format araling panlipunan k12 - 6 aug. 27, 2011 revised rbm

LEARNING AREA – ARALING PANLIPUNAN

Republic of the PhilippinesDepartment of Education

DepEd Complex, Meralco AvenuePasig City

August 27, 2011

K TO 12 (Araling Panlipunan) August 27, 2011 0

K to 12

ARALING PANLIPUNAN


COURSE DESCRIPTION

Araling Panlipunan

Ang Araling Panlipunan ay pag-aaral sa mga pangunahing kaisipan at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay

na disiplinang panlipunan na nililinang mula elementarya hanggang sekundarya gamit ang mga kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-

iisip, matalinong pagpapapasya, pagkamalikhain, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang

pananaw sa tulong ng iba’t ibang dulog at pamamaraan. Layunin nito ang paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo,

makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan, sa nakaraan, kasalukuyan at

hinaharap.



K TO 12 (Araling Panlipunan) August 27, 2011


BALANGKAS- KONSEPTUWAL NG Araling Panlipunan

Batayan ng K to 12 AP Kurikulum

Naging batayan ng K to 12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng Edukasyon para sa Lahat 2015 (Education For All 2015) at ang K to 12 Philippine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng una na magkaroon ng Kapaki-pakinabang na Literasi ang Lahat (Functional Literacy For All) samantalang ang huli ay makalinang ng “functionally literate and developed Filipino.” Pinagbatayan rin sa pagbabalangkas ng K to12 Araling Panlipunan Kurikulum ang ilang teorya sa pagkatuto (underlying learning theories) na Konstruktibismo, Magkatuwang na Pagkatuto at Pagkatutong Pangkaranasan at Pangkonteksto. Samantala, sa pagbuo ng estratehiya sa pagtuturo at pagkatuto bilang pagpapatupad ng Kurikukulm sa mga silid-aralan, pinagbatayan bilang dulog ang mga sumusunod na teaching and learning approaches: (1) Pamamaraang Tematiko/Kronolohikal/Paksain/Konseptuwal; (2) Pamamaraang Pasiyasat; at, (3) Pamamaraang Integrasyon/Interdisiplinaryo/Multidisiplinaryo.

Sa pagbabalangkas lalo na ng sakop at daloy (scope and sequence) ng buong kurikulum, napakalaking suliranin ang napakalawak at napakaraming mga paksa na nakapaloob sa pag-aaral ng Araling Panlipunan na kapwa binubuo ng pinagsanib na aralin ng agham panlipunan at humanidades. Sa kabuuan, naging modelo sa pagbabalangkas at paglinang ng aralin sa buong kurikulum ang kahulugan ng Edukasyong Araling Panlipunan ng National Council for Social Studies (1993) na nagpapahayag ng ganito:

Social studies is the integrated study of the social sciences and humanities to promote civic competence…Within the school program, social studies provides coordinated, systematic study drawing upon such disciplines as anthropology, archaeology, economics, geography, history, law, philosophy, political science, psychology, religion, and sociology, as well as appropriate content from the humanities, mathematics, and natural sciences. The primary purpose of social studies is to help young people develop the ability to make informed and reasoned decisions for the public good as citizens of a culturally diverse, democratic society in an interdependent world (National Council for the Social Studies, NCCS, 1993).

Bisyon, Misyon, Mithiin, at Inaasahang Bunga ng AP Kurikulum

Bilang Edukasyong Araling Panlipunan (Social Studies Education) at hindi lamang Edukasyong Agham Panlipunan (Social Studies Education), kinikilala ng K to12 Araling Panlipunan Kurikulum ang kahulugan na ang “araling panlipunan ay kapwa integrasyon ng agham panlipunan at humanidades.” Sa K to 12 AP Kurikulum, ang kaalaman, kasanayan at aktitud na nililinang ay kapwa binubuo ng pinagsanib na konsepto/tema/paksa at proseso/pamamaraan/dulog ng agham panlipunan at humanidades upang maihanda ang kabataaan tungo sa pagiging mapanagutang mamamayan ng pamayanan, bansa at daigdig. Sa kabuuan, layon ng AP Kurikulum ang makalinang ng kabataang Pilipino na may kakayahan sa (1) pang-unawang panlipunan (social understanding), at (2) kagalingan o kakayanang pansibiko (civic efficacy or competence). Sa huli, sa pagpapatupad ng K to 12 AP



Kurikulum, misyon nitong “makapaghubog ng mapanagutang mamamayang mapanuri, mapagnilay, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan, kasalukuyan at hinaharap.”

Sa pagsasakatuparan ng nasabing misyon at layon, naniniwala ang K to 12 AP Curriculum sa mga sumusunod na pagpapahayag:

Ang agham panlipunan ay ang pag-aaral ng tao bilang panlipunang nilalang (social being); na nangangahulugang ang pamumuhay/pakikipamuhay at pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa at sa kanyang kapaligiran sa isang takdang panahon at lugar.

Ang agham panlipunan ay nililinang ang pag-unawa sa gampanin o papel ng bawat indibibwal (indibidual’s role) sa lipunan bilang bahagi ng pamilya, pamayanan, estado, bansa at daigdig.

Ang agham panlipunan ay pinag-uugnay ang nakaraan, kasalukuyan at hinaharap. Ang agham panlipunan ay nagsusulong ng mapanagutang pangangasiwa at paggamit ng yaman ng pamayanan, bansa at daigdig. Ang agham panlipunan ay nagbibigay ng oportunidad sa pag-unawa ng pandaigdigang kultura, sa nakaraan at kasalukuyan, at nagsusulong ng

paggalang (respect and tolerance) sa indibidwal at pagkakaiba-iba ng kultura (cultural diversity). Ang agham panlipunan ay lumilinang ng kaalaman, kasanayan at aktitud para sa “pagpapakatao ng tao” tungo sa paghubog ng mamamayang

mapagkalinga, mapagmalasakit, maparaan at malikhain para sa kapakanan ng kapwa at sangkatauhan. Ang agham panlipunan ay lumilinang ng kaalaman at kasanayan na mahalaga sa pangmatagalang pagkatuto (life-long learning) at kasanayan sa

buhay (life skills) na maghahanda sa tao sa pagharap sa hamon ng buhay sa kasalukuyan at sa hinaharap. Ang agham panlipunan ay lumlilinang ng kaalaman, kasanayan at aktitud na nagbibigay kakayahan sa indibidwal na makagawa ng mulat at

makatwirang pagpapasya para sa sarili at lipunan, at kahandaang tumanggap ng pananagutan bilang mamamayan para sa kapakanan ng lahat at higit na nakararami (common good).

Ang agham panlipunan ay humuhubog ng mapanagutan, mapanuri, mapagnilay, produktibo, makatao, makatarungan (just/fair) at aktibong mamamayan sa isang demokratikong lipunan.

Binibigyang diin sa Kurikulum ang PAG-UNAWA (understanding) at HINDI ANG PAGSASAULO ng mga konsepto at terminolohiya. Magkasabay na nililinang ang pagkatuto ng kaalaman (knowledge/substance), kasanayan (skills/process) at aktitud (attitudes/values) bilang kakayahan (competencies) sa loob ng Kurikulum. Bilang pagpapatunay ng malalim na pang-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan (meaning-making/making meaning) sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin ng pagkatuto (transfer of learning) sa ibang konteksto partikular ang aplikasyon nito sa tunay na buhay (real-life) na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan. Matapos ang labintatlong taong pag-aaral (K to 12), inaasahang bunga (desired outcomes) ang kabataang Pilipino na makaalam, makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning) sa mga hamon ng buhay at lipunan sa kasalukuyan at hinaharap. Inaasahang bunga ng kurikulum ang kabataang Pilipinong nagtataglay ng mga katangian at pagpapahalaga ng isang mapanagutan at mabuting mamamayan sa isang lipunang demokratiko― mulat (informed), aktibo at may paninindigan sa mga isyu sa lipunan sa loob at labas ng bansa; may pagpapahalaga at paggalang sa karapatan, kalayaan at katotohanan; makatwiran (reasonable), makatarungan (just), at patas (fair); malikhain (creative), maparaan (innovative) at kapaki-pakinabang; at, mapagmalasakit (concerned) at mapagkalinga (caring) sa kapaligiran at kapwa. Sa huli, inaasahang mahuhubog ng K to 12 AP Kurikulum ang isang



“mapanagutang mamamayang mapanuri, mapagnilay, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan, kasalukuyan at hinaharap.”

Balangkas ng Kurikulum

Malaking suliranin sa pagbabalangkas ng AP Kurikulum ang pagbuo ng scope and sequence ng nilalaman (content) partikular ang paglalapat ng mga paksa/paksain sa bawat baitang at markahan. Sanhi ito ng napakalawak at napakaraming sinasakop na paksa ng pag-aaral ng Araling Panlipunan. Sa pagbuo ng Kurikulum, isinaayos ito kapwa na binigyang konsiderasyon ang anggulong horizontal (baitang) at vertical (tema bawat markahan). Sa pagsasaayos ng nilalaman sa bawat baitang (horizontal), pinagbatayan ang pagkabuo at paghubog sa gampanin ng indibidwal (individual’s role) bilang panlipunang nilalang (social being) habang lumalawak ang kapaligiran at lipunang kanyang ginagalawan. Mula sa pagkilala sa sarili at kapwa sa Kindergarten, unti-unti sa bawat baitang ay nililinang ang paglawak ng kapaligiran at lipunang ginagalawan ng indibidwal bilang Pilipino/batang Pilipino. Sa unang baitang, sinisimulan ang pagtatayo ng haligi at paghubog ng identipikasyon o pagkakakilanlan ng indibidwal/mag-aaral bilang Pilipino. Sa paglawak ng lipunang kanyang ginagalawan sa bawat baitang bilang indibidwal ― pamilya, pamayanan, bansa/estado, at daigdig― hangad ng Kurikulum na mahubog ang kaisipan, pagpapahalaga, perspektibo at pananaw sa mundo (worldview) ng mag-aaral mula sa punto de bista (point of view) ng isang Pilipino. Ito rin ang dahilan kung bakit higit na mas maraming baitang (mula ikatlo hanggang ika-pito) ang binibigyang diin ang paglinang ng pagkilala at pagpapalalim ng kaalaman ng mag-aaral sa iba’t-ibang aspeto ng bansang Pilipinas at lipunang Pilipino.

Sa paglalapat ng mga paksa/paksain sa bawat baitang, unti-unti rin ang pagpapasok ng bagong konsepto (substance) ng Araling Panlipunan, na nagbubunga hindi lamang ng pagdami kundi maging ng paglawak at paglalim ng kaalaman at kasanayan, at aktitud ng mag-aaral. Samakatwid, inaasahang kasabay ng paglawak ng lipunang pinag-aaralan at pagdami ng kaalaman at paghusay ng kasanayan na natututunan sa pagtaas ng baitang ng mag-aaral, ang unti-unti niyang pagkabuo bilang isang “mapanagutang mamamayang mapanuri, mapagnilay, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan, kasalukuyan at hinaharap.”

Narito sa ibaba ang kabuuan ng pagkakasunod-sunod ng pag-aaral (sequence of study) sa bawat baitang.

Baitang Grade Level Focus/Sequence of Study

K Ako at ang Aking Kapwa (Myself and Others)

1 Pagkilala ng Batang Pilipino sa Sarili Bilang Bahagi ng Pamilya



2 Pagkilala ng Batang Pilipino sa Sariling Pamayanan

3 Pagkilala ng Batang Pilipino sa Bansang Pilipinas

4 Araling Pilipino I (Pag-unawa sa Lipunang Pilipino/Philippine Studies)

5 Araling Pangkapaligiran (Heograpiya ng Pilipinas)

6Araling Pangkasaysayan (Ang Kasaysayang Pampolitika, Pang-ekonomiya, Panlipunan at Kultural ng Bansang Pilipinas)

7 Araling Pilipino II (Kasaysayan at Pamahalaan ng Pilipinas)

8 Araling Asyano (Asian Studies)

9 Araling Pandaigdig (Global Studies)

10 Araling Ekonomiks (Ekonomiks at Pambansang Pag-unlad)

11

(Mga Kontemporaryong Isyu at Hamon ng

Pilipinas (Philippine Contemporary Issues

and Challenges)

Pananaliksik sa Agham Panlipunan (Research Methods in Social Science) (1 semester)

Kontemporaryong Lipunang Pilipino (Philippine Contemporary Society)

Isyu at Suliranin ng Kontemporaryong Pulitika at Pamamahala ng Pilipinas (Issues and Problems in Philippine Contemporary Politics and Governance)

Isyu at Suliranin sa Kasaysayan ng Pilipinas (Issues and Problems in Philippine History)

Isyu at Suliranin sa Kontemporaryong Ekonomiya at Pag-unlad ng Pilipinas (Issues and Problems in



Contemporary Philippine Economic Development)

12

Mga Kontemporaryong Isyu at Hamong Pandaigdig(Contemporary Global Issues and Challenges)

Nasyonalismo, Identidad at Globalisasyon

Mga Pandaigdigang Isyu at Suliranin sa Heograpiya at Kapaligiran

ASEAN at ang Daigdig sa Kasalukuyan

Pagkamamayan sa Globalisadong Daigdig (Citizenship in a Globalized World)

Mga Pandaigdigang Suliraning Pangkalusugan at Panlipunan (Global Health and Social Issues)

Samantala, sa anggulong vertical, bilang solusyon pa rin sa napakalawak na paksaing sinasakop ng Edukasyong Araling Panlipunan, nilimita ang pagpili ng mga paksang pag-aaralan sa paglinang ng pagkatuto ng mga mag-aaral mula sa unang baitang hanggang sa ika-sampung baitang sa isang magkakaugnay na tema (themes/strands/domains) sa bawat markahan (quarter/grading period). Kung kaya, mula unang baitang hanggang sa ika-sampung baitang, lumalawak at lumalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral sa iba’t-ibang paksa at paksain ayon lamang sa isang magkakaugnay na tema na itinakda sa bawat markahan. Siniguro na ang pamantayang pangnilalaman (content standards), pamantayang pagganap (performance standards) at kakayahan (competencies) sa bawat markahan ay naka-angkla sa takdang tema nito. Samakatwid, ang magkakaugnay na tema sa bawat markahan ay nagsilbing malaking kaisipan (big ideas) na tagapagbigkis ng mga kaalaman, kasanayan at kakayahang nakapaloob dito. Bagama’t nagkaroon na nang pagpapalalim at pagpapalawak (unpacking/uncoverage) sa pamamagitan ng pamantayang pangnilalaman at pagganap at kakayahan sa tema/malaking kaisipan sa bawat markahan sa loob ng kurikulum, maari pa ring magsagawa ng karagdagang pagpapalalim at pagpapalawak ang guro sa pamamagitan ng pagsasama ng iba pang paksa o paksain, konsepto at anumang kaalaman ayon sa pangangailangan ng kanyang mag-aaral. Sa kabuuan, ang apat na magkakaugnay na tema kung saan naka-angkla ang pag-aaral sa bawat markahan sa K to 12 Kurikulim sa Araling Panlipunan ay ang mga sumusunod:

Unang Markahan: Tao, Kapaligiran at Lipunan

Ikalawang Markahan: Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa

Ikatlong Markahan: Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala



Ikaapat na Markahan: Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan

Upang masiguro na sadyang may paglalim at paglawak (spiral progression) ang kaalamang natutunan ng mag-aaral sa lahat ng baitang batay sa itinakdang pangkalahatang tema sa bawat markahan, bumuo pa rin ng hiwalay na banig ng pangkalahatang paksa o konsepto sa bawat markahan sa bawat baitang na magbibigkis sa mga paksaing (subtopics) nakapaloob dito. Sinisiguro ng mga paksang ito sa bawat markahan sa bawat baitang na walang pag-uulit, walang kulang o butas, at tunay na lumalalim at lumalawak ang nilalaman ―samakatwid ang pagkatuto― sa bawat baitang ayon sa takdang tema sa bawat markahan ng Kurikulum. Tingnan ang kabuuang banig o matrix ng mga paksa o konsepto sa bawat markahan sa bawat baitang sa pahina ______ ng Kurikulum.

Mga Kasanayang Nalilinang sa Kurikulum

Sa lahat ng baitang, kasabay sa pagpapalalim ng kaalaman alinsunod sa mga tema ng bawat markahan, ipinaloob sa kakayahan (competencies) ang paglinang sa kasanayan (skills) ng mag-aaral upang kanilang magamit (apply) at mailapat (transfer) ang kanilang pagkatutong pangkaalaman ukol sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan, kasalukuyan at sa hinaharap tungo sa higit na makabuluhan (relevant), makatotohanang pagsasabuhay (real-life), at pangmatagalan pagkatuto (lifelong learning) sa loob at labas ng paaralan.

Kabilang sa mga pangunahing kasanayang nililinang sa pag-aaral ng Araling Panlipunan ng mag-aaral ang mga sumusunod: (1) pakikipagtalastasan pasalita o pasulat, (2) pagsasaliksik at pagsisiyasat, (3) mapanuring pag-iisip at matalinong pagpapapasya, (4) pagkamalikhain, 5) pakikipagpangkat at pakikipagkapwa, at (6) kasanayang agham panlipunan. Sa pagtupad ng pamantayang pagganap at sa pagsasagawa ng mga iba’t-ibang proseso sa pagkatuto sa buong Kurikulum, pangunahin sa mga kasanayang agham panlipunan (social studies skills) na nalilinang ang mga sumusunod:

(1) paghihiwalay sa nakaraan, kasalukuyan at hinaharap at pag-uugnay sa kasalukuyan at hinaharap;(2) pagtukoy sa sanhi-bunga (cause and effect), pagsusuri sa mga pagbabago at pagpapatuloy sa paglipas ng panahon, pagtingin at paghanap sa mga pattern at trend sa mga pangyayari;(3) paghiwalay sa katotohanan at opinyon, pagkilala sa pagkiling (recognizing bias) at pagbuo ng paghihinuha at kongklusiyon batay sa kredibilidad at katumpakan ng magkakaibang ebidensiya;(4) pagtaya at pagpuna sa magkakaibang bukal ng impormasyon at ang paggamit ng angkop na primarya at sekondaryang bukal at teknolohiya sa paghanap ng impormasyon; (5) pagbuo at pagsubok (testing) sa mga paglalahat at tesis;(6) nakapagpapahayag ng maikli subalit malinaw na pansariling opinyon, argumento, at paninindigan na nasusuportahan ng tumpak at sapat na ebidensiya;(7) naiuugnay ang mga desisyon o pangyayari sa konteksto ng kanyang panahon at sa higit na malawak at kaugnay na kaganapan sa lokal, pambansa, rehiyonal at pandaigdigang lebel;(8) natatantiya at natataya ang epekto ng mga desisyon at pagpapasya; at,



(9) pakikilahok sa mga usapin, isyu, desisyon at gawain sa lipunan bilang mapanagutang mamamayan (civic participation skills).

II. Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):

III. Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):

K – 3 4 – 6 7 – 10 11 – 12 Naipamamalas ang panimulang pag-unawa at pagpapahalaga sa sarili, pamayanan at bansa bilang isang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto, kaisipan, pamamaraan, at ugnayan ng iba’t-ibang araling panlipunan at ang pagkalinang ng kaalaman, kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan, pangkultura, pangheograpiya at pampamahalaan, at pansibiko ng Pilipinas tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa..

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pampamahalaan, pansibiko, pangkultura, at panlipunan ng Pilipinas, mga bansang Asyano at ng daigdig gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng iba’t-ibang displinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Naipamamalas ang malawak at integratibong pag-unawa sa mga isyu sa pagharap ng bansa sa hamon ng globalisasyon gamit ang pananaw (perspective), kasanayan at pagpapahalagang multi-disiplinaryo at inter-disiplinaryo sa pananaliksik at sa pagbuo ng alternatibong solusyon sa paglutas ng mga kasalukuyang suliranin tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, makabansa at makataong lipunan.


Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan, pansibiko, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t-ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang pananaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw tungo sa isang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makataong mamamayan ng bansa at daigdig .


IV. Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):

Grade Level Grade Level Standards

KNaipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan at paaralan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Grade 1Naipamamalas ang pagkilala at pag-unawa sa sarili at pamilya na may pagpapahalaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan bilang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Grade 2Naipamamalas ang pagkilala, pag-unawa at pagpapahalaga sa sariling pamayanan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa

Grade 3Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing katangiang pangkapaligiran, pampampahalaan, panlipunan at kultural ng Pilipinas partikular ang mga pangunahing pagkakakilanlan na maipagmamalaki nito bilang isang bansa at lahi tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Grade 4Naipamamalas ang panimulang kaalaman at kasanayan sa kahulugan, paksa/tema, pamamaraan at kahalagahan ng araling panlipunan at ang mga larangan (field) nito bilang kasangkapan (tool) sa pag-aaral ng tao at lipunang kanyang ginagalawan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa.

Grade 5Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa papel ng kapaligiran sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipinas at paghubog ng lipunang Pilipino gamit ang mga kaalaman at kasanayan ng heograpiya at mga kaugnay na larangan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa.

Grade 6

Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkabuo at pag-unlad ng bansang Pilipinas at ang naging pagpupunyagi ng mga Pilipino na makamit at mapangalagaan ang kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipinas sa iba’t-ibang yugto ng kasaysayan gamit ang mga kasanayan ng iba’t-ibang sangay ng araling panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa.

Grade 7

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyung pangkasaysayan at pampamahalaan bilang estadong demokratiko at Republikano sa iba’t ibang yugto ng kasaysayan ng Pilipinas gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng iba’t-ibang larangan ng araling panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Grade 8

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyu sa pag-aaral ng kasaysayan, pamahalaan, kultura, at lipunan ng mga rehiyong Asyano gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.



Grade Level Grade Level Standards

Grade 9Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan sa kasaysayan ng daigdig at napapanahong isyu gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Grade10Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks at pambansang pag-unlad gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Grade11Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung pangkasaysayan, pampamahalaan, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan ng Pilipinas gamit ang mga teorya, lapit at metodolohiya ng agham panlipunan at mga kaugnay disiplina tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, makabansa at makataong lipunan.

Grade12Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung kinakaharap ng daigdig sa kasalukuyan mula sa pananaw at lapit ng iba’t-ibang disiplinang panlipunan na makatutulong tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, at makataong lipunan.

V. Sequence of Study

Baitang Content Grid/Focus of Study

K Ako at ang Aking Kapwa (Myself and Others)

1 Pagkilala sa Sarili Bilang Batang Pilipino at Bahagi ng Pamilya

2 Pagkilala sa Sariling Pamayanan

3 Pagkilala sa BAnsang Pilipinas

4 Araling Pilipino I (Pag-unawa sa Lipunang Pilipino/Philippine Studies)

Araling Pangkapaligiran (Heograpiya ng Pilipinas)



5

6 Araling Pangkasaysayan (Ang Kasaysayang Pampolitika, Pang-ekonomiya, Panlipunan at Kultural ng Bansang Pilipinas)

7 Araling Pilipino II (Kasaysayan at Pamahalaan ng Pilipinas)

8 Araling Asyano (Asian Studies)

9 Araling Pandaigdig (Global Studies)

10 Araling Ekonomiks (Ekonomiks at Pambansang Pag-unlad)

11

(Mga Kontemporaryong Isyu at Hamon ng

Pilipinas (Philippine Contemporary Issues

and Challenges)

Pananaliksik sa Agham Panlipunan (Research Methods in Social Science) (1 semester)

Kontemporaryong Lipunang Pilipino (Philippine Contemporary Society)

Isyu at Suliranin ng Kontemporaryong Pulitika at Pamamahala ng Pilipinas (Issues and Problems in Philippine Contemporary Politics and Governance)

Isyu at Suliranin sa Kasaysayan ng Pilipinas (Issues and Problems in Philippine History)

Isyu at Suliranin sa Kontemporaryong Ekonomiya at Pag-unlad ng Pilipinas (Issues and Problems in Contemporary Philippine Economic Development)

12

Mga Kontemporaryong Isyu at Hamong Pandaigdig

Nasyonalismo, Identidad at Globalisasyon

Mga Pandaigdigang Isyu at Suliranin sa Heograpiya at Kapaligiran



(Contemporary Global Issues and Challenges)

ASEAN at ang Daigdig sa Kasalukuyan

Pagkamamayan sa Globalisadong Daigdig (Citizenship in a Globalized World)

Mga Pandaigdigang Suliraning Pangkalusugan at Panlipunan (Global Health and Social Issues)

VI. Quarterly Grade Level Conceptual (Big Ideas) Matrix

TEMA K

Ako at ang

Aking Kapwa (Myself

and Others)

ARALING PANLIPUNAN

I

Pagkilala sa Sarili

Bilang Batang

Pilipino at Bahagi ng Pamilya

ARALING PANLIPUNAN

II

Pagkilala sa Sariling

Pamayanan

ARALING PANLIPUNAN

III

Pagkilala sa Bansa

ARALING PANLIPUNAN

IV

Araling Pilipino I

(Philippine Studies)

ARALING PANLIPUNAN

V

Araling Pangkapalig

iran(Heograpiya

ng Pilipinas)

ARALING PANLIPUNAN

VI

Araling Pangkasays

ayan (Kasaysayan ng Bansang

Pilipinas)

ARALING PANLIPUNAN

VII

Araling Pilipino II (Kasaysay

at Pamahalaan ng Pilipinas)

ARALING PANLIPUNA

N VIII

Araling Asyano

ARALING PANLIPUNAN

IX

Araling Pandaigdig

ARALING PANLIPUNAN

X

Araling Ekonomiks(Ekonomiks

at Pambansang Pag-unlad)

ARALING PANLIPUNA

N XI

Mga Kontempor

aryong Isyu at

Hamon ng Pilipinas

ARALING PANLIPUN

AN XII

Mga Kontemporaryong

Isyu at Hamong

Pandaigdig

Unang Marka

han

Tao, Kapaligiran

at Lipun

an

Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang Pilipino

Katangian at Pagkakakilanlang Pangkapaligiran ng Sariling Pamayanan

Pagkakakilanlang Pangkapaligiran at Likas na Kagandahan ng Bansang Pilipinas

Ang Tao at Kapaligiran Bilang Pangunahing Tagapaghubog ng Lipunan

Katangiang Heograpikal ng Pilipinas

Ang Kayaysayan Bilang Pag-aaral ng Nakaraan ng Tao at Lipunan

Heograpiya at Kabihasnang Pilipino

Heograpiya at sinaunang kabihasnang Asyano

Heograpiya at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig

Heograpiya at Ekonomiya ng Bansa

Ikalawang

Marka-han

Kultu-ra,

Panimulang Pagkilala sa Sariling Bansa at

Ang Kultura at Pagkakakilanlan ng

Pagkakakilanlang Kultural at ang Mayamang

Ang Kultura Bilang Bunga ng Pakikipag-

Mga Pangkat Etniko at Pangkat Etnolinguwist

Pag-usbong at Pag-unlad ng Kamalayang Pambansa

Ang Pagbuoat Pag-unlad ng Pilipinas Bilang

Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng

Pag-usbong ng kamalayang pandaigdig sa panahon

Pag-usbong ng Iba’t-ibang Sistema, Pamamaraan at Prinsipyong



Pagkakaki-

lanlan at

Pagkabansa

mga Sagisag Nito

Sariling Pamayanan

Kultura at Pamana ng Lahing Pilipino

ugnayan (Interaction) ng Tao sa Kapaligiran

iko ng Bansa sa Konteksto ng Kolonyalismong Español (ika-16 hanggang ika-19 na dantaon)

Nasyon-Estado

(1565-1945)

Pagkakakilanlang Asyano

ng transisyon Pang-ekonomiya

Ikat-long

Marka-han

Ka-Pang-yari-han,

Awtoridad at Pamamaha-

la

Ang Pamilya Bilang

Pinakapayak na Yunit ng

Lipunan

Pagkilala sa Pamahalaan, Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod sa Sariling Pamayanan

Pagkilala sa Pamahalaan at mga Pinuno ng Bansa

Pamamahala at Pamahalaan Bilang Instrumento sa Pagpapanatili ng Kaayusan, Katatagan at Kaunlaran ng Lipunan

Mga Rehiyon at Siyudad sa Bansa

Ang Pagpupunya

gi ng mga Pilipinong

Makamit ang Ganap na Kalayaan

(1898-1946)

Kapangyarihan at

Pamamahala Bilang

Malayang Demokratiko

at Nagsasariling Nasyon-

Estado(1946-

kasalukuyan

Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa

sa Asya

Transpormasyon ng mga bansa sa daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensiya, pulitika at ekonomiya simula noong ika 16 na siglo

Pamamahala at ang

Ekonomiya

Ikaapat na

Markahan

Kara-patan,Pananagutan at

Pagka

Karapatan, Tungkulin at Pananagutan ng Batang Pilipino sa Tahanan at Pamilya

Karapatan, Tungkulin at Pananagutan sa Sariling Pamayanan

Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

Pagkamamamayan at Sibika Bilang Paglalapat at Pagsasakatuparan sa Tunay na

Kapangya-rihan,

Tungkulin at Pananagutan

ng Pamahalaan

at Mamamayan

Ang Pagbubuo ng Malayang Republika ng Pilipinas: Mga Hamon sa

Pagkamamamayan at

Pananagutan sa Isang Bansang

Demokratiko at

Pagkamamamayan at

Pananagutan Bilang

Mamamamayang Asyano

sa

Pakikipag-ugnayan at Sama-samang Pagkilos Bilang Saligan ng

Indibidwal, pangkat at

institusyon sa harap ng Hamon

globalisasyon



mamamayan

Buhay ng Araling Panlipunan

sa Pangangalag

a ng Kapaligiran

at Yaman ng Bansa

Pagkabansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

Republikano Kasalukuyang Panahon

Pandaigdigang Kapayapaan at Kaunlaran

ARALING PANLIPUNAN IPagkilala sa Sarili Bilang Batang Pilipino at Bahagi ng Pamilya

Nilalaman

Pangunahing Kaisipan ng Unit

Pamantayang Pangnilalaman

Pamantayansa Pagganap

Pamantayan sa Pagkatuto

Unang MarkahanTAO, KAPALIGIRAN AT LIPUNAN

Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang Pilipino

A. Pagkilala sa sarili bilang batang Pilipino batay sa:

1. Pangalan at apelyido ng magulang o tagapangalaga

2. Pagkamamamayan ng magulang

3. Lugar ng kapanganakan

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa sariling pagkakakilanlan ayon sa pamilyang pinagmulan

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pagmamalaki sa kanyang pinagmulang pamilya

A. Nakikilala ang sarili bilang bahagi ng pamilya

1. Nasasabi ang kanyang pangalan“Ako ay si __________.”

2. Natutukoy ang pinagmulan batay sa pangalan at apelyido ng ama o ina/ama at ina o tagapangalaga

“Ang aking ama o tagapangalaga ay si _____________.”



4. Pagkakakilanlang etniko at kultural

Halimbawa: Estanislao Agbing Magbuhos

“Ang aking ina o tagapangalaga ay si _______________.” (Apelyido ng dalaga)

Halimbawa: Leoncia Delgado Caringal

“Ang aking buong pangalan ay ___________________.”

Halimbawa: Gloria Caringal Magbuhos

3. Nasasabi ang pinagmulan ng pangalan at apelyido

4. Nasasabi nang may pagmamalaki ang pamilyang pinagmulan

B. Natutukoy ang lugar ng kapanganakan ng ama o ina/ama at ina o tagapangalaga

Halimbawa: “Ang aking ama ay ipinanganak sa __________.”

“Ang aking ina ay ipinanganak sa _____.”

C. Nasasabi ang lugar ng kapanganakan Halimbawa: “Ako ay ipinanganak sa ____.”

D. Naipaliliwanag ang dahilan ng pagkakaiba-iba ng lugar ng kapanganakan

E. Naipagmamalaki ang sarili bilang kabahagi ng pamilya sa pamamagitan ng alinman sa sumusunod:

1. Pagguhit (sarili, ama at ina o tagapangalaga)



2. Pagmomolde (Play dough)

3. Paggawa ng puppet

4. Pag-awit nang may damdamin ng “Anak” ni Freddie Aguilar

5. At iba paB. Pagkilala sa Sarili Bilang kasapi

ng Pamilyang Pilipino

1. Mga Kasapi ng sariling Pamilya

2. Mga iba pang kasapi ng pamilya- extended family

3. Ang pinagmulan ng sariling

pamilya

4. Pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan

Naipamamalas ng mag-aaral ang kamalayan at pagkilala sa sarili bilang kasapi ng pamilyang Pilipino

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pagtanggap sa pagkakaiba-iba ng pinagmulang pamilya

F. Nakikilala ang mga kasapi ng pamilya/mag-anak

1. Nasasabi kung sino-sino ang panguahing kasapi ng pamilya/mag-anak (tatay, nanay, ate, kuya, bunso)

2. Nasasabi kung sino-sino ang iba pang bumubuo ng pamilya/mag-anak (lolo, lola, tiyo, tiya,pinsan at iba pang kamag-anak)

G. Natutukoy ang kaugnayan ng bawat kasapi sa isa’t isa

Halimbawa:

Lolo o Lola- magulang ng iyong ama o ina

Tiyo o Tiya – kapatid ng ama o ina

Pinsan – anak ng tiyo o tiya

H. Nasasabi ang buong pangalan ng sumusunod:

1. Mga kapatid (kuya, ate, bunso, at iba pa)



2. lolo at lola sa ama

3. lolo at lola sa ina

4. mga kapatid ng ama

5. mga kapatid ng ina

6. mga anak ng kapatid ng ama o ina (pinsan)

I. Nasasabi ang kahalagahan at bahaging ginagampanan (roles) ng bawat kasapi ng pamilya

J. Naipahahayag ang pagpapahalaga sa pagkakakilanlan ng pamilya sa pamamagitan ng iba’t ibang paraanHalimbawa: (Album) Ang Pamilya ng Tatay ko

K. Natutunton ang sariling pinagmulan batay sa pinagmulan ng pamilya sa pamamagitan ng “Family Tree/Sarsila”

L. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng “Family Tree”

M. Naipakikita ang pagpapahalaga sa sariling pamilya sa pamamagitan ng pagpapaskil ng ginawang “Family Tree”

C. Kahulugan ng Mag-Anak o Pamilyang Pilipino

1. Pagkakaiba-iba o uri ng pamilya (malaki at maliit)

Naipamamalas ng mag-aaral ang panimulang kamalayan at pagkilala sa kahulugan ng mag-anak o pamilya

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng damdamin sa pagkakaiba-iba ng laki ng pamilya

N. Nasasabi ang kahulugan ng mag-anak o pamilya ayon sa Saligang Batas at “Family Code”

O. Natatalakay ang kahulugan ng pamilyang Pilipino

1. Nasasabi na ang kanyang sarili ay kabilang sa



2. Katangian ng Pamilyang Pilipino

pamilyang Pilipino

2. Nasasabi na ang sariling pamilya ay bumubuo ng pamayanang Pilipino

P. Nailalarawan ang sariling pamilya ayon sa laki1. bilang ng pangunahing kasapi

2. iba pang kasapi at bumubuo ng pamilya

Q. Napaghahambing ang mga mag-anak ayon sa laki

R. Nahihinuha ang mabuti at di-mabuting dulot ng maliit/malaking pamilya

S. Nakillala ang mga pagpapahalaga ng sarilng pamilya

Halimbawa:

1. Pagtitiwala sa Panginoon

2. Pagiging magalang sa isa’t isa

3. Pagtutulungan

4. Mabuting pagtanggap at pakikitungo sa kapwa

5. Pagsasama-sama ng pamilya

6. Pagkakabuklod buklod ng pamilya

7. Iba pa

T. Nailalarawan ang mga pagpapahalaga ng sariling pamilya sa pamamagitan ng:



1. Pagsasadula

2. Tula

3. Awit

4. At iba pa

Ikalawang MarkahanKULTURA, PAGKAKAKILANLAN AT PAGKABANSA

Panimulang Pagkilala sa Sariling Bansa at mga Sagisag Nito

A. Panimulang Pagkilala sa tatlong malalaking pulo ng bansa

1. Pagtukoy sa lugar na pinagmulan ng sariling pamilya

2. Patuturo sa Mapa ng Pilipinas ng Kinalalagyan ng lugar na pinagmulan ng sariling pamilya

Naipamamalas ng mag-aaral ang panimulang kamalayan at pag-unawa na ang Pilipinas ang bansang sinilangan at pinagmulan

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pagmamalaki sa mga sagisag na sumisimbolo sa Pilipinas bilang bansang sinilangan at pinagmulan

A. Nasasabi na ang kanyang bansa ay Pilipinas

1. Nasasabi na ang kanyang bansa ay isang kapuluan

2. Naibibigay ang kahulugan ng pulo

B. Naituturo sa mapa o globo ang tiyak na kinalalagyan ng Pilipinas.

C. Natutukoy ang tatlong malalaking pulong bumubuo sa Pilipinas

1. Naituturo sa mapa ng Pilipinas ang lugar ng kanyang kapanganakan

2. Naituturo sa mapa ng Pilipinas ang lugar ng kapanganakan ng ama at ina.

3. Nasasabi kung anong malaking pulo ang nakakasakop sa lugar ng kapanganakan ng sarili, ama at ina



D. Naipahahayag ang panimulang pagkilala sa Pilipinas sa pamamagitan ng:

1. Pagguhit (sketch) ng Pilipinas

2. Pagmomolde (play dough) ng lugar ng kapanganakan

B. Pagkilala at Pagpapahalaga sa mga Sagisag ng Bansa

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagkilala at pagpapahalaga sa mga sagisag ng bansa

Ang mag-aaral at nakapagpapahayag ng pagmamalaki sa mga sagisag ng bansa

E. Natutukoy ang mga sagisag na nagpapakilala sa bansa:

1. Pambansang Awit

2. Pambansang Watawat

3. Pambansang Bayani

4. Pambansang Bulaklak

5. Pambansang Puno

6. Pambansang Dahon

7. Pambansang Hayop

8. Pambansang Ibon

9. Pambansang Isda

10. Pambansang Sayaw

11. Pambansang Laro

12. Pambansang Wika



13. Pambansang Kasuotan

F. Nailalarawan ang mga sagisag ng bansa

G. Natutukoy ang mga sagisag ng bansa na makikita sa tahanan at pamayanan

H. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng mga sagisag ng bansa

I. Naipakikita ang paggalang at pagpapahalaga sa mga sagisag ng bansa sa pamamagitan ng:

1. Pag-awit ng Lupang Hinirang nang may damdamin

2. Pagguhit

3. pagmomolde

4. at iba pa

Ikatlong MarkahanKAPANGYARIHAN, AWTORIDAD AT PAMAMAHALA

Ang Pamilya Bilang Pinakapayak na Yunit ng Lipunan

A. Mga kaugalian at tradisyong Pilipino ukol sa pamilya bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa panimulang pagkilala at pagpapahalaga sa mga tradisyong Pilipino ukol sa

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pagmamalaki sa mga kaugalian, paniniwala at tradisyong Pilipino bilang

A. Naisasagawa ang mga kanais-nais na kilos ayon sa kaugalian ng mag-anak na Pilipino

1. Nakikilala ang iba’t ibang kaugalian ng mag-anak



1. Paggalang sa nakatatanda

2. Pangangalaga sa matatandang kasapi ng pamilya

3. Paggamit ng magagalang na pananalita ( po at opo)

4. Pagmamano sa nakatatanda

5. Madikit na ugnayan ng pamilya (close family ties)

6. Pagtutulungan sa panahon ng kagipitan ng mga kasapi ng pamilya at iba pang kamag-anak

pamilya bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya

pundasyon sa katatagan ng pamilya

2. Naipahahayag na may mga kilos ang mag-anak ayon sa kaugalian nila

3. Napipili ang mga kanais-nais na kaugalian ng mag-anak na Pilipino

4. Naipakikita sa mga kilos ang mga kanais-nais na kaugalian ng mag-anak tulad ng:

a. pagbibigay galang sa kapwa at sa mga nakatatanda

b. paggamit ng mga magagalang na pananalita saan man naroroon

c. pagtutulungan sa panahon ng kagipitan ng mga kasapi ng pamilya at iba pang kamag-anak

d. madikit na ugnayan ng pamilya (close family ties)

B. Naisasagawa ang mga kilos ayon sa paniniwala ng mag-anak

1. Nasasabi na ang ilang paniniwala ng mag-anak na nagiging batayan ng kanilang kilos tulad ng paniniwala sa Panginoon at iba pa

2. Naipaliliwanag na may paniniwala ang mag-anak na nagiging batayan ng kanilang kilos

3. Naipakikita sa kilos ang pagmamahal sa Panginoon at sa kapwa sa pamamagitan ng:



a. pagdarasal nang taimtim sa oras ng pagdarasal

b. mabuting pakikitungo sa katulong sa tahanan sa pamamagitan ng paggamit ng magagalang na pananalita kung may iuutos

c. pakikipaglaro sa mga kapwa bata mahihirap o mayaman at may kapansanan

d. paggalang at pagiging masunurin sa nakatatanda

C. Natutukoy ang pagkakaiba-iba ng kaugalian at tradisyon ng pamilyang Pilipino

1. batay sa pangkat etniko at cultural

2. batay sa lugar

3. pagbabago ng panahon

D. Naipahahayag ang pagtanggap at paggalang sa kaugalian at tradisyong ng iba’t ibang pamilya

B. Mga Pinapahalagahan ng Pamilya

1. Mga Gawain at Mahahalagang Okasyon na Nagkakasama-sama ang Pamilya

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga gawain at mahahalagang okasyon na pinahahalagahan ng pamilya

Ang mag-aaral ay nakapagpapakita ng aktibong pakikilahok o pakikiisa sa mga gawain at mga okasyong pinahahalagahan ng pamilya

E. Natutukoy ang iba’t ibang okasyon at gawain na nagkakasama-sama ng mga kasapi ng pamilya

F. Nailalarawan ang iba’t ibang gawain at okasyon na makapagbibigay ng aral sa mga kasapi ng mag-anak

G. Naipaliliwanag ang mabuti at di-mabuting naidudulot ng mga okasyon at gawaing nagkakasama-sama ang pamilya

H. Naipahahayag ang damdamin sa mga okasyong



nagkakasama-sama ang pamilya

I. Naipakikita kung paano maaaring makalahok sa mga gawain ng mag-anak tulad ng:

1. pagtuturo ng laro at ibang gawain sa nakababatang kapatid/paraan ng paggawa ng isang bagay sa ibang kasapi ng mag-anak

C. Pagkilala sa Pamilya Bilang Pinakapayak na Yunit ng Lipunan

1. Bahaging ginagampanan ng pamilya bilang pagtugon sa pangunahing pangangailangan ng pamilya

2. Kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas

a. Pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan sa bansa

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga bahagi, kapangyarihan, tungkulin at pananagutang ginagampanan ng pamilya at mga kasapi nito bilang pagtugon sa pangunahing pangangailangan ng pamilya

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng aktibong pakikiisa sa mga programa, proyekto at iba pang gawaing kumikilala at nagpapahalaga sa pamilya bilang pinakapayak na yunit ng lipunan

J. Nasasabi na ang bawat mag-anak ay may bahaging dapat gampanan sa pagtugon sa pangunahing pangangailangan

1. Naiisa-isa ang pangunahing kailangan ng mag- anak

Hal. pagkain, damit, tahanan, edukasyon, gamot, seguridad

2. Nailalarawan ang gawain ng mag-anak na tumutulong sa pagtugon sa pangunahing pangangailangan

3. Nasasabi ang kahalagahan ng pagtutulungan ng babae at lalaki sa pagtugon sa pangunahing pangangailangan

4. Nasasabi ang kahalagahan ng pagsasagawa ng bahaging dapat gampanan ng bawat kasapi ng mag-anak sa pagtugon sa pangunahing pangangailangan.

5. Nasusuri ang epekto ng laki ng mag-anak sa pagtugon sa pangunahing pangangailangan ng pamilya



6. Naisasagawa nang kusang loob ang mga bahaging dapat gampanan bilang kasapi ng mag-anak sa pagtugon sa pangunahing pangangailangan

K. Nasasabi ang kahalagahan ng mga alituntunin sa loob ng tahanan

1. Naililista ang mga alituntunin na nagbubunga ng kaligtasan sa pamilya

2. Naipapaliwanag ang gamit at halaga ng alituntunin sa loob ng tahanan

3. Nakapagpapahayag ng saloobin sa pagpapatupad ng alituntunin sa loob ng tahanan

L. Natatalakay ang kapangyarihan ng ama, ina at mga kasapi ng pamilya ayon sa batas

M. Naiisa-isa ang mga tungkuling dapat gampanan ng ama, ina at mga anak

N. Naipaliliwanag ang pananagutan ng bawat kasapi ng mag-anak

O. Natatalakay ang kahalagahan ng pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa

P. Naipakikita ang pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino sa pamamagitan ng:

1. Paggawa ng kard ng pasasalamat



2. Album ng masayang pamilya at iba pa

D. Mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Naipamamalas ng mag-aaral ang panimulang pang-unawa sa mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pagpapahalaga sa pamamagitan ng pagsunod sa mga batas at patakaran a pakikilahok samga programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya

Q. Nakikilala ang mga batas, patakaran at programa ng pamahalaan na nangangalaga sa kapakanan ng pamilya

R. Natatalakay ang kahalagahan nito tungo sa pag-unlad ng pamilyang Pilipino

S. Naisasabuhay sa sariling pamilya ang pagsunod sa mga batas at patakaran na nangangalaga sa kapakanan nito

Ikaapat na MarkahanKARAPATAN, PANANAGUTAN AT PAGKAMAMAMAYAN

Karapatan, Tungkulin at Pananagutan ng Batang Pilipino sa Tahanan at Pamilya

A. Mga karapatan ng batang Pilipino na itinatakda ng batas

Naipamamalas ng mag-aaral ang panimulang kaalaman sa mga karatapan ng batang Pilipino na itinakda ng batas

Ang mag-aaral ay nakapagninilay sa kanyang mga tinatamasang karapatan na itinakda ng batas

A. Nasasabi ang kahulugan ng karapatan

B. Natutukoy ang mga karapatan ng batang Pilipino na itinakda ng batas1. Karapatang maisilang at mabigyan ng pangalan

2. Karapatang maging malakas at malusog

3. Karapatang mabigyan ng maayos na tahanan

4. Karapatang tumira sa isang malinis, maayos at ligtas na kapaligiran

5. Karapatang makapag-aral



6. Karapatang maglibang

7. Karapatang malinang ang angking talino

8. Karapatang magkaroon ng pamilyang mag-aaruga

9. Karapatang matuto ng mabuting ugali at makapag-aral

10. Karapatang ipagtanggol at matulungan ng pamahalaan

C. Natatalakay kung paano maaaring tamasahin ng batang Pilipino ang kanyang mga karapatan

D. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagtatamasa sa mga karapatan

B. Mga tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino:

1. sa kanyang sarili

2. sa kanyang pamilya

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagkilala at pag-unawa sa mga tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili at pamilya

Ang mag-aaral ay nakapagpapakita nang mataas na antas ng pag-unawa na ang bawat karapatang kanyang tinatamasa ay may katumbas na tungkulin at pananagutan sa kanyang sarili at pamilya

E. Natutukoy ang kahulugan ng tungkulin at pananagutan

F. Naiisa-isa ang mga tungkulin at pananagutan ng bata sa sarili at tahanan

Halimbawa:

1. Pagpapanatiling malinis, maayos, maganda at mapayapa ang kapaligiran

2. Pagtulong sa kapwa sa oras ng pangangailangan

3. Pangangalaga sa kalusugang pansarili



4. Pag-aaral nang mabuti

5. Paggalang sa karapatan ng iba

6. Pagsunod sa batas trapiko

7. Pakikiisa sa mga proyektong pambata ng pamahalaan

8. Pagtatanim ng puno at halaman sa mga bakanteng lote upang mapakinabangan

9. Pagtulong sa mga gawaing bahay

G. Nasasabi na ang mga karapatang tinatamasa ay may katumbas na tungkulin

H. Natatalakay ang kahalagahan ng pagtupad sa tungkulin at pananagutan

I. Naisasagawa nang maluwag sa kalooban ang mga tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa pamilya at tahanan

C. Pangangalaga sa mga karapatan ng batang Pilipino

1. Programa at gawain ng pamahalaan sa pangangalaga sa mga karapatan ng batang Pilipino

2. Ahensya ng Pamahalaan na Nangangalaga sa

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangangalagang ginagawa ng pamahalaan sa mga karapatan ng batang Pilipino

Ang mag-aaral ay nakapagpapakita ng pagpapahalaga sa mga pangangalagang ginagawa ng pamahalaan sa mga karapatan kanyang tinatamasa sa pamamagitan ng pakikilahok at pakikiisa rito

J. Naiisa-isa ang mga programa at proyekto ng pamahalaan sa pangangalaga ng mga karapatan ng batang Pilipino

Halimbawa: 1. Barangay Council for Protection of Children

2. Bantay Bata

3. Children’s Protection Desk



Karapatan ng Batang Pilipino

K. Naiisa-isa ang mga ahensya ng pamahalaan na nangangalaga sa tinatamasang karapatan ng batang Pilipino

1. DepEd

2. DSWD

3. PNP

4. DOH

5. At iba pa

L. Nasasabi na may mga proyekto at programa ang pamahalaan upang mapangalagaan ang mga karapatan ng batang Pilipino

M. Natatalakay ang mga paraang ginagawa ng mag-anak, pamayanan at iba pang ahensya ng pamahalaan upang matiyak na tinatamasa ng batang Pilipino ang kanyang mga karapatan

N. Nakikilahok sa mga proyekto at programa ng pamahalaan sa pangangalaga ng karapatan ng batang Pilipino

ARALING PANLIPUNAN IIPagkilala sa Sariling Pamayanan



Nilalaman






Katangian at Pagkakakilanlang Pangkapaligiran ng Sariling Pamayanan

A. Pagkakakilanlan sa sariling pamayanan:

B. Ang kinaroroonan ng sariling tahanan

1. Numero

2. Kalye

3. Barangay

4. lungsod/bayan, lalawigan

5. Mga bagay na nakikita o palatandaan ng aming tahanan

C. Pangunahing pagkakakilanlang pang-heograpiya o pisikal ng pamayanan

1. Mga direksiyon: itaas/

Naipamamalas ng mag-aaral ang sapat na kaalaman sa kinaroroonan, sa mga bagay na nagpapakita o mga palatandaan ng sariling tahanan

Ang mag-aaral nakapagpapahayag ng may katiyakan sa kinaroonan ng sariling tahanan at mga direksyon at distansya nito sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan o (landmarks)

A. Nakikilala ang sariling pamayanan.

1. Naibibigay ang payak na kahulugan ng pamayanan

2. Natutukoy ang numero, kalye, barangay, lungsod/bayan at lalawigan ng sariling tahanan

3. Naiisa-isa ang mga bagay na nakikita o palatandaan ng sariling tahanan

4. Natataya ang distansya ng sariling tahanan sa mga pangunahing palatandaan.

B. Naipakikita ang pang-unawa sa mga direksiyon at distansiya ng tahanan sa ibang mga pook sa pamayanan.

1. Nakikilala ang iba’t ibang direksyon:a. itaas/ibaba

b. kanan/kaliwa

c. Silangan/Kanluran/Hilaga/Timog



ibaba, kanan/ kaliwa, silangan/kanluran/hilaga/ timog/

2. Pagtaya sa distansiya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks)

2. Nagagamit ang mga direksiyon sa pagtaya ng lokasyon ng sariling tahanan sa iba pang pook at mga palatandaan sa pamayanan.

3. Natutukoy ang distansiya ng sariling tahanan sa iba’t ibang pook sa pamayanan gamit ang non-standard measurement (dangkal, kalye, bahay atbp. )

C. Nakagagawa ng payak na mapa bilang pagtukoy sa direksyion at distansiya ng tahanan at iba pang mga pook sa pamayanan

1. Naibibigay ang payak na kahulugan ng mapa

2. Natutukoy ang mga pangunahing bahagi ng mapa (titulo,compass rose, pananda (legend/key) at iskala)

3. Nakapaghihinuha sa gamit at kahalagahan ng mapa

Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa sa katangiang pisikal ng sariling pamayanan

Ang mag-aaral ay nakapagpapakita ng pagpapahalaga at pangangalaga sa mga kapaligirang pisikal ng sariling pamayanan.

D. Nabibigyang kahulugan ang iba’t ibang katangiang pisikal tulad ng lokasyon, panahon, klima, anyong lupa at anyong tubig.

4. Natutukoy ang iba’t ibang katangiang pisikal ng sariling pamayanan

a. Lokasyon

b. Panahon at Klima

c. Anyong lupa



d. Anyong tubig

5. Nailalarawan ang mga anyong lupa na nagbibigay ng pagkakakilanlan sa sariling pamayanan:

a. Bulubundukin

b. Bundok

c. Bulkan

d. Talampas

e. Kapatagan

f. Lambak

g. Burol

h. Kipot

i. Look

6. Napaghahambing ang mga anyong lupa sa pamayanan.

7. Nailalarawan ang mga anyong tubig na nagbibigay ng pagkakakilanlan sa sariling pamayanan:

a. Karagatan



b. Dagat

c. Lawa

d. Ilog

e. Talon

f. Golpo

g. Look

h. Kipot

i. Tsanel

j. Bukal

8. Napaghahambing ang mga anyong tubig sa pamayanan

9. Natataya ang epekto ng anyong lupa at tubig sa pamumuhay ng mga tao sa pamayanan

10. Nauunawaan ang mga gawain ng tao na nakakatulong at nakakaapekto sa paghubog ng kapaligiran ng pamayanan

a. Natutukoy ang mga gawain ng tao na bumago at nakapagpapabago sa pamayanan (pagputol ng puno, paggawa ng kalsada, kaingin, pagtapon ng basura sa ilog)



b. Natutukoy ang iba’t-ibang paggamit ng kalikasan at pinangkukunang yaman sa pamayanan

c. Nailalarawan ang paraan na nalikha ng tao para sa paggalaw ng tao, kalakal at ideya sa loob ng sariling pamayanan

d. Napaghihiwalay ang katanginang pisikal (hal: ulap, punongkahoy, panahon) at pantao/human (hal: gusali, palaruan, paaralan) ng lugar

e. Natataya ang mabuti at di-mabuting bunga ng mga gawain ng tao sa kapaligiran

11. Nakapagbibigay ng mga panukalang paraan ng pangangalaga sa kapaligirang pisikal ng sariling pamayanan

a. Anyong lupa

b. Anyong tubig

12. Nakalalahok sa mga gawaing may kinalaman sa wasto at matalinong paggamit at pangangalaga ng anyong lupa at anyong tubig ng pamayanan.

13. Nakalilikha ng mga gawain nagpapamalas ng wastong paggamit at pangangalaga kapaligirang pisikal ng pamayanan tulad ng pagguhit, awit o rap, role-play, at iba pa.



14. Nailalarawan ang mga magagandang tanawin at pook pasyalan sa sariling pamayanan

15. Nakapagbibigay ng panukala ang mga paraan ng pangangalaga sa magagandang tanawin at pook pasyalan

16. Nakatutulong sa pagpapanatili ng kagandahan ng tanawin at pook pasyalan

D. Pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng pamayanan

Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa sa pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng kanyang pamayanan

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa ng pag-uugnay sa kapaligirang pisikal sa mga pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng sariling pamayanan

E. Nakilala ang mga pangunahing kabuhayan ng pamayanan

1. Naiisa-isa ang mga produkto at kalakal sa pamayanan

2. Naiuugnay sa heograpiya ang mga produkto at kalakal ng pamayanan

3. Naiisa-isa ang iba’t-ibang gamit pangkabuhayan ng kapaligiran sa tao (lupa, tubig)

E. Ang mapa ng sariling pamayanan

Ang mag-aaral ay nakagagamit ng mapa bilang gabay sa pagtukoy ng mga bagay/pook sa sariling pamayanan

F. Nakagagawa ng payak na mapa (sketch) ng pamayanan na ipinakikita ang mahahalagang anyong tubig, anyong lupa at mga magagandang pook sa pamayanan


Ang Kultura at Pagkakakilanlan ng Sariling Pamayanan

A. Mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pangkat-panlipunan na bumubuo sa

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa kultura at pagkakakilanlan

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag nang pagmamalaki sa kultura at

A. Nailalarawan ang pinagmulan ng pamayanan.

1. Natutukoy ang iba’t-ibang uri ng pamayanan



pamayanan

B. Mga pangkat katutubo na unang nanirahan sa pamayanan

ng sariling pamayanan. pagkakakilanlan ng sariling pamayanan sa pamamagitan ng pangangalaga at pagsusulong ng pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pangkat-panlipunan na bumubuo nito.

a. Mga salik sa pagbubuo ng pamayanan

b. Pagkakapareho at pagkakaiba ng iba’t-ibang pamayanan

c. Paghahambing sa sariling pamayanan sa ibang pamayanan

2. Nasasabi ang pinagmulan ng pamayanan batay sa:

a. Pangalan

b. Kuwentong bayan

c. Alamat

d. Tradisyong pasalita (oral tradition)

e. batas

B. Nailalarawan ang iba’t ibang pangkat ng tao sa pamayanan

1. Naiisa-isa ang pangkat na bumubuo sa mga tao sa pamayanan batay sa ilang dimensiyon at component ng kutura:

a. ayon sa wika

b. ayon sa relihiyon

c. tradisyon



d. Panahanan

e. Hanapbuhay

f. Pagkain

g. Kasarian

h. etniko at pangkat Katutubo (indigenous people)

2. Napaghahambing ang iba’t ibang pangkat ng tao na bumubuo sa sariling pamayanan.

3. Napahahalagahan ang iba’t ibang pangkat ng tao sa pamayanan.

C. Mga pagkakakilanlang pang-kultural ng sariling pamayanan

1. wika at diyalekto

2. kaugalian at tradisyon

3. pagdiriwang at mahahalagang okasyon

4. kilalang pagkain at lutuin (delicacy)

D. Mga makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan

E. Mga pagpapahalaga sa

C. Nailalarawan ang mga pagkakakilanlang pang-kultural ng sariling pamayanan

1. Naibibigay ang kahulugan ng kultura at mga kaugnay na konsepto:

a. wika at diyalekto

b. kaugalian at tradisyon

c. pagdiriwang at mahahalagang okasyon

d. kilalang pagkain at lutuin (delicacy)

2. Napapahalagahan ang pagkakaugnay ng kapaligiran sa pagkabuo at pagkakaiba-iba (diversity) ng kultura sa sariling pamayanan



pamayanan a. Natutukoy ang mga katangiang heograpikal ng pamayanan na nakaapekto sa pagbuo ng kultura ng pamayanan

b. Naiisa-isa ang mga gawain ng tao bilang pag- aangkop (adapt) sa kapaligiran ng pamayanan

c. Natatalakay ang katangiang kultural ng pamayanan bunga ng natatanging kapaligiran nito

3. Naiisa-isa ang mga wika at diyalekto sa pamayanan

4. Natutukoy ang mga kaugalian at tradisyon sa pamayanan

5. Nailalarawan ang mga kaugalian at tradisyon ng pamayanan.

6. Nasusuri ang pinagmulan at pagbabago ng kaugalian at tradisyon ng pamayanan.

1. Natutukoy ang mabuti at di-mabuting bunga ng kaugalian at tradisyon sa:

(1) Sarili

(2) Pamilya

(3) pamayanan



2. Nakabubuo ng pamantayan ng mga kaugalian at tradisyon dapat o hindi dapat ipagpatuloy.

3. Natutukoy ang mga produkto, pagkain at lutuin (delicacy) sa pamayanan.

4. Nailalarawan ang iba’t ibang okasyon at pagdiriwang (festivals) sa pamayanan.

(1) Naiisa-isa ang mga okasyon at pagdiriwang sa pamayanan

(2) Nailalarawan ang mga pagdiriwang (festivals) sa pamayanan batay sa produkto o kalakal nito

(3) Nasasabi ang sanhi at bunga ng okasyon at pagdiriwang sa pamayanan

(4) Nakapaglalahad ng malayang pananaw hinggil sa mga paraan at kahalagahan ng okasyon at pagdiriwang sa pamayanan.

5. Naipapaliwanag ang makasaysayan at natatanging pook na nagpapakilala sa pamayanan.

(1) Natutukoy ang mga makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan

(2) Natutkoy ang mahahalaga at



makasaysayang pangyayari na nagdulot ng malaking pagbabago sa pamayanan.

(3) Nailalarawan ang makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan sa pamamagitan ng pagguhit o paggawa ng molde o diorama.

(4) Nakatutulong sa pagpapanatili ng kagandahan ng makasaysayan at natatanging pook sa pamayan

6. Nakalalahok sa mga gawaing may kinalaman sa pangangalaga at pagpapakilala (promotion or advertize) ng mga makasaysayang pook sa sariling pamayanan

7. Natataya ang mabuti at di-mabuting bunga ng kultura sa pamayanan

8. Natataya ang papel ng kultura sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng pamayanan.

a. Nakapagbibigay ng panukala sa mga paraan ng pagpapahalaga at pagmamalaki sa kultura ng sariling pamayanan.


Pagkilala sa Pamahalaan, Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod ng Sariling Pamayanan

A. Pamamahala ng Pamayanan Naipamamalas ng mag- Ang mag-aaral ay A. Naiuugnay ang sariling pamayanan bilang bahagi ng

mas malaking pamayanan



1. Pamahalaang Barangay

2. Pamahalaang Bayan

B. Mga iba pang pinuno at naglilingkod sa pamayanan

C. Pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayaan

aaral ang pang-unawa sa bahaging ginagampanan ng pamahalaan, mga pinuno at iba pang naglilingkod sa pagkakaisa, kaayusan at kaunlaran ng pamayanan

nakapagpapakita ng aktibong pakikilahok o pakikiisa sa mga proyekto at gawain ng pamahalaan at mga pinuno nito tungo sa kabutihan ng lahat (common good).

1. Naiuugnay ang pamamahala sa pamayanan sa mas malawak na pamahalaang lokal (barangay, pambayan at panlalawigan)

2. Nakabubuo ng payak na istruktura ng pamamahala, awtoridad at kapangyarihan sa pamayanan sa antas na lokal

B. Nailalarawan ang pamahalaang barangay bilang pinakamababang yunit ng pamahalaang pamayanan.

1. Natutukoy ang mga namumuno at kasapi ng isang barangay

2. Nakagagawa ng balangkas o istruktura ng pamahalaang barangay.

3. Natatalakay ang paraan ng pagpili at pagpalit ng mga namumuno sa isang barangay

4. Nasasabi ang mga kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng mga namumuno sa isang barangay

5. Naipaliliwanang ang kahalagahan ng pagkakaroon ng pamahalaan/opisyal sa bawat barangay

6. Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaang barangay sa kabutihan ng lahat o nakararami.

7. Nakalalahok sa mga proyekto at iba pang gawain



ng pamahalaang barangay sa kabutihan ng lahat

C. Naipaliliwanag ang gampanin (role) ng pamahalaang pambayan sa pag-unlad ng pamayanan.

1. Natutukoy ang mga namumuno at kasapi ng isang pamahalaang pambayan.

2. Nakagagawa ng balangkas o istruktura ng pamahalaang pambayan.

3. Naiuugnay ang mga gawain ng pamahalaang pambayan at pamahalaang pambayan.

4. Natatalakay ang paraan ng pagpili at pagpalit ng mga namumuno sa isang bayan/munisipalidad.

5. Nasasabi ang mga kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng mga namumuno sa isang bayan/munisipalidad

6. Naipaliliwanang ang kahalagahan ng pagkakaroon ng pamahalaan/opisyal sa bawat bayan/munisipalidad

7. Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaang pambayan sa kabutihan ng lahat o nakararami.

8. Nakalalahok sa mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaang pambayan sa kabutihan ng lahat

D. Naipaliliwanag ang tungkulin at pananagutan ng iba pang naglilingkod sa pamayanan.



1. Nakikilala ang mga ibang taong naglilingkod sa pamayanan.

a. Doctor

b. Nars

c. Barangay health worker

d. Pulis

e. Tanod

f. Bumbero

g. Alagad ng simbahan

h. Alagad ng sining

2. Nailalarawan ang bahaging ginagampanan ng mga iba pang tagapaglingkod ng pamayanan.

3. Napahahalagahan ang papel na ginagampana ng iba pang tagapaglinkod ng pamayanan

4. Nasusuri ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng pamahalaang barangay, pamahalaang pambayan at iba pang tagapaglingkod ng pamayanan.

a. Naiisa-isa ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng iba’t ibang lingkod ng barangay at bayan



b. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagtutulungan ng mga pinuno at kasapi ng pamayanan

c. Natataya ang mabuti at di-mabuting dulot ng pagtutulungan o di-pagtutulungan sa pamayanan.

d. Nakalalahok sa mga gawaing nakakatulong sa pagkakaisa, kaayusan at kaunlaran ng pamayanan


Karapatan, Tungkulin at Pananagutan sa Sariling Pamayanan

A. Kahulugan ng pagkamamamayan sa pamayanan

B. Mga karapatan, tungkulin at pananagutan sa sariling pamayanan

C. Tungkulin at pananagutan sa pangangalaga ng kaayusan, kapayapaan at katahimikan ng pamayanan

D. Mga tungkulin sa pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman ng pamayanan

Naipamamalas ng mag-aaral ang sapat na pang-unawa na ang bawat karapatan ay may kaakibat na tungkulin at pananagutan sa kanyang sarili, sa kanyang kapwa at ipa pang kasapi ng kanyang pamayanan.

Ang mag-aaral ay nakapagpapakita ng aktibong pakikilahok sa mga gawaing nagpapamalas ng kanyang pananagutan upang mapangalagaan ang likas na yaman at pagpapanatili ng kalinisan sa pamayanan.

A. Naipaliliwanag ang bahaging ginagampanan ng pagkamamamayan sa pamayanan

1. Naibibigay ang kahulugan ng pagkamamamayan.

2. Natutukoy ang mga gawain nagpapakita ng pagkamamamayan ng isang tao.

3. Nasusuri ang mabuti o di mabuting dulot ng pagkamamamayan o kawalan ng pagkamamayan sa pamayanan.

B. Naipaliliwanag ang mga karapatan, tungkulin at pananagutan sa sariling pamayanan

1. Naibibigay ang kahulugan ng:



E. Mga tungkulin at pangangalaga sa kalinisan ng pamayanan

F. Iba’t-ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman

G. Epekto o bunga ng pagsira sa kapaligiran

H. Mga paraan ng pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman

a. Karapatan

b. Tungkulin

c. Pananagutan

2. Natutukoy ang mga karapatang tinatamasa o dapat matamasa ng mga miyembro o kasapi ng pamayanan.

3. Nakikilala ang mga tungkuling kaakibat ng bawat karapatang tinatamasa ng mga miyembro ng pamayanan.

4. Natatalakay ang mga pananagutan ng tao sa:a. Sarili

b. Pamilya

c. Ibang kasapi ng pamayanan

d. pamayanan

C. Naipaliliwanag ang kahalahagahan ng pangagalaga sa likas na yaman at pagpapanatili ng kalinisan sa pamayanan.

1. Nasasabi ang mga sanhi at bunga ng pagkasira ng likas na yaman ng pamayanan.

2. Nahihinuha ang mga posibleng dahilan ng tao sa pagsira sa mga likas na yaman.

3. Nakapagbibigay ng mungkahing paraan ng pag-



aalaga sa kapaligiran at likas na yaman ng pamayanan.

4. Naipakikita ang mga paraan ng pag-aalaga sa mga sumusunod sa anyong lupa/tubig sa pamamagitan ng mga sumusunod:

a. Awit

b. Tula

c. Role play

d. Dula-dulaan

e. Pagguhit

ARALING PANLIPUNAN IIIPagkilala sa Bansang Pilipinas

Nilalaman








Pagkakakilanlang Pangkapaligiran at Likas na Kagandahan ng Bansang Pilipinas

A. Katangiang heograpikal ng Pilipinas:

1. kapuluan

2. klima

3. lokasyon

B. Mga pangunahing topograpiya ng bansa:

1. anyong lupa

2. anyong tubig

Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa sa pagkakakilanlan ng Pilipinas ayon sa katangiang heograpikal nito

Ang mag-aaral ay aktibong nakakalahok sa likas kayang pag-unlad (sustainable development) ng likas yaman at pangangalaga ng kapaligiran ng bansang Pilipinas

A. Nailalarawan nang may katiyakan ang katangiang heograpikal at pagkakakilanlang pangkapaligiran ng Kapuluang Pilipinas (Philippine Archipelago) gamit ang globo at mapa

1. Natutukoy ang lokasyon ng Pilipinas sa mundo gamit ang mga pangunahin at pangalawang direksyon

2. Natutukoy ang Pilipinas bilang bahagi ng mundo

a. Natutukoy sa mapa at globo ang mga kontinente

b. Naipapaliwanag na pangunahing nahahati ang mundo sa mga kontinente at karagatan

c. Nailalarawan ang Pilipinas bilang bahagi ng kontinente ng Asya

d. Nailalarawan ang bansang Pilipinas bilang bahagi ng Timog Silangang Asya

e. Naiuugnay na ang sariling pamayanan ay bahagi ng bansang Pilipinas



3. Natutukoy ang kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo sa globo at mapa batay sa absolute location nito (longitude at latitude)

4. Natutukoy ang relatibong lokasyon (relative location) ng Pilipinas batay sa anyong lupa, anyong tubig at mga bansang nakapaligid dito gamit ang pangunahin at pangalawang direksyon

5. Naipapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang bansang maritime o insular

B. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa mundo

1. Pagkakaiba ng klima sa panahon

2. Uri ng panahon

3. Uri ng klima

C. Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng bansa

1. Nailalarawan ang katangian ng iba’t ibang pangunahing anyong lupa ng bansa

2. Nailalarawan ang katangian ng iba’t ibang pangunahing anyong tubig ng bansa

3. Natataya ang kahalagahan ng mga pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng bansa



D. Nakaguguhit ng mapa ng Pilipinas na naglalarawan ng katangian at pagkakakilanlang heograpikal nito

1. na nagpapakita ng relatibong lokasyon

2. mapang pisikal at topograpik

3. mapang pangklima

C. Natatanging likas yaman

D. Magagandang tanawin at lugar-pasyalan sa bansa

E. Nailalarawan ang mga pangunahing likas na yaman ng bansa

1. Nabibigyang kahulugan ang likas na yaman (natural resources)

2. Naiisa-isa ang mga uri at anyo ng likas na yaman

a. Nauubos/Di-nauubos

b. yamang lupa/ yamang tubig/ yamang gubat/ yamang mineral/ yamang pangisdaan

3. Natutukoy ang iba’t ibang likas yaman na pinakikinabangan ng bansa

4. Naipapaliwanag ang iba’t ibang pakinabang na pang ekonomiko at iba pa sa mga likas yaman ng bansa

5. Nasusuri ang mga magagandang tanawin at lugar pasyalan bilang yamang likas ng bansa



6. Napapahagalagahan na ang pinagkukunang yaman ay nauubos at hindi sapat sa pangangailangan ng lahat kung kaya’t kailangan ng bawat tao at lipunan na magsagawa ng pagpili para sa pinakamabuting paggamit nito

7. Natatalakay ang mga paraan ng pangangalaga at konserbasyon sa mga likas yaman ng bansa

8. Nakalalahok sa mga gawaing lumilinang, nangangalaga, at nagsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas yaman ng bansa.

F. Nakakalilikha ng mapa na naglalarawan ng mga likas yaman ng bansa

G. Nakaguguhit o nakakagawa ng advertisement na nagsusulong at nagpapalaganap ng mga magagandang tanawin at pangunahing lugar pasyalan ng bansa


Pagkakakilanlang Kultural at ang Mayamang Kultura at Pamana ng Lahing Pilipino

A. Impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura

B. Pagtukoy ng mga pangunahing pangkat etnolingwistiko sa bansa gamit ang mapang kultural ng

Naipapamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa impluwensya ng heograpiya sa pagbuo ng pagkakakilanlang kultural, mayamang

Ang mga mag-aaral ay nakapagpamalas ng pagmamalaki sa sarili at mayamang kultura at pamana ng lahing Pilipino at paggalang sa kultura ng iba

A. Nasusuri ang impluwensya ng heograpiya sa pagbuo ng sining at kultura

1. Natutukoy ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakaiba-iba ng kultura ng mga Pilipino sa iba’t ibang lugar



Pilipinas

1. pangunahing wika at diyalekto

2. kultura at sining

C. Ang katutubong kultura at sining ng mga Pilipino sa iba’t-ibang lugar

D. Kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagiging Pilipino

1. Impluwensya ng dayuhan sa

pagbuo ng kultura at sining

2. Mga Pagdiriwang at Kapistahan batay sa pangunahing produkto ng iba’t-ibang pamayanan

3. Pamana ng lahi

kultura at pamana ng lahing Pilipino 2. Nailalarawan ang pagkakaiba-iba ng kultura

ng mga Pilipino sa kabila ng pagkakapareho ng kapaligiran at pinagkukunang yaman

3. Nahihinuha ang kahulugan ng kultura na pang-aangkop ng tao sa kanyang kapaligiran (man’s adaptation to his environment)

B. Nagagamit nang may kahusayan ang mapang kultural ng Pilipinas

1. Nakikilala ang mga pangunahing pangkat etnolingwistiko at etniko ng bansa

2. Naituturo sa mapang pisikal ng bansa ang kinaroroonan ng mga pangkat etnolingwistiko at etniko ng bansa

3. Natatalakay ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakapangkat-pangkat ng mga Pilipino ayon sa wika, sining, paniniwala at kultura

4. Nakikilala ang mga wika, kaugalian at sining ng mga pangunahing pangkat etnolingwistiko at etniko ng bansa

5. Naipaliliwanag kung paano nakakatulong ang pagpapahalaga ng kultura at sining ng mga pangunahing pangkat etnolingwistiko sa pagpapaunlad ng kultura ng bansa

6. Naipakikita sa pamamagitan ng iba’t ibang sining ang pagpapahalaga sa mga pangunahing pangkat etnolingwistiko ngbansa



C. Napapahalagahan nang may kasiyahan ang mga katutubong kultura at sining ng mga Pilipino

1. Nailalarawan ang katangiang pisikal ng ninuno ng mga Pilipino

2. Nasasabi ang uri ng pamumuhay ng mga ninunong Pilipino

3. Natutukoy ang mga imbensiyon at inobasyong nabuo ng mga sinaunang Pilipino bunga ng kanilang pag-aangkop (coping) sa mga hamong kanilang kinaharap

4. Nailalarawan ang likas na katangi-tanging ugali ng mga ninunong Pilipino na nakatulong sa pag-unlad ng pamumuhay

5. Naipapakita sa pamamagitan ng sining ang pagpapahalaga sa katutubong kultura at sining

D. Napapahalagahan ang mga katangi-tanging kaugalian at tradisyon na nagbibigay ng pagkakakilanlan ng mga Pilipino

1. Naiisa-isa ang ilang kaugalian at tradisyon nakapagpakila ng pagiging Pilipino

2. Naiuugnay ang mga impluwensiya ng mga dayuhan sa pag-aangkop (adaptation), pag-angkin (adoption) at pagbabago (change) ng kaugalian at tradisyong nagpapakilala sa pagiging Pilipino



3. Naipapaliwanag kung paano nakatutulong o nakahahadlang sa pag-unlad ng pamumuhay ang mga kaugalian at tradisyon

4. Natataya ang papel ng kaugalian at tradisyon sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng mga Pilipino

E. Naipagmamalaki ang makasaysayang lugar at pamanang kultural ng mga Pilipino

1. Naiisa-isa ang mga pangunahing makasaysayang lugar at pamanang kultural ng mga Pilipino

2. Naituturo sa mapa ang kinaroroonan ng pangunahing makasaysayang lugar at pamanang kultural ng mga Pilipino

3. Naipapaliwanag ang pinagmulan at kasaysayan ng pangunahing makasaysayang lugar at pamanang kultural ng mga Pilipino

4. Nakaguguhit o nakakagawa ng advertisement na nagpapamalas ng pagmamalaki sa mga pangunahing makasaysayang lugar at pamanang kultural ng mga Pilipino


Pagkilala sa Pamahalaan at mga Pinuno ng Bansa

A. Kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa kahulugan at kahalagahan ng

Ang mga mag-aaral ay matapat na nakasusunod sa mga batas at aktibong nakikilahok sa mga gawain

A. Natatalakay nang lubos ang kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan

1. Nabibigayang kahulugan ang pamahalaan



pamahalaan ng bansa ng pamahalaan ng bansa 2. Natutukoy ang uri ng pamahalaan ng bansa

3. Naipapaliwanag ang layon (goal) at tungkulin ng pamahalaan

B. Pangkalahatang istruktura ng pamahalaan

C. Tatlong pangunahing sangay ng pamahalaan

B. Naipaliliwanag nang tuwiran ang pangkahalatang istruktura ng pamahalaan

1. Nakikilala ang iba’t-ibang antas ng pamahalaan sa bansa

a. barangay, lungsod/bayan, lalawigan, bansa

2. Nailalarawan ang kapangyarihan at tungkulin ng tatlong pangunahing sangay ng pamahalaan

a. Pambatasan

b. taga-pagpaganap

c. panghukuman

4. Natatalakay ang pangkahalatang kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaan sa bawat antas

5. Nakikilala ang mga pinuno ng bawat antas at sangay ng pamahalaan

a. Nasasabi ang kapangyarihan at tungkulin ng isang pinuno

b. Naipapaliwanag ang kahalagahan ng



pagtupad sa tungkulin ng mga opisyal sa bawat antas ng pamahalaan

D. Kahalagahan sa pagkakaroon ng isang mabuting pamahalaan at pinuno nito

1. Katangian ng isang mabuting pamahalaan

2. Katangian ng isang mabuting pinuno ng pamahalaan

Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagkakaroon ng isang mabuting pamahalaan at mabuting mga pinuno nito

Ang mga mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri ng isang mabuting pamahalaan at mabuting pinuno

C. Nauunawaan ang kahalagahan ng pagkakaroon ng isang mabuting pamahalaan

1. Natatalakay ang mga katangian ng isang mabuting pamahalaan

2. Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensya sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan ng bansa

3. Natutukoy ang mga gawain ng isang mabuting pamahalaan

4. Natataya ang mabuting bunga sa bansa ng pagkakaroon ng mabuting pamahalaan

5. Naiuugnay ang mabuting pamamahalaan sa sarili, pamilya at pamayanan

D. Nauunawaan ang kahalagahan ng pagkakaroon ng isang mabuting pinuno

1. Natatalakay ang mga katangian ng isang mabuting pinuno

2. Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensya sa pagkakaroon ng mabuting pinuno ng bansa

3. Natutukoy ang mga gawain ng isang mabuting pinuno

4. Natataya ang mabuting bunga sa bansa ng pagkakaroon ng mabuting pinuno



5. Naiuugnay ang mabuting pinuno sa sarili, pamilya at pamayanan


Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

A. Ang pagkamamamayanng Bansang Pilipinas

1. Mga uri ng mamamayan

2. Kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa

Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pagunawa sakarapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng bansa

Ang mag-aaral ay nakapagpamalas ng aktibong pakikilahok sa mga programa, proyekto at gawain bilang mapanagutang mamamayan ng bansa

A. Naipaliliwanag ang mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas

1. Naiisa-isa ang mga karapatan ng bawat mamamayan ng bansa

2. Natatalakay ang mga pananagutan at tungkulin ng mamamayan

a. paggalang at pagmamalaki sa mga sagisag at pagkakakilanlan ng bansa

b. pangangalaga sa kapaligiran at yaman ng bansa

c. pagbayad ng buwis

d. pagsunod sa batas at mga tuntunin ng lokal at pambansang pamahalaan

e. pakikilahok sa mga programa, proyekto at iba pang gawain ng pamahalaan



B. Naipaliliwanag nang lubos ang kahulugan ng pagiging mamamayan ng Pilipinas

1. Nasasabi kung sino-sino ang mga mamamayan ng Pilipinas

2. Napaghahambing ang mga uri ng mamamayan ng bansa

3. Nakikilala ang mga paraan upang maging mamamayan ng bansa

B. Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng isang batang mamamayan ng Pilipinas

C. Naipaliliwanag ang mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang mamamayan ng Pilipinas ayon sa batas

1. Naiisa-isa ang mga karapatan ng batang mamamayan ng Pilipinas ayon sa:

a. Saligang Batas

b. Child & Youth Welfare Code

c. Family Code

d. At iba pang batas (RA 7658, RA 7610, RA 9344)

2. Nasusuri ang tungkulin at pananagutan ng mga batang mamamayan ng bansa

3. Naiuugnay ang kahalagahan ng pagganap ng tungkulin at pananagutan ng batang mamamayan sa bansa

D. Kahalagahan ng mabuti at D. Napapahalagahan ang pagkakaroon ng mabuti at



mapanagutang mamamayan sa pag-unlad ng bansa

mapanagutang mamamayan ng bansa

1. Natatalakay ang mga katangian ng isang mabuting mamamayan

2. Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensya sa pagkakaroon ng mabuting mamamayan

3. Natutukoy ang mga gawain ng isang mabuting mamamayan

4. Natataya ang mabuting bunga sa bansa ng pagkakaroon ng mabuting mamamayan

5. Naiuugnay ang mabuting mamamayan sa sarili, pamilya at pamayanan

ARALING PANLIPUNAN IVAraling Pilipino I (Pag-unawa sa Lipunang Pilipino)

Nilalaman






Ang Tao at Kapaligiran Bilang Pangunahing Tagapaghubog ng Lipunan

A. Ang Pag-aaral ng Naipamamalas ng mag- Ang mag-aaral ay malalim na A. Naipaliliwanag ang halaga ng pag-aaral ng Araling



Lipunang Pilipino

1. Araling Panlipunan bilang pag-aaral ng Lipunang Pilipino

2. Kahulugan ng Araling Panlipunan at Agham Panlipunan

3. Layon (goal) ng pag-aaral ng Araling Panlipunan

4. Mga disiplina ng agham panlipunan

5. Mga kasanayang nalilinang sa pag-aaral ng Araling Panlipunan

6. Kahalagahan ng pag-aaral ng Araling Panlipunan

aaral ang malalim na pang-unawa sa lipunang Pilipino gamit ang iba’t ibang kaalaman at kasanayan ng Araling Panlipunan

nakapagsusuri ng mga suliraning panlipunan gamit ang mga kaalaman at kasanayan ng Araling Panlipunan

Panlipunan

1. Nabibigyang kahulugan ang:

a. Araling Panlipunan

b. Agham Panlipunan

2. Naiisa-isa ang mga disiplinang kabilang sa Agham Panlipunan.

a. Heograpiya (Geography)

b. Sosyolohiya (Sociology)

c. Antropolohiya (Anthropology)

d. Kasaysayan (History)

e. Agham Pampolitika (Political Science)

f. Ekonomiks (Economics)

g. Sikolohiya (Psychology)

3. Naipapaliwanag ang mahahalagang konsepto at kaalamang nalilinang sa pag-aaral ng bawat disiplina ng agham panlipunan

4. Napaghahambing ang iba’t ibang disiplina ng Agham panlipunan at ang kaugnayan nito sa Araling Panlipunan.

a. Naipapaliwanag ang kaugnayan ng humanidades at ng iba pang kaugnay na



disiplina sa pag-aaral ng Araling Panlipunan

b. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pag-aaral ng Araling Panlipunan

(1) Natatalakay ang batayan sa pag-aaral ng Araling Panlipunan

(2) Naiisa-isa ang mga layon (goal) ng Araling Panlipunan

(3) Natatalakay ang mga kasanayang nalilinang sa pag-aaral ng Araling Panlipunan.

B. Ang Tao Bilang Konseptong Panlipunan

1. Ang Tao bilang konseptong panlipunan

2. Ang Tao mula sa pananaw ng iba’t-ibang disiplina at larangan ng Araling Panlipunan

3. Paghahambing sa kahulugan ng tao (man, human, people), lahi, etnisidad, populasyon, mamamayan (citizen)

4. Ang mga tao sa Pilipinas batay sa iba’t-ibang

B. Nasusuri ang tao bilang konseptong panlipunan

1. Nabibigyang kahulugan ang tao bilang konseptong panlipunan.

2. Nakapagmumuni sa kahulugan ng “man is a social animal”

3. Natatalakay ang ugnayan ng tao sa kalikasan, sa kapwa, sa sarili, at sa Diyos bilang batayan ng pag-aaral ng Araling Panlipunan

C. Natataya ang iba’t-ibang kahulugan at pakahulugan sa tao mula sa pananaw ng iba’t-ibang disiplina

1. Natatalakay ang iba’t-ibang terminolohiya patungkol sa tao



terminolohiya patungkol sa mga tao

5. Ang tao bilang bahagi ng pangkat panlipunan

a. Ang tao bilang man, humans at people

b. Ang tao bilang indibidwal (individual) at pangkat ng mga tao (human groups)

c. Ang tao bilang populasyon

d. Ang tao bilang lahi (race), etnisidad, nasyonalidad (nationality) at mamamayan (citizen)

2. Natatalakay ang iba’t ibang kahulugan ng tao ayon sa:

a. alamat o kuwentong bayan

b. Relihiyon

c. agham

3. Nakikilala ang mga tao sa Pilipinas batay sa iba’t-ibang terminolohiya at pakahulugan patungkol sa tao a. Ang pinagmulan ng unang tao sa Pilipinas

b. Ang Austronesyano bilang pinagmulan ng lahing Pilipino

c. Ang Pilipino bilang nasyonalidad

d. Ang mamamayang Pilipino

e. Ang Populasyon at mga Tao (People) ng Pilipinas



D. Naipapaliwanag ang tao bilang bahagi ng pangkat panlipunan (social groupings)

1. Naibibigay ang kahulugan at kahalagahan ng pangkat panlipunan

2. Natatalakay ang mga salik sa pagkabuo ng pangkat panlipunan

a. Katayuan (status)

b. Gampanin (Role)

c. Kasarian (gender)

d. Identidad

e. Pagbabagong panlipunan (social change)

3. Napaghahambing ang iba’t-ibang pangkat panlipunan

a. Pamilya at Pagkakamag-anak (kinship)

b. Mga kilusang panlipunan (social movement)

c. Pag-uuring panlipunan (social class/social stratification)

d. Mga institusyong panlipunan (social institutions

E. Ugnayan ng Tao, Lugar at Kapaligiran sa Pagbuo at Pagbabago ng Lipunan

Naipamamalas ng mag-aaral ang malalim na pang-unawa na ang

Ang mag-aaral ay malalim na nakapagsusuri sa ugnayan ng mga tao, lugar at

E.Napahahalagahan ang bahaging ginagampanan ng heograpiya sa pagbubuo at pagbabago ng lipunan



1. Mga salik pangkapaligiran na nakakaapekto sa paghubog sa pagkakakilanlan ng bawat lugar at lipunan

2. Mga layon at motibo ng tao sa pagbabago ng kapaligiran

3. Iba’t-ibang pananaw ng tao sa kapaligiran

4. Mga pamamaraan ng tao sa pagbabago ng kapaligiran

5. Mga sistema ng tao (human systems) na nabuo bunga ng modipikasyon at pag-aangkop ng tao sa kanyang kapaligiran (human settlements and structures, urbanisasyon, rehiyonalisasyon, population pattern, pagkakakilanlan at kaayusang kultural, economic interdependence, cooperation)

6. Mga lipunang nabuo bunga ng ugnayan ng tao at kapaligiran

pagbabago sa kapaligiran na dulot ng mga gawain ng tao ay naiimpluwensiyahan ng pagpapahalaga at paggamit ng lipunan ng mga tao (human societies) sa likas na yaman, at ng pisikal na katangian at proseso (physical features and processes) ng daigdig

kapaligiran sa paghubog, pagkabuo at pagbabago ng lipunan.

1. Natatalakay ang impluwensiya ng mga salik heograpikal tulad ng lokasyon, klima, anyong tubig/lupa, natural boundaries, likas na yaman at kapaligiran sa paghubog at pagpapaunlad ng lipunan.

2. Naipapaliwanag ang mga prosesong pisikal (physical processes) sa ibabaw ng mundo, kasama ang mga hayop at halaman, na batayan kapwa sa pagpapanatili (sustaining) at pagbabago (modification) ng sistemang pangkapaligiran (ecosystem) ng mga lugar sa mundo

a. Natutukoy ang padron (pattern) at katangian (characteristics) ng mga pangunahing ecosystem sa mundo

b. Nasusuri ang physical patterns at ecosystems na matatagpuan sa lokal na pamayanan, bansa at daigdig

c. Nasusuri ang sanhi at bunga ng bawat prosesong pisikal na nagaganap sa ibabaw ng mundo (erosion, pagputok ng bulkan, paglindol, at weathering)

3. Nailalarawan ang mga pangunahing katangian (features) ng iba’t-ibang katangiang pangkapaligiran at ang epekto nito sa pamumuhay at iba pang mga gawain ng tao (human activities) sa iba’t-ibang lugar

4. Natatalakay ang ugnayan ng pananaw at pagpapahalaga ng ipunan sa kapaligiran sa pagbabago sa kapaligiran na dulot ng gawain ng



mga tao

5. Nailalarawan ang iba’t-ibang paraan ng pakikiangkop (adapt) at modipikasyon ng tao sa magkakaibang kapaligiran ng bawat lugar sa bansa at sa mundo

6. Nabibigyang katwiran na nakatutulong sa paghubog ng ibabaw ng mundo (earth’s surface) ang mga gawain ng tao

7. Natataya ang hangganan at oportunidad sa kapaligirang pisikal sa gawain ng tao

8. Naipaliliwanag ang pangyayari kung saan ang modipikasyon ng mga tao sa isang lugar ay nagiging sanhi rin ng pagbabago sa ibang lugar

9. Nailalarawan ang epekto ng modipikasyon ng tao sa kapaligirang pisikal kasama ang global warming, deforestation, desertification, at urbanisasyon

10. Natataya ang mabuti at di-mabuting dulot sa kapaligiran ng pagbabago ng tao sa kanyang pisikal na kapaligiran (polusyon sa hangin, lupa at tubig,desertification/alkalinisation/salinization, pagbaha, landslide, pagmimina, deforestation, at global warming)

F. Nailalarawan ang katangian at pagkakatulad ng iba’t-ibang lipunang nabuo bunga ng ugnayan ng tao at kapaligiran

1. Naipapaliwanag ang papel ng tao bilang



indibidwal at pangkat (individual and human groups) sa pagbuo ng lipunan

2. Natatalakay ang mga sistema ng tao (human systems) na nabuo bunga ng modipikasyon at pag-aangkop ng tao sa kanyang kapaligiran (human settlements and structures, transportasyon, kalakalan, at iba pang sistema sa paggalaw ng tao at bagay (movement of people and goods), komunikasyon, urbanisasyon, rehiyonalisasyon, population pattern and distribution, migrasyon pagkakakilanlan at kaayusang kultural (cultural mosaic), economic interdependence, cooperation)

3. Nasusuri ang kahalagahan (function), laki at “spatial arrangement” ng iba’t-ibang paninirahan

a. Kaayusan ng paninirahan bunga ng pakikiangkop sa kapaligiran (urbanisasyon sa pampang ng Ilog tulad ng Maynila, agrikultura sa matatabang kapatagan, at nomadikong pamumuhay sa mga steppes at disyerto

b. Lowland-upland/sa-ilud-sa-raya

c. Urban, suburban at rural

d. Pagbabago sa paninirahan at kaayusan ng pamayanan sa Pilipinas sa iba’t-ibang yugto ng kasaysayan




Ang Kultura Bilang Bunga ng Pakikipag-ugnayan (Interaction) ng Tao sa Kapaligiran

A. Pagbibigay kahulugan sa Kultura

1. Kahulugan, katangian (characteristics), at uri ng kultura

2. Mga iba’t-ibang dimensiyon ng kutura

a. Kaisipan (ideas)

b. Paniniwala (belief)

c. Pagpapahalaga (values)

d. Common understanding

e. Norms and sanctions (folkways, traditions, mores and laws)

f. Materyal na kultura (material culture) at tekonolohiya

3. Mga katangiang kultural (cultural traits)

Naipamamalas ang mag-aaral ng malalim na pang-unawa sa Kultura bilang bunga ng ugnayan ng mga tao sa kanyang kapaligiran

Ang mag-aaral ay nagpapamalas ng pagmamalaki at pagpapahalaga sa Kulturang Pilipino bilang bunga ng ugnayan ng tao sa kanyang kapaligiran

A. Napahahalagahan ang kultura bilang bunga ng ugnayan ng tao at kapaligiran

1. Nabibigyang kahulugan ang kultura

2. Naipapaliwanag ang iba’t-ibang katangian (characteristics) ng kultura

3. Naiisa-isa ang mga uri ng kultura.

a. Mateyal

b. di-materyal

4. Napaghahambing ang kulturang materyal at kulturang-di materyal.

5. Natatalakay ang iba’t-ibang dimensiyon ng kultura

a. Kaisipan (ideas)

b. Paniniwala (belief)

c. Pagpapahalaga (values)

d. Common understanding



a. Wika (language)

b. Relihiyon

c. Etnisidad (Ethnicity)

d. Kulturang Popular (popular culture)

4. Mga proseso sa pagbabago ng kultura (cultural change)

a. Mga salik sa pagbabago ng kultura

b. Pagtanggap (adoption), pag-aangkop (adaptation) at pagtutol (resistance)

c. Cultural diffusion, Asimilasyon (assimilation) at akulturasyon (acculturation)

5. Kaugnayan ng Kultura at

Pamana (Heritage)

6. Ang Kulturang Pilipino

a. Kahulugan, katangian at pagkakakilanlan

b. Pagkabuo at pagbabago sa Kulturang Pilipino

e. Norms and sanctions (folkways, traditions, mores and laws)

f. Materyal na kultura (material culture) at tekonolohiya

6. Napag-uugnay ang mga dimensiyon ng kultura sa mga katangiang kultural (cultural traits) ng bawat lipunan

a. Wika (language)

b. Relihiyon

c. Etnisidad (Ethnicity)

d. Kulturang Popular (popular culture)

7. Nasusuri ang mga proseso at pamamaraan sa pagbabago ng kultura (cultural change)

a. Mga salik sa pagbabago ng kultura

b. Mga balakid sa pagbabago ng kultura

c. Pagtanggap (adoption), pag-aangkop (adaptation) at pagtutol (resistance)

d. Cultural diffusion, Asimilasyon (assimilation) at akulturasyon (acculturation)

e. Globalisasyon at ang pagbabago ng kultura

8. Nasusuri ang pagkabuo at pagbabago sa iba’t-ibang kultural na pagpapahayag (cultural



c. Iba’t-ibang dimensiyon ng kulturang Pilipino

d. Mga Katangiang Kultural ng Pilipino (Filipino Cultural Traits)

e. Mga iba’t-ibang isyu sa Kulturang Pilipino

7. Ang Kahalagahan ng kultura sa isang bansa at lipunan

8. Mga paraan ng pangangalaga (protection) at konserbasyon sa kultura at pamana ng bansa

expression) ng tao tulad ng kagamitan (tools), muwebles (furnitures), arkitektura, kasuotan, at lutuin (cuisine)

9. Nahihinuha ang ugnayan ng kultura at pamana (heritage)

B. Naipagmamalaki ang mahalagang papel ng Kulturang Pilipino sa pagbuo ng pagkakakilanlan at pagkabansang Pilipino

1. Nasusuri ang Kulturang Pilipino.

a. Naiisa-isa ang kahulugan at katangian ng Kulturang Pilipino

b. Natutukoy ang mahahalagang pangyayari at yugto sa pagkabuo at pagbabago sa Kulturang Pilipino

c. Naiapapaliwanag ang iba’t-ibang dimensiyon ng Kulturang Pilipino

d. Nasusuri ang iba’t-ibang katangiang kultural ng mga Pilipino

e. Natatalakay ang mga pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino

2. Nakabubuo ng sariling paninindigan sa iba’t-ibang isyu ukol sa Kulturang Pilipino

3. Naipahahayag ang pagmamalaki sa kulturang Pilipino sa pamamagitan ng pagsasagawa ng alinman sa mga sumusunod:



a. pagguhitb. pag-awit

c. pagsayaw, at iba pa

C. Napahahalagahan ang epekto ng kultura sa pag-unlad ng lipunan at bansa.

a. Nasusuri ang impluwensiya ng kapaligiran sa kultura ng isang bansa.

b. Nasusuri ang kahalagahan ng kultura sa pag-unlad ng lipunan at bansa

c. Naiapapahayag ang kahalagahan ng kultura sa isang tao at sa sarili

d. Natatalakay ang mga paraan ng pangangalaga sa kultura at pamana ng bansa.

B. Ang Kultura Bilang Sangkap sa Paghubog ng Pagkakakilanlan (identity) at Pagkabansa (nationhood)

1. Kahulugan at ugnayan ng pagkakakilanlan at pagkabansa

2. Kahalagahan ng pagkakakilanlan sa isang bansa at lipunan

3. Kahulugan ng pagkakakilanlang Pilipino

4. Mga simbolo ng

A. Napahahalagahan ang papel ng ginagampanan ng kultura sa pagbuo at paghubog ng isang nasyon o bansa1. Naipapaliliwanag at napaghahambing ang

kahulugan ng mga sumunod:

a. pagkakakilanlan (identity)

b. pagkabansa (nationhood)

c. bansa o nasyon

d. pagkamakabansa (nationalism) at pagkamakabayan (patriotism)



pagkakakilanlang Pilipino5. Mga suliranin at isyu sa

pagkakakilanlang Pilipino6. Mga paraan sa

pagsusulong ng pagkakakilanlang Pilipino

2. Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa pagbuo ng isang nasyon o bansa.

a. Politikal

b. Sosyal

c. Kultural

d. Ekonomik

3. Naipaliliwanag ang mga gawaing nagpapamalas ng nasyonalismo at pagkamakabansa.

4. Naipaliliwanag ang gampanin ng kultura sa paghubog ng pagkakakilanlan (identity) at pagkabansa (nationhood)

5. Natatalakay ang mga simbolo ng pagkakakilanlan ng isang bansa.

a. Heograpikal na pagkakakilanlan (geographical identity)

b. Tao/Populasyon/Etniko/lahi

c. Pagkakakilanlang Kultural (Cultural Identity) ng mga Pilipino

d. Mga Pamang Pilipino (Filipino Heritage) sa kasalukuyan



6. Nabibigyang halaga ang pagkakakilanlan at pamana ng isang bansa.

7. Nasusuri ang mga suliranin at iba pang isyung kinahaharap ng mga Pilipino kaugnay sa kanilang pagkakakilanlan

8. Nakabubuo ng mga panukalang paraan sa pagsusulong ng pagkakakilanlan at pamanang Pilipino.

9. Nakapagbibigay ng hakbangin na nagpapamalas ng pagkamakabayan at pagkamakabansa sa:

a. Tahanan

b. Paaralan

c. Pamayanan

d. bansa


Pamamahala at Pamahalaan Bilang Instrumento ng sa Pagpapanatili ng Kaayusan, Katatagan at Kaunlaran ng Lipunan

A. Ang Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko at

Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa sa

Ang mag-aaral ay nakapagpapanukala ng mga

A. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pamahalaan at pamamahala sa lipunan



Republikano

1. Pag-unawa sa kahulugan ng pamamahala, pamahalaan, kapangyarihan at awtoridad at kahalagahan ng kapangyarihan at awtoridad bilang konseptong panlipunan

2. Kaalaman at kasanayang nalilinang sa pag-aaral ng pamahalaan at pamamahala

3. Ang Pilipinas Bilang Estado

bahaging ginagampanan ng sistema ng pamamahala at pamahalaan sa pagpapanatili ng kaayusan, katatagan at kaunlaran ng lipunan.

hakbang na maipapatupad tungo sa pagtataguyod at pagkakamit ng isang mabuting pamamahala at mabuting pamahalaan sa lipunan.

1. Natatalakay ang kahulugan ng ilang konseptong pampolitika at ang kahalagahan nito sa lipunan

a. Politika

b. Kapangyarihan

c. Awtoridad

d. Pamamahala

e. Pamahalaan

f. pamumuno (leadership)

g. alituntunin (rules) at batas (laws)

h. katarungan

i. karapatan/kalayaan

j. pagkakapantay-pantay (equality)

2. Natatalakay ang pamantayan ng isang mabuting pamahalaan at pamamahala

3. Napapaahalagahan ang kaalaman at kasanayang nalilinang sa pag-aaral ng pamahalaan at pamamahala at kapangyarihan at awtoridad sa lipunan

D. Naipaliliwanag ang kahulugan ng Pilipinas bilang estado

1. Natatalakay ang mga elemento ng estado



2. Napaghahambing ang estado sa nasyon o bansa

3. Naipapaliwanag ang mga katangian ng Pilipinas bilang estado

B. Ang Pilipinas Bilang Isang Pamahalaang Demokratiko at Republikano1. Ang Uri ng Pamahalaan ng

Pilipinas Batay sa 1987 Saligang-Batas

2. Kapangyarihan, Gampanin (Functions) at Tungkulin ng Pamahalaan

3. Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko at Republikano

4. Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Republika at Pamahalaang Konstitusyona/Demokrasyang Konstitusyonal

5. Pangangalaga sa mga Simulain at Pagpapahalaga ng Demokrasya at Demokrasyang

E. Nasusuri ang Pamahalaang Pilipinas bilang Pamahalaang Demokratiko at Republikano

1. Nabibigyang kahulugan ang :

a. Pamahalaan

b. Demokrasya

c. Republika

d. Demokrasyang konstitusyonal

2. Naihahambing ang pamahalaang demokrasya sa ibang uri ng pamahalaan

3. Naibibigay ang uri ng pamahalaan ng Pilipinas batay sa Saligang Batas ng 1987

4. Natatalakay ay mga simulain at pagpapahalaga ng Pilipinas bilang estadong demokratiko at Republikano (popular sovereignty, rule of law, checks and balances, separation of powers at individual rights)

5. Natataya ang pagiging demokratiko ng pamahalaan sa Pilipinas



Konstitusyonal ng Pilipinas

C. Istruktura at Gampanin (Function) ng Pamahalaan

1.Istruktura, kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamahalaan ayon sa Saligang Batas

2.Istruktura, kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamahalaang pambansa ayon sa Saligang Batas

3.Istruktura, kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamahalaang lokal ayon sa Saligang Batas at Local Government Code

4.Ugnayang Panlabas ng Pilipinas

6. Naipaliliwanag ang katangian at mga simulain ng Pilipinas bilang demokrasyang konstitusyonal

7. Napahahalagahan ang mga simulain at pagpapahalaga ng Pilipinas bilang demokrasya/ Republika at Pamahalaang Konstitusyonal

F. Nailalarawan ang istruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at ang gampanin nito (functions) sa paglilingkod sa taumbayan

1. Natatalakay ang itinakdang kapangyarihan at gampanin (functions) ng pamahalaan ayon sa Saligang Batas

2. Nakapagbibigay halimbawa sa hangganan o limitasyon ng saligang-batas sa kapangyarihan ng pamahalaan

3. Nailalarawan ang istruktura ng pamahalaan sa Pilipinas bilang Republika at demokrasyang konstitusyonal

4. Natutukoy ang lawak at hangganan ng kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng tatlong pangunahing sangay ng pamahalaan bilang pagtupad sa prinsipyo ng “separation of powers”

5. Nakapagbibigay halimbawa ng pag-iral ng checks and balances sa tatlong pangunahing sangay ng pamahalaan

6. Natatalakay ang kahalagahan ng ugnayang panlabas bilang gampanin ng pamahalaan



G. Natatalakay ang istruktura ng pamahalaang lokal at ang ugnayan nito sa pambansang pamahalaan

1. Natatalakay ang ugnayan kapangyarihan ng pamahalaang pambansa at pamahalaang local

2. Nailalarawan ang istruktura ng pamahalaang lokal sa Pilipinas

3. Naipapaliwanag ang kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng iba’t-ibang tanggapan at opisyal ng pamalaang lokal

D. Konstitusyon Bilang Instrumento at Simbolo ng Estado at Pamahalaan

1. Kahulugan at Kahalagahan ng Saligang-Batas

2. Pagbabalangkas at Paraan ng Pagbabago sa Saligang-Batas

3. Ang Pagbabalangkas ng 1987 Saligang-Batas

H. Napapahalagahan ang Saligang Batas ng 1987.

1. Natatalakay ang kahulugan at kahalagahan ng Saligang Batas

2. Naipapaliwanag ang pamamaraan ng pagbabalangkas at pagbabago ng Saligang Batas

3. Natatalakay ang pagbabalangkas ng 1987 Saligang-Batas.

4. Naipapaliwanag ang pangunahing katangian (features) ng Saligang Batas ng 1987

5. Nakapagpapanukala ng pamamaraan sa pangangalaga at pagsusulong ng Saligang Batas ng 1987




Pagkamamamayan at Sibika Bilang Paglalapat at Pagsasakatuparan sa Tunay na Buhay ng Araling Panlipunan

A. Pagkamamamayan at Sibika Bilang Pangunahing Layon ng Araling Panlipunan

1. Pagbibigay kahulugan: mamamayan, pagkamamamayan, sibika

2. Kagalingang pansibiko (civic efficacy) at paghubog ng mapanagutang mamamayan bilang panghuling layon (end goal) ng araling panlipunan

3. Inaasahang bunga sa pamahalaan, pamamahala at lipunan ng pagkakaroon ng mapanagutang mamamayan

4. Mga kasanayan at pagpapahalagang nalilinang sa pag-aaral ng pagkamamamayan at sibika

Naipamamalas ng mag-aaral ang pang-unawa sa kahalagahan ng pagkamamayan at sibika sa pag-aaral ng Araling Panlipunan

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng malalim na pag-unawa sa kahalagahan ng pagkamamamayan at sibika sa pag-aaral ng Araling Panlipunan

A. Napapahalagahan ang pagkamamamayan at sibika bilang panghuling layon (end goal) ng Araling Panlipunan

1. Nabibigyang kahulugan ng:

a. Mamamayan

b. Pagkamamamayan

c. sibika

2. Natatalakay ang kahalagahan ng pagkamamamayan at sibika sa pag-aaral ng Araling Panlipunan.

B. Nahihinuha ang epekto ng kagalingang pansibiko sa pag-unlad ng bansa.

1. Naibibigay ang kahulugan ng kagalingang pansibiko (civic efficacy)

2. Natatalakay ang mga gawaing nagpapakita ng kagalingan pansibiko ng isang mamamayan



3. Nakapagpapanukala ng mga gawaing lilinang ng mamamayang mapanagutan

C. Nahihinuha ang epekto ng kagalingang pansibiko at mapanagutang mamamayan sa pag-unlad ng:

1. Pamahalaan

2. Lipunan

3. Mamamayan

4. Sarili

B. Pagkamamamayan at Sibika sa Isang Demokrasya

1. Ang papel ng pagkamamamayan at sibika sa lipunang demokratiko

2. Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatan, Tungkulin (duty) at Pananagutan (Responsibility) sa Isang Demokrasya

3. Mga uri ng karapatang pinapangalagaan ng Saligang Batas

4. Limitasyon ng karapatan

D. Naipaliliwanag ang ugnayan ng karapatan at pananagutan ng mamamayan sa isang demokrasya

1. Nabibigyang kahulugan ng:a. Tungkulin (duty)

b. Pananagutan (responsibility)

2. Natatalakay ang mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa isang demokrasya (pagpapanukala ng pagbabago sa batas at polisiya, paglilingkod sa pamahalaan, pagsunod sa batas, pakikilahok sa mga isyung pampubliko, pagbabayad ng buwis, pagpaparehistro upang makaboto at matalinong pagboto)



5. Ugnayang ng karapatan at pananagutan sa isang demokrasya

6. Mga Tungkulin ng Mamamayan sa Isang Demokrasya

7. Mga Pananagutan/Gampanin (Roles) ng Mamamayan sa Isang Demokrasya

8. Tuwiran at Iba Paraan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamahalaan at Pamamahala ng Bansa

a. Naipaliliwanag na sa bawat karapatan ay may tungkulin at pananagutang dapat gampanan ang bawat mamamayan

b. Nabibigyang katwiran ang pagtatakda ng limitasyon sa indibidwal na karapatan ng mamamayan sa isang demokrasya

c. Natatalakay ang mga katangian ng isang mapanagutang Pilipino..

d. Nakabubuo ng mga hakbangin tungo sa pakikilahok ng mamamayan sa pamahalaan at pamamahala ng bansa.

e. Nahihinuha ang epekto ng pakikilahok ng mamamayan sa pamahalaan at pamamahala sa bansa.

f. Naipapahayag ang saloobin sa kahalagahan ng pagkaroon ng karapatan at katumbas na tungkulin ng mamamayan sa isang demokaratikong lipunan

3. Napahahalagahan ang gampanin (role) ng batang mamamayan sa pag-unlad ng bansa.

a. Natatalakay ang mga tungkulin (duty) at pananagutan (responsibility) ng batang Pilipino sa:

(1) Sarili

(2) Paaralan



(3) Tahanan

(4) Pamayanan

4. Napahahalagahan ang kontribusyon ng batang Pilipino sa pag-unlad ng bansa.

ARALING PANLIPUNAN VAraling Pangkapaligiran (Heograpiyang Pisikal at Pantao ng Pilipinas)

Nilalaman






Katangiang Heograpikal ng Pilipinas

A. Ang heograpiya bilang isang pag-aaral

1. Pagbibigay linaw sa ilang konseptong heograpikal (heograpiya, kapaligiran/environment, ecosystem, biodiversity, pinagkukunang yaman/resources, likas na yaman/natural resources, environmental hazards)

Naipapamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa at pagpapahalaga sa kahalagahan ng heograpiya sa pag-unawa ng lipunang Pilipino sa nakaraan, kasalukuyan at hinaharap

Ang mga mag-aral ay nagagamit (apply) ang kaalaman at kasanayang heograpikal sa pamamagitan ng kritikal na pagsusuri ng mahalagang problema o isyung teritoryal at pangkapaligiran ng bansa sa nakaraan, kasalukuyan at hinaharap

A. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng heograpiya sa pag-unawa ng lipunang Pilipino

1. Natatalakay ang heograpiya bilang isang pag-aaral

a. Kahulugan ng heograpiya

b. Pagbibigay linaw sa ilang konsepto (heograpiya, kapaligiran/environment, ecosystem, biodiversity, pinagkukunang yaman/resources, likas na yaman/natural resources, environmental hazards)

c. Uri ng heograpiya: pisikal at pantao (physical



2. Mga tema o elemento ng pag-aaral ng heograpiya (Lokasyon, lugar, rehiyon, movement at ugnayan ng tao at kapaligiran)

3. Mga kasanayan at pagpapahalagang nalilinang sa pag-aaral ng heograpiya

4. Ang kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo

5. Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng globo at mapa

6. Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng globo: grid, equator, international date line, prime meridian, hemisphere, lines of longitude (meridians), lines of latitude, degrees, Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle, Antarctic Circle at iba pa

7. Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng iba’t ibang uri ng mapa

and human geography)

d. Mga elemento o tema ng heograpiya (lokasyon, lugar, rehiyon, paggalaw/movement, at ugnayan ng tao at kapaligiran)

e. Kahalagahan ng pag-aaral ng heograpiya

2. Nabibigyang katwiran ang kahalagahan ng heograpiya sa pag-unawa ng lipunang Pilipino sa naksaraan, kasalukuyan at hinaharap

B. Nagagamit ang mapa/globo at iba pang kasangkapang heograpikal (geographic tools) sa pagkalap at pagproseso ng impormasyon mula sa isang “spatial perspective”

1. Natutukoy, nailalarawan at nagagamit ang mga batayang elemento ng mapa/globo at paggawa ng mapa (mapping)

2. Naipakikita ang kasanayan sa paggamit ng globo at mapa sa pagtukoy sa kinalalagyan ng isang lugar o bansa

3. Nahihinuha sa pamamagitan ng lokasyon sa mapa at globo ang kakanyahan at katangiang pisikal at pantao ng alinmang lugar sa antas na lokal, rehiyonal at pandaigdig

4. Natutukoy sa mapa/globo ang mga specific lines of longitude and latitudes (tulad Prime meridian, International Date Line, Equator, North and South Poles, Tropics of Cancer and Capricorn at Arctic and Antarctic Circles)



8. Mga katangian at pagkakakilanlang heograpikal ng Pilipinas

9. Pangkalahatang katangiang heograpikal ng Pilipinas

a. Heograpiyang Pisikal ng Pilipinas

b. Heograpiyang Pantao ng Pilipinas

5. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng mga likhang guhit (imaginary lines) sa globo at mapa sa pagtukoy ng tiyak na lokasyon ng isang lugar o bansa

6. Natutukoy sa pamamagitan ng grid sa globo at mapa ang absolute location ng isang lugar sa alinmang bahagi ng mundo

7. Nakapagbabasa at nakapagsasagawa ng interpretasyon ng mapa gamit ang scale, distance at direction

8. Natatalakay ang gamit at kahalagahan ng Global Positioning System (GPS), Geographic Information System (GIS) at satellite remote sensing sa isang lugar at bansa at sa pang-araw-araw na buhay

9. Nakapagsasagawa ng pagbasa at intepretasyon ng time zone map

10. Napaghihiwalay at nailalarawan ang iba’t-ibang uri ng mapa

a. mapang pisikal

b. mapang pangklima

c. mapang political

d. mapang pang-ekonomiya

e. mapang topographic



f. mapang tematiko

C. Nagagamit ang kaalaman at kasanayang heograpikal sa pag-unawa ng Pilipinas bilang isang bansa at lipunan

1. Nagagamit ang mga katanungang kadalasang tinatanong ng mga geographers upang masuri ang Pilipinas (Hal: Where it is? What is it like there? How is it connected to other places?)

2. Nagagamit ang limang batayang tema ng heograpiya (lokasyon, lugar, pagggaw/movement, rehiyon at ugnayan ng tao at kapaligiran) sa paglalarawan ng katangiang pangkapaligiran o heograpikal (geographic features) ng Pilipinas

3. Nailalarawan ang iba’t-ibang katangian at kakanyahang heograpikal ng Pilipinas gamit ang iba’t-ibang uri ng mapa

4. Nakakagamit ng kasangkapan at teknolohiyang heograpik, kwento, awit, larawan at iba pang dokumento sa pagsagot ng mga katanungang heograpikal tungkol sa Pilipinas

5. Nagagamit ang mga kaalaman at kasanayang heograpikal sa pagsusuri ng ilang isyu sa kasalukuyan tulad ng agawan sa Spartlys, Sabah, at Scarborough Shoal, usapin ng OFW’s, at iba pa.

D.Nasusuri ang pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng pisikal na heograpiya ng Pilipinas



1. Natatalakay ang usapin sa territoriality ng Pilipinas bunga ng natatanging lokasyon at kinalalagyan nito

a. Ang Pambansang Teritoryo ng Pilipinas

b. Archipelagic Doctrine at Regime of Islands

2. Natataya ang kalakasan at kahinaan, limitasyon at oportunidad sa natatanging kinalalagyang ng Pilipinas ayon sa latitud at lokasyong insular/bisinal nito

3. Nasusuri ang epekto ng iba pang salik (temperatura, dami ng ulan) na may kinalaman sa klima ng Pilipinas

a. Natatalakay ang iba’t ibang uri ng klima sa Pilipinas batay sa lokasyon at dami ng ulan

b. Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapang pangklima

c. Natataya ang epekto ng klima sa pamumuhay ng mga Pilipino

4. Natataya ang epekto sa bansa ng mga environmental hazards bunga ng natatanging lokasyon at katangiang heograikal ng Pilipinas

a. Ang Pilipinas bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire

b. Ang Pilipinas bilang bahagi ng typhoon belt



c. Ang Pilipinas bilang daanan ng monsoon winds

5. Nasusuri ang kakanyahan at katangian ng heograpiyang pantao (human geography) ng Pilipinas

a. Naibibigay ang kahulugan ng ilang konseptong demograpikal tulad ng populasyon, distribusyon ng populasyon, population density, growth rate, family size, life expectancy at infant mortality

b. Nasusuri ang populasyon ng bansa batay sa iba’t-ibang batayan tulad ng dami, gulang, kasarian, ethnisidad, life expectancy, lakas paggawa at antas ng kamuwangan

c. Naipaliliwanag ang mga salik na may kinalaman sa paglaki ng populasyon

d. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng malulusog at matatalinong mamamayan sa pagpapaunlad ng isang bansa

e. Nailalarawan ang pagkakaiba ng populasyon sa mga pook urban at pook rural

f. Nakikilala ang pagkakaiba ng distribusyon at dami o kapal ng populasyon sa bawat rehiyon

g. Naibibigay ang kahulugan ng pandarayuhan.



h. Naibibigay ang epekto ng pandarayuhan sa pook na nilisan at sa pook na nilipatan.

i. Naipapaliwanag ang sanhi at bunga ng pandarayuhan sa isang bansa

j. Natatalakay ang mga paraan at dahilan ng pandarayuhan ng mga mamamayan.


Mga Pangkat Etniko at Pangkat Etnolinguwistiko ng Bansa

A. Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa iba’t-ibang pangkat etnolinggwistiko/pangkat etniko

B. Pag-unawa sa konsepto: katutubo, indigenous people (IP), pangkat etnolingguwistiko, pangkat etniko

C. Distribusyon ng mga pangkat etniko sa bansa

D. Ang mapang etniko ng Pilipinas

E. Kahalagahan ng pangkat etniko at pangkat etnolingguwistiko sa lipunan at bansang Pilipino

Naipamamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa mahalang papel ng mga pangkat etniko at pangkat etnolinguwistiko sa pagbuo ng pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa ng mga Pilipino

Ang mga mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pagmamalasakit sa pagpapanatili ng kultura at kakanyahan ng mga pangkat etniko at pangkat etnolinguwistiko tungo sa pagpapatatag ng pambansang pagkakaisa, pagkakakilanlan at pagkabansa ng mga Pilipino

A.Napahahalagahan ang kontribusyon ng mga pangkat etniko at pangkat etnolinguwistiko sa pagbubuo at pagpapatatag ng pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa

1. Naipapaliwanag ang kahulugan ng pangkat-etnolingguwistiko, pangkat etniko, at katutubong pangkat (indigenous people/indigenous group), moro/muslim at lumad

2. Natutukoy ang mga pangkat pangkat-etnolingguwistiko, pangkat etniko, at katutubong pangkat (indigenous people/indigenous group) sa Pilipinas sa pamamagitan ng mapang etniko ng Pilipinas

3. Naipapaliwanag ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa iba’t-ibang pangkat etniko at pangkat etnolinguwistiko (paninirahan/settlement pattern, kabuhayan, organisasyong panlipunan at pampamahalaan, at kultura



F. Katangian (characteristics), kakanyahan at pagkakakilanlan ng iba’t-ibang pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa Luzon, Visayas at Mindanao

G. Mga pangkat etnolinguwistiko at at pangkat etniko sa Luzon: heograpiya, politika, ekonomiya, lipunan at kultura

H. Mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa Visayas: heograpiya, politika, ekonomiya, lipunan at kultura

I. Mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa Mindanao: heograpiya, politika, ekonomiya, lipunan at kultura

J. Pag-aangkop ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa iba’t-ibang yugto ng kasaysayan

A. Napaghahambing ang katangian, kakanyahan at pagkakakilanlan ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa iba’t-ibang bahagi ng bansa

1. Nailalarawan ang katangian at pagkakakinlanlang heograpikal, politikal, panlipunan at kultural ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa Luzon

2. Nailalarawan ang katangian at pagkakakinlanlang heograpikal, politikal, panlipunan at kultural ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa Visayas

3. Nailalarawan ang katangian at pagkakakinlanlang heograpikal, politikal, panlipunan at kultural ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa Mindanao

4. Nasusuri ang pag-aangkop at pagbabago sa mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa iba’t-ibang yugto ng kasaysayan

5. Natataya ang kontribusyon ng iba’t-ibang pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko sa pagbubuo ng pambansang kultura, pamana at pagkakakilanlan

K. Mga suliranin at iba pang usapin tungkol sa mga indigenous people at pangkat etniko

B. Nasusuri ang mga patakaran, batas at programa na nangangalaga at nagsusulong ng kapakanan ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko

1. Nasusuri ang mga suliranin, isyu at hamong



L. Sangay ng pamahalaan, tanggapan at pribadong organisasyong nangangalaga sa karapatan at kapakanan ng mga indigenous people

M. Mga batas at programa na nangangalaga sa karapatan at nagsusulong ng kapakanan ng mga pangkat etniko at etnolingguwistiko

N. Ang Indidgenous People’s Rights Act (IPRA)

kinakaharap ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko

2. Natatalakay ang mga proyekto, programa at aktibidad ng pamahalaan at iba pang organisasyon na nangangalaga at nagsusulong sa kapakanan ng mga pangkat etnolinguwistiko at pangkat etniko

3. Natataya ang kahinaan at kalakasan ng mga polisiya at programa ng pamahalaan na nangangalaga sa karapatan at nagsusulong ng kapakanan ng mga pangkat etniko at pangkat etnolingguwistiko

4. Nasusuri ang kalakasan at kahinaan ng Indigenous People’s Rights Act (IPRA) at ng iba pang kaugnay na mga batas (tulad ng Mining Act ng 1995) sa karapatan at kapakanan ng pangkat etniko at pangkat etnolingguwistiko

5. Nakapagpapanukala ng polisiya, batas, programa o proyekto na higit na mangangalaga sa karapatan at magsusulong ng kapakanan ng mga pangkat etniko at pangkat etnolingguwistiko


Mga Rehiyon at Siyudad sa Bansa

A. Rehiyonalisasyon at urbanisasyon bilang konseptong heograpikal

Naipapamalas ng mga mag-aaral ang pang-unawa sa kahalagahan ng rehiyon at siyudad sa

Ang mga mag-aaral ay nakapagpapahayag ng malalim na pag-unawa sa kahalagahan ng rehiyon at

A. Natatalakay ang papel na ginagampanan ng mga rehiyon at siyudad sa pamamahala ng bansa

1. Nasusuri ang batayan sa pagbuo ng mga rehiyon



pamamahala ng bansa. siyudad sa pamamahala ng bansa

at siyudad

2. Natatalakay ang impluwensiya ng heograpiya sa urbanisasyon at rehiyonalisasyon ng isang lugar

3. Natatalakay ang urbanisasyon at rehiyonalisasyon bilang konseptong heograpikal

4. Nasusuri ang urbanisasyon at rehiyonalisasyon ng bansa sa pamamagitan ng mapa

5. Napaghahambing ang kahulugan at kahalagahan ng rehiyon at siyudad sa pamamahala at pag-unlad ng isang lugar at bansa

B. Ang Pagkabuo at Katangian ng mga Rehiyon sa Bansa

B. Naipaliliwanag ang pagkabuo at katangian ng iba’t-ibang rehiyon sa bansa

1. Nasusuri ang mga salik at batayan sa pagbuo ng rehiyon

2. Naipapaliwanag ang impluwensiya ng heograpiyang pisikal at pantao sa rehiyonalisyon ng bansa

3. Napaghahambing ang katangian, kakanyahan at pagkakakilanlan ng mga rehiyon sa bansa batay sa:

a. Katangiang pisikal (lokasyon, topograpiya, klima at likas na yaman)

b. Mga pangunahing kabuhayan, industriya at produkto



c. Heograpiyang Pantao (Populasyon at Yamang tao)

d. Katangian at pagkakakilanlang kultural (pangkat etniko, wika/diyalekto, kaugalian, tradisyon at pagdiriwang, at iba pa)

e. Magagandang tanawin, makasaysayang lugar at tourist spots

4. Nailalarawan sa pamamagitan ng mapa ang katangian, kakakanyahan at pagkakakilanlan ng bawat rehiyon sa bansa

5. Natataya ang pag-aangkop at pagbabago sa mga rehiyon sa iba’t-ibang yugto yugto ng kasaysayan

6. Natataya ang kalakasan at kahinaan ng rehiyonalisasyon at mga rehiyon sa bansa

7. Nakapagpapanukala ng pansariling pamantayan sa rehiyonalisasyon ng bansa

8. Napahahalagahan ang pagsisikap ng bawat rehiyon sa pagpapaunlad ng bansa

C. Ang Pagkabuo, Katangian at Kakanyahan ng mga Siyudad at Lungsod sa Bansa

D. Natataya ang pagkakapareho at pagkakaiba ng mga siyudad o lungsod sa bansa

1. Nasusuri ang sanhi at bunga ng pagkabuo ng siyudad sa bansa

2. Naipapaliwanag ang mga salik, batayan at



layon (goal) sa pagbuo ng siyudad

3. Naikakategorya at nauuri ang mga siyudad sa bansa

4. Nasusuri ang pinagmulan at pagbabago sa kahulugan ng siyudad

5. Nailalarawan ang katangian ng Maynila bilang Kapital na lungsod ng Pilipinas at Isang Metropolis

6. Napaghahambing ang mga pangunahing lungsod at Metroplis: Metro Cebu, Baguio ,Metro Davao, Iloilo, Cebu at iba pa

7. Natataya ang kalakasan at kahinaan ng mga lungsod at urbanisasyon ng bansa

8. Nasusuri ang mga suliranin at hamong kinakaharap ng mga siyudad sa bansa sa kasalukuyan


Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Pangangalaga ng Kapaligiran at Yaman ng Bansa

A. Mga Suliraning Pangkapaligiran sa Kasalukuyan

Naipapamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamahalaan at mamamayan sa

Ang mga mag-aaral ay nakapagsusuri sa kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamahalaan at mamamayan sa pangangalaga ng kapaligiran

A. Napahahalagahan ang matalinong pagpapasya sa paggamit, pangangalaga at konserbasyon sa kapaligiran at likas na yaman ng Pilipinas

1. Natatalakay ang mga suliraning pangkapaligiran sa kasalukuyan



1. Mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, lupa at tubig

2. Ang ugnayan ng pagsira ng kapaligiran sa global warming

3. Epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo

pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman ng bansa

at likas na yaman ng bansa. 2. Nasusuri ang mga sanhi at bunga ng mga suliraning

pangkapaligiran sa kasalukuyan

a. Hangin

b. Lupa

c. Tubig

3. Natatalakay ang global warming bilang pangunahing suliraning pangkapaligiran

a. Nabibigyang kahulugan ang global warming

b. Natatalakay ang mga dahilan at epekto ng global warming

c. Nakapagbabalangkas ng mga hakbangin upang makatulong sa paglutas sa suliranin ng global warming

B. Kahalagahan ng pangangalaga sa kapaligiran at yaman ng bansa

1. Matalino/ di matalinong paraan ng paggamit ng likas na yaman

4. Napahahalagahan ang pangangalaga ng kapaligiran at mga likas na yaman sa pagiging mapanagutang mamamayan

a. Natatalakay ang wastong paggamit ng mga likas na yaman at pagpapanatili nito

(1) yamang lupa

(2) yamang tubig

(3) yamang gubat



(4) yamang mineral

b. Natatalakay ang mga proyekto ng pamahalaan sa pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman ng bansa

c. Napahahalagahan ang mga proyekto ng pamahalaan at iba pang samahang pansibiko sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman ng bansa

C. Mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman

5. Naipaliliwanag ang mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman.a. Atas ng Pangulo Blg. 1058 at Kautusan Blng

155 sa Pangangasiwa ng Pangisdaan

b. Atas ng Pangulo Blg. 1219 at 1688

c. Proklamasyon Blg. 152

d. R.A. 9275 o Philippine Clean Water Act of 2004

e. at iba pang batas sa pangangalaga sa kapaligiran at likas na yaman ng bansa

D. Tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

E. Natatalakay ang mga tungkulin at pananagutan ng mga mamamayan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

F. Tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa

G. Natatalakay ang mga tungkulin at pananagutan ng mga kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa



H. Naiuugnay ang wastong paggamit ng pinagkukunan ng pangunahing hanapbuhay bilang isa sa mga solusyon sa mga suliranin sa kakulangan

I. Nakapagsasagawa ng mga proyektong pangkalikasan sa paaralan o pamayanan (community service) tulad ng:

1. Go Green Project

2. Clean and Green Project

3. Coastal Clean-up

ARALING PANLIPUNAN VIAraling Pangkasaysayan (Kasaysayan ng Pilipinas)

Nilalaman






Ang Kayaysayan Bilang Pag-aaral ng Nakaraan ng Tao at Lipunan

A. Pag-aaral ng kasaysayan

1. Kahulugan ng

Naipamamalas ng mag-aaral ang malalim na pang-unawa sa lipunang

Ang mag-aaral ay malalim na nakapagsusuri ng mga suliranin at isyu sa

A. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng kasaysayan sa pag-unawa ng lipunang Pilipino sa nakaraan, kasalukuyan at hinaharap



kasaysayan

2. Ang Kasaysayan bilang disiplinang panlipunan

3. Kaugnayan ng kasaysayan sa iba pang disiplinang panlipunan

4. Mga elemento ng kasaysayan

5. Mga pamamaraan ng kasaysayan

6. Pagtataya ng kredibilidad ng bukal o dokumento

7. Kahalagahan ng kasaysayan

8. Kasanayang nalilinang sa pag-aaral ng kasaysayan

B. Ang Heograpiya at Pagkabuo ng Sinaunang Lipunang Pilipino

1. Mga Teorya sa

Pilipino gamit ang iba’t ibang kaalaman at kasanayan ng Kasaysayan bilang disiplinang panlipunan

Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa mga teorya ng pinagmulan ng

lipunang Pilipino sa kasalukuyan gamit ang mga kaalaman at kasanayan ng Kasaysayan bilang disiplinang panlipunan

Ang mag-aaral ay nakapag-papahayag ng pansariling paninindigan sa pinakatanggap na

1. Nabibigyang kahulugan ang kasaysayan bilang disiplinang panlipunan

2. Naiuugnay ang kasaysayan sa iba pang disiplinang panlipunan

3. Natatalakay ang mga elemento at pamamaraan ng kasaysayan bilang isang disiplina

4. Naipapaliwanag ang kahalagahan ng bukal (sources) sa pagsusulat ng kasaysayan

5. Natataya ang kahalagahan at kasanayang nalilinang sa pag-aaral ng kasaysayan

B. Naipaliliwanag ang mga teorya sa pagkakabuo ng kapuluan at pinagmulan ng Pilipinas

1. Nasusuri ang lakas at kahinaan ng iba’t ibang teorya



Pinagmulan ng Pilipinas Pilipinas teorya ng pinagmulan ng pagkabuo ng kapuluan ng Pilipinas batay sa ebidensiya

tungkol sa pinagmulan ng kapuluuan ng Pilipinas

2. Nakapaghihinuha ng pinakatanggap na teorya sa pinagmulan ng kapuluan ng Pilipinas batay sa mga ebidensiya

2. Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino

Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa pinagmulan ng lahing Pilipino

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pansariling paninindigan sa pinagmulan ng lahing Pilipino batay sa ebidensiya

C. C. Natatalakay ang mga teorya tungkol sa pinagmulan ng mga unang tao sa Pilipinas

1. Napaghihiwalay ang katotohanan sa opinyon sa mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino

2. Natataya ang mga kalakasan at kahinaan ng mga teorya tungkol sa pinagmulan ng mga unang tao sa Pilipinas

3. Nakabubuo ng pansariling paninindigan sa pinakapanipaniwalang teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino batay sa mga ebidensiya

3. Ang Impluwensiya ng Heograpiya sa Pagkabuo ng Sinaunang Lipunan/Pamayanang Pilipino

Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang/lipunang Pilipino

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa pag-uugnay ng impluwensiya ng heograpiya sa pagkakabuo ng sinaunang lipunan/pamayanang Pilipino

D. Natutukoy ang mga katangiang pisikal ng Pilipinas na naka-impluwensiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang/lipunang Pilipino

E. Nasusuri ang impluwensiya ng heograpiya ng Pilipinas sa pagkabuo ng sinaunang lipunan/pamayanang Pilipino

1. Paninirahan

2. Pamumuhay

3. Pamamahala

4. kaayusang panlipunan



5. sining at kultura

6. relihiyon at paniniwala

F. Nakabubuo ng konklusyon sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang lipunan/pamayanang Pilipino batay sa pagsusuri ng dokumento at iba pang ebidensiya

4. Ang Sinaunang Lipunang Pilipino

a. Ang Uri ng Pamamahala

b. Ang Kabuhayan ng Sinaunang Pilipino

c. Ang Kultura ng Sinaunang Pilipino

d. Ang Lipunan ng Sinaunang Pilipino sa Luzon, Visayas at Mindanao

e. Ang Pakikipag-ugnayan sa Ibang Lugar

f. Pagdating at Paglaganap ng Islam

Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa kabihasnan ng mga sinaunang Pilipino

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng pagmamalaki sa nabuong kabihasnan ng mga sinaunang Pilipino

G. Natatalakay ang uri ng pamamahala ng mga sinaunang Pilipino

1. nailalarawan ang uri ng pamahalaan ng sinaunang Pilipino

a. pamahalaang Barangay

b. pamahalaang Sultanato

2. naihahambing ang dalawang uri ng pamamahala ng sinaunang Pilipino

3. nakabubuo ng pansariling kahulugan ng pamamahala at pamumuno mula sa pamamaraan at sistema ng mga sinaunang pamayanan

H. Natatalakay ang kahalagahan ng batas sa pamamahala at pag-uugnayan ng mga sinaunang Pilipino

I. Nabibigyang halaga ang pamahalaang Barangay batay sa pamamahala, kaayusan at kapayapaang naipatupad nito at pagbubuklod sa mga tao

J. Nabibigyang halaga ang pamahalaang Sultanato batay sa pamamahala, kaayusan at kapayapaang naipatupad nito at pagbubuklod sa mga tao



K. Nasusuri ang pakikipag-ugnayan ng mga sinaunang pamayanan sa ibang bansa batay sa isinasaad ng mga dokumento at iba pang ebidensiya

L. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa uri at sistema ng pamamahala ng mga sinaunang Pilipino

M. Natatataya ang kontribusyon ng sistema ng pamamahala ng mga Pilipino sa pagkabuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnan

N. Natatalakay ang uri ng hanapbuhay ng mga sinaunang Pilipino

1. Naipapaliwanag ang ginawang pag-aangkop ng sinaunang Pilipino sa kanilang pamumuhay sa uri ng kanilang kapaligiran

2. Nasusuri ang siyensiya at teknolohiyang ginamit ng sinaunang Pilipino sa kanilang hanapbuhay

3. Nabibigyang halaga ang kabuhayan ng sinaunang Pilipino batay sa pakikipag-ugnayan ng mga ito sa iba’t ibang bansa at pag-aangkop sa kapaligirang pisikal

O. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa uri ng kabuhayan ng sinaunang Pilipino

P. Natatataya ang kontribusyon ng kabuhayan sa pagbuo ng sinaunang kabihasnan

Q. Naipaliliwanag ang lipunan ng mga sinaunang Pilipino



1. Napaghahambing ang iba’t ibang antas ng tao sa lipunan ng sinaunang Pilipino sa Luzon, Visayas at Mindanao

2. Nasusuri ang katayuan ng mga kababaihan sa sinaunang panahon

3. Nabibigyang halaga ang edukasyon ng mga sinaunang Pilipino

4. Nasusuri ang relihiyon at paniniwala ng mga sinaunang Pilipino

5. Natatalakay ang paglaganap ng relihiyong Islam sa ibang bahagi ng bansa.

6. Naiuugnay ang aspektong panlipunan ng mga sinaunang Pilipino sa kasalukuyang lipunan

R. Napahahalagahan ang kultura ng sinaunang Pilipino

1. Nailalarawan ang iba’t-ibang kultura ng mga sinaunang Pilipino

a. materyal at di-materyal na kultura

b. pananahanan arkitektura

c. pananamit

d. relihiyon at pananiwala

e. kaugalian at tradisyon



f. panitikan, musika at iba pang sining

2. Napaghahambing ang kultura at sining ng mga sinaunang Pilipino sa iba’t-ibang lugar

3. Nabibigyang halaga ang kontribusyon ng sining at kultura sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnan ng mga Pilipino

S. Naipakikita ang pagpapahalaga sa lipunan at kultura ng sinaunang Pilipino sa pamamagitan ng:

1. Pagguhit

2. Pagpipinta

3. Paggawa ng diorama, mural

4. Malikhaing pagsulat

T. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan , lipunan at kabihasnan ng mga sinaunang Pilipino batay sa pagsusuri ng dokumento at iba pang ebidensiya


Pag-usbong at Pag-unlad ng Kamalayang Pambansa sa Konteksto ng Kolonyalismong Espanyol (ika-16 hanggang ika-19 na dantaon



A. Ang Bahaging Ginampanan ng Kolonyalismong Espaňol sa Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipinas

1. Kahulugan at layunin ng kolonyalismo

2. Mga Panimulang Patakaran ng mga Espaňol

3. Sanhi at Bunga ng Kolonyalismo sa pagbuo ng Pilipinas bilang isang bansa

4. Ang Papel ng Kolonisasyon at Kristiyanisasyon sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa

5. Mga Patakaran at Estratehiya ng mga Espaňol sa Pananakop

6. Mga pagbabagong pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan at kultural na ipinatupad ng mga Espanyol

7. Mga Rebelyon at iba pang Reaksiyon ng mga Pilipino

Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa bahaging ginampanan ng kolonyalismong Espaňol sa pag-usbong ng kamalayang pambansa at pagbuo ng bansang Pilipinas

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng kritikal na pagsusuri sa papel ng ng kolonyalismong Espanyol sa pag-usbong ng kamalayang pambansa at pagkabuo ng bansang Pilipinas

A. Natatalakay ang kahulugan at konteksto ng kolonyalismo

1. Nabibigyang kahulugan ang kolonyalismo sa konteksto ng kanyang panahon

2. Naipapaliwanag ang layunin ng kolonyalismo

3. Nasusuri ang sanhi-bunga ng kolonyalismo

4. Nakapaghihinuha sa mabuti at di-mabuting epekto ng kolonyalismo

B. Natatalakay ang mga panimulang patakaran ng mga Espanyol na nakaapekto at nagdulot ng transpormasyon sa mga sinaunang pamayanang Pilipino

1. Naipaliliwanag ang uri ng pamamahala ng mga Espanyol

2. Nasusuri ang pagbabago sa panahanan ng mga Pilipino sa panahon ng Espanyol

3. Nabibigyang-puna ang paggamit ng krus at espada sa pananakop ng mga Espanyol sa mga Pilipino

4. Natataya ang bahaging ginampanan ng simbahan sa pagbabago ng lipunan ng mga Pilipino sa panahon ng Espanyol

C. Natatalakay ang papel ng kolonisasyon at kristiyanisasyon at epekto nito sa pagbuo ng Pilipinas bilang isang bansa

D. Nasusuri ang mga estratehiya ng mga Espanyol sa pananakop sa bansang Pilipinas (kasama ang mga moro at katutubong Pilipino)



sa Kolonyalismo

8. Reaksyon ng mga pangkat katutubo (moro, taga-Cordillera, at iba pa) sa kolonyalismo

9. Kawalan ng Diwang Makabansa

10. Epekto ng Kolonyalismo sa Pagkabansa at Pagkakakilanlan ng mga Pilipino

E. Nasusuri ang mga pagbabagong pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan at kultural na ipinatupad ng mga Espanyol

F. Natataya ang sanhi at bunga ng mga rebelyon at iba pang reaksiyon ng mga Pilipino sa kolonyalismo

G. Napapahalagahan ang naging tugon ng mga katutubo at pangkat etnolinggwistiko sa kolonyalismong Espanyol

H. Natataya ang epekto ng kolonyalismong Espanyol sa ugnayan sa mga karatig-bansa at pagbubuo ng pagkakakilanlang Asyano ng mga Pilipino

I. Nasusuri ang epekto ng kolonyalismong Espanyol sa pagkabansa at pagkakakilanlan ng mga Pilipino

B. Ang Pag-usbong ng Kamalayang Pambansa

1. Pagbabago sa Ekonomiya nang ika-19 na siglo bunga ng pagbubukas ng Pilipinas sa pandaigdigang pangkalakalan

2. Pagpasok ng bansa sa ekonomiyang “cash crop” o export crop”

3. Pagbabago sa lipunan bunga ng pagbubukas sa

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa ilalim ng kolonyalismong Espanyol.

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa kahulugan at katangian ng nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa ilalim ng kolonyalismong Espanyol .

J. Napahahalagahan ang pagsibol at pag-unlad ng nasyonalismong Pilipino

1. Nasusuri ang mga pagbabago sa ekonomiya at lipunan ng Pilipinas noong ika-19 na siglo dulot ng pagbubukas ng Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan

2. Natatalakay ang mga salik na nakatulong sa pag-usbong ng kamalayang pambansa

3. Napapahalagahan ang papel ng pagbitay sa GomBurZa sa pagsilang ng nasyonalismong Pilipino

4. Nasusuri ang kahulugan at kahalagahan ng nasyolismong Pilipino na nalinang ng mga Pilipino



kalakalang pandaigdig

4. Mga pangyayari at salik na nagbigay daan sa pag-usbong ng Nasyonalismo ng mga Pilipino

5. Ang Pagbitay sa GomBurZa at ang Pagsilang ng Nasyonalismong Pilipino

6. Ang Katangian ng nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino

7. Paghahambing sa Nasyonalismo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan: Layunin, Pamunuan at Kasapian, Pamamaraan at Kinahinatnan

C. Ang Rebolusyong Pilipino bilang Pinakamataas na Pagpapahayag ng Nasyonalismo ng mga Pilipino

1. Mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na nakatulong at nakahadlang pagkabuo ng Pilipinas

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagkilala sa kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa.

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa.

K. Nasusuri ang nasyonalismong nalinang at ipinamalas ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan

1. Napaghahambing ang layunin, kasapian at pamunuan, pamamaraan at kinahinatnan ng ipinaglalaban

2. Nasusuri ang nasyonalismong nalinang ng Kilusang Propaganda at Katipunan sa pamamagitan ng kanilang mga akda

3. Napahahalagahan ang pagsisikap at paninindigan ng mga ilustrado at Katipunero sa pagtatamo ng kalayaan

4. Naipahahayag ang saloobin tungkol sa pamamaraang ginamit ng mga ng propagandista at katipunero upang makamit ang mithiin

L. Nasusuri ang kahalagahan ng ilang mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa

1. Nakalilikha ng timeline ng mahahalagang pangyayari na nakatulong o nakahadlang sa pagbuo ng bansang Pilipinas sa una at ikalawang yugto ng Rebolusyong Pilipino

2. Natataya ang kahalagahan ng ilang pangyayari sa



bilang isang bansa

a. Sigaw sa Pugadlawin

b. Kumbensiyong Tejeros

c. Pagpatay kay Bonifacio

d. Kasunduan sa Biak-na-Bato

e. Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit, Cavite

f. Kongreso at Saligang-Batas ng Malolos

g. Pagtatatag ng Republika ng Malolos

2. Mga pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na nakasagabal sa pagkabuo ng mga Pilipino

3. Mga aral ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino

panahon ng Rebolusyong 1896 sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa

M. Napag-uugnay-ugnay ang mahahalagang pangyayaring naganap sa Una at Ikalawang Yugto ng Himagsikan, Digmaang Pilipino-Kastila at Digmaang Pilipino-Amerikano

N. Natataya ang partisipasyon ng iba’t-ibang rehiyon, sektor (katutubo at kababaihan) at uri sa Rebolusyong Pilipino ng 1896

O. Nahihinuha ang implikasyon ng kawalan ng pagkakaisa sa himagsikan at pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa

D. Mga Ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino

1. Mga mahahalagang

Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa mga ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa

Ang mag-aaral ay nakapagpapakita ng mataas na antas ng pagpapahalaga at pagmamalaki sa mga

P. Natataya ang mga ambag ng Rebolusyong 1896 sa pagkabuo ng Pilipinas bilang isang bansa

1. Natatalakay ang mga ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang bansa



nagawa ng Rebolusyong Pilipino ng 1896

2. Ang Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit

3. Ang Lupang Hinirang

4. Ang Pambansang Bandila

5. Ang Pambansang Bayani

6. Ang Republika ng Malolos

7. Ang Saligang Batas ng Malolos

8. Ang Simbahang Iglesia Filipina Independiente

pagkabansa ng mga Pilipino hanggang sa kasalukuyan

ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino sa kasalukuyan

a. Ang Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit

b. Ang Lupang Hinirang

c. Ang Pambansang Bandila

d. Ang Pambansang Bayani

e. Ang Republika ng Malolos

f. Ang Saligang Batas ng Malolos

g. Ang Simbahang Iglesia Filipina Independiente

2. Natataya sa pamamagitan ng pagsusuri ng mga akda, panitikan at iba pang dokumento ang mga pangunahing ambag sa ating pagkabansa ng Rebolusyong 1896


Ang Pagpupunyagi ng mga Pilipinong Makamit ang Ganap na Kalayaan (1898-1946)

A. Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano

1. Mga motibo sa pananakop ng Amerikano sa bansa

Naipamamalas ng mag-aaral ang mapanuring pag-unawa sa pagpupunyagi ng mga Pilipino na makamtan ang kalayaan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

Ang mag-aaral ay nakapagpapaha-yag ng kritikal na pagsusurisa pagpupunyagi ng mga Pilipino sa pagkakamit ng kalayaan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

A. Nasusuri ang ginawang pamamahala ng mga Amerikano sa Pilipinas

1. Naipaliliwanag ang motibo ng pananakop ng Amerikano sa bansa sa konteksto ng kanyang panahon

2. Nailalarawan ang mga pagbabago sa panahon ng kolonyalismong Amerikano



2. Pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

3. Mga Patakaran at batas na sumupil sa nasyonalismong Pilipino

4. Pagtatanggol ng mga Pilipino sa kalayaan

5. Mga patakaran at batas na humadlang at nakasagabal sa pagbubuo ng Pilipinas bilang isang malayang bansa (pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan)

6. Mga patakaran at batas na may kinalaman sa pagsasarili ng mga Pilipino (Philippine Bill of 1902, Jones Law, Tydings-McDuffie Law)

7. Ang Pagkakatag ng Philippine Commonwealth bilang paghahanda sa pamamahala sa sarili (self-rule) Pagkabalamng Kalayaan

a. Pampolitikal

(1) Panimulang Patakarang Pasipikasyon at Kooptasyon

(2) Sistema at Balangkas ng Pamahalaang Kolonyal (Uri ng Pamahalaan)

(3) Mga Patakaran at Batas na may kinalaman sa Pagsasarili

(a) “Philippine Organic Act of 1902” (Batas Pilipinas ng 1902)

(b) “Philippine Autonomy Act of 1916” (Batas Jones)

(c) “Philippine Independence Act of 1934” (Batas Tydings-Mc Duffie)

(4) Mga Batas, Patakaran at Programa

(5) Mga Resulta ng mga Pagbabagong Politikal

b. Pang-ekonomiya

(1) Mga Patakaranat Batas: Malayang Kalakalan, Patakaran sa Lupa at Pamumuhunan

(2) Mga Resulta ng mga Pagbabagong Pang-ekonomiya

c. Panlipunan



8. Mga pagbabago sa ekonomiya, edukasyon, kalusugan, lipunan, impraesraktura na bumago sa pagkatao at lipunang Pilipino

9. Iba’t-ibang pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at bansa ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Amerikano

10. Bunga sa kalayaan/kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino ng kolonyalismong Amerikano

11. Mga Pilipinong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa

(1) Mga Patakaran at Batas

(a) Pananahanan

(b) Transportasyon at komunikasyon

(c) Kalusugan at kalinisan

(d) Sistema ng edukasyon

(e) Populasyon

(f) Relihiyon

(2) Mga Resulta ng mga Pagbabagong Panlipunan

i. Pangkultural

i. Mga Patakaran at Batas

ii. Wika

iii. Arkitektura

iv. Sining (Musika,Sayaw, Teatro, at iba pa)

v. Iba pang materyal at di-materyal

vi. Mga Resulta ng mga Pagbabagong Kultural

(3) Nasusuri ang pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan



a. Nailalarawan ang pagsisimula ng alitan ng mga Amerikano at Pilipino

i. “Battle of Manila Bay at Mock Battle of Manila”

ii. Negosasyon at Pagpapatibay ng Kasunduan sa Paris

iii. Pagpapahayag ng Benevolent Assimilation Proclamation

iv. Ang Pagsisimula ng digmaang Pilipino-Amerikano sa Kalye Sociego at Kalye Silencio

b. Natatalakay ang pakikibaka ng mga Pilipino sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

i. Mga mahahalagang pangyayari sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

ii. Ang pakikibaka para sa kalayaan ng mga naghaharing uri at mga pangkaraniwang mamamayan

iii. Ang Digmaang Pilipino-Amerikano sa iba’t ibang bahagi ng bansa

iv. Ang pakikilahok ng mga kababaihan at iba pang sector

v. Mga Natatanging Pilipinong



nakipaglaban para sa kalayaan

(1) Emilio Aguinaldo

(2) Gregorio del Pilar

(3) Miguel Malvar

(4) Iba pang bayaning Pilipino

c. Nakapagsusuri ng mga awit, panitikan at iba pang dokumento sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano

(4) Nasusuri ang mga patakaran, batas at estratehiyang ipinatupad ng mga amerikano na humadlang at nakasagabal sa pagbuo ng Pilipinas bilang malayang bansa

(5) Natataya ang kontribusyon ng pamahalaang Komonwelt sa pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan

a. Natatalakay ang sistema at balangkas ng Pamahalaang Komonwelt

b. Nasusuri ang mga programang pampamahalaan sa panahon ng Komonwelt

i. Panlipunan

ii. Pampulitika

iii. Pangkabuhayan



c. Nasisiyasat ang mga suliraning panlipunan at pangkabuhayan sa panahon ng Komonwelt

d. Nabibigyang katwiran ang ginawang paglutas sa mga suliraning panlipunan at pangkabuhayan sa panahon ng Komonwelt

(6) Nabibigyang katwiran ang mga naging bunga sa kalayaan /kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino ng kolonyalismong Amerikano batay sa mga ebidensiya

(7) Natataya ang iba’t ibang reaksiyon at tugon ng mga Pilipino sa pagkakamit ng kalayaan.

B. Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan/ kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Hapon

1. Mga Layunin ng Hapon sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig, partikular sa pananakop sa Pilipinas

2. Mga patakaran na ipinatupad sa panahon ng mga Hapones

3. Mabuti at di-mabuting epekto ng patakaran at

B. Nasusuri ang ginawang pamamahala ng Japan sa Pilipinas1. Naipaliliwanag ang motibo ng pananakop ng Japan sa

bansa sa konteksto ng kanyang panahon

2. Nailalarawan ang mga pagbabago sa panahon ng kolonyalismong Japan

a. Pampolitikal

(1) Sistema at Balangkas ng Pamahalaang Kolonyal (Uri ng Pamahalaan)

(2) Mga Patakaran at Batas na may kinalaman sa Pagsasarili

(a) Pagtatatag ng KALIBAPI



pananakop ng Hapon sa kalayaan at pagkabansa ng mga Pilipino

4. Mga pangyayaring nagpamalas ng kagitingan ng mga Pilipino upang mapalaya ang Pilipinas

5. Mga Pilipinong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa

(b) Pagtatatag ng “Preparatory Commission in Preparation for Independence”

(3) Mga Batas, Patakaran at Programa

(4) Mga Resulta ng mga Pagbabagong Politikal

b. Ekonomiya(1) Mga Patakaranat Batas: (War Economy at

Economy of Survival)

(2) Mga Resulta ng mga Pagbabagong Pang-ekonomiya

c. Panlipunan


(2) Pananahanan

(3) Transportasyon at komunikasyon

(4) Kalusugan at kalinisan

(5) Sistema ng edukasyon

(6) Populasyon

(7) Relihiyon

(8) Mga Resulta ng mga Pagbabagong Panlipunan

d. Pangkultural




i. Wika

ii. Arkitektura

iii. Sining (Musika,Sayaw, Teatro, at iba pa)

iv. Iba pang materyal at di-materyal

(2) Mga Resulta ng mga Pagbabagong Kultural

3. Nasusuri ang pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan

a. Nailalarawan ang pagsisimula ng alitan ng mga Hapon laban sa Pilipino at Amerikano

(1) Pagbomba sa Pearl Harbor at iba pang panig ng Pilipinas

(2) Pagsisimula ng pagsakop sa Maynila

b. Naipaliliwanag ang mga mahahalagang pangyayari sa panahon ng pananakop ng Japan

(1) “Fall of Bataan”

(2) “Fall of Corregidor”

(3) “Death March”



(4) Pagbabalangkas Pagpapatibay ng Saligang Batas ng 1943

(5) Pagtatatag ng Ikalawang Republika ng Pilipinas

c. Natatalakay ang pakikibaka ng mga Pilipino at Amerikano sa panahon ng pananakop ng Japan

(1) USAFFE, HukBaLaHap at iba pang kilusang Gerilya

(2) Makapili at Kempetai

d. Nakapagsusuri ng mga awit, panitikan at iba pang dokumento sa panahon ng Japan

4. Nasusuri ang mga patakaran, batas at estratehiyang ipinatupad ng Japan na humadlang at nakasagabal sa pagbuo ng Pilipinas bilang malayang bansa

5. Nabibigyang katwiran ang mga naging bunga sa kalayaan /kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino ng kolonyalismong Japan batay sa mga ebidensiya

6. Natataya ang iba’t ibang reaksiyon at tugon ng mga Pilipino sa pagkakamit ng kalayaan.

7. Natataya ang sanhi at bunga ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig at pananakop ng Japan sa pagkabansa ng mga Pilipino




Ang Pagbubuo ng Malayang Republika ng Pilipinas: Mga Hamon sa Pagkabansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

A. Pangkalahatang Kondisyon at mga Suliranin, Isyu at Hamon sa Pagkabansa mula 1946 hanggang 1972

1. Mga mahahalagang pangyayari na humubog sa kasaysayan ng bansa mula 1946 hanggang 1972

2. Ang Suliranin at Hamon sa Rekonstruksiyon Matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig

3. Neokolonyalismo at ang mga di-pantay na kasunduan sa Estados Unidos (Tydings Rehabilitation Act, Bell Trade Act, Parity Rights Military Bases Agreement, Military Assistance Pact, at Mutual Defense Treaty)

4. Pangkalahatang kondisyon ng bansa mula 1946-1972

a. Politikal

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga suliranin at hamon sa pagkabansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga suliranin at hamon sa pagkabansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan

A. Napahahalagahan ang pagpapanatili ng kalayaan ng isang bansa

1. Nabibigyang-konklusyon na ang isang bansang malaya ay may soberanya

a. Naipalilliwanag ang kahalagahan ng panloob na soberanya (internal sovereignty) ng bansa

b. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng panlabas na soberanya (external sovereignty) ng bansa

c. Nabibigyang halaga ang mga karapatang tinamo ng bansa nang ito ay maging Malaya

d. Nabibigyang katwiran kung bakit kailangang ipagtanggol ng mga mamamayan ang kalayaan at hangganan ng teritoryo ng bansa

2. Nasusuri ang mga pangunahing suliranin at hamon sa pagkabansa pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig

a. Natutukoy ang mga pangunahing suliranin at hamon sa kasarinlan pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig

b. Natatalakay ang mga suliranin at balakid sa pagkakamit ng pagkabansa ng mga Plipino mula 1946

(1) Neokolonyalismo

(2) “colonial mentality”



b. Ekonomik

c. Panlipunan

d. Kultural, Sining at Media

5. Mga balakid sa pagkakamit ng tunay na kalayaan/ kasarinlan

6. Kasagutan ng mga Pilipino sa hamon ng kalayaan at kasarinlan mula 1946-1972

(3) mga di-pantay na kasunduan at pagsandal sa Estados Unidos

(4) iba pang suliranin

c. Natataya ang mga tugon ng mga Pilipino sa mga suliranin at hamon ng pagsasarili

B. Nasusuri ang pangkalahatang kondisyon at mga hamong hinarap ng bansa mula 1946 hanggang 1972

1. Nabubuod ang pangkalahatang kondisyon at ang mga suliranin, isyu at hamong kinaharap ng bansa mula 1946 hanggang 1972

a. Kondisyon pampulitika

b. Kondisyong Pang-ekonomiya

c. Kondisyon ng ugnayang pambansa

d. Kondisyong Panlipunan

e. Kondisyong Kultural at Iba Pang Sining

2. Nailalarawan ang panunungkulan ng mga pangulong mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

a. Manuel A. Roxas (1946-1948)

b. Elpidio E. Quirino (1948-1953)

c. Ramon F. Magsaysay (1953-1957)



d. Carlos P. Garcia (1957-1961)

e. Diosdado P. Macapagal (1961-1965)

f. Ferdinand E. Marcos (1965-1972)

3. Nasisiyasat ang mga patakaran at programa ng pamahalaan upang matugunan ang mga suliranin at hamon sa kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino mula 1946 hanggang 1972

4. Naipaliliwanag ang epekto ng mga suliraning ito sa pagkabansa ng mga Pilipino

5. Nakabubuo ng konklusyon tungkol sa pamamahala ng mga pangulo ng bansa mula 1946 hanggang 1972

C. Pangkalahatang Kondisyon at mga Suliranin, Isyu at Hamon sa Pagkabansa sa Ilalim ng Batas Militar, 1972-1986

1. Mga pangyayaring nagbigay daan sa deklarasyon ng Batas-Militar

2. Iba’t-ibang motibo sa deklarasyon ng Batas-Militar

3. Mga panimulang hakbang sa pagpapatupad ng Batas-Militar

4. Kondisyon ng bansa at

C. Natatalakay ang pagbabago sa pamamahala sa bansa sa panahon ng Batas Militar

1. Nailalarawan ang mga pangyayari na nagbigay- daan sa deklarasyon ng Batas Militar (First Quarter Storm, Diliman Commune, Plaza Miranda Bombing, at iba pa)

2. Nasusuri ang pamamahala, programa at patakaran sa ilalim ng Batas Militar

a. Pangkabuhayan

b. Pampolitika

c. Ugnayang panlabas

d. Panlipunan

e. Pangkultural



mga pagbabagong naganap sa panahon ng Batas-Militar

a. Politika at Pamahalaan

b. Ekonomiya

c. Lipunan

d. Kultura, Sining at Media

5. Mga bunga ng Batas-Militar

6. Mga Pilipinong nagpamalas ng kabayanihan at pagmamahal sa kalayaan sa ilalim ng Batas-Militar

7. Mga aral ng Batas Militar sa kasalukuyan

3. Natatalakay ang mga suliranin at hamon sa kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino sa ilalim ng Batas Militar

4. Natataya ang reaksiyon at tugon ng mga Pilipino sa deklarasyon ng Batas Militar

a. Mga kilos protesta

b. Pagsanib sa mga kilusang lumalaban sa pamahalaan tulad ng CPP-NPA, MNLF

c. Halalan ng 1978

5. Naipaliliwanag ang epekto ng Batas Militar sa pagkabansa ng mga Pilipino

a. Pangkabuhayan

b. Pampolitika

c. Panlipunan

d. pangkultural, sining at media

6. Napahahalagahan ang mga Pilipinong nagpamalas ng kabayanihan at pagmamahal sa kalayaan ng bansa sa ilalim ng Batas Militar

7. Napahahalagahan ang mga aral ng Batas Militar sa pagkabansa at buhay ng mga Pilipino

D. Natatalakay ang mga pangyayari at hamon sa kasarinlan ng bansa na nagbigay wakas sa Diktaturang Marcos



1. Mga Paghamon sa Diktadura (Welga sa La Tondena, Eleksyon ng IBP at ang noise barrage ng Abril 6, 1978, Mosquito Press)

2. Pambansang halalan ng 1981

3. Pagpaslang kay Benigno Aquino, Jr.

4. Krisis pang-ekonomiya

5. “Snap Election” ng 1985

E. Napahahalagahan ang mga pagsisikap ng mga Pilipino na muling makamit ang kalayaan sa mapayapang paraan

1. Natatalakay ang mga pangyayari na nagbigay daan sa “People Power 1”

2. Nasusuri ang mga katangian ng “People Power 1” bilang mapayapang paraan ng pagbabago

3. Napahahalagahan ang mga kabayanihan at pagkakaisa ng mga Pilipino upang muling makamit ang kalayaan o kasarinlan sa mapayapang paraan

4. Napahahalagahan ang papel ng media sa pagkakamit ng kalayaan

F. Nakabubuo ng konklusyon sa epekto ng Batas Militar sa pagkabansa at buhay ng mga Pilipino

G. Nakapagsusuri ng awit, panitikan at iba pang dokumento sa panahon ng Batas Militar

D. Mga Suliranin, Isyu at Hamon H. Nasusuri ang pangkalahatang kondisyon at mga hamong



sa Pagkabansa mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

1. Pangkalahatang Kondisyon at mga Suliranin, Isyu at Hamon sa Pagkabansa mula 1986 hanggang kasalukuyan

2. Mga mahahalagang pangyayari na humubog sa kasaysayan ng bansa mula 1986 hanggang kasalukuyan

3. Mga Suliranin at Hamon sa Demokrasya at Pagkabansa Matapos ang Diktadura

4. Pangkalahatang kondisyon ng bansa mula 1986-kasalukuyan

a. Politikal

b. Ekonomik

c.Panlipunan

d. Kultural, Sining at Media

5. Mga balakid sa pagkakamit ng tunay na kalayaan/ kasarinlan

hinarap ng bansa mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

1. Nabubuod ang pangkalahatang kondisyon at ang mga suliranin, isyu at hamong kinaharap ng bansa mula 1946 hanggang 1972

a. Kondisyon pampulitika

b. Kondisyong Pang-ekonomiya

c. Kondisyon ng ugnayang panlabas

d. Kondisyong Panlipunan

e. Kondisyong Kultural at Iba Pang Sining

2. Natutukoy ang mahahalagang pangyayari na humubog sa kasaysayan ng bansa mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

3. Napahahalagahan ang ginawang pamamahala ng mga pangulo ng bansa mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

4. Nailalarawan ang panunungkulan ng mga pangulong mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

a. Corazon C. Aquino (1986-1992)

b. Fidel V. Ramos (1992-1998)

c. Joseph E. Estrada (1998-2001)

d. Gloria M. Arroyo (2001-2010)



6. Kasagutan ng mga Pilipino sa hamon ng kalayaan at kasarinlan mula 1986-kasalukuyan

7. Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan

e. Benigno Simeon C. Aquino III (2010-kasalukuyan)

5. Nasisiyasat ang mga patakaran at programa ng pamahalaan upang matugunan ang mga suliranin at hamon sa kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

6. Naipaliliwanag ang epekto ng mga suliraning ito sa pagkabansa ng mga Pilipino

I. Nakabubuo ng konklusyon sa mga pangunahing pangyayari, suliranin at hamong hinarap ng bansa mula 1986 hanggang sa kasalukuyan

ARALING PANLIPUNANKASAYSAYAN AT PAMAHALAAN NG PILIPINAS

(Ang Pagbubuo at Pag-unlad ng Pilipinas Bilang Demokratiko Nasyon-Estado)

Level Baitang VIINilalaman




Pamantayan sa Pagkatuto Pagtataya

I. Tao, Kapaligiran At Lipunan (Unang Markahan)

Heograpiya at Kabuhasnang Pilipino



A. Kapaligiran at Kabihasnang Pilipino

B. Bahaging Ginampanan ngtao atng kapaligiran sa pag-unlad ng kabihasnang Pilipino

C. Ang KabihasnangPilipino

1. Kahulugan ng KabihasnangPilipino

2. Katangiang ng KabihasnangPilipino

3. Mga Salik sa Pag-unlad ng Kabihasnang Pilipino

Katangiang Pisikal :

a. Lokasyon

b. Klima

c. Laki

d. Hugis

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa bahaging ginampananng tao at ng kapaligiran sa pag-unlad ngkabihasnang Pilipino

Ang mag-aaral ay nakapaguunay-ugnay sa bahaging ginampananng tao at ng kapaligiran sa pag-unlad ngkabihasnang Pilipino

A. Napapahalagahan ang Impluwensiya ng tao at kapaligiran sa pag-unlad ng kabihasnang Pilipino

1. Kabuhayan

2. Pamahalaan

3. Lipunan

4. Kultura

B. Nakapagbibigay ng sariling kahulugan ng Kabihasnang Pilipino

C. Nasusuriang mgakatangian ng Kabihasnang Pilipino

D. Nasusuriang mga salik sa Pag-unlad ng Kabihasnang Pilipino

E. Nasusuri ang mgakatangiang Pisikal:

1. Lokasyon

2. Klima

3. Laki

4. Hugis



e. Anyo

4. Pambansang Teritoryo

5. Yamang Likas

5. Anyo

F. Nasusuri ang batayan ng pambansang teritoryo

G. Napapahalagan ang mga yamang likas ng bansa

C. Impluwensiya ng kapaligiran sa sa pag-unlad ng kabihasnang Pilipino:

1. Kabuhayan

2. Pamahalaan

3. Lipunan

4. Kultura

H. Napapatunayang nakaimpluwensiyaang tao at kapaligiran sa pag-unlad ng kabihasnang Pilipino

1. Kabuhayan

2. Pamahalaan

3. Lipunan

4. Kultura

D. Populasyon at Yamang Tao ng bansa

1. dami ng tao

2. komposisyon ayon sa gulang

3. inaasahang haba ng buhay

I. Nasusuri ang populasyon at yamang tao ng bansa



4. kasarian

5. bilis ng paglaki

6. bilang ng paglaki

7. bilangng may hanap-buhay

8. uri ng hanapbuhay

9. kita ng bawat ng tao

10. bahagdan ng marunong bumasa at sulat

E. Migrasyon J. Natataya ang epekto ng migrasyonsa pagkabansa at buhay ng mga Pilipino

F. Mga Simulain at PagpapahalagangPilipino sa Kapaligiranat Kalikasan

1. Alinsunod sa Saligang Batas

a. Article XII: Pambansang Patrimonya

K. Napapahalagahan ang mga simulain at Pagpapahalagang Pilipino sa Kapaligiranat Kalikasan

1. Nabibigyang puna ang mga simulain at pagpapahalagang Pilipino sa Kapaligiranat



b. Likas kayang paggamitat pagpapatuloy (sustainable development)ng pinagkukunang yaman

2. Ayon sapananaw ngiba’t ibangpangkat etnolinggwistiko

3. Mga Batasat Patakarang Pangkalikasan

a. e.gClean Air Act, IPRA

4. Ayon sa pandaigdigang kasunduan

Kalikasanalinsunod sa Saligang Batas,pananaw ng iba’t ibangetnolinggwistiko,mga batas at patakarang pangkalikasan at pandaigdigang kasunduan

II. Kultura, Pagkakakilanlan At Pagkabansa (Ikalawang Markahan)

Ang Pagbuo at Pag-unlad ng Pilipinas Bilang Nasyon-Estado(1565-1945)

A. Impluwensiya ng Naipamamalas ng mag-aaral Ang mag-aaral ay kritikal A. Nabibigyang halaga ang



pananakop ng mga dayuhan sa pagbuo at pag-unlad ng Pilipinas bilang nasyon-estado

1. Kahulugan ng nasyon-estado

2. Katangian ng nasyon –estado

3. Elementong nasyon-estado

B. Mgamahahalagangpangyayari (turning points)sa pagbuo ng Pilipinas bilang nasyon-estado mula1565- 1946

ang pag-unawa sa mga naging impluwensiya ng pananakop ng mga dayuhan sa pagbuo at pag-unlad ng Pilipinas bilang nasyon-estado

nakapagsusuri sa mga naging impluwensiya ng pananakop ng mga dayuhan sa pagbuo at pag-unlad ng Pilipinas bilang nasyon-estado

pagbuo at pag-unlad ng Pilipinas bilang nasyon-estado(1565-1945)

B. Nasusuri angimpluwensiya ng pananakop ng mga dayuhan sa pagbuo at pag-unlad ng Pilipinas bilang nasyon-estado

1. Nakapagbibigay ng sariling kahulugan ng nasyon-estado

2. Nasusuri angmga katangianng nasyon at estado

3. Nasusuri ang mga elemento ng nasyon-estado

4. Nasusuri ang mgamahahalagangpangyayari ( turning points)sa pagbuo ng Pilipinas bilang nasyon-estado mula1565- 1946

C. Pagkabuo ng Bansang Pilipinas

1. Lipunang Barangay

C. Nailalarawan ang mga mahahalagang pangyayari na nabigay- daan sa pagkabuo ng bansang Pilipinas



2. Mga Patakarang Kolonyal Konsolidasyon at Integrasyon

3. Pagkakahati ng lipunang Pilipino sa pagitan ng loob at labas

4. Mga Patakarang Kolonyal ng Espanyol na nakatulongo nakahadlangsa pagbuong Pilipinas bilang nasyong estado

5. Ibat’ Ibang Pag-aaklasng mga katutubong Pilipino

D. Mga Salik na nagbigaydaan sa pag-usbong ng kamalayang pambansa

1. Pagpasok ng Kaisipang Liberal sa bansapagpatay

D. Nasusuri ang mga salik na nagbigay daan sa pag-usbong ng kamalayang pambansa



sa GOMBURZA

2. Nasyonalismo ng Kilusang Propaganda

3. Nasyonalismo ng Katipunan

4. Rebolusyong Pilipino 1896

E. Pagkabuo ng Nasyon-Estado (1898-1913)

1. Pagbabalangkas at pagpapatibay ng Saligang Batas ng Malolos Pagtatag ng Republika ng Malolos

2. Pagsiklab ng Digmaang Pilipino- Amerikano

3. Pagwawakas ng unang Republika

4. Mga tugon sa panunupil ng

E. Natatalunton ang mga pangyayari na nagbigay-daan sa pagkabuo ng nasyon-estado

1. Napapahalagahan ang Saligang Batas ng Malolos

2. Napapahalagahang ang pagkatatag ng Republika ng Malolos

3. Nasusuri ang mga dahilan ng pagsiklab ng Digmaang Pilipino- Amerikano

4. Nasusuri ang mga panyayaring nagbigay-daan sa pagwawakas ng unang republika



nasyonalismong Pilipino(Battle of Bud Dajo (1906) at Bud Bagsak (1913)

5. Napapahalagahan angmga naging tugon sa panunupil ng nasyonalismong Pilipino

F. Pagkakamit ng ganap na kalayaan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Japan

1. Mga Patakarang Kolonyal ng U.S. at Japan na nagkahadlang o nakatulongsa pagbuong Pilipinas bilang nasyong estado

2. Pakikibaka para makamit ang kalayaan ( elite at masa,kilusang mesyaniko,illegal)

3. Pagtatag ng Komonwelt

4. Pagwawakas ng Kapangyarihan ngJapan

F. Napapahalagahan ang pagkamit ng ganap na kalayaan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Japan

1. Natataya ang mgaPatakarang Kolonyal ng U.S. at Japan na nagkahadlang o nakatulongsa pagbuo ng Pilipinas bilang nasyong estado

2. Nasusuri ang mga epekto ng pakikibaka paramakamit angkalayaan(elite at masa,kilusang mesyaniko, illegal)

3. Nasusuri ang mga pangyayari na pagbigay daan sa pagtatatag ng pamahalaang komonwelt



4. Natataya ang naging epekto sa bansa ng pagwawakas ng kapangyarihan ngJapan

III. Kapangyarihan, Awtoridad At Pamamahala (Ikatlong Markahan)

Kapangyarihan at PamamahalaBilang Malayang Demokratiko at Nagsasariling Nasyon-Estado(1946-kasalukuyan)

A. Katangian ng Pilipinas bilang isang demokratiko-republikanong nasyong estado

1. Kahulugan ng demokrasya at Republikano

2. Batayan at Simulain ng Pilipinas bilang pamahalaang demokratiko-republikano

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa uri ng kapangyarihan at pamamahalabilang Malayang Demokratiko at NagsasarilingNasyon-Estado (1946-kasalukuyan)

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusurisa uri ng kapangyarihan at pamamahalabilang Malayang Demokratiko at NagsasarilingNasyon-Estado (1946-kasalukuyan)

A. Napapahalagahan ang katangian ng Pilipinas bilang isang demokratiko-republikanong nasyong estado

1. Nakapagbibigay ngsarilingkahulugan ng ng demokrasya at Republikano

2. Nasusuri ang batayan at simulain ng Pilipinas bilang pamahalaang demokratiko-republikano



3. Sistema at Istruktura ng Pamahalaang republikano

4. Mga proseso/ pamamaraan ng sistemang demokratiko

3. Nasusuri ang sistema at istruktura ng pamahalaang republikano

4. Natataya ang mga proseso/pamamaraan ng sistemang demo

B. Mga suliranin, isyu at hamon ng pamamahala sa panahon ng Ikatlong Republika

1. Administrasyong ni Roxas

2. Administrasyong Quirino

3. Administrasyong Magsaysay

4. Administrasyong Garcia

5. Administrasyong Macapagal

6. Administrasyong Marcos (1969-

B. Natataya ang mgasuliranin, isyu at hamon ng pamamahala sa panahon ng Ikatlong Republika

1. Administrasyong ni Roxas

2. Administrasyong Quirino

3. Administrasyong Magsaysay

4. Administrasyong Garcia

5. Administrasyong Macapagal

6. Administrasyong Marcos (1969-1972)



1972)

7. Pangkalahatang Katangian ng Pamamahalaan , Pamamahala ng Ikatlong Republika

C. Nasusuri ang pangkalahatang katangian ng Pamamahalaan , Pamamahala ng Ikatlong Republika

D. Mga suliranin, isyu at hamon sa pamahalaang constitutional authoritarianism

1. Ang pagbabalangkas at pagpapatibay ng Saligang Batas ng 1973

2. Katangian(Features) ng Saligang Batas ng 1973

3. Balangkas at Istruktura ng pamahalaan

4. Sistema at Pamamaraan constitutionalauthoritarianism

D. Natataya ang mga suliranin, isyu at hamon sa pamahalaang constitutional authoritarianism

1. Nailalahad ang mga pangyayaring sa pagbabalangkas at pagpapatibay ng Saligang Batas ng 1973

2. Nasusuri ang katangian Features) ng Saligang Batas ng 1973

3. Nasusuri ang balangkas at istruktura ng pamahalaan

4. Natataya ang sistema at



5. Pangkalahatang Katangian ng Pamamahalaan , Pamamahala sa ilalim ng constitutional authoritarianism

pamamaraan constitutional authoritarianism

5. Nasusuri ang pangkalahatang katangian ng Pamamahalaan , Pamamahala sa ilalim ng constitutional authoritarianism

E. Mga suliranin, isyu at hamon sa pamahalaang sa Ikaapat na Republika

1. Ang Pamahalaan, Pamamahala at Pamumuno sa ilalim ng Rebolusyunaryong Pamahalaan ng 1986 at Freedom Constitution

2. Ang pagbabalangkas at pagpapatibay ng Saligang Batas ng 1987

3. Balangkas at Istruktura ng pamahalaan ng

E. Nasusuri ang mga suliranin, isyu at Hamon sa pamahalaang sa Ikaapat na Republika

1. Natataya ang Pamahalaan, Pamamahala at Pamumuno sa ilalim ng Rebolusyunaryong Pamahalaan ng 1986 at Freedom Constitution

2. Nasusuri ang pagbabalangkas at pagpapatibay ng Saligang Batas ng 1987

3. Nasusuri ang balangkas at istruktura ng pamahalaan ng



Ikaapat na Republika

4. Sistema at Pamamaraan sa Ikaapat na Republika

5. Pangkalahatang Katangian ng Pamahalaan , Pamamahala at Pamumumuno sa ilalim ngIkaapat na Republika ( 1987-kasalukuyan)

Ikaapat na Republika

4. Nabibigyang puna ang Sistema at Pamamaraan sa Ikaapat na Republika

5. Nasusuri ang pangkalahatang katangian ng pamahalaan , pamamahala at pamumumuno sa ilalim ng Ikaapat na Republika ( 1987-kasalukuyan)

IV. Karapatan, Pananagutan At Pagkamamamayan (Ikaapat na Markahan)

Pagkamamayan at Pananagutan sa isang bansang demokratiko at republikano.

A. Mga Institusyon ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko at Republikano

B. Ang Pambansang Pamahalaan

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa saKahalagahan ng pagkamamayan at pananagutan sa isang bansang demokratiko at republikano

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa Kahalagahan ng pagkamamayan at pananagutan sa isang bansang demokratiko at republikano

A. Nakakapagbigay ng sariling pakahulugan ng demokratiko at republikanong pamahalaan

1. Nasusuri anguri ng pamahalaan ng Pilipinas ba batay sa



1. Kahulugan at Kahalagahan ng PambansangPamahalaan

2. Ang Prinsipyo ng Paghihiwalay ng Kapangyarihan (Separation of Powers) at “Checks and Balances”

3. Istruktuka, Kapangyarihan, Tungkulin at Limitasyon ng Pananagutan

a. Sangay Pambatasan o Lehislatibo

b. Sangay Tagapagpaganap o Ehekutibo

c. Sangay Pangkuhuman o Hudisyal

4. Istruktura, Kapangyarihan,

1987 Saligang-Batas

2. Nabibigyan ng sariling kahulugan ang pambansang Pamahalaan

3. Napapahalagan ang kahalagahan ang Pambansang Pamahalaan

4. Nasusri ang prinsipyo ng Paghihiwalay ng Kapangyarihan (Separation of Powers) at “Checks and Balances”

5. Napaguugnay-ugnay ang Istruktuka,Kapangyarihan, Tungkulin at Limitasyon ng Pananagutan

a. Sangay Pambatasan o Lehislatibo

b. Sangay Tagapagpaganap o Ehekutibo

c. Sangay



Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagutan ng mga Komisyong Konstitusyonal

a. COA

b. COMELEC

c. CSC

d. CHRe. OMBUDSMA

N

5. Ang Pambansang Badyet: Pagbabalangkas at Kahalagahan

6. Ang Ugnayang Panlabas ng Bansa

Pangkuhuman o Hudisyal

6. Natataya ang Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananaguta ng mga Komisyong Konstitusyonal

a. COAb. COMELEC

c. CSC

d. CHR

e. OMBUDSMAN

7. Nasusuri ang Pambansang Badyet: Pagbabalangkas at Kahalagahan

8. Nasisiyasat ang ugnayang panlabas ng bansa

C. Ang Pamahalaang Lokal

1. Kahulugan,

B. Nasusuri angkahulugan, saligan at istruktura ng Pamahalaang Lokal ayon sa Saligang-Batas



Saligan at Istruktura ng Pamahalaang Lokal Ayon sa Saligang-Batas

2. Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Bawat Yunit ng Pamahalaang Lokal Ayon sa Local Government Code (Rehiyong Awtonomus, Probinsiya, Munisipalidad, Siyudad, Barangay)

3. Ang Katipunan ng Kabataan at Sangguniang Kabataan

4. Ugnayan ng Pamahalaang Lokal sa Pambansang Pamahalaan Bilang Pamahalaang Unitaryo

1. Napaguugnay-ugnay angIstruktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Bawat Yunit ng Pamahalaang Lokal Ayon sa Local Government Code (Rehiyong Awtonomus, Probinsiya, Munisipalidad, Siyudad, Barangay)

2. Napapahalagahan angKatipunan ng Kabataan at Sangguniang Kabataan

3. Natatataya ang Ugnayan ng Pamahalaang Lokal sa Pambansang Pamahalaan Bilang Pamahalaang Unitaryo

4. Nabibigyang-puna ang kahalagahan ang kahalagahan ngPamahalaang Lokal sa Sistemang Demokratiko



5. Kahalagahan ng Pamahalaang Lokal sa Sistemang Demokratiko

6. Mga Proseso ng Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Pilipinas (Processes of Philippine Democracy)

5. Napapahalagahanang mgaproseso ng Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Pilipinas (Processes of Philippine Democracy)

D. Ugnayan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Prosesong Demokratiko

1. Direktang Pakikilahok ng mamamayan sa Prosesong Demokratiko Ayon sa Saligang Batas at Iba Pang Mga Batas

2. Mga Paraan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa

C. Nasusuri angugnayan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Prosesong Demokratiko

1. Natataya angdirektang pakikilahok ng mamamayan sa prosesong demokratiko ayon sa Saligang Batas at Iba Pang Mga Batas

2. Nasisiyasat ang mga paraanng pakikilahok ng mamamayan sa Prosesong demokratiko (NGO’s,



Prosesong Demokratiko (NGO’s, PO’s, civil society, interest group, concerned citizen, taxpayer)

3. Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng mga Halal na Opisyal at Kawani ng Pamahalaan sa Bilang Pamahalaang Republikano

4. Mga Paraan ng Pagkakamit ng Isang Matapat, Malinis, Episyente at Epektibong Pamahalaan

PO’s, civilsociety, interest group, concerned citizen, taxpayer)

3. Natataya ang kapangyarihan, tungkulinat pananagutan ng mga Halal na Opisyal at Kawani ng Pamahalaan sa Bilang Pamahalaang Republikano

4. Napapahalagahan ang mga paraan ng pagkakamit ng Isang matapat, malinis, episyente at epektibong pamahalaan

E. Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya (Public Policy)

1. Kahulugan ng Pampublikong Polisiya

2. Proseso sa Pagbuo ng

D. Nasusuri ang prosesosa pagbuo ng Pampublikong Polisiya (Public Policy)

1. Nakakapagbigay ng sariling kahulugan ng pampublikong Polisya

2. Nabibigyang puna ang proseso sa



Pampublikong Polisiya

pagbuo ng Pampublikong Polisiya

F. Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya (Public Policy)

1. Kahulugan ng Pampublikong Polisiya

2. Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya

E. Nasusuri ang prosesosa pagbuo ng Pampublikong Polisiya (Public Policy)

1. Nakakapagbigay ng sariling kahulugan ng pampublikong Polisya

2. Nabibigyang puna ang proseso sa pagbuo ng Pampublikong Polisiya

Pagkamamamayan sa Isang Demokrasya

G. Ang Pagkakamamayan ng Pilipinas

1. Kahulugan at Kahalagahan ng Pagkamamamayan

2. Mga Uri ng Mamamayan (natural-born, naturalisado)

F. Napapahalagahan angpagkamamamayan sa isang demokrasya

1. Naipapahayag ang pansariling kahulugan at kahalagan ng pagkamamamayan

2. Nasusuri ang mga uri ng mamamayan natural-born, naturalisado)



H. Mga Karapatan Pananagutan at Tungkulin ng Mamamayan

1. Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatang Pantao

2. Mga Uri ng Karapatan

3. Limitasyon at Pangangalaga ng Karapatan

G. Nasusuri ang mga karapatan, pananagutan at tungkulin ng mamamyan

1. Naipapahayag ang sariling kahulugan at kahalagahanng Karapatang Pantao

2. Nasusuri ang mga uri ng karapatan

3. Natataya at limitasyon at pangangalaga ng karapatan

ARALING PANLIPUNANAraling Asyano

Level Baitang VIIINilalaman






Heograpiya at sinaunang kabihasnang Asyano

A. Ang ugnayan ng tao Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa

A. Napapahalagahan angugnayan ng tao at



at kapaligiransa paghubog ng kabihasnang Asyano

1. Impluwensiya ng kapaligiran at likas na yamansa kabuhayan, kultura at lipunan ng sinaunang Asya

2. Isyu at Suliraning Pangkapaligiran

saugnayan ng kapaligiran at taosa paghubog ng sinaunang kabihasnang Asyano.

saugnayan ng kapaligiran at taosa paghubog ng sinaunang kabihasnang Asyano.

kapaligiransa paghubog ng kabihasnang Asyano

1. Nasusuri ang impluwensya ugnayan ng heograpiya sa kultura at sa mga tao sa mga bansang Asyano

2. Nasisiyasat ang mga isyuat suliraning pangkapaligiran

B. Batayan sa paghubog ng sinaunang kabihasnan

1. Ebolusyong biyolohikal

2. Ebolusyong kultural

B. Nasusuri ang batayan sa paghubog ng sinaunang kabihasnan

1. Nasusuri ang mga proseso at yugto ng ebolusyong ng mga sinaunang tao sa Asya (primates, Ramapithecus, Australopithecus, Homo Erectus, Homo Habilis, Homo Sapiens, Homo Sapiens Sapiens)

2. Nasusuri ang kabuhayan, teknolohiya at pamumuhay ng mga



sinaunang tao sa Asya sa panahon ng paleolitiko, neolitiko at metal

C. Impluwensiya ng katangiang pisikalsa pagkabuo at pag-unlad ng Sinaunang Kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus at Huang Ho)

C. Nasusuri ang impluwensiyakatangiang pisikal sapagkabuo at pag-unlad ng mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus, Huang Ho)

D. Napapahalagahan angimpluwensiya ngmga sinaunang kabihasnan saAsya(Sumer, Indus, Huang Ho)


Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlang Asyano

A. Kaisipang Asyano sa pagbuo ng Imperyo

1. Asya sa sinaunang panahon

2. Mga pilosopiya at relihiyon sa Asya

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga kaisipang Asyano pilosopiya at relihiyon na nagbigay daansa paglinang ng pagkakakilanlangAsyano

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga kaisipang Asyano pilosopiya at relihiyon na nagbigay daansa paglinang ng pagkakakilanlangAsyano

A. Napapahalagahan ang mga kaisipang Asyano pilosopiya at relihiyon na nagbigay daan sa paglinang ng pagkakakilanlangAsyano

1. Nakabubuo ng sariling konklusyon sa mga



3. Mga pamana ng Asya sa daigdig

naging implikasyon ng pag-unlad ng kabihasnan at pagtatatag ng mga imperyo sa Asya

2. Napahahalagahan ang mga bagay at isipang pinagbatayan (sinocentrism, divine origin, devaraja) sa pagkilala sa sinaunang kabihasnan

3. Nasusuri ang mga mahahalagang pangyayari na naganap sa iba’t ibang rehiyon sa Asya mula sa pagkakatatag ng sinaunang kabihasnan hanggang ika-16 na siglo

4. Nasusuri ang impluwensya ng Budismo, Hinduismo, Confucianismo Kristyanismo, Islam, Shintoismo, Judaismo, Zoroastrianismo, Jainism, Sikhism, Arianismo sa kalagayang panlipunan, sining at



kultura ng mga Asyano

5. Nasusuri ang bahaging ginampanan ng mga pananaw, paniniwalang relihiyon-pilosopiya at tradisyon sa paghubog ng kasaysayan at pagkakalilanlan ng mga Asyano

6. Naipahahayag ang paghanga at pagmamalaki sa mga kontribusyon ng mga sinaunang kabilasnang Asyano sa buong mundo


Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa sa Asya

A. Ang Papel ng Kolonyalismo sa Pag-usbong ng Nasyonalismo sa Asya

1. UnangYugto ng kolonyalismo at

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at naging karanasan sa pagkakamit atpagtataguyod ng

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at ang naging karanasan sa pagkakamit

A. Nasusuri ang pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at ang naging karanasan sa pagkakamit at pagtataguyod ng kalayaan at kasarinlan.



imperyalismong Kanluranin

2. IkalawangYugto ng kolonyalismoat imperyalismongKanluranin

3. AngMakabagong Imperyalismo sa Asya

4. Ang mgabansang Asyano na hindinasakop ng mgaKanluran

kalayaan atkasarinlan. atpagtataguyod ng kalayaan atkasarinlan.

Nabibigyangpuna ang pagpupunyagi ng mga Asyano namakamtan ang kalayaan mula sa kapangyarihan ngkanluranin at ng iba pang pwersa.

B. Nasusuri ang bahaging ginampanan ng Kolonyalismo sa pag-usbong ng Nasyonalismo sa Asya

1. Nabibigyang puna ang mga dahilan at pamaraan ng imperyalismo at kolonyalismo ng mga Kanluranin sa unang yugto (ika-16 at ika-17 siglo) ng pagdating nila sa Asya

2. Naihahambing ang ikalawang yugto (ika-18 at 19 siglo) ng imperyalismo at kolonyalismo ng mga Kanluranin sa Asya sa unang yugto ayon sa dahilan at pamamaraan

3. Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo at imperyalismo sa rehiyong Asya

4. Nasusuri ang



makabagong anyo ng imperyalismo ng Kanluranin sa kasalukuyang Asya

5. Nasusuri ang kakayahan ng ilang bansang Asyano na mapanatili ang kalayaan laban sa mga bansang kanluranin at Asyano man (Korea, Thailand)

B. Nasyonalismo sa Asya

1. Nasyonalismo sa iba’t-ibang rehiyon sa Asyano

2. Katangian o uri ng nasyonalismong nalinang ng mga Asyano

C. Napapahalagahan ang Nasyonalismo sa Asya

1. Nasisiyasat ang nasyonalismo sa iba’t ibang rehiyo sa Asyano

2. Natataya ang katangian o uri ng nasyonalismong nalinang ng mga Asyno

IV. Pagkamamayan at Pananagutan Bilang Mamamayang Asyano sa Kasalukuyang Pahanon (Ikaapat na Markahan)

Pagkamamayan at Pananagutan Bilang Mamamayang Asyano sa Kasalukuyang



Pahanon

A. Mga Pangyayari sa Asya sa Kasalukuyang Panahon

B. Pagbabago sa Sistemang Pulitika sa Asya

C. Mga Karapatan ng mga bata, kababaihan at manggagawa

1. Ang kahalagahan ng edukasyon sa mga Asyano

2. Relihiyon at Kultura sa Asya

3. Ekonomiya ng Asya atang Pandaigdigang Kalakalan

4. Ang yamang tao ng Asya

5. Ang mga grupong Etnolinggwistiko sa Asya

Naipamalas ng mag-aaralangpag-unawa sa mga pangyayari, isyu at suliranin ng Asya sa kasalukuyang panahon

Ang mag-aaral nakapagpapamalas ng kritikal na pagsusuri sa mgapangyayari, isyu at suliranin ng Asya sa kasalukuyang panahon.

A. Napapahalagahan ang pagkamamamayan at pananagutan bilang mamamayang Asyano sa kasalukuyang panahon

B. Natatalunton ang mga panyayari sa Asya sa kasalukuyang panahon

1. Nasusuri ang mga pagbabago sa sistemeng pulitikal sa Asya

2. Nasusuri ang mgapatakaran at programangnagtataguyod sa karapatan ng mga bata, kababaihan at manggagawa.

3. Nasusuri ang kaugnayanng edukasyon sa pamumuhay ng mga Asyano

4. Natataya ang impluwensya ng relihiyon sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay



6. Isyu at Suliranin sa Asya sa Kasalukuyang Panahon At iba pang napapanahong isyu (Transnational crime, drug and human trafficking, money laundering, Terorismo, mga sigalot

7. Mga samahan at patakarang Asyano

8. Natatanging Kontribusyon ng Asyano sa iba’t ibang larangan sa Daigdig (Agham at Teknolohiya, Kapayapaan, Sports at iba pa)

ng mga Asyano

5. Naiuugnay ang mga pangkasalukuyangpagbabagongpang-ekonomiya at pandaigdigang kalakalan sa ekonomiya ng mga bansa sa Asya

6. Nasusuri ang kaugnayan ng yamang-tao ng mga bansa ng Asya sa pagpapaunlad ng kabuhayan at lipunan sa kasalukuyang panahon

7. Natataya ang komposisyong etniko ng mga rehiyon sa Asya.

8. Naipaliliwanag ang mga pangunahing isyu at pagmamalasakit (concerns) na kinakaharap ng mga bansang Asyano dala ng kasalukuyang pagbabagong pulitika at sosyo-ekonomiko (Transnational crime,



drug and human trafficking, money laundering, Terorismo,mga sigalot, terorismo, kahirapan, pagkasira ng kapaligiran, pang-aabuso sa karapatang pantao, paglaki ng populasyon at iba pa)

9. Napahahalagahan ang bahaging ginagampanan ng ASEAN, APEC at iba pang mga samahang at patakarang Asyano

10. Napapahalagahan ang natatanging kontribusyon ng Asyano sa iba’t ibang larangan sa Daigdig (Agham at Teknolohiya, Kapayapaan, Sports at iba pa)

ARALING PANLIPUNANAraling Pandaigdig

Level Baitang IX



Nilalaman






Heograpiya at Sinaunag Kabihasnan sa Daigdig

A. Bahaging ginampanan ng kapaligiran sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnan ng daigdig

B. Heograpiya ng Daigdig

1. Limang tema ng heograpika bilang kasangkapan sa pag-unawa ng daigdig (Lokasyon, Rehiyon, Lugar, Movement at Human-Environment Interaction)

2. Katangiang

Naipapamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa naging kaugnayan ng katangiang pisikal( lokasyon, klima, yamang likas, natural boundaries, at iba pa sa paghubog ng sinaunang kabihasnan sa daigdig.

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa ng kritikal na pagsususuri sa naging kaugnayan ng katangiang pisikal( lokasyon, klima, yamang likas, natural boundaries, at iba pa sa paghubong ng sinaunang kabihasnan sa daigdig.

A. Nasusuri ang bahaging ginampanan ng kapaligiran sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnan ng daigdig

B. Nasusuri ang limang temang heograpikal bilang kasangkapan sa pag-unawa ng daigdig (Lokasyon, Rehiyon, Lugar, Movement at Human-Environment Interaction)

C. Natataya ang katangiang pisikal ng daigdig

D. Nasusuri ang Pangunahing katangian ng kultural naheograpiya ng daigdig

E. Nasisiyasat ang Ugnayan



pisikal ng daigdig

3. Pangunahing katangian ng kultural naheograpiya ng daigdig

4. Ugnayan ng heograpiya at kasaysayan

5. Kahalagahan ng heograpiya sa kasaysayan

ng heograpiya at kasaysayan

F. Naipagmamalaki ang Kahalagahan ng heograpiya sa kasaysaya

B. Mga Unang tao sa daigdig

1. Mga unang tao sa daigdig.

2. Kondisyong heograpikal at ang pisikal na kapaligiran sa panahon ng mga unang tao sa daigdig

3. Yugto ng pag-unlad ng kultura

4. Impluwensiya ng pisikal

A. Nasusuri ang uri ng pamumuhay ng mga unang tao sa daigdig.

B. Nasusuri Kondisyong heograpikal at ang pisikal na kapaligiran sa panahon ng mga unang tao sa daigdig

C. Nasusuri ang yugto ng pag-ulad ng kultura

D. Napapahalagahan Impluwensiya ng pisikal naheograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kultura ng mga unang tao sa daigdig



naheograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kultura ng mga unang tao sa daigdig

C. Mga Unang Kabihasnan

1. Unang Kabihasnan sa Daigdig ( Asya, South America, Africa)

2. Katangiang pisikal ng mga sinaunang kabihasnan

3. Ang impluwensiya ng pisikal na heograpiya sa pag-usbong at pag-unlad ng mga sinaunang kabihasnan (politika, ekonomiya, kultura, relihiyon at paniniwala, at lipunan)

4. Mga pamamaraan at

A. Nasusuri ang Unang Kabihasnan sa Daigdig ( Asya, South America, Africa)

B. Natataya ang Katangiang pisikal ng mga sinaunang kabihasnan

C. Napapahalagahan ang impluwensiya ng pisikal na heograpiya sa pag-usbong at pag-unlad ng mga sinaunang kabihasnan (politika, ekonomiya, kultura, relihiyon at paniniwala, at lipunan)

D. Nasisiyasat ang mga pamamaraan at mekanismo na ipinatupad ng mga sinaunang kabihasnan bilang pakikiayon (adaptation) at pagkontrol na bumago sa



mekanismo na ipinatupad ng mga sinaunang kabihasnan bilang pakikiayon (adaptation) at pagkontrol na bumago sa kanilang pisikal na heograpiya.

5. Mga teknolohiya na bumago sa pisikal na heograpiya at pamumuhay ng sinaunang kabihasnan

6. Kontribusyon sa daigdig ng mga sinaunang kabihasnan

kanilang pisikal na heograpiya

E. Naipagmamalaki ang mga teknolohiya na bumago sa pisikal na heograpiya at pamumuhay ng sinaunang kabihasnan

F. Napapahalagahan ang mga Kontribusyon sa daigdig ng mga sinaunang kabihasnan


Pag-usbong ng kamalayang pandaigdig sa panahon ng transisyon

A. Mga impluwensya Naipapamalas ng mag-aaral Ang mag-aaral ay A. Nasisiyasat ang



mula sa sinaunang kabihasnan na nagsilbing pundasyon sa paglinang ng antas ng karunungan sa panahon ng transisyon at naging daan sa pag-usbong ng pandaigdigang kamalayan

B. Pag-usbong ng kamalayang pandaigdig sa panahon ng transisyon

1. Kondisyon at katangian ng daigdig sa panahon ng transisyon (1000-1500 C.E.)

2. Mga salik at pangyayari na nagbigay daan sa pag-usbong ng pandaigdigang kamalayan sa panahon ng transisyon

3. Mahahalagang

ang pag-unawa sa mga impluwensya mula sa sinaunang kabihasnan na nagsilbing pundasyon sa paglinang ng antas ng karunungan sa panahon ng transisyon at naging daan sa pag-usbong ng pandaigdigang kamalayan

nakapagsasagawa ng malalim na pagsusuri sa mga impluwensya mula sa sinaunang kabihasnan sa paglinang ng antas ng karunungan sa panahon ng transisyon na naging daan sa pag-usbong ng pandaigdigang kamalayan

kondisyon at daigdig sa panahon ng transisyon (1000-1500 C.E.)

B. Nabibigyang-puna ang mga salik at pangyayari na nagbigay daan sa pag-usbong ng pandaigdigang kamalayan sa panahon ng transisyon

C. Natataya ang Mahahalagang pangyayari at tagapag-ambag sa pagpapalaganap at pagpapaunlad ng pandaigdigang kamalayan sa mundo?



pangyayari at tagapag-ambag sa pagpapalaganap at pagpapaunlad ng pandaigdigang kamalayan sa mundo?

B. Kabihasnang Klasikal sa Daigdig

1. Asia

2. Europe

3. Africa

4. America

C. Kontribusyon ng kabihasnang klasikal sa pag-unlad ng pandaigdigang kamalayan.

D. Nasusuri ang kabihasnang klasikal sa Daigdig

1. Asia

2. Europe

3. Africa

4. America E. Nabibigyan ng

pagpapahalaga ang kontribusyon ng kabihasnang klasikal sa pag-unlad ng pandaigdigang kamalayan.

D. Pag-usbong ng Europe

1. Gitnang panahon

2. Holy Roman

F. Nasisiyasat ng mapanuri ang mga kaganapan tungo sa paglinang ng Kabihasnang Europe

1. Nasusuri ang mga salik na nagbigay-



Empire

3. Paglakas ng simbahang katoliko

4. Krusada

5. Piyudlismo

6. Pag-usbong ng mga bayan at lunsod

7. Epekto at kontribusyon ng ilang mahahalagang pangyayari sa Europe sa pagbuo at pagpapalaganap ng pandaigdigang kamalayan

daan sa paghina ng Imperyong Romano

2. Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa pagpasok ng Gitnang Panahon

3. Nasusuri ang mga kaganapang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng “Holy Roman Empire”

4. Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng paglakas ng Simbahang Katoliko bilang isang institusyon sa Gitnang Panahon

5. Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng mga krusada sa Gitnang Panahon

6. Nasusuri ang paglaganap ng piyudalismo at manoryalismo sa Europe

7. Nasusuri ang epekto



at kontribusyon ilang mahahalagang pangyayari sa Europe sa pagpapalaganap ng pandaigdigang kamalayan


Transpormasyon ng mga bansa sa daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensiya, pulitika at ekonomiya simula noong ika 16 na siglo

A. Mga Mahahalagang Pangyayaring Nagbigay-daan sa transpormasyon ng daigdig mula sa panahon ng transisyon tungo sa makabagong daigdig (1500-1900 C.E.)

1. Mga salik sa panibagong transpormasyon ng daigdig

2. Pangunahing

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa naging transpormasyon ng mga bansa sa daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensiya, pulitika at ekonomiya simula noong ika 16 na siglo

Ang mag-aaral ay kritikal na nakagpagsusuri sa naging transpormasyon ng mga bansa sa daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensiya, pulitika at ekonomiya simula noong ika 16 na siglo

A. Nasusuri ang naging transpormasyon ng mga bansa sa daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensiya, pulitika at ekonomiya simula noong ika 16 na siglo

B. Natatalunton ang mga mahahalagang pangyayaring nagbigay-daan sa transpormasyon ng daigdig mula sa panahon ng transisyon tungo sa makabagong daigdig (1500-1900 C.E.)



katangian (features) ng daigdig bago at sa panahon ng transpormasyon

1. Nasisiyasat ang mga salik sa panibagong transpormasyon ng daigdig

2. Nasusuri ang mga pangunahing katangian (features) ng daigdig bago at sa panahon ng transpormasyon

B. Pag-igting ng Ugnayang Pandaigdig at Pagtatatag ng mga “Nation – States”

1. Paglakas ng Europe

2. Pagsilang at kontribusyon ng bourgeoisie, merkantilismo, national monarchy at Simbahang Katoliko

C. Napapahalagahan ang pag-igting ugnayang pandaigdig at pagtatatag ng mga “Nation – States”

1. Nasusuri aang paglakas ng Europe

2. Nasisiyasat ang pagsilang at kontribusyong ng bourgeoisie,merkantilismo, national monarchy at Simbahang Katoliko

C. Paglawak ng Kapangyarihan ng Europe

D. Nasusuri ang paglawak ng kapangyarihan ng



1. Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon

2. Sanhi at bunga ng Rebolusyong Siyentipiko, Englightenment Pampulitika, Panlipunan at Industriyal

3. Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon

4. Ugnayan ng Kolonyalista/Imperyalista sa Kolonya at ang naging reaksyon at bunga ng kolonyalismo/imperyalismo sa bansa at mamamayang nasakop

D. Tunggalian ng Interes ng mga Makapangyarihang Bansa

1. Sanhi at Bunga

Europe

1. Nasisiyasat ang mga dahilan at epekto ng unang yugto ng imperyalismo at kolonisasyon sa Europe

2. Natataya ang Sanhi at bunga ng Rebolusyong Siyentipiko, Englightenment Pampulitika, Panlipunan at Industriyal

3. Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon

4. Natataya ang epekto ng ugnayan ng Kolonyalista/Imperyalista sa Kolonya at ang naging reaksyon at bunga ng kolonyalismo/imperyalismo sa bansa at mamamayang



ng Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig

nasakop

E. Nasusuri ang tunggalian ng Interes ng mga makapangyarihang bansa

1. Nasisiyasat ang sanhi at bunga ng Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig


Pakikipag-ugnayan at Sama-samang Pagkilos Bilang Saligan ng Pandaigdigang Kapayapaan at Kaunlaran

A. Iba’t Ibang Ideolohiya

B. Neo Kolonyalismo

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng pakikipag-ugnayan at sama-samang pagkilos bilang saligan ng pandaigdigang kapayapaan at kaunlaran

Ang mag-aaral ay nakapagpapahalaga sa pakikipag-ugnayan at sama-samang pagkilos bilang saligan ng pandaigdigang kapayapaan at kaunlaran

A. Napapahalagahan ang pakikipag-ugnayan at sama-samang pagkilos bilang saligan ng pandaigdigang kapayapaan at kaunlaran

B. Nasusuri ang pakikipag-ugnayan at sama-samang pagkilos bilang saligan ng pandaigdigang kapayapaan at kaunlaran



1. Nabibigyang-puna ang tugon ng mga ideolohiyang pulitikal at ekonomik sa hamon ng establisadong institusyon ng lipunan

2. Nasusuri ang mga epekto ng neo-kolonyalismo sa pangkalahatang kalagayan ng papaunlad at di-maunlad na bansa

B. Ang Hamon at Pagharap ng Daigdig sa Ibat-Ibang Isyu at Suliranin

1. Pagkakahati ng mga Bansa sa Daigdig sa Hilaga at Timog (Mayaman at Mahirap na Bansa)

2. Populasyon

3. Teknolohiya at Kalagayang Ekolohikal

C. Nasusuri ang hamon pagharap ng Daigdig sa Ibat-Ibang Isyu at Suliranin

1. Natataya ang pagkakahati ng mga bansa sa daigdig sa hilaga at timog (Mayaman at Mahirap na Bansa)

2. Nasusuri ang mga isyung kaugnay ng mga suliraning pampopulasyon

3. Nabibigyang-halaga



4. Karapatang Pantao

5. Globalisasyon

6. Mga Suliraning Panlipunan (Kahirapan, kagutuman, migrasyon, drug at human trafficking, Sakit at KalusuganTerorismo )

ang mga programang pampopulasyon sa daigdig

4. Nasusuri ang mga isyu at suliraning may kinalaman sa paggamit ng teknolohiya (isyu at suliraning ekolohikal, paglilipat ng teknolohiya at iba pa.)

5. Natataya ang mga anyo at epekto ng paglabag sa mga karapatang pantao

6. Nakapagmumungkahi ng mabisang pamamaraan sa pangangalaga ng karapatang pantao

7. Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng globalisasyon sa mga bansang may iba’t ibang antas ng kabuhayan at pag-unlad

8. Nasusuri ang mga suliraning panlipunang



na kinakaharap ng daigdig Kahirapan, kagutuman,migrasyon, drug at human trafficking, Sakit at KalusuganTerorismo

9. Nakakapagbalangkas ng mga programa na makakatulong sa paglutas ng mga suliraning panlipunan tungo sa pandaigdigang pagkakaisa, kapayapaan at kaunlaran

ARALING PANLIPUNANPagbuo at Pag-unlad ng Ekonomiya ng Pilipinas

Level Baitang XNilalaman






Heograpiya at Ekonomiya ng Bansa



A. Ang Ekonomiks bilang isang agha

B. Ang Ekonomiks at Ang Kaunlaran

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaalaman at isyu ukol sa ugnayan ng matalinong paggamit ng pinagkukunang yaman ayon sa patakaran ng konserbasyon, kapaligiran at likas-kayang paggamit tungo sa pagkakamit ng pag-unlad

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga pangunahing kaisipan at isyu tungkol sa ugnayan ng matalinong paggamit ng pinagkukunang-yaman ayon sa patakaran ng konserbasyon, kapaligiran, at likas-kayang paggamit tungo sa pagkakamit ng pag-unlad.

A. Nasusuri ang mga pangunahing kaisipan at isyu tungkol sa ugnayan ng matalinong paggamit ng pinagkukunang-yaman ayon sa patakaran ng konserbasyon, kapaligiran, at likas-kayang paggamit tungo sa pagkakamit ng pag-unlad.

1. Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral, kasapi ng pamilya at lipunan

B. Nasusuri ang ekonomiks bilang isang agham panlipunan at ang kaugnayan nito sa pag-unlad ng sarili, pamilya, lipunan at ng bansa

D. Nahihinuha ang tatlong (3) mahahalagang katanungan sa



Ekonomiks na nauugnay sa pang araw- araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan.

E. Nabibigyan ng sariling kahulugan ang pag-unlad (development)

F. Nasusuri ang iba’t ibang aspekto (facets), pamamaraan, hangganan at limitasyon ng pag-unlad

G. Nasusuri ang kaugnayan ng ekonomiks sa (pagsulong) pag-unlad ng isang bansa

C.Pinagkukunang-Yaman

H. Nauuri ang pinagkukunang-yaman ng Pilipinas

I. Nasusuri ang mga datos tungkol sa mga yamang likas ng Pilipinas tungo sa matalinong paggamit nito

J. Napahahalagahan ang bumubuo sa yamang-tao ng Pilipinas

K. Nakikilala ang mga



D. Kakapusan palatandaan ng kakapusan bilang isang suliraning panlipunan

L. Nasusuri ang kaibahan ng kakapusan sa kakulangan bilang batayan sa matalinong pagdedesisyon

M. Naipamamalas ang responsableng paggamit ng mga limitadong likas na yaman at ang kahalagahan nito sa pag-unlad

E. Pangangailangan at Kagustuhan

N. Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan ( needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon

O. Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga teorya ng pangangailangan

F. Pagkonsumo P. Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo



Q. Nasusuri ang mga epekto ng pag-aanunsyo sa pagkonsumo

R. Nasisiyasat nang mapanuri ang mga anunsyo tungo sa matalinong pamimili

S. Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili

T. Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili

U. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagiging mapagmasid at mapanuri ng mga mamimili laban sa mga tiwaling gawain ng mga nagbibili

G. Produksyon V. Nasusuri ang mga salik (factors) ng produksyon bilang batayan sa matalinong paggamit ng mga ito

W. Naipahahayag ang



damdamin ukol sa mahalagang papel ng “entrepreneurship” sa produksyon, ekonomiya, at pag-unlad ng bansa

X. Nasusuri ang tungkulin ng iba’t ibang organisasyon ng negosyo sa produksyon at ekonomiya ayon sa pakikisapi at pananagutan sa pagkakaroon ng matatag na ekonomiya at maunlad na bansa


Pag-usbong ng Iba’t ibang Sistema, Pamamaraan at Prinsipyong Pang-ekonomiya

A. Pagsusuri ng Ekonomiya

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaalaman at isyu tungkol sa pag-usbong ng iba’t ibang sistema, pamamaraan at prinsipyong pang-ekonomiya bilang tugon sa nagbabagong pangangailangan at kagustuhan tungo sa

Ang mga mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga pangunahing kaalaman at isyu tungkol sa pag-usbong ng iba’t ibang sistema, pamamaraan at prinsipyong pang-ekonomiya bilang tugon sa nagbabagong pangangailangan at kagustuhan tungo sa

A. Nasusuri ang mga pangunahing kaalaman at isyu tungkol sa pag-usbong ng iba’t ibang sistema, pamamaraan at prinsipyong pang-ekonomiya bilang tugon sa nagbabagong pangangailangan at kagustuhan tungo sa



pagtatamo ng pag-unlad. pagtatamo ng pag-unlad. pagtatamo ng pag-unlad.

B. Nasusuri ang konsepto ng aring intelektuwal (intellectual property), kopirayt (copyrights) at iba pang mga karapatan sa aring intelektuwal (intellectual property rights) bilang proteksyon sa mga katangi-tanging likha, akda, o imbensyon ng bawat indibidwal kaugnay sa pag-unlad ng mga industriya ng bansa



B. Alokasyon C. Naisasaalang-alang ang kapakanan ng iba sa pagbabahagi ng mga likas na yaman sa pamilya at lipunan

D. Nasisiyasat nang mapanuri ang mga pamamaraan at mekanismo ng alokasyon sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya at tradisyonal na prinsipyong pang ekonomiko sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayan at pagkakamit ng kaunlaran

E. Naipahahayag ang damdamin tungkol sa mga hakbangin ng pamahalaan sa pagtugon sa mga pangangailangan ng lumalaking bilang ng mamamayang

C. Maykroekonomiks

1. Demand at Suplay

F. Nailalapat ang kahulugan ng demand at suplay sa pang araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya



2. Presyo

3. Interaksyon ng Demand at Suplay

G. Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand at suplay

H. Nakapagpapasya nang matalino sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik (factors) na nakaaapekto sa demand at suplay

I. Nahihinuha na ang presyo ng bilihin ay may epekto sa demand ng mamimili at suplay ng nagbibili

J. Nasusuri ang epekto ng presyo at non-price sa suplay ng kalakal at paglilingkod

K. Naipaliliwanag ang interaksyon ng demand at suplay sa kalagayan ng presyo at ng pamilihan

L. Nasusuri ang mga epekto ng kakulangan at kalabisan sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan

M. Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa



4. Surplus at Shortage

mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan

D. PamilihanN. Nasusuri ang iba’t ibang

anyo ng pamilihan na tumutugon sa maraming pangangailangan ng mga tao

O. Napangangatwiranan ang pangangailangang pakikialam at regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang anyo ng pamilihan upang matugunan ang pangangailangan ng mamamayan ng bansa

P. Nasusuri ang kalakasan at kahinaan ng pamilihan at mga institusyon ng bansa


Ang Pamamahala at Ekonomiya

A. Makroekonomiks Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaalaman at

Ang mag-aaral ay nakapagpapamalas ng matalinong pagpapasya

A. Naipapahayag ang saloobin ang matalinong pagpapasya (kritikal na



B. Paikot na Daloy ng Ekonomiya

isyu tungkol sa mga pananaw at mekanismo ng pamamahala bilang kabahagi sa pagpapabuti ng pamumuhay ng mamamayan at pagpapatatag ng bansa

(kritikal na nakapagsusuri) tungkol sa mga pananaw at mekanismo ng pamamahala bilang kabahagi sa pagpapabuti ng pamumuhay ng mamamayan at pagpapatatag ng bansa

nakapagsusuri) tungkol sa mga pananaw at mekanismo ng pamamahala bilang kabahagi sa pagpapabuti ng pamumuhay ng mamamayan at pagpapatatag ng bansa

1. Nasusuri ang mga pangunahing kaisipan sa makroekonomiks

2. Nasusuri ang papel na ginagampanan at epekto ng sambahayan, bahay-kalakal, pamahalaan at panlabas na sektor sa mga sumusunod:

a. Implasyon

b. Deplasyon

c. Pamumuhunan - pag-iimpok

d. empleyo (employment, unemployment, underemployment)



C. Gross National Product (GNP)-Gross Domestic Product (GDP)

1. Kalalagayan ng Ekonomiya ng Pilipinas pagtatapos ng ikalawang digmaang pandaigdig hanggang sa kasalukuyan

Y. Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya

Z. Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto

AA.Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya

BB.Nailalahad ang mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at pambansang produkto (GNP)

CC. Nasusuri ang naging kalagayan ng ekonomiya ng bansa mula sa pagtatapos ng ikalawang digmaang pandaigdig hanggang sa kasalukuyan gamit ang mga panukat sa pag-unlad kabilang ang

DD. Nasusuri ang ugnayan



2. Human Development Index (HDI)

3. Implasyon

ng kalagayang pang ekonomiya ng bansa sa antas ng pamumuhay ng mamamayang Pilipino

EE.Nakabubuo ng sariling konklusyon sa kalagayan ng pamumuhay ng nakararaming Pilipino sa harap ng pagdaigdigang pag-unlad.

FF. Nakikilala ang palatandaan ng implasyon gamit ang Consumer Price Index (CPI)

GG. Nasusuri ang mga paraan sa paglutas ng implasyon

HH. Nakikilahok nang aktibo sa paglutas ng mga suliranin kaugnay ng implasyon bilang isang mag-aaral

II. Nakapagpapamalas ng wastong pagpapasya bilang isang mamimili at nagbibili kaugnay ng suliranin sa implasyon

JJ. Naipaliliwanag ang



4. Patakarang Pananalapi (Monetary Policy)

5. Institusyon sa Pananalapi

layunin ng patakarang pananalapi

KK.Naipahahayag ang kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang sang salik sa ekonomiya

LL. Nakikilala ang bumubuo ng sektor ng pananalapiNapahahalagahan ang papel na ginagampanan ng bawat sektor sa pananalapi

a. mga bangko

b. kooperatiba

c. pawnshop

MM. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng institusyon ng pananalapi sa ekonomiya

NN. Naipaliliwanag ang uri at gamit ng salapi

OO. Nasusuri ang dahilan at epekto ng pagbabago ng halaga ng salapi sa buhay ng mga mamamayang Pilipino



PP.Nakapagsisiyasat nang mapanuri sa mga paraan at patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi

QQ. Naiuugnay ang pandaigdigang pananalapi sa pambansang sistema ng pananalapi

RR. Naipahahayag ang saloobin sa bahaging ginagampanan ng mga pandaigdigang institusyon ng pananalapi tulad ng International Monetary Fund at World Bank sa pananalapi ng bansa

SS.Nasusuri ang bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatatag ng pananalapi ng bansa

6. Patakarang Piskal (Fiscal Policy)

1. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal

2. Napahahalagahan ang papel na ginagampanan



ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na ipinatutupad nito

3. Nasusuri ang mga pinagkukunan ng pananalapi ng pamahalaan

4. Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan

5. Nakapaghahayag ng saloobin sa paraan ng paggasta ng pamahalaan

6. Nakabubuo ng konklusyon sa bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatupad ng patakarang piskal

7. Nakapagsasanay ng tamang pagkompyut ng buwis

8. Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa



wastong pagbabayad ng buwis

9. Naiuuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya


Indiwidwal, pangkat at Institusyon sa harap ng Hmon ng Globalisasyon

A. Sektor ng Agrikultura(Pagtatanim, Pangingisda, at Paggugubat)

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing isyu ukol sa kahandaan at pananagutan ng mga indibidwal, pangkat, at institusyon sa harap ng hamon at pwersa ng globalisasyon na salik sa pandaigdigang pakikipag-ugnayan tungo sa pambansang pagsulong at pag-unlad.

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng malikhaing panghihikayat na maging handa at mapanagutan ang bawat indibidwal, pangkat at institusyon sa harap ng hamon at pwersa ng globalisasyon na salik sa pandaigdigang pakikipag-ugnayan tungo sa pambansang pagsulong at pag-unlad.

A. Nabibigyan -puna mga pangunahing isyu ukol sa kahandaan at pananagutan ng mga indibidwal, pangkat, at institusyon sa harap ng hamon at pwersa ng globalisasyon na salik sa pandaigdigang pakikipag-ugnayan tungo sa pambansang pagsulong at pag-unlad.

B. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa



C. Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino

D. Nabibigyang-halaga ang mga institusyon at programa na nakatutulong sa sektor ng agrikultura (industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat)

E. Naitataguyod ang mga programang may kaugnayan sa sektor agrikultura (repormang pansakahan)

F. Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng makabagong teknolohiya sa agrikultura tungo sa pag-unlad ng ekonomiya

G. Nakabubuo ng sariling konklusyon sa kontribusyon ng sektor ng agrikultura sa pag-unlad ng bansa



B. Industriya H. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng industriya tulad ng pagmimina, tungo sa isang masiglang ekonomiya

I. Nakapaghahanda sa mga kasanayang pang-industriya ng Pilipinas

J. Naipahahayag ang opinyon tungkol sa nasyonalisasyon ng ilang korporasyon at pagsasapribado ng korporasyong pamahalaan

K. Napagtitimbang ang papel na ginagampanan ng mga korporasyong multi-nasyonal sa pamumuhay ng mga Pilipino at sa pambansang ekonomiya

L. Naimumungkahi ang mabisang pamamaraan sa pagmamay-ari at pamamahala ng mga korporasyon sa Pilipinas

M. Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng



makabagong teknolohiya sa produksyon tungo sa pag-unlad ng ekonomiya

N. Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng industriya at ng pangangalakal

O. Naihahayag ang damdamin ukol sa pagpapanatili ng mataas na pamantayan ng sektor ng industriya sa mga manggagawa at mga kalakal tungo sa matatag na ekonomiya

P. Nakabubuo ng sariling konklusyon sa bahaging ginampanan ng sektor ng industriya sa pag-unlad ng bansa

C. Paglilingkod Q. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod

R. Nasusuri ang kahandaan at kalidad ng mga manggagawang Pilipino sa sektor paglilingkod ng bansa



S. Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng makabagong teknolohiya sa sektor ng paglilingkod tungo sa pag-unlad ng ekonomiya

T. Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng paglilingkod

U. Nasusuri ang mga hakbangin ng pamahalaan bilang suporta sa sektor ng produksyon

V. Nakabubuo ng sariling konklusyon sa kalakasan at kahinaan ng sektor ng palilingkod sa pag-unlad ng bansa

D. Impormal na Sektor ng Ekonomiya

W. Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng impormal na sektor ng ekonomiya

X. Nakapaglalahad ng saloobin ukol sa pamumuhay ang mga Pilipinong kabilang sa impormal na sektor ng



ekonomiya

Y. Natataya ang ambag o papel ng impormal na sektor sa kabuuang ekonomiya

Z. Nasusuri ang mga batas ng pamahalaan tungkol sa impormal na sektor ng ekonomiya

E. Kalakalang Pambansa

1. Natataya ang kalakaran ng kalakalang panlabas ng bansa

2. Natitimbang ang epekto ng mga patakaran at programa sa kalakalang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino

3. Nakapaghahayag ng saloobin ukol sa kahalagahan ng kontribusyon sa ekonomiya ng mga manggagawang Pilipino sa ibayong dagat

4. Nasusuri ang kaugnayan at epekto ng exchange rate sa kalakalang panlabas ng bansa



5. Nasusuri ang epekto sa kalakalang panlabas at sa ekonomiya ng pagbabago ng palitan ng piso laban sa mga dayuhang salapi

6. Nasusuri ang mga kabutihan at di-kabutihan ng kalakalang panlabas tungo sa isang masigla at maunlad na ekonomiya

7. Nasusuri ang kahalagahan ng pagtangkilik sa mga lokal na kalakal at paglilingkod

8. Natitimbang ang epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng mga Pilipino batay sa mga patakarang

a. liberalisasyon b. deregulasyon

c. pagsasapribado ng mga korporasyong pag-aari ng pamahalaan

9. Napahahalagahan ang ugnayan ng mga bansa



tulad ng World Trade Organization at Asia-Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan ng daigdig.


format araling panlipunan k12 - 6 aug. 27, 2011 revised rbm

Documents