SEMINARSKI RAD NA TEMU:

FUNKCIJA TANKOG CRIJEVA U DIGESTIVNOM SISTEMU

SADRŽAJ:

1. UVOD............................................................................................................................................. 3

2. FUNKCIJE TANKOG CRIJEVA U DIGESTIVNOM SISTEMU.......................................... 4

2.1. Pokreti tankog crijeva u transportu i miješanju hrane.............................................. 4

2.2. Sekretorna funkcija tankog crijeva.............................................................................. 5

2.3. Apsorpcija u tankom crijevu......................................................................................... 6

2.4. Poremećaji tankog crijeva............................................................................................. 7

3. ZAKLJUČAK................................................................................................................................ 8

4. LITERATURA.............................................................................................................................. 9

2

1. UVOD

Tanko crijevo je dio probavnog ili digestivnog sistema čovjeka. Probavni sistem, sistem

organa za varenje ili digestivni sistem je sistem u kojem se odvija proces prerade hrane i vode koju

unosimo u organizam. Hrana iz želuca nastavlja probavu u tanko crijevo, a iz tankog crijeva u

debelo crijevo, kroz koje se ostaci hrane izbacuju iz tijela.

Tanko crijevo je kod čovjeka dugačko oko 6 do 6,5 metara, a sastoji se od tri dijela:

1. duodenuma (dvanaestopalačnog crijeva), dužine oko 30 cm kod ljudi (što odgovara širini

dvanaest prstiju, od čega i potiče naziv) u koji se ulijevaju probavni sokovi jetre i gušterače;

2. jejunuma, dužine oko 2 do 2,5 m kod ljudi, u kojem se dovršava razgradnja hrane;

3. ileuma, dužine oko 3 do 4 m kod ljudi, u kojem se razgrađeni sastojci hrane upijaju u krv.

Slika 1. http://en.wikipedia.org/wiki/File:Illu_small_intestine.jpg

Uloga tankog crijeva je apsorpcija svih produkata probave ugljikohidrata, proteina i masti

kao i većina probavljenih elektrolita, vitamina i vode. Duodenum obavlja proces probave hranjivih

tvari koje dospiju u tanko crijevo; duodenum i jejunum obavljaju apsorpciju u krvotok i limfni

sistem, a ileum obavlja apsorpciju žučnih soli i vitamina B12. Uloga tankog crijeva je apsorpcija

3

vode (skoro čitav sadržaj apsorbuje se u tankom crijevu), apsorpcija vitamina (difuzijom ili

transportom) i apsorpcija minerala (pasivnim i aktivnim transportom).

2. FUNKCIJE TANKOG CRIJEVA U DIGESTIVNOM SISTEMU

2.1. Pokreti tankog crijeva u transportu i miješanju hrane

Pokreti tankog crijeva se dijele na dvije vrste pokreta:

Pokreti mješanja (segmentacione kontrakcije) i

Propulzivni pokreti.

POKRETI MJEŠANJA

Segmentacione kontrakcije predstavljaju pokrete koji izazivaju segmentaciju tankog crijeva,

odnosno pravilno dijeljenje segmenata tankog crijeva. Ovi pokrati nastaju kada zbog materija

unutar crijeva dođe do rastezanja crijevakoje zatim izaziva lokalne prstenaste kontrakcije duž

crijeva, u pravilnim intervalima. Svaka kontrakcija obuhvata oko 1 cm crijeva, što daje sliku

segmentacije crijeva. Segmentacije se međusobno smjenjuju i tako sjeckaju himus što dovodi do

mješanja čvrstih dijelova hrane sa izlučevinama tankog crijeva.

Frekvencija ovih kontrakcija je oko 12 u minuti, osim u terminalnom ileumu gdje je

frekvencija oko 8 do 9 kontrakcija u minuti.

PROPULZIVNI POKRETI

Unesene materije (već prethodno djelomično svarene u želucu i drugim dijelovima

digestivnog sistema) ili himus se potiskuju kroz tanko crijevo peristaltičkim talasima. Peristaltički

talas može nastati u bilo kojem dijelu tankog crijeva i kreće se prema anusu. Njegova brzina zavisi

od mjesta, odnosno mnogo je sporiji u terminalnom dijelu tankog crijeva, ali je inače oko 0,5 do 1

cm u sekundi. Karakteristično je to što su peristaltički talasi veoma slabi i ne mogu pomjeriti himus

dalje od par centimetara (najčešće samo oko 1 cm), kada nestaju, a pojavljuje se drugi talas koji

himus prenosi dalje. Himus se kreće kroz tanko crijevo sporo, oko 1cmu minuti, pa je potrebno oko

3 do 5 sati da stigne do ilocekalne valvule.

Aktivnost peristaltičkih talasa se ubrzava i povećava poslije obroka, jer dolazi do ulaska

himusa u duodenum. Takođe, na aktivnost peristaltičkih talasa utiču i neki hormoni (gastrin,

holecistokinin, insulin, seratonin, sekretin, glukagon). Ovi hormoni se luče u toku procesa varenja

hrane i podstiču pokretljivost crijeva.

4

Peristaltički talasi u tankom crijevu izazivaju pomjeranje himusa prema ileocekalnoj valvuli

i izazivaju razlijevanje himusa preko crijevne sluznice. Ovi talasi se javljaju čin himus dospjedne u

duodenum, i ponavljaju se pri svakom novom dospjevanju. Čest je slučaj da se himus potpuno

zaustavi u ilocekalnoj valvuli sve do uzimanja novog obroka, kada se pojačavaju peristaltički talasi

koji potiskuju himus kroz ileocekalnu valvulu do cekuma. Postoje slučajevi kada su peristaltički

talasi u tankom crijevu ubrzani, najčešće zbog povećane iritacije sluznice crijeva (kod infektivnih

proliva, npr.). ovo je poznato pod nazivom peristaltički napad.

I segmentacioni pokreti i peristaltički talasi se kreću prema anusu, pa zato postoje velike

sličnosti između ova dva mehanizma mješanja i transporta hrane kroz takno crijevo. Ovdje je bitno

spomenuti i koja je to osnovna funkcija ileocekalne valvule o kojoj smo govorili. Njena funkcija je

sprečavanje povratka fekalija iz debelog u tanko crijevo, jer se ona zatvara pri svakom pokušaju

povratka. Postoji i zadebljani dio, tzv. ileocekalni sfinkter koji sprečava povratak fekalnih materija

u tanko crijevo svojim kontrakcijama.

2.2. Sekretorna funkcija tankog crijeva

Sekretorne funkcije tankog crijeva predstavljaju lučenja sluzi i sokova koji pomažu u

razlaganju hrane i njenoj apsorpciji. Postoje dva osnovna sekretorna mehanizma tankog crijeva:

Lučenje sluzi iz Brunerovih žlijezda i

Lučenje digestivnih sokova crijeva (Liberkinijeve kripte).

LUČENJE SLUZI IZ BRUNEROVIH ŽLIJEZDA

Brunerove žlijezde su mukozne žlijezde koje su smještene u prvih nekoliko centimetara

duodenuma. Brunerove žlijezde luče sluz kao reakciju na:

Taktilne stimulanse na površini mukoze;

Stimulaciju vagusa;

Djelovanje gastrointestinalnih hormona.

Sluz iz Brunerovih žlijezda štiti zid duodenuma od digestije želučanim sokom, ali ih inhibiše

simpatička stimulacija što dovodi do nezaštićenosti duodenuma i pojave ulkusa.

5

LUČENJE DIGESTIVNIH SOKOVA CRIJEVA (LIBERKINIJEVE KRIPTE)

Liberkinijeve kripte se nalaze na unutrašnjoj površini tankog crijeva u vidu malih jamica.

One stvaraju crijevni sekret koji se brzo reapsorbuje resicama. Riječ je o vodemon sekretu koji

stvara vodenu sredinu za apsorpciju supstanci iz himusa.

Vodeni sekret iz Liberkinijevih kripti obuhvata aktivnu sekreciju jona hlora i jona

bikarbonata. Sekrecija ovih jona povlači za sobom pozitivne jone natrijuma kroz membranu, a svi

joni zajedno uzrokuju osmotsko kretanje vode.

U sekretu tankog crijeva nema enzima, ali epitelne ćelije sluznice sadrže enzime za varenje

(peptidaza, saharaza, maltaza, izomaltaza, laktaza, crijevna liptaza). Epitelne ćelije u Liberkinijevim

kriptama se dijele i migriraju od kripti prema resicama gdje otpadaju u intestinalni sekret. Svaka

ćelija živi oko 5 dana. Na lučenje sekreta u tankom crijevu utiču lokalni stimulansi (taktilni) i

hormoni ukoje smo već spomenuli u prethodnom poglavlju.

2.3. Apsorpcija u tankom crijevu

Tanko crijevo ima ogroman kapacitet apsorpcije. Normalno, ono apsorbuje nekoliko stotina

grama ugljenih hidrata dnevno, a može apsorbovati i do nekoliko kilograma; zatim apsorbuje oko

100 grama masti dnevno, a može apsorbovati i 55 pa i više grama masti dnevno; apsorbuje 7 do 8

litara tečnosti dnevno, a može apsorbovati i do 20 litara tečnosti dnevno.

Kod tankog crijeva, veoma je važna njegova funkcija apsorpcije vode. Voda se kroz

crijevnu membranu apsorbuje difuzijom, po zakonima osmoze (voda se, zbog razlika u

koncentracijama otopljenih tvari, iona i manjih molekula, preko membrane kreće s mjesta više na

mjesto niže slobodne energije). Kada se himus razrijedi voda se osmozom apsorbuje kroz crijevnu

mukozu u krvotok resica.

U tankom crijevu se vrši i apsorpcija natrijuma. Tanko crijevo dnevno apsorbuje 25 do 35

grama natrijuma (unesenog u organizam ili sekretovanog u crijevne sekrete), što predstavlja 1/7

ukupnog natrijuma koji se nalazi u organizmu.

Apsorpcija jona u tankom crijevu podrazumijeva apsorpciju hloridnih i bikarbonatnih jona.

Ovi joni se apsorbuju u duodenumu i jejunumu. Ovaj proces se odvija pasivnom difuzijom. Epitelne

6

ćelije na površini resica ileuma sekretuju bikarbonatne jone u zamjenu za apsorpciju hloridnih jona,

što omogućava da se bazni bikarbonatni joni koriste u neutralizaciji kiselih produkata. Apsorbuju se

i joni kalcijuma što kontroliše potrebu organizma za kalcijumom. Gvžđe se aktivno apsorbuje iz

tankog crijeva, skladno potrebama organizma. Kroz mukozu se mogu aktivno apsorbovati i kalijum,

magnezijum, fosfat i neki drugi joni.

Apsorpcija hranjivih materija obuhavat apsorpciju ugljenih hidrata, glikoze, galaktoze,

fruktoze, zatim proteina i masti. Ugljeni hidrati se apsorbuju u vidu monosaharida, a samo dio u

vidu disaharida. Pore na mukozi su skoro nepropustljive pa se samo mali dio ugljenih hidrata

apsorbuje prostom difuzijom. Transport monosaharida je selektivan. Najbrže se transportuje

galakzota, a zatim glikoza. Proteini se apsorbuju kroz luminalnu membranu epitelnih ćelija u obliku

dipeptida, tripeptida i rijetko u obliku aminokiselina. Masti se vare do forme monoglicerida i

slobodnih masnih kiselina, koji postaju rastvorljivi u centralnom dijelu micele žučnih soli. One su

rastvorljive u himusu, i prolaze direktno kroz epitelnu membranu. U epitelnoj ćeliji masne kiseline i

mogoliceride preuzima glatki endoplazmatski retikulum i formira trigliceride. Mala količina masnih

kiselina se apsorbuje direktno u portnu cirkulaciju ne pretvarajući se u trigliceride koji se apsorbuju

putem limfe. Tako se omogućava direktna diguzija masnih kiselina iz epitelnih ćelija u kapilarni

krvotok resice.

2.4. Poremećaji tankog crijeva

Poremećaji tankog crijeva mogu biti:

Poremećaji varenja hrane u tankom crijevu (insuficijencija pankreasa) – Najčešći uzrok

poremećaja varenja hrane u tankom crijevu je insuficijencija pankreasa. U ovim

slučajevima pankreasni sok se ne luči u tanko crijevo kao reakcija na pankreatitis,

blokadu duktus pankreatikusa kamenom ili poslije uklanjanja glave pankreasa kod

malignih oboljenja. Dolazi do nedostatka enzima za varenje, što uzrokuje nemogućnost

resorpcije masti, proteina i ugljenih hidrata.

Malapsorpcija (oštećena apsorpcija kroz mukozu tankog crijeva) – Ovaj poremećaj

nastaje zbog oboljenja koja smanjuju apsorpciju kroz mukozu, zajednički klasifikovanih

pod nazivom "spru". Takva su oboljenja netropski spru, tropski spru i druga.

7

3. ZAKLJUČAK

Tanko crijevo je najduži dio digestivnog sistema (sistema za varenje). Dugo je preko 6

metara, sa 2,5 do 3 cm u prečniku, a nalazi se u sredini abdomena. Podijeljeno je na tri segmenta,

duodenum, jejunum i ileum.

Veliki dio tankog crijeva je smotan i suspendiran u tanki sloj masti – koja daje crijeva veliku

fleksibilnost i mobilnost.

Varenje masti, proteina i ugljenih hidrata koje konzumiramo kao hranu i piće se završava u

tankom crijevu. Hranjive materije koje su rezultat ovog varenja se apsopbuju kroz zid tankog

crijeva (kroz resice) i sprovode u krvotok.

Posoje brojni poremećaji tankog crijeva koji onemogućavaju varenje i malapsorpciju hrane,

a najčešći su peptični ulceri i infekcije digestivnog trakta, kao i insuficijencija pankreasa.

Slika 2. http://www.gesa.org.au/digestive-system/small_intestine.cfm

8

4. LITERATURA

1. A. C. Guyton, "Medicinska fiziologija", Savremena administracija, medicinska

knjiga, Beograd, 1996.

2. V. M. Mujović, "Medicinska fiziologija", Medicinska knjiga, Beograd, 2004.

3. http://en.wikipedia.org/wiki/File:Illu_small_intestine.jpg

4. http://www.gesa.org.au/digestive-system/small_intestine.cfm

9