเพม หรอท Koopman et al. (2010) เรยกวา Matrix VBE ซง Matrix ขางตนจะถกค านวณมาจาก 3 Matrix ยอย ไดแก Matrix V Matrix B และ Matrix E

Matrix B คอ Input-coefficient matrix หรอ Leontief inverse matrix ซ ง เ ป น Matrix ท เ ก บ ค าสมประสทธทสะทอนถงสดสวนการใชสนคาหรอบรการในอตสาหกรรมตางๆ เพอการผลตสนคาหรอบรการ แตละชนด ซงอาจมาจากภายในหรอนอกประเทศ โดยค านวณจากการเขยนสมการเสนตรงทมาจากการอาน ICIO ในแนวนอน (กลองสเขยว) ซงสามารถตความไดวาการผลตสนคาในอตสาหกรรมท 1 ของประเทศ A จะตองถกน าไปใชเปนวตถดบในการผลตสนคาขนกลางหรอถกใชในรปแบบสนคาขนสดทาย ทงในหรอนอกประเทศ หรอ (1)

X1A = Z11

AA + Z12AA + Z11

AB + Z12AB + F1

AA + F1AB

z

z


Jul 23, 2018


3

และจากขอเทจจรงท total output จะตองเทากบ total input แลวนน Z ในสมการสามารถเขยนใหอยในรป Aij

rsXjs (โ ด ย 𝑖, 𝑗 = 1,2 แ ล ะ 𝑟, 𝑠 = A, B ), โ ด ย ท

Aijrs =

Zirs

Xjs โดย subscript 𝑖 สะทอนถงอตสาหกรรม

ใ น แ น ว นอน (row sectors) ข ณ ะ ท 𝑗 ส ะ ท อนถ งอตสาหกรรมในแนวตง (column sectors)

และ Aijrs คอ input coefficient ทสะทอนถง

สดสวนของ input ทผลตใน sector 𝑖 โดยประเทศ 𝑟 และถกใชในการผลตใน sector 𝑗 ของประเทศ 𝑠 หรอ

(2)

แ ล ะ ห า ก ย า ย intermediate inputs terms ไ ป อยทางซายมอของสมการ เราจะไดสมการในรป

(3) ดงนน เราสามารถแสดงระบบการผลตและการคาแบบย อท ป ระกอบ ไ ปด ว ย 2 ประ เทศ และ 2 กล มอตสาหกรรมในรป matrix ไดดงสมการ (4)

(4)

และสามารถเขยนใหอยในรปแบบ block matrix ไดดงสมการ (5)

(5)

โดยท 𝐵 คอ block Leontief inverse matrix ซงสามารถเขยนใหอยในรปแบบยอไดดงสมการ (6)

(6) Matrix V คอ value-added coefficient

matrix ซงค านวณมาจาก 1x4 value-added vector จาก row VA ของ ICIO (กลองสเหลองในตารางท 1)

(7)

ซ ง เราสามารถแปลงคา value-added vector เปน value-added coefficient vector โดยการน า value-added vector มาหารดวย total output vector และคาสมประสทธทไดจะสะทอนถงสดสวนของ value-added ตอ total output

(8)

และเขยนใหอยในรปแบบ block matrix

(9)

และเมอน า Matrix V (9) มาคณดวย Matrix B (6) เราจะได value-added share matrix (VAS)

(10)

โดย column แรกของ VAS แสดงสดส วน value-added ในแตละสนคาทผลตในประเทศ A โดย vi

ABijAA

แ ส ด ง ถ ง value-added ท ส ร า ง โ ด ย ป ร ะ เ ท ศ A

X1A = A11

AAX1A + A12

AAX2A + A11

ABX1B +

A12ABX2

B + F1AA + F1

AB

(1 − A11AA)X1

A + (−A12AA)X2

A + (−A11

AB)X1B + (−A12

AB)X2B = F1

AA + F1AB

[

1 0 0 00 1 0 00 0 1 00 0 0 1

] −

[ A11

AA A12AA A11

AB A12AB

A21AA A22

AA A21AB A22

AB

A11BA A12

BA A11BB A12

BB

A21BA A22

BA A21BB A22

BB]

[ X1

A

X2A

X1B

X2B]

=

[ F1

AA + F1AB

F2AA + F2

A𝐁

F1BA + F1

BB

F2BA + F2

BB]

[Xi

A

XiB] = [

I − AijAA Aij

AB

AijBA I − Aij

BB]

−1

[Fi

A

FiB] =

[Bij

AA BijAB

BijBA Bij

BB] [

FiA

FiB]

X = (I − A)−1F = BF

[V1A V2

A V1B V2

B]

[V1

A

X1A⁄

V2A

X2A⁄

V1B

X1B⁄

V2B

X2B⁄ ] =

[v1A v2

A v1B v2

B]

[ v1

A 0 0 0

0 v2A 0 0

0 0 v1B 0

0 0 0 v2B]

= [vi

A 0

0 viB]

VAS = VB = [vi

A 0

0 viB] [

BijAA Bij

AB

BijBA Bij

BB] =

[vi

ABijAA vi

ABijAB

viBBij

BA viBBij

BB]


Jul 23, 2018


4

(Domestic Value-added: DVA) และ viBBij

BA สะทอน value-added ทสรางโดยประเทศ B (Foreign Value-added: FVA) ขณะท column ทสองของ VAS แสดงสดสวน value-added ในแตละสนคาทผลตในประเทศ B ในลกษณะเดยวกน

Matrix E คอ gross exports matrix ซ ง จาก ICIO เราสามารถนยาม exports ไดดงน

(11)

โดย Eir คอ มลคาสงออกของสนคา 𝑖 ทงหมดจากประเทศ r

ไปยงประเทศ s โดยท AijrsXj

s สะทอนการสงออกสนคา 𝑖 จากประเทศ r ไปยงประเทศ s และถกน าไปใชเปนสนคาขนกลางของประเทศ s ตอไป ขณะท Fi

rs สะทอนถงการสงออกสนคา 𝑖 จากประเทศ จากประเทศ r ไปยงประเทศ s ในฐานะสนคาขนสดทายซงเราสามารถเขยนสมการ (11) ใหอยในรปแบบ block matrix และจดรปแบบ Matrix ใหมไดดงสมการ (12)

(12) เมอน า Matrix VB (สมการ 10) มาคณดวย Matrix E (สมการ 12) เราจะได matrix ชอ Value-added share in gross exports หรอ VBE (สมการ 13) ซงเปน matrix ทแยกมลคาการคาตามแหลงทมาของการสราง value added

(13)

โดย column แรกของ VBE สะทอนถงมลคาการสงออกของประเทศ A ซง vi

ABijAAEi

A เปน value-added ทป ระ เทศ A ได ส ร า งข น (DVA) ขณะท vi

BBijBAEi

A

สะทอนถงมลคาของ value-added ทประเทศ B ได

สรางขนและใชในการสงออกสนคา 𝑖 ของประเทศ A (FVA) ส าหรบ column ท 2 ของ VBE matrix สะทอนถงแหลงทมาของ value-added ในการสงออกของ B

การสรางเครองช GVC จาก Matrix VBE

จาก VBE ในสมการ (13) เราสามารถสรางเครองช GVC รายประเทศในระดบอตสาหกรรมได (Koopman et al. 2010) อาท (1) TiVA (2) forward linkage (3) backward linkage (4) GVC position และ (5) GVC participation (รปท 1)

ค านยามของ TiVA ของประเทศ A คอมลคาของ value-added ทสรางขนโดยประเทศ A และถกน าไปใชในการสงออกของประเทศ A หรอ vi

ABijAAEi

A (DVA) ขณะท TiVA ของประเทศ B คอ vi

BBijBBEi

B

ค านยามของ forward linkage ของประเทศ A คอมลคาของ value-added ทสรางขนโดยประเทศ A และถกน าไปใช ในการสงออกของประเทศ B หรอ vi

ABijABEi

B ขณะท forward linkage ของประเทศ B คอ vi

BBijBAEi

A

ค านยามของ backward linkage ของประเทศ A คอมลคาของ value-added ทสรางขนโดยตางประเทศ (FVA) และถกน ามาใชในการสงออกของประเทศ A หรอ vi

BBijBAEi

A ขณะท backward linkage ของประเทศ B คอ vi

ABijABEi

B

ค านยามของ GVC position ของประเทศ A สามารถแยกออกไดเปน upstream position หรอเปนผเนนผลตสนคาทเปนวตถดบและสนคาขนกลาง และ downstream position หรอผผลตสนคาขนตอนทาย ซ ง GVC position ค านวณมาจากสวนตางระหวาง forward linkage กบ backward linkage ของประเทศน นๆ กล า วค อ หากประ เทศ A อย ใน upstream position ประเทศ A จะมมลคา forward linkage สงกวา backward linkage ในทางกลบกน หากประเทศ A

Eir = ∑ Ei

rs s≠r = ∑ (Aij

rsXjs

s + Firs)

โดย r, s = ประเทศ A, B และ i, j = sector 1, 2

E = [Ei

A 0

0 EiB]

VBE = [vi

A 0

0 viB] [

BijAA Bij

AB

BijBA Bij

BB] [

EiA 0

0 EiB]

= [vi

ABijAAEi

A viABij

ABEiB

viBBij

BAEiA vi

BBijBBEi

B]


Jul 23, 2018


5

อย ใน downstream position หรอกล าวได ว า เปนประเทศทมความเชยวชาญในขนตอนทายของหวงโซ การผลต ประเทศ A จ าเปนตองน าเขาสนคาขนกลางจากประเทศอนเพ อมาผลตสนคาขนสดทายเพอส งออก ประเทศ A จงม backward linkage สงกวา forward linkage

ค านยามของ GVC participation ของประเทศ A คอการเขาไปมสวนรวมใน GVC ของประเทศ A ซงสะทอนจากมลคาทงหมดของ value-added ทประเทศ A ไดสรางขน และไปอย ในการส งออกสนคาของตางประเทศ รวมกบมลคาทงหมดของ value-added ทตางประเทศไดสรางขน และมาอยในการสงออกของประเทศ A หรอกลาวอกนยหนง คอ GVC participation เป นผลรวมของ forward linkage และ backward linkage ของประเทศ A

แมวาเครองชตางๆ ขางตนทสรางขนจากขอมลของ OECD จะชวยใหเราเหนพฒนาการของ GVC ไดชดเจนตงแตชวงป 1995-2011 การคาระหวางประเทศ

และหวงโซมลคาของโลกไดเกดขนกอนหนานนและหวงโซมลคาของโลกไดเกดขนกอนหนานนเปนเวลานานพอควร บทความในสวนตอไปจะกลาวถงภาพรวมของพฒนาการตงแตอดตจนถงชวงเวลาทเราเรมมขอมลจาก OECD ทละเอยดขนจนสามารถวเคราะหมตตางๆ ใน GVC ไดหลากหลายมากขน

II. พฒนาการของ Global Value Chain

ในชวงป 1910-1920 หลงจากทโลกไดผานทงก า รปฏ ว ต อ ต ส าหกร รมคร ง ท 1 แล ะ คร ง ท 2 ภาคอตสาหกรรมทางฝงตะวนตกมการเตบโตขนอยาง

รวดเรว โดยเฉพาะอยางยงสหรฐฯ ทกาวขนมาเปนผผลตสนคาอตสาหกรรมอนดบหนงของโลก อาท บรษทรถยนต Ford ไดคดคนสายพานการประกอบรถยนตแบบตอเนองขนเปนครงแรก ซงสามารถลดตนทนและระยะเวลาการผลตลงไดอยางมนยส าคญ รวมทงเรมมการเขาไปตงโรงงานประกอบรถยนตในตางประเทศ เชน ประเทศในกลมยโรปมากขน ตอมาในชวงทศวรรษ 1950 ประเทศญปนไดกาวขนมาเปนผผลตสนคาอตสาหกรรม

ASIA

Euro Area

Thailand

U.S.

EA’s VA

(1) Thailand’s Backward linkage (from Thai perspective)

(2) Thailand’s Forward linkage (from Thai perspective)

(3) Euro Area Exports to U.S. (in Value-Added Term)

รปท 1 เครองช GVC จาก Trade Flow in Value-Added Term

(1)+(2) Thailand’s Participation in GVC

Gross exports from Euro Area

to U.S.

(2)/(1) Thailand’s Position in GVC


Jul 23, 2018


6

ทส าคญอกรายของโลกและเรมมการเขาไปตงฐาน การผลตในประเทศอนมากขน โดยในชวงเวลาดงกลาวสนคาเทคโนโลยตางๆ ในโลกสวนใหญ มการพฒนาและผลตโดยบรษทญปนแทบทงสน ความยงใหญทางการผลตและการคาของทงสหรฐฯ และญปนยงคงด าเนนไปอยางตอเนอง จนกระทงในชวงป 1960-1990 ทกลมบรษทขนาดใหญของเกาหลใตหรอ Chaebol ไดรบ การสนบสนนจากทงนโยบายรฐบาลและการปลอยสนเชอจากธนาคารพาณชยตางๆ อยางเขมขน ท าใหกลม Chaebol เหลาน เตบโตอยางรวดเรวและแขงแกรง มากขน โดยเฉพาะกลม Chaebol ในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส ซงเกาหลใตใชโมเดลคลายญปนในการพฒนาอตสาหกรรมในประเทศ คอ พยายามปกปองอตสาหกรรมภายในประเทศและสรางแบรนดเปนของตนเอง ในขณะทไตหวนเรมมบทบาทในการคาโลก มากขนเชนกน ผานการเปดรบการลงทนจากตางชาตและรบหนาทผรบจางผลต ซงเปนโมเดลการคาทตางไปจากเกาหลใต และหลงจากป 1990 เปนตนมา กระแสใหมไดเกดขน นนคอกระแส made in china โดยจนมรปแบบการคาทคลายไตหวน คอเปดรบการลงทนจากตางชาตและเนนการรบจางผลต ดงนน วตถดบและสนคาขนกลางจ านวนมากขนจงถกสงเขาไปประกอบทจน และสงออกไปยงตลาดปลายทางทวโลก

ทงน การน าขอมล Forward และ Backward linkage มาวเคราะหในลกษณะ Network analysis ชวยสะทอนความเชอมโยงทางการคาระหวางประเทศไดช ด เจนมากข น โดย Network analysis ใน รปท 3 ประกอบขนจาก 2 องคประกอบหลก ไดแก 1) วงกลมซงท าหนาทแทนประเทศหนงๆ โดยขนาดและสของ วงกลมทเขมขนสะทอนมลคาการคาโดยรวมของประเทศนนๆ ในหวงโซมลคาเพมของโลกทมากขน 2) เสนทวงออกจากวงกลม สะทอนมลคาเพมทมการสงไปมาระหวางกนในหวงโซมลคาของโลก โดยเสนทมความโคงในทศตามเขมนาฬกา แสดงถงการสงตอมลคาเพมจากประเทศตนทางไปยงปลายทางเพอด าเนนการผลตตอ ในทางกลบกน หากอานทวนเขมจะหมายถงประเทศนนๆ รบมลคาเพมจากอกประเทศมาท าการผลตตออกทอดหนง โดยขนาดของเสนทใหญขนและสของเสนทเขมขน แสดงถงมลคาทเพมขน

จากรปขางตน พบวา ในชวงป 1995 มเพยง 3 ประเทศท โดดเดนใน Global trade network คอ สหรฐฯ เยอรมน และญปน โดยสหรฐฯ เปนผสรางมลคาเพมเปนหลก และสงตอใหประเทศอนๆ สะทอนจากเสนสชมพเขมทเดนชดในภาพ ซงสวนใหญเปนเสนทว ง ออกจากสหร ฐฯ ในล กษณะตาม เข มนาฬ กา

Rise of Western Industrialism

Japan’s Economic “Miracle”

Japan’s Sun Sets as China’s Sun Rises

Made in China

1920s 1950s 1990s 2000s

The NIEs – Korean and Taiwanese divergent paths

รปท 2 พฒนาการของ GVC


Jul 23, 2018


7

เกอบทงหมด นอกจากน พบวามลคาเพมทสหรฐฯ สรางขนนน สวนใหญมาจากอตสาหกรรมอเลกทรอนกส และเคมภณฑ ซงการคาระหวางประเทศในรปแบบนด าเนนตอไปจนกระทงป 2001 ทจนเขารวมองคกรการคาโลก (World Trade Organization หรอ WTO) สงผลใหจนกาวเขามามบทบาทใน GVC มากขนเรอยๆ จนกลายเปนศนยกลาง GVC แทนสหรฐฯ เชนเดยวกนกบเกาหลใตทมความส าคญมากขน ในขณะทญปนลดทอนบทบาทลง จนไมไดเปนผเลน 3 รายทใหญทสดใน GVC ในป 2011

ส าหรบขอมลการมสวนรวม (Participation) และต าแหนง (Position) ของประเทศตางๆ ใน GVC (รปท 4) สะทอนวาในป 1995 ผเลนรายใหญใน GVC อยางสหรฐฯ และญปนมสวนรวมใน GVC คอนขางมาก โดยมลกษณะคอนไปทางตนน าเปนส าคญ ในขณะทประเทศในเอเชยยงมสวนรวมคอนขางนอย และเปนการมสวนรวมในขนกลางน า

เปนสวนใหญ อยางไรกตาม เมอเวลาผานไปหลายประเทศในเอเชยเรมมสวนรวมใน GVC มากขน แมวายงคงกระจกตวในขนกลางคอนไปทางปลายน าอย เชนเดม ยกเวนจนทมพฒนาการอยางกาวกระโดด โดยเขามามสวนรวมใน GVC เพมขนอยางมากและมต าแหนงใน GVC ชดเจนในฐานะผผลตในขนปลายน า

ส าหรบประเทศไทย แมจะมสวนรวมใน GVC เพมขนไมมากนกในชวงป 1995-2011 แตเหนการม สวนรวมทเพมขนอยางตอเนอง โดยเฉพาะทางดานปลายน า ทงน ยงไมสามารถสรปไดวา การอยในต าแหนงใดของ GVC จะสงผลดตอเศรษฐกจของประเทศมากกวากน ท าใหตองใชขอมลดานอนๆ ประกอบในการประเมนดวย อาท ปรมาณการค า โดยรวมท ป ระ เทศน น ได จ ากการ เข ามา มสวนรวมใน GVC ผลประโยชนดานการจางงาน และ การเรยนรเทคโนโลยจากต างชาต เปนตน

รปท GVC Network Analysis

1995 2000

2005 2011

Source: OECD, calculated by BOT


Jul 23, 2018


8

เมอพจารณาเศรษฐกจรายสาขาของประเทศไทย ทงในมตของต าแหนงและการมสวนรวมใน GVC (รปท 5) พบวาในป 1995 มเพยง 2 อตสาหกรรมทมต าแหนงคอนไปทางตนน า คอ เกษตรกรรม และปโตรเลยม ซงถอเปนสนคาโภคภณฑทเปนวตถดบของเกอบทกอตสาหกรรม ในขณะทอตสาหกรรมอนๆ อยในต าแหนงคอนไปทางดานปลายน า นอกจากน สงเกตไดวาไทยมส วนร วมคอนข า งมากใน อตสาหกรรมท ใ ชเทคโน โลย อาท ยานยนต อ เล กทรอนกส และเครองใชไฟฟา อยางไรกด เมอพจารณาพฒนาการในชวงป 1995-2011 พบวาอตสาหกรรมของไทยจ านวนมากม การเขารวมใน GVC ในต าแหนงคอนไปทางปลายน า มากข น สอดคลองกบภาคอตสาหกรรมโดยรวม ของประเทศทแสดงในรปท 3

รปท 5: Participation และ Position ของไทย

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

0.00 0.20 0.40 0.60 0.80

Bac

kwar

d

Forward

Downstream

Upstream

1995 2011Agri

Auto

Chemical

Food

MetalElectronics & Elec App

Petroleum

Rubber&Plastic Textile


รปท Participation และ Position ของประเทศตาง

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

-3.0-2.5-2.0-1.5-1.0-0.50.00.51.01.52.0

CN

Participation

TH

MY

TW

JP

US

SG

KR

All Industries (1995)

Position DownstreamUpstream

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

-3.0-2.5-2.0-1.5-1.0-0.50.00.51.01.52.0

CN

TH

MY TW

JP

US

SG

KR

ParticipationAll Industries (2000)


0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

-3.0-2.5-2.0-1.5-1.0-0.50.00.51.01.52.0

CN

TH

MY TW

JP

US

SG

KR



0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

-3.0-2.5-2.0-1.5-1.0-0.50.00.51.01.52.0

TH MY

TW

JP

US

SG

KR

CN





Jul 23, 2018


9

III. เ จ า ะ ล ก อ ต ส าห ก ร ร ม อ เ ล ก ท ร อ น ก ส แ ล ะเครองใชไฟฟา

บทความนเลอกศกษาอตสาหกรรมอเลกทรอนกสและเครองใชไฟฟา (Electronics and Electrical: E&E) เนองจากเปนอตสาหกรรมทมความเชอมโยงในหวงโซการผลตโลกสง สะทอนจากมลคาเพมท เกดขนจากตางประเทศ (FVA) ในมลคาการสงออกสนคา E&E ของโลกทมากกวาอตสาหกรรมอน (รปท 6) และในกรณของไทยกเชนเดยวกน โดยจะเหนไดวา สนคา E&E ของไทยเปนสนคาทม FVA สงทสด โดยอยทรอยละ 22.1 ของ FVA ทงหมดของไทยในป 2011 (รปท 7) นอกจากน อตสาหกรรม E&E ของไทยมความเชอมโยงกบการผลต E&E ของหลายประเทศ โดยเฉพาะประเทศในภมภาคเอเชย อาท ญปน จน ไตหวน และเกาหลใต รวมถงสหรฐฯ ซงเปนเจาของตราสนคาระดบโลก

รปท 6: Foreign Value-added in Global Exports

รปท 7: Foreign Value-added in Thai Exports

เมอพจารณาต าแหนงและมลคาเพมของไทยในหวงโซการผลต E&E ของโลกในชวงป 2000-2011 ทสะทอนดวยวงกลมในรปท 8 พบวา ต าแหนงของอตสาหกรรม E&E ของไทยไมไดเปลยนแปลงมากนก ในชวงเวลาดงกลาว โดยอยในต าแหนงทคอนไปทางปลายน าใกลเคยงกบมาเลเซย (แกนนอน) และมลคาเพมของไทยในการส งออก E&E ของโลกคอนขางต า (แกนตง) เนองจากการผลต E&E ของไทยสวนใหญเปนการผลตแบบน าชนสวนอเลกทรอนกสจากตางประเทศมาประกอบตามรปแบบทลกคาก าหนดเพอสงออก อกทอดหนง ขณะทการท า R&D สวนใหญจะเกยวกบการพฒนาขนตอนการผลตมากกวาการออกแบบหรอพฒนาสนคาทมลคาเพมสงกวา

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

Others

Transport Equipment (TRQ)

Motor Vehicles (MTR)

Electrical Equipment (ELQ)

Electronics (CEQ)

Machinery (MEQ)

Fabricated Metal (FBM)

Metal (MET)

Non-Metallic Mineral (NMM)

Rubber & Plastics (RBP)

Chemicals (CHM)

Petroleum Products (PET)

Paper Products (PAP)

Wood Products (WOD)

Textiles (TEX)

Food (FOD)

Mining (MIN)

Agriculture (AGR)

* E&E = Electronics & Electrical (CEQ+ELQ)

USD mn




Jul 23, 2018


10

รปท 8: Domestic Value-added และต าแหนงของอตสาหกรรม E&E ของประเทศตาง ในหวงโซการผลตโลก

ส าหรบเกาหลใต ไตหวน และสงคโปร เปนกลมประเทศผผลต E&E ทอยในต าแหนงคอนไปทางตนน า โดยเฉพาะเมอเทยบกบไทย ซงจากการสงเสรมอยางจร งจ งและตอเน องของภาครฐ ท ง ในดานเงนทน โครงสรางพนฐาน และบคลากร ท าใหประเทศเหลานสามารถพฒนาไปสการเปนผผลตชนสวน E&E ตนน าทมมลคาเพมสงทส าคญของโลก และสนคาสวนใหญทผลตตองใชเทคโนโลยขนสง ซงเมอประกอบกบการมการออกแบบและพฒนาสนคาในประเทศ การมตราสนคา ทเปนทรจก ท าใหมลคาเพมทประเทศเหลานสรางไดในการสงออก E&E ของโลกมสดสวนคอนขางสง

นอกจากน สงเกตวาในชวงเวลากวาทศวรรษดงกลาว สหรฐฯ และญปน ยงคงเปนกลมผผลตตนน าทรกษาระดบมลคาเพมทระดบสงไดอยางตอเนองในหวงโซการผลตสนคา E&E ซงการเปนเจาของตราสนคาระดบโลก และการมนวตกรรมเปนของตนเองนาจะมสวนส าคญในการสรางมลคาเพมดงกลาว ส าหรบประเทศจนการเขาเปนสมาชก WTO ในป 2001 เปนการเปดประเทศทส าคญครงหนง และเมอประกอบกบคาจางแรงงานจนทอยในระดบต า ท าใหจนสามารถกาวขนมาเปนผผลต E&E ทใหญทสดของโลก แมมลคาเพมทจนสรางไดจะคอนขางต า เนองจากการผลตสวนใหญมการใชแรงงานเขมขน (Labour-intensive) อยางไรกด ภายหลงจากวกฤตการเงนโลกในป 2009 จนเรมมการ

ยกระดบการผลต E&E ไปในทศทางทเปนตนน าและมมลคาเพมสงขนบาง (รปท 9) ซงคาดวาเปนผลจากนโยบายทก าหนดใหบรษทตางชาตถายทอดเทคโนโลยใหกบผประกอบการในประเทศ หากบรษทนนตองการเขามาลงทนในจน ประกอบกบความสามารถของผประกอบการจนในการเรยนรเทคโนโลยของตางชาตไดอยางรวดเรว

รปท 9: Domestic Value-added และต าแหนงของอตสาหกรรม E&E ของจนในหวงโซการผลตโลก

นยตอประเทศไทย

แมไทยจะเปนผผลตปลายน าในหวงโซการผลต E&E ของโลกทสรางมลคาเพมไดไมสงนก ในชวงทผานมา อาจกลาวไดวาไทยยงไดประโยชนจากการเขารวมหวงโซการผลตโลกในมตของจากการจางงานทเพมขน โดยส าหรบอตสาหกรรม E&E ของไทย พบวาการจางงานเพมขนตอเนอง และเพมขนเรวกวาการเพมขนของ การจางงานในภาคอตสาหกรรมโดยรวมในชวงเกอบสองทศวรรษทผานมา (รปท 10) อยางไรกด ในสถานการณปจจบนทอตสาหกรรมตางๆ มการทยอยใช Automation ทดแทนแรงงานมากขน ประโยชนทไทยเคยไดรบจากการเขารวมหวงโซการผลตโลกจากการสรางงานในประเทศอาจลดลงจากอดต ซงจากประเดนเรอง Automation ดงกลาวน งานศกษาของพชรพร และนนทนตย (2018) เกยวกบการใชหนยนตในภาคอตสาหกรรมพบวาในชวงป

-20

0

20

40

60

80

100

120

-0.8-0.6-0.4-0.20.00.20.40.60.8

Position Downstream Upstream

DV

A (

% o

f Ex

po

rts)

CN

MY

TH

TW

JP US

KR

SG

Bubble Size = Participation



Jul 23, 2018


11

2013-2016 ผประกอบการในอตสาหกรรม E&E มการซอหนยนตเพอใชในการผลตเพมขนอยางตอเนอง (รปท 11) ขณะทตวเลขชวโมงการท างานในอตสาหกรรมดงกลาวลดลงอยางตอเนอง ท าใหการจางงานในอตสาหกรรม E&E ของไทยมความเสยงสง ซงหมายถงไทยอาจไมไดประโยชนจากการเขารวมหวงโซการผลตโลกในฐานะผผลตปลายน าในลกษณะเดยวกบในอดต

รปท 10: จ านวนการจางงานในภาคอตสาหกรรม

รปท 11: ดชนชวโมงการท างานรวมและจ านวนหนยนต ในอตสาหกรรม E&E ของไทย

สรป

แมขอมลสถตการสงออก-น าเขาตามกระบวนการศลกากรจะมประโยชนในการประเมนภาวะการคาระหวางประเทศ แตปญหา Double-counting ทเกดขนท า ใ หขอมลดงกลาวไมสามารถสะทอนประโยชน ทางเศรษฐกจทแทจรงทประเทศตางๆ ไดรบการจากการคาระหวางประเทศได ซงขอจ ากดดงกลาวสามารถกาวขามไดดวยการใชขอมลการคาระหวางประเทศในรปของมลคาเพม ซงพบวาในชวงป 1995-2011 หวงโซ การผลตโลกขยายตวอยางตอเน อง โดยประเทศอตสาหกรรมหลกยงคงเปนศนยกลางในการสรางมลคาเพม ในขณะทจน แมจะสามารถกาวขนมามบทบาทส าคญในหวงโซการผลตโลกแทนประเทศอตสาหกรรมหลกบางประเทศได ในชวงหลงจากเขาเปนสมาชก WTO แตจนยงคงเปนฝงรบมลคาเพมมากกวาสราง นอกจากน มขอสงเกตวาต าแหนงของประเทศตางๆ ในหวงโซการผลตยงคงใกลเคยงเดมในชวง 17 ปดงกลาว สะทอนวาแตละประเทศม Specialization ในขนตอนการผลตทแตกตางกน ส าหรบประเทศไทย การเขารวมเปนสวนหนงของหวงโซการผลตของโลกในชวงทผานมา กอใหเกดประโยชนจากการจางงานทเพมขน แตมลคาเพมในสวนนถอวาไมมากนกเมอเทยบกบผลประโยชนทตกอยกบประเทศอนๆ ทอยในต าแหนงตนน ามากกว า นอกจากน ในปจจบนท ม การใช Automation เพอทดแทนแรงงานมากขนอยางตอเนอง สถานะของไทยในการเปนผผลตปลายน าทใชแรงงานเปนแหลงสรางมลคาเพมหลก อาจไมเออประโยชนตอเศรษฐกจไทยมากเทากบในอดต ปรากฏการณดงกลาวเรมเหนไดชดเจนขน จากการฟนตวของเศรษฐกจไทยในป จ จ บ นท ม ล กษ ณะ เป น Dual-growth ก ล า ว ค อ การสงออกของไทยทขยายตวดกลบไมไดสงผานไปยงภาคสวนอนๆ ของเศรษฐกจมากนก เพอแกไขปญหาดงกลาว ภาครฐจงควรเรงสนบสนนใหเกดการถายทอดเทคโนโลย เพอใหผผลตของไทยสามารถ Move-up Value Chain ไดในอนาคต ซงนอกเหนอจากการให

40

60

80

100

120

140

160

180

Electrical and Optical equipment Total Manufacturing

Index 2001 = 100

Source: Thai Labor Force Survey


Jul 23, 2018


12

สทธประโยชนทางภาษแกนกลงทนตางชาต หรอก าหนดใหมการถายทอดเทคโนโลยแลว ภาครฐควรมบทบาทมากขนในการสรางสภาพแวดลอมทเออตอการยกระดบผลตภาพอนจะท าไปสมลคาเพมทมากขน ทงในแงของบคลากรทจะสามารถพฒนาตนเปนผประกอบการได และโครงสรางพนฐานทพรอมรองรบ Megatrend และอตสาหกรรมแหงอนาคต

Contact author :

ธรภาพ แพงสภา ผชวยผอ านวยการ ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงน [email protected] วรวทย มโนปยอนนต เศรษฐกรอาวโส ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงน [email protected] วรษฐา ประจงการ เศรษฐกรอาวโส ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงน [email protected]

สขใจ วองไวศรวฒน ผชวยผอ านวยการ ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงน [email protected]

ผ เ ข ย น ข อข อบ พ ร ะ ค ณ ส า ห ร บ ค า แนะน า และความเ หนท เปนประโยชนตอ การศกษา และการปรบปรงงานศกษาชนนใหสมบรณยงขนจ า กคณะผ บ ร ห า ร ในส ายน โ ยบายการ เ ง น ธนาคารแหงประเทศไทย คณจาตรงค จนทรงษ คณดอน นาครทรรพ คณพร เพญ สดศรช ย คณจต เกษม พรประพนธ คณส ว ชชย ใจขอ คณปราณ สทธศร คณวสยา ล มธรรมมหศร และ คณสชานน จนอนนตธรรม คณณฐภชช พงษเลองธรรม รวมถง คณธาราทพย ตงกาญจนภาสน และคณปภสสร แสวงสขสนต ตลอดจนทม FAQ Editor ดร.สรช แทนบญ และ ดร.นครนทร อมเรศ คณะผ เขยนขอขอบพระคณทกทานเปนอยางสง มา ณ ทน

References:

Garrick Blalock, Paul J. Gertler. 2007. "Welfare Gains from Foreign Direct Investment." Journal of International Economics.

Gereffi, Gary. 2015. "GLOBAL VALUE CHAINS, DEVELOPMENT AND." Inclusive and Sustainable Industrial Development Working Paper Series.

Kuroiwa, Ikuo. 2017. "The Automotive Value Chain in Thailand." ERIA Discussion Paper Series.

Lopez Gonzalez, J., P. Kowalski, P. Achard. 2015, “Trade, global value chains and wage-income inequality”, OECD Trade Policy Papers, No. 182, OECD Publishing, Paris.

Patcharaporn Leepipatpiboon, Nuntanid Thongsri. 2018. "Automation in Thailand and its effects on labor market." www.bot.or.th. January.

Robert Koopman, William Powers, Zhi Wang, Shang-Jin Wei. 2010. "Give Credit Where Credit Is Due: Tracing Value Added in Global Production Chains." NBER Working Paper Series.

Swarnali Ahmed, Maximiliano Appendino, Michele Ruta. 2015. "Global Value Chains and the Exchange Rate." IMF Working Paper.

World Economic Forum. 2012. "The Shifting Geography of Global Value Chains: Implications for Developing Countries and Trade Policy." World Economic Forum.

focused and quick (faq) issue 131 · 2018. 8. 29. · (global value chain)...

Documents