FORENZIČKA GENETIKA

Uvod u Forenzičku genetiku Genetika je znanost koja se bavi proučavanjem nasljeđivanja u živih bića, te pojava i uzroka međusobne sličnosti, ali i različitosti, a forenzička genetika je dio genetike koji ima zadatak da metode genetike iskoristi u forenzicke svrhe.

Definicija:

*Kao jedna od grana genetike forenzička genetika se zasniva na analizi razlicitosti i slicnosti u cilju dokazivanja da pronađeni bioloski materijal potice ili ne potice od ispitivane individue, ili da ta osoba jeste ili nije u srodstvu sa nekom drugom osobom.

Povezanost forenzičke genetike sa drugim znanstvenim disciplinama

Historija Forenzičke genetikeGodine 1944. Oswald Avery sa svojim suradnicima jeokarakterisao gen kao nosilac nasljednih osobina, građen je od osnovne nsaljedne tvari DNK. To je i otvorilo put do konacnog dokazivanja molekularne structure DNK koju su prvi put pokazali Nobelovci: James Watson i Francis Crick.1980. Godine Wiman i Wayt prvi su put opisali postojanje kratkih markera DNK, a Alec Jefferys je pokazao da određene regije DNK sadrže ponavljajuće sekvence koje se razlikuju od osobe do osobe i godinu poslije je prvi put to upotrijebio na sudu, a sama rijec FORENZIKA potice od latinkog pridjeva forensis sto znaci pogodan za sud tako da foranzicka genetika ima za zadatk da provjeri dokaze preko određenih testiranja za suđenja u vezi krivicnih procesa.

“ONI KOJI SU POČELI” G MEDEL i W. Bateson

ALEC JFFERYS

BIOLOŠKI TRAGOVI KOJI MOGU POSLUŽITI ZA IDENTIFIKACIJU I INDIVIDUALIZACIJU JESU:-KRV I KRVNE STANICE,-SPERMA I SJEMENE STANICE,-TKIVA I ORGANI,-KOSTI I ZUBI,-KOSA, PRHUT I NOKTI,-SLINA, MOKRAĆA, FECES I DR. TJELESNE TEKUĆINE KOJE MOGU SADRŽATI EPITELNE STANICE,-EPITELNE STANICE.

NAKON IDENTIFIKACIJE BIOLOŠKOG MATERIJALA PRISTUPA SE IZOLACIJI BIOLOŠKOG NAKON IDENTIFIKACIJE BIOLOŠKOG MATERIJALA PRISTUPA SE IZOLACIJI BIOLOŠKOG TRAGA U SVRHU DALJNJE DNK ANALIZE.TRAGA U SVRHU DALJNJE DNK ANALIZE.DNK U STANICAMA SE NALAZI U JEDRU (nuklearni genom) I MITOHONDRIJAMA DNK U STANICAMA SE NALAZI U JEDRU (nuklearni genom) I MITOHONDRIJAMA (mitohondrijalni genom).(mitohondrijalni genom).

TRAGOVI KOJI SE MOGU TRAGOVI KOJI SE MOGU ISPITATI NEKOM OD ISPITATI NEKOM OD METODA DNK ANALIZEMETODA DNK ANALIZEOGRANIČENI SU NAOGRANIČENI SU NAONE KOJI SADRŽE ONE KOJI SADRŽE STANIČNU JEZGRU.STANIČNU JEZGRU.

(S IZUZETKOM KADA SE(S IZUZETKOM KADA SEISPITUJE MITOHONDRIJSKAISPITUJE MITOHONDRIJSKADNK)DNK)

Testiranje tjelesnih tecnosti u forenzičkoj genetici

Tjelesne tecnost u FG se dijele u dvije skupine :1. Krv (Tečno tkivo tačnije crvena neprozirna gusta tekućina specifčnog mirisa i slanog okusa, iznosi oko 8% čovjekove tjelesne težine, a njen volumen u ljudskom tijelu varira i kreće se oko 5l i sastoji se od tečne komponente plazme( voda, organsketvari, anorganske, soli i glukoza) drugo ćelija uronjenih u plazmu: crvena krvna zrnca eritrociti i bijela lekuciti i pločaste krvne ćelije trombociti)2.Sekreti ( sperma, pljuvačka, mokrača i vaginalni iscjedak )

Ispitivanje krvi u forenzici se vrsi u dva pravca:

1.Biološki (identifikacija krvi) 2.Fizički (oblik krvnih tragova) na koju su stranu okrenuti krvni tragovi u cilju reknostrukcije događaja na mjestu zločina.

ove metode se zasnivaju na utrvđivanju prisustva hemoglobina koji se radi uz pomoć reakcije hromogena i hidrogen peroksida. hemikalija koja u specifičnim uslovima mijenja bojuHROMOGEN + HIDROGEN PEROKSID haemoglobin OBOJENI HRMOGOEN + H2O

USPJEŠNOST IZOLACIJE DNK I DETEKCIJE DNK PROFILA OVISI O VIŠE FAKTORA:

•KOLIČINI UZORKA,KOLIČINI UZORKA,•STUPNJU RAZGRADNJE DNK,STUPNJU RAZGRADNJE DNK,•ČISTOĆI UZORKA.ČISTOĆI UZORKA.

OSNOVNA PODJELA BIOLOŠKIH TRAGOVA JESTE NA OSNOVNA PODJELA BIOLOŠKIH TRAGOVA JESTE NA SPORNESPORNE (FORENZIČKI TRAGOVI) I (FORENZIČKI TRAGOVI) I NESPORNENESPORNE TRAGOVE.TRAGOVE.

SAKUPLJANJE BIOLOŠKIH TRAGOVA U SVRHU DNK SAKUPLJANJE BIOLOŠKIH TRAGOVA U SVRHU DNK ANALIZE MORA BITI PO PRECIZNO ANALIZE MORA BITI PO PRECIZNO STANDARDIZIRANOJ PROCEDURI SA JASNO STANDARDIZIRANOJ PROCEDURI SA JASNO DEFINIRANIM ODREDNICAMA KOJE SE MORAJU DEFINIRANIM ODREDNICAMA KOJE SE MORAJU OBAVEZNO POŠTOVATI I DOSLJEDNO PRATITI. OVO OBAVEZNO POŠTOVATI I DOSLJEDNO PRATITI. OVO JE JEDAN OD NAJVAŽNIJIH PREDUVIJETA ZA JE JEDAN OD NAJVAŽNIJIH PREDUVIJETA ZA OSIGURANJE KVALITETNE DETEKCIJE VALIDNIH OSIGURANJE KVALITETNE DETEKCIJE VALIDNIH DNK PROFILADNK PROFILA

MJESTO ZLOČINA TRANSPORT LABORATORIJSKA ANALIZA

NAKON PRELIMINARNIH VJEŠTAČENJA BIOLOŠKIH TRAGOVA PRISTUPA SE EKSTRAKCIJU UKUPNE GENOMSKE DNK.

OSNOVNI KORACI KOD RAZLIČITIH METODA DNK EKSTRAKCIJE JESU:

1. LIZA STANICA,2. PURIFIKACIJA I UKLANJANJE PCR INHIBITORA,3. PRIKUPLJANJE UZORKA.

ŠIROKO PRIMJENJENE METODE DNK EKSTAKCIJE DANAS U FORENZIČKIM LABORATORIJAMA:

- METODA ORGANSKE EKSTRAKCIJE,- IZDVAJANJE DNK “CHELEXR 100” METODOM,- IZDVAJANJE DNK “QIAGEN” METODOM,- PROMEGA IQTM SYSTEM.

NAKON IZOLACIJE DNK RADI DALJEG MANIPULISANJA POTREBNO JE ODREDITI NJENU KOLIČINU NEKOM OD METODA KVANTIFIKACIJE:

1.SPEKTROFOTOMETRIJSKO ODREĐIVANJE KOLIČINE DNK,

2.VIZUALIZACIJA DNK NA AGAROZNOM GELU,

3.HIBRIDIZACIONA (SLOT-BLOT) METODA, 4. QuantiBlot HUMAN DNA QUANTITATION KIT,5. AluQuantR HUMAN DNA QUANTITATION SYSTEM,6. QRT-PCR KVANTIFIKACIJE,7. QuantifilerR Duo DNA IDENTIFICATON KIT.

POLIMERAZNA LANČANA REAKCIJA

• OVO JE NAJOSJETLJIVIJA METODA U PROCESU DNK ANALIZE.

• KORISTI SE ZA AMPLIFIKACIJU ODREĐENOG REGIONA DNK ČIME JE U POTPUNOSTI RJEŠEN PROBLEM MALE KOLIČINE POLAZNE DNK, KOJI JE GODINAMA BIO GLAVNI OGRANIČAVAJUĆI FAKTOR.

DNK PROFIL

STR (SHORT TANDEM REPEATS) MARKERI

• STR MARKERI JESU KRATKE PONAVLJAJUĆE SEKVENCE, A SASTOJE SE OD 2-7 (2-STR MARKERI JESU KRATKE PONAVLJAJUĆE SEKVENCE, A SASTOJE SE OD 2-7 (2-10) DUGIH BAZNIH PAROVA KOJI SE NA LOKUSU PONAVLJAJU ODREĐENI BROJ 10) DUGIH BAZNIH PAROVA KOJI SE NA LOKUSU PONAVLJAJU ODREĐENI BROJ PUTA.PUTA.

POŽELJNE OSOBINE NEKOG STR LOKUSA JESU:• IZRAŽENA HETEROZIGOTNOST,

• MALA MOLEKULARNA TEŽINA,

• JASNO DEFINIRANE REPETATIVNE JEDINICE,

• JASNO DETERMINIRANE ALELNE VARIJANTE,

• JEDNOSTAVNA I POUZDANA AMPLIFIKACIJA.

STR MARKERI KOJE DANAS KORISTOMO U GENETIČKOM PROFILIRANJU SU UGLAVNOM TETRA- ILI PENTA-NUKLEOTIDIJER SE TAKO POSTIŽU REZULTATI SA VISOKOM RAZINONOM INDEKSA ISKLJUČIVANJA.CODIS (Combined DNA Indexing System)

OSNOVNI SET OD 13 STR TETRANUKLEOTIDNIH LOKUSANEOPHODAN ZA UNOŠENJE DNK PROFILA U CODIS BAZU KOJU JE FORMIRAO FBI SREDINOM 90-IH.

PREKO 99 % HUMANE DNK JE JEDNAK KOD SVIH OSOBA.

OKO 0,5 % RAZLIKA ZA KOJE DANAS ZNAMO JE DOVOLJNO DA SE DNK DVIJE INDIVIDUE POUZDANO MOŽE RAZLIKOVATI (OSIM KAO SE RADI O JEDNOJAJČANIM BLIZANCIMA).

STR MARKERI NALAZE SEU NEKODIRAJUĆIM REGIONIMA (ONIM DIJELOVIMA DNK KOJINE SUDJELUJU U KODIRANJU PROTEINA).

DNK analiza u Forenzickoj geneticiDNK analiza u forenzičkoj genetici temelji se na spoznaji da je samo 0,1% DNK različito kod svake ljudske individue. Taj mali dio DNK sadrži veliki broj tzv. Markera , polimorfizama, odnosno razlika u gnetičkoj informaciji među pojedincima pa tako možemo s gotovo potpunom sigurnošću tvrditi da svako od nas ima jasno uočljivu jedinstvenu genetičku građu.*MARKER* > Marker može biti svaki faktor identifikacije, gen ili drugi segment DNK sekvence, poznate genomske loakcije koji se uzima kao parametar identifikacije individue ili nasljeđivanja genetičkog materijala.

FORENZIČKA DNK ANALIZA MOŽE SE PRIMJENITI DA SE IDENTIFIKUJU:

1.POČINITELJI KAZNENIH DIJELA2.ŽRTVE ZLOČINA3.NESTALE OSOBE4.ŽRTVE MASOVNIH KATASTROFA5.DOKAZIVANJE OČINSTVA (PONEKAD I MAJČINSTVA)6.ŽRTVE RATA

Testiranje sekreta (SPERME, PLJUVAČKE I MOKRAČE) Testiranje i idetifikacija sperme: sperma je slozena gusta tekucina koja potice iz raznih dijelova muskog spolnog aparata i koju muska osoba ejakulira kao razultat seksualne stimulacije. Predstavlja smjesu muskih polnih celija (spermatozida) , aminokiselina , secera, soli, jona, i drugih spojeva, koje proizvodi spolno zrela muska individual.Trag sperme se najcesce javlja u forenzicnim istragama djela povezanih sa silovanjem seksualnim uznemiravanjem i bludnim radnjama. Njeni tragovi se mogu locirati na odjeci, tijelu zrtve ili na drugim predmetima.Metode testiranja sperme se zasnivaju na analizi prisustva enzima kisele fosfataze koja se javlja u visokim koncentracijama u spermi.Najcesci testovi u tu vrhu su:

BRENTAMINE FAST BLUE B reagnes sterilni filter papir se navlaži destiliranom vodom i njime se tretira ispitivani trag. Nako toga se doda brentamine fbb test reagens i ako se pojavi purpurna boja test je dao pozitivan rezultat a ako se ne pojavi u roku od 2 minute onda nema sperme.

NAČIN PRENOŠENJA STR LOKUSA SA RODITELJA NA POTOMSTVO.

Amelogenin je gen smješten na spolnim kromosomima i razlikuje se kod muškaraca i žena u deleciji od 6 bp što omogućuje da se pomoću ovog gena odredi spol individue.

OSTALI DNK MARKERI KOJI SE KORISTE U FORENZIČKOJ GENETICI: VNTR (VARIABLE NUMBER TANDEM REPEATS) – RFLP analiza minisatelitnih markera

HIPERVARIJABILNI REGION mtDNK

SNP (SINGLE NUCLEOTIDE POLYMORPHISAMS)

Način prenošenja mtDNK preko majčinske linije.

TESTIRANJE PLJUVAČKE Pljuvacka se sastoji od gliko proteina različitih hidrolaza vode i nekoliko stanica i može se pronaći na opušcima cigreta gumama za žvakanje čašama i sl. Detekcija se svodi na dokazivanje prisustva enzima amilaze koja je karakteristicna za humane i animalne tragove.Na prisustvo alfa amilaze najopznatiji test je skrob- jodni test, otopina skroba i joda daje plavo obojenje. kada amilaza razgradi skrob to obojenje se gubi i na tom principu se zasnivaju testovi za testiranje pljuvačke.

TESTIRANJE URINAUrin je tečnost koja nastaje kao produkt izlučivanja bubrega i sastoji se od ure-e amonijevih jona, kretnina i mokračne kiseline . Testiranje njegova prisustva se zasniva na analizi prisustva uree upotrebom ureaze ili kreatinina uportrebom pikricne kiseline.

TESTIRANJE DLAKE Jedan od najčešćih tragova na mjestu zločina je dlaka. Oko 80 % pronađenih dlaka nije podobno za standardno testiranje dnk pretezno zbog odsustva tragova epitelnih ćelija s korjena dlake jer dlake s različitih djelova tijela različito traju.

USPOREDBA DNK MARKERA (Butler, 2005):

HVALA NA PAŽNJI