freedom of information act dr thein than win
TRANSCRIPT
ေဒ ါက တာသ န းသန း ဝင း M . B . , B . S ( Y G N ) , M PA ( L K Y S P P, N U S )
T H E I N T H A N W I N @ M YA N M A R T R A N S I T I O N . O R G
ျမနမာအေျပာငးအလနင
နငငသားတ႕၏ သပငခြငဥပေဒ
နငငသားတ႕၏ သပငခြငဥပေဒဆသညမာ… (Freedom of Information Act or Right to Information Act)
အစးရဌာနတ႔ ထနးသမးထားေသာ
သတငးအခကအလကမား (နငငေတာလျခေရး၊ ကာကြယေရးႏငပတသကေသာ ထပတနးလ႕ဝကကစၥရပမားမအပ) က နငငသားတ႔အေနၿဖင တရားဝငေတာငးဆပငခြင၊ တရားဝငသပငခြငနင အမားသေအာင ထတေဖာနငခြငက ဥပေဒၿဖင အသအမတၿပေပးၿခငး
ဤဥပေဒ၏ အေၿခခအကဆးေသာ အခကမာ
သကေသၿပရနလအပမႈ (Burden of Proof)သည ေတာငးဆသ နငငသား၏တာဝနမဟတပ ေပးရနၿငငးဆသ အစးရဌာနတာဝနသာၿဖစၿခငး
ေနာကခသမငးေၾကာငး… • ပထမဆးအေနၿဖင ဆြဒငနငငမ ၁၇၆၆
ခနစတြငစတင ၿပ႒ာနး
• ဒတယ - ဖငလနနငင (၁၉၅၁)
• တတယ - အေမရကနၿပညေထာငစ (၁၉၆၆)
• စတတ - ေနာေဝးနငင (၁၉၇၀)
• စကတငဘာ ၂၀၁၃ ခနစအေရာကတြင နငငေပါငး ၉၅ နငငမ အမးသားအဆင ဥပေဒအေနၿဖင ၿပ႒ာနးကငသးလကရၿပၿဖစ
Ref: http://www.right2info.org/access-to-information-laws [email protected]
အေၿခခမမား (၁) မညသညနငငသားမဆ သလေသာ
သတငးအခကအလကမားက အစးရထမ တရားဝငေတာငးဆပငခြငႏင အမားသရနငေအာင ထတေဖာခြင
(၂) အစးရဌာနမားအေနျဖင သတငးအခကအလကမားက ေကာငးစြာေကာကယထနးသမးထားရေရးအတြက ဥပေဒျဖငလမးညႊနေပးထားျခငး
(၃) အစးရဌာနမားအေနျဖင မမတ႔၏လပငနးမားနငဆငသည သတငးအခကအလကမားက နငငသားတ႕ အကးငာ ပမနထတၿပနေပးျခငး၊ (ေတာငးဆသမရပလက) တငကး၍ ထတျပနေပးရန လအပျခငး
Ref: UNESCO, Freedom of Information: The Right to Know, World Press Freedom Day 2010, 2011, 14. [email protected]
ဥပေဒတြင အဓကပါဝငေသာ အခကမား
(၁) ဌာနဆငရာမား တာဝန၊ ဝတရား၊ လကနာရမညအခကမား၊ သတငးေကာကယပ၊ ထနးသမးပ၊
ထတၿပနပနညးလမးမား၊ ထတၿပနရမညသတငးမား၊ ဆကသြယနငသညလပစာ (ဖနး၊ အးေမးလ)
(၂) နငငသားမား ေတာငးဆနငသညသတငးအခကအလကမား၊ ေတာငးဆပ၊ အယခဝငပ၊ လကနာရနစညးကမးမား၊
ၿပစဒါဏမား၊
(၃) သတငးအခကအလကေကာမစရင ဖြ႕စညးပ၊ တာဝန၊ ဝတရား၊ လပပငခြင၊ ေျဖရငးပနညးလမး၊ သတငးပ႕ပ၊ အစရငခရနနညးလမးမား
ဘာေၾကာင FOIA လ.. • နငငသားတဥးအေနၿဖင အစးရထမးသမးထားေသာ
ကယေရးအခကအလကမားက သခြင၊ မားလငၿပငရန ေတာငးဆနငခြင ရၿခငး
• အစးရ၏ မဝါဒခမတၿခငး၊ အေကာငအထညေဖာၿခငး၊ ဝနေဆာငမႈေပးၿခငး၊ စသညတ႕တြင ပမ၍ ပြငလငးၿမငသာမႈရေစၿခငး
• နငငေရးရာကစၥရပမားက သရနားလညေသာ နငငသားတ႕အေနၿဖင နငင၏ ဒမကေရစနင ဖြ႕ၿဖးေရးၿဖစစဥတြင ပမ၍ထေရာကစြာ ပါဝငခြငရေစၿခငး
• ၿပညသ႕ဘ႑ာေငြၿဖင ေကာကယထမးသမးထားေသာ
သတငးအခကအလကမားက နငငသားအမားၿပညသသရေစသငၿခငး Ref: http://www.oaic.gov.au/freedom-of-information/about-freedom-of-information
ၿမနမာနငင၏ လကရအေၿခအေန… (Rating by Freedom House)
Free (1.0 – 2.5), Partly Free (3.0 – 5.0), Not Free (5.5 – 7.0) [email protected]
အငဒနးရားနငငဥပမာ…
• Freedom Rating by Freedom House
– 1998: Partly Free (5.0) – 2007: Free (2.5)
• World Press Freedom Index 2014 (RWB)
– 2012: 146 (out of 180 countries) – 2013: 139 – 2014: 132
အငဒနးရားနငငဥပမာ…
• ၂၀၀၀ ၿပညနစတြင Indonesian Centre for Environmental Law အဖြ႕မ စတငေရးဆြ
• လထအေၿခၿပအဖြ႕မား၊ ထငရားေကာၾကားသမား၊ နငငတကာအဖြ႕မားနင ပးေပါငးေဆာငရြက
• ၂၀၀၂တြင ဥပေဒမႈၾကမးက လႊတေတာသ႕ပထမအၾကမတငသြငး၊ အထမေၿမာက
• ၂၀၀၅ခနစတြင ဥပေဒၿပအမတမား၊ မဒယာမား၊ မဝါဒခမတသမား၊ ဌာနဆငရာတာဝနရသမား၊ နငငတကာအဖြ႕မား (World Bank, UNESCO) စေပါငး၍ လထလႈပရားမႈကမပနးတရပက စတင
• ၿပညနယနင တငးေဒသတ႕တြငလညး ဤဥပေဒက လကခကငသးနငရန အစးရ၊ ၿပညသမားႏင အဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးေဆာငရြက
• ၂၀၀၈ ခနစတြင ဥပေဒအတညၿပ
• ၂၀၁၀ တြငစတငကငသး
ေတြ႕ၾကရေသာ အခကအခမား…
• အစးရဝနထမးမား၏ ဥပေဒက နားလညလကနာကငသးမႈ အားနညးၿခငး
• ၿပညသလထ၏ ဥပေဒက နားလညသေဘာေပါကမႈအားနညးၿခငး
• ၿပညနယ/တငးေဒသဥပေဒမားတြင FOIAက အေကာငအထညေဖာရာတြင လအပမည အေၿခခအခကတ႔ ထညသြငးၿပငဆငေရးဆြထားမႈ မရၿခငး
• ၿပညနယ/တငးေဒသဥပေဒမားတြင တကေသာ သတငးထတၿပနမႈဆငရာစနစမား စခနစညြနးမား မရၿခငး
• ၿပညနယ/တငးေဒသတငးတြင ၿပညသ႔သတငးအခကအလကေကာမရငက ဖြ႔စညးနငမႈ မရၿခငး
• ဥပေဒက လသလအဓပၸါယဖြငဆ၍ သတငးထတၿပနေပးရန ၿငငးဆၿခငး
• တငကး၍ သတငးထတၿပနေပးမႈ မရၿခငး
• လခငးေတြ႔ဆ၍ (အေထာကအထားမ႔) တဥးခငးစအလက သတငးထတၿပနေပးမႈမားက ပမလကခကငသးၿခငး
ျမနမာနငငတြင ဘာေၾကာင FOIA လအပပါသလ
အစးရ • အစးရ၏ ရညမနးခကၿဖစသည ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ၊
တာဝနခမႈရေသာ၊ အပခပေရးစနစေကာငး ၿဖစေပၚလာေရးက ပပးေပးမယ ဥပေဒၿဖစၿခငး
• အစးရဌာနတ႕၏ သတငးအခကအလက ေကာကယထနးသမးမႈနင မဝါဒေဖာေဆာငရာတြင အသးခမႈက ပမေကာငးမြနေစၿခငး
• အစးရအေပၚ ယၾကညမႈ ပမအားေကာငးလာေစနငၿခငး
နငငသား • နငငသားတ႕၏ သပငခြင အခြငအေရးက
တရားဝငအသအမတၿပေပးရာေရာကၿခငး
• နငငသားတ႕ အေနၿဖင နငငအေရးအရာကစၥရပတ႕က သခြင၊ ပါဝငခြငရေစၿခငး
Photo: Original Uploader
ဥပေဒျပရာတြင ထညသြငးစဥးစားရနအခကမား
၁။ မမမမမမမမမမမမထတျပနေပးရန (Maximum Disclosure) ၂။ ပနပထတေဝရန (Obligation to Publish) ၃။ ပြငလငးျမငသာေသာအစးရ ျဖစေအာငကညရန။ (Promotion of Open Government) ၄။ ခြ ငးခကအခ႔႕သာ။ (Limited Scope of Exceptions) ၅။ ျမနဆနေအာင ေဆာငရြကေပးရန။ (Processes to Facilitate Access) ၆။ သကသာေသာ ရးစရတခ။ (Costs) ၇။ တခါးဖြင အစးရအစညးအေဝးမား။ (Open Meetings) ၈။ ပြငလငးၿမငသာမႈက ဥးစားေပးရန။ (Disclosure takes Precedence) ၉။ မတရားမႈက ေဖာထတသမားက အကာအကြယေပးရန။ (Protection for Whistleblowers)
Ref: http://www.article19.org/resources.php/resource/3024/en/international-standards:-right-to-information
ဥပေဒၿဖစေပၚလာေရးအတြက အၾကၿပခကမား
လထနားလညလကခလာေအာင ေဆာငရြကၿခငးအဆင
• နယပယအသးသးမ လသမားထငရားသမား ပါဝငေသာ
ညြန႔ေပါငးအဖြ႕ဖြ႕ရန
• နငငတကာအဖြ႔အစညးမားနင ပးေပါငးေဆာငရြကနငမည နညးလမးရာရန
• ညြန႔ေပါငးအဖြ႔အေနၿဖင ၿပညတြငးၿပညပမ ကြမးကငသမား၏ အကအညၿဖင ဥပေဒၾကမးတရပက စတငေရးဆြ
• လပဂၢလ၊ အဖြ႔အစညးမားမ မမတ႔သကဆငရာ နယပယတြင ၪပေဒအေၾကာငး အမားသရေအာင စဥဆကမပက ဟနခကညည လပေဆာင
(Open Society Foundation, Article 19, Right2info, Open Government Partnership, Freedom Info, Transparency International, etc.)
ၿမနမာနငငအတြက အၾကၿပခကမား ဥပေဒၾကမးက လႊတေတာသ႕တငသြငးၿခငး
• လထနားလညလကခမႈအရန အားေကာငးလာလင လႊတေတာသ႔တငသြငးကာ ၿပဌာနးနငရန ေဆာငရြကရန
• တငးနင ၿပညနယလႊတေတာမားတြငလညး ဤဥပေဒက တၿပငနက ၿပဌာနးၿပး ၿဖစေစရန ေဆာငရြကရန
• ဤဥပေဒနင ဆန႔ကငဘကၿဖစလကရေသာ တညဆဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမားက ရာေဖြ၍
ၿပၿပငေၿပာငးလမႈမားက တၿပငနကလပေဆာငရန
ၿမနမာနငငအတြက အၾကၿပခကမား
ဥပေဒၿပဌာနးၿပး အေကာငအထညေဖာေသာအဆင
• သကဆငသတ႔၏ အခြငအေရး၊ တာဝန၊ ဝတရား၊
လပပငခြင၊ ျပစဒါဏ အစရသညတ႔က ခငမာတကစြာ ေရးဆြထားရေစရန
• ကနကမညစရတက ဌာန၏ ဘတဂကတြင လေလာကေအာင ထညသြငးေရးဆြရန
• အၿငငးပြားမႈမားၿဖစလင လြတလပေသာ အာဏာပငအဖြ႕မ စညးမဥးဥပေဒမားအတငး တကစြာ ဆးၿဖတေပးရန
ျမနမာနငငအတြက အၾကျပခကမား အကျဖတေသာအဆင
• စတငကငသး၍ တစႏစၿပညေသာအခါတြင လြတလပေသာ အဖြ႔အစညးတစရပအား
အေကာငအထညေဖာမႈ အေၿခအေနက အကၿဖတေစျခငး
• ေဝဖနအၾကၿပခကမားအတငး လအပခကမားက ၿပငဆငေစျခငး
အျခားလပေဆာငရနအခကမား • ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေသာအခါ နငငသားတ႔၏ သပငခြငက အာမခေပးမည
အပဒမား ျဖညစြကထညသြငးနငေအာင ၾကတငျပငဆငထားရန
