RÜYALARIN ANLAMI ve

PSİKOTERAPİDE KULLANIMI

Dr. Timur Fadıl Oğuz

Bilinçdışı

George Bush Sr. Had some ‘sex’ or ‘setbacks’ with his ‘partner’ ?

“Çok fena bir bir aktarım sorununuz var”

Savunma Düzenekleri BASTIRMA BÖLME ÇİLECİLİK DIŞSALLAŞTIRMA DÖNÜŞTÜRME DUYGUSAL SOYUTLANMA EDİLGENİ ETKİNE ÇEVİRME KARŞIT TEPKİ KURMA DİSOSİYASYON ÖDÜNLEME YADSIMA YANSITMA YANSITMALI ÖZDEŞLEŞME YAPMA-BOZMA YER DEĞİŞTİRME YÜCELTME

“Böyle bir kavrayışa insan hayatında ancak bir kere ulaşır”

Sigmund Freud

“Rüyaların Yorumu”

“Rüyalar bilinçdışına giden kral yoludur”

“...içimde diri kalan yegane ilgi ve merak rüyalara karşı olandır.”

Eski Çağlarda Rüya

“Şehrin caddelerinden birine gökten bir balta düştü. Halk etrafına toplanıp hayranlık ve ibadet duyguları ile ona bakmaya başladı. Ben bu baltayı aldım ve senin önüne attım ve ardından ona (baltaya) sanki o benim karımmış gibi sarıldım.”

Gılgamış’ın Rüyası (Annesi Ninsun’a anlattığı şekliyle)

Gılgamış

Anne Ninsun’un yorumu

“Çok yakında güçlü-kudretli bir kişi ortaya çıkacak. Sen onunla mücadele edip yenmeye çalışacak fakat başarılı olamayacaksın. Ancak daha sonra onunla çok yakın bir dostluk kuracaksınız ve birlikte çok büyük işler başaracaksınız. Rüyanda ona sanki o senin karınmış gibi sarılman ise bu kişinin seni hiçbir zaman yüzüstü bırakmayacağı anlamına geliyor.”

“Sırların Ustası”

“Çift Evin Yazıcısı”

Chester Beatty Papirusu M.Ö. 1275

Kişi rüyasında kendini bir pencereden

dışarıya bakarken görürse

İ İ

İnsanlar senin feryadını duyacak

Kişi rüyasında kendi yatağını alev almış yanarken görürse

KÖTÜ

Karını kendinden uzaklaştıracaksın… Seni bırakacak…

Kişi içinde ölüm olan bir rüya görürse

İ İ

Uzun bir ömrün olacak

Kişi rüyasında kendi kıçını açıkta görürse

KÖTÜ

Anne ya da babanı kaybedeceksin

“En iyi rüya yorumcusu benzerlikleri en iyi farkedip kavrayan kişidir. Ki bu özellik de başkalarından öğrenilemeyen tek şeydir.”

Aristoteles (M.Ö. 384 – 322)

Freud’a göre üç temel rüya türü

Anlamı çok berrak olan (genellikle kısa) rüyalar

Kendi iç tutarlılığı ve açık bir anlamı olan fakat bize tuhaf gelen, ‘bu da nereden çıktı şimdi’ dedirten rüyalar

Bize tutarsız, saçma karmaşık ve anlamsız gelen rüyalar

Günden arta kalanlar

Birincil ve

İkincil düşünce süreçleri

Birincil Düşünce Sürecinin Özellikleri

Yoğunlaşma

Yer değiştirme

Simgesellik

Zamansal ve mekansal kategorilerin yokluğu

İsteklerin halüsinatuvar olarak doyurulması

İkincil Düşünce Sürecinin Özellikleri

Gramatiklik

Formel mantıkla uyumluluk

Zamansal ve mekansal kategorilerin gözetimi

Dürtüsel gerilimin/isteklerin uygun bir biçimde doyurulması

Gerileme

Rüyanın uykunun sürdürülmesini sağlama işlevi

Rüyaların istek doyurucu özelliği

ya da

İstek doyurucu bir

halüsinasyon olarak rüya

Sansür

Gizli içerik

Görünür içerik

Rüya

mekanİzması

(sansür)

Bastırılmış istekler ve sansür arasında bir uzlaşma olarak rüya

İSTİSNA

Travma rüyaları

İSTİSNA MI?

Korkulu

rüyalar

Bastırma

Yer değiştirme

Yoğunlaştırma (Sıkıştırma)

Simgeleştirme

Gizli içerik

Görünür içerik

Bastırma

Yer değiştirme

Yoğunlaştırma

Simgeleştirme

Birinci ve ikinci revizyon

Serbest çağrışım yöntemi

Ekoller ve

Rüyalar(ı)

Ortodoks Freudçu ekolün (kanımca) sorunları…

• Çatışma/istek doyurma modeline saplanıp kalma • Birkaç ortodoks doktrine hatta dogmaya indirgenmiş

rüya yorumlama anlayışı • Evrensel cinsel sembollerle açıklamaya yatkınlık • Manifest içeriğe önem vermeme • Rüya imgelerini münhasıran bilinçdışının dışavurumu

olarak görme • Gün rezidülerini münhasıran eski bir çatışmayı

alevlendirmesi üzerinden ele alma • Serbest çağrışımı yegane yöntem olarak görme • Analistin/terapistin kesin ve yapılandırılmış görüşleri

olan bir otorite olarak davranması

Jungçu ekol…

• Rüyaların işlevi kişiye kendi benliğini daha kapsamlı olarak anlatmak, ruhsal dengeyi sağlamak, rehberlik yapmaktır

• Kolektif bilinçdışına vurgu • Latent içerik diye bir şey yoktur • İmgelem bir düşünme biçimidir • Serbest çağrışıma sınırlı önem; onun yerine

amplifikasyon tekniği öne çıkarılır • Analist/terapist otoriteden çok rehber gibi

görülür

Kişilerarası/İlişkisel ekol…

• Manifest içeriğe verilen önem • Benliğin kavranışı ve kendinin ve başkalarının

sübjektif yaşantılanmasında gelişme ve değişimlerin bir anlatısı olarak rüya

• Bu bağlamda transferans, kontrtransferans, terapötik işbirliği ve disosiye edilmiş benlik parçaları konusunda farkındalık sağlanmasında bir araç

• Rüyanın transferansiyel bağlamına belirgin vurgu

• Danışan ve terapistin intersubjektif iletişimi olarak rüya

Kendi görüşlerim…

• Manifest içerik esas olandır • Rüyaların metaforik dili daha güçlü ve derin bir

anlatıma olanak sağlamaktadır • Rüyaları paylaşmak sürece ve terapi ilişkisine

kendine özgü bir anlam ve amaç enjekte etmekte; ilişkiyi daha özel hale getirmektedir

• Rüyaların ele alınması seansların ateşleyicisi olabilmektedir

• Her zaman açık fikirli ve sürprizlere açık olunmalıdır • Rüya sayısı kadar rüya teorisi olmalıdır • Easen çoğulcu bir yaklaşım izlenmelidir • Rüyaların ilişkisel yönü çok önemlidir ancak bu

konuda da takıntılı olmamak gerekir • Burada ve şimdi ilkesi konusunda diyalektik bir

tutum sergilenmesi önemlidir

Rüya örnekleri

“Dün gece kocaman

pastalar yedim”

3 yaşında bir çocuk sabah anlatıyor

“Bana araba alın. Kırmızı

olsun. Ben arabaları çok

severim. Çok severim...”

3,5 yaşında bir çocuk uykusunda sayıklıyor

“(… isimli) aktör ile çok

romantik ve heyecan verici

şeyler yapıyoruz.”

“(...isimli) adamı çok

şiddetli bir biçimde

dövüyorum.”

“Ben uyurken açık pencereden

Tanrı Baba pencereden girip

beni kucağına aldı ve öbür

dünyaya çıkardı. Ölmüşüm…”

4.5 yaşında bir erkek çocuğunun tekrarlayıcı rüyası

“Beyaz bir giysi giymişim.

Üzerinde büyük bir ‘B’

harfi var. Sanki babam da

orada ve heyecanla bana

bakıyor.”

“Havaalanındayım. Yan

yana iki oturma salonu ve

aralarında bir camdan

duvar var. Diğer salonda

babam ve kardeşim var.

Cama yapışıp sarsıla

sarsıla ağlıyorum.”

“Yeni doğum yapmışım. Annem de orada.

Annem bebeği alıp su dolu bir leğene koyuyor

ve sonra da leğeni kaldırıyor. Ancak leğeni

kaldırırken leğeni biraz eğri tuttuğundan

bebeğin ağzı ve burnu suyun altında kaldığı

için bebek nefes alamıyor. Ona: “Bebeği bana

ver ona artık ben bakacağım. Ona nasıl

bakılması gerektiğini biliyorum” diyorum.”

“Metrodan inip, istasyonun çıkışına doğru

yürüyorum. (Şehrin en büyük meydanına)

çıkan istasyon. Tam merdivenlerden

çıkacakken büyük bir sarsıntı herşeyi

yıkmaya başlıyor. İçerde gömülü kalacağız…

Hızla merdivenleri tırmanıyorum.

Merdivenlerin en altında bir yaşlı adam yere

devrilmiş benden yardım istiyor. Ona yardım

için gidersem büyük olasılıkla ikimiz birden

gömülü kalacağız. Tereddüt ediyorum fakat

sonunda tırmanmaya devam etmeye karar

veriyorum.”