kull xorta ta' ward u bhejjem, tajr u hut. Fuq 1-artal u warajh (ghaliex ·1-artal rna jmissx mal-hajt) hemm xbie-ha tal-Madonna qieghda ssamma' 1-ghanja taghha tal-Magnificat, imdaw-ra bl-Angli. Fil-hajt tax-xeUug, jidh-ru 1-Angli jdoqqu u jghannu ghana tas-sema, u fil-lemin, quddiem barnes twieqi, xbieha..t tal-barnes ismijiet tal-Madonna: I, Omm All a; 2. Imnissla minghajr tebgha; 3, Qassama tal-Hnie-niet ; 4, Ghajnuna ta' 1-Insara; s. Mah-rab tal-Midinbin. ll-pilastri bejn ix-

xbiehat, fihom versi miH-Magni~at. Barra, fil-faccata, hemm muzajk li ju-ri 1-wasla tal-Madonna, minn Naza-ret ghal Ghajn Karem.

Hek-k, wara li nkunu sellimna !ill-Madonna billi nfahhruha b'xi tislija u nitolbuha taqghelilna xi hniena, no-horgu minn hemm gewwa. Ninilu fil-bitha, fejn ghas-safa ta' 1-arja, il-heda, il-fwieha tal-ward, il-hdura tas-sigar, it-tpespis tal-ghasafar, rna jkollniex qa·lb nohorgu minn hemm .

FRA lARENU, O.F.M.

FUQ IT-TABOR (6 ta' Awissu)

It-Trasfigurazzjoni ta' Gesu, kulhadd jaf fejn grat, ghax dejjem isemmuha fil-priedki. Grat fuq il-gholja tat-Tabor. Imma fejn qieghda din il-gholja? Din qieghda 1-Palestina, hdejn Nazaret, f'naha jghidulha 1-Galilija.

IL· GKOLJA

It-Tabor jinsab fit-tarf ix-Xmieli ta' wetgha kbira, bi tliet imniekeb. Din il-wetg.ha ghandha tul 24 mil u wisa' r'o (jigifieri akbar minn Malta kollha, ghax Malta fiha 17-i.l mil tul u 9 wi-sa'). Tinflrex mill-igbla tal-Karmel, ghall-igbla ta' Nazaret u ghas-Sama-rija. · It-Tabor maqtugh ghalih wahdu fil-minkeb ix-Xmieli ta' dil-wetgha. r.boli u mdawwar. kif iidher minn be-hid, donnu aanpiena. Gholi r,6r;o xiber fua il-wetgba u r,o86 xiber fua ii-Bahar Mediterran . Fua genbu, bi-~;wit Nazaret. hemm tria ghall-karrm.:-zi . kollha liwi u ta.ghwig (ghax billi wieaaf. rna tistax taata' fuau trio dritta) . Din it-tria gha:rnluha 1-Fran-.Q-iskani fis-sena I02I. meta kienu iib-.nu, hemm fuq, il-knisia H:dida. Taw-

ha 1-as.Ialt is-sena 1-obTa (1954). Hemm ukoll trejqiet jekk ~i hadd ikun 'irid jitla' bil-mixi.

It-Tabor rna hux xori. Fuq il-gmib tieghu hemm qati;gh ·sigar i;ghar, -qerq-nija. L-aktar li hemm ballut, imma hemm ukoll harrub u terebint. Fih ukoll xi gherien 1i j.ghammru fihom il-bhejjem wahxija: dbugha, jew jieni, u wawijiet, qishom klieb zghar.

Il-quccata tat-Tabor imdawra b'sur baxx, ta' ·zmien is-:Salibijin (Crociata}. Kif wiehed jitla' mat-triq tal-karrozzi, jigi quddiem~ .bieb i' dan is-sur. 11-bieb ikun maghluq b'sinsla hoxna tal-hadid. Fil-bieb hemm qanpiena, u maUi dak li jkun idoqqha, jigi jiftah il-bewwieb.

Minn dan il-bieb 'il gewwa, hemm trio twila. wiese--ha u nadifa. f'nofs ta' wetgha. Fil-gnub tat-tria kollu ,ghe-lieai. u fil-ghelieqi sigar sbieh. Fuo il-lemin, wara ftit mixi, hemm kappel-la aadima u msewwiia u fiha rhama mal-hait b'kitba bil-Latin: Nemini di-xeritis quod vidistis, iig1fieri: "Tghi-du Iii hadd dak li rajtu' ', li huma 1-

smica06Cross-Out

ke1miet· H Gesu qal lill-Appostli, biex rna jghidu Iii hadd li rawh imsebbah, jew ittrasfigurat .

Wara ftit aktar mixi, quddiem, ti-dher knisja, li hi 1-Bazilika 1-gdida, kbira u sabiha, bini Siro-Romanesk, jigifieri, bla koppla u kanpnari qosra u wesghin. Brw"Wha r-Rhieb Frangi5-kani bejn is-snin 1921-24 bil-flus li baghtulhom ghalhekk 1-Insara Ameri-kani. Berikha 1-Kardinal Giorgi fl-ew-we! ta' Gunju ta' dik is-sena, 1924.

IL·BA%1LIKA

Il-knisja, minn gewwa, wiesgba u gbolja, bi tliet navi. F'nofsha jinsab

~ iaejho:m. me!"fngft.a, '1 ftJ(;{, Figle jhmn tarag m'usagb _1-korsiia, li iin7el bi

tnax-il targa gh

kubtejhom fl-art. Din ix-xbieha wkoll maghmula minn muiajk.

Minn hdejn il~knasja, barra, ryekk wiehed ihares fil-bghdd, jara dehra miiJ-isbah. In-naha tax-Xmiel (nord) jidh-ru 1-igb1a tal-Hermon, miksija bis-srilg, donnhom shabiet bojod~ahlanija; 'lejn 1-Gharb, 1-.igbla tal-Karmel u waraj-hom il~babar. Lejn ix-Xerq, il-Bhaj-ra ta' Tabarija, tleqq, donnha mera tal-fidda, imwahhla go 1-art, u x-xma-ra tal-Gordan, fil-hondoq ta'l-GMr, qi.-sha serp imqaghweg gewwa sieqja. U lejn il-q[bla, il-~oljiet tas-Samarija.

GKID IT-TECELLA

It-Trasfigurazz?'oni; in-rues ta' hemm

igniallina vmd it-legeua. Fil-s ta' Awissu, mela, lejlet it-Tege'lla, 1-Insara tar-rhU!la qrib it-Tabor, ihejju 1-ike1 u x-xorb u hsajjar jew pafanijiet, u gbal fi1-gbaxlija, meta titbred ix-xemx, jer-hulha lejn itt-Tabor, biex jghaddu J-1ejl hemm. Imorru r§iel, n.isa u tfa'l, ku1hadd rna' niesu. In-nies ta' Naza-ret u r-trbula ta' qribha (bhal Jafa u Mugejdel) imorru bi1.:karrozzi tal-Lhud ghad li jkun hemm ukoll min imur rieikeb fuq xi debba jew xi hmar jew imqar bil-mixli. Jiehdu maghhom 1i jkunu hejjew u xi flrix:kun xorb ighi-

dulu gliaraq (li hu gharaq ta' bilhaqq, ghax isir bil-Iampik, mill-qxur tal-gbe-neb u 1-gheruq tal-ghenieqed, wara li jinghasar 1-inbid; ikun togbma ta' mas-tika). L-iijed H jmorru nies minn Na-iaret, ghax hemm 1-aktar li hemm In-sara. X~ ftit minn Kafar Kanna (Ka--rla ~al-Gaii.]jja) u whud minn Hajfa. wkoll. Mhux htto!i¢i hiss ikun hemm, imma Griegi Ortodossi wkoll u sahn· sitra xi Misi1min.

Meta jaslu · fuq it-Taibor, jifirxu taht is-sigar il-bsajjar jew patanijiet li jku-nu giebu, u n-nisa jqabbdu lit-tfa1 jig-bru 1-bicCiet tal-frieghi nexfin u jagh-m1u n-nar ·u jiehdu jsajru jew isahhnu li ikunu giebu maghhom misjur. Ir-

~~1~'

11-Baiilka tat-Tabor

kif inhl minn barra.

rgiel imorru jkejfu. Ikejfu jigifieri: jil'taqghu xi ghaxra

jew tnax-il ragel. Jiehdu magbhom il-flixkun gharaq u zir i1ma u fwied mdx-wi ta' gidi jew haruf, u qadali, jigi-fieri tazza. Joqoghdu biJ-qieghda daw-wara meM fuq xi blata jew xi mkien iehor nadif fe.jn jidhru u jinstemghu. Wiehed minnhom iferra' ftit gharaq fil-.qadah u jzidu 1-ilma. Inewwel naqra fwied mixwi lil kull rage! tad-dawra, u kif jiekluha, jixrob ftit gharaq hu 1-ewwel, u jnewwel il-qadah lilhom, l.d jixocbu £tit minnu lkoll. Imbaghad

55

jaqbdu jghannu. Wiehed ighid vers u 1-ohrajn ko11ha flimkien ~wiegbu bha-lu. ]iibqghu sejrin hekk hafna ~mien.

Me'ta jghejjew u jgughu, imorru jis-triehu u jieklu. Imbaghad bil-lej1 jer-gghu joho.rgu, idoqqu z-zmamar u

. jghannu u jizfnu. Ir-rgiel hiss jaghm-Ju dan. In-nisa jibqghu jharsu minn bghid. ls-su'bjen jekk iridu ji~fnu ghal rashom, imma mhux mar-rgdel. Meta jghejjew imorru jorqdu u jdumu req-din qatigh wara tlugh ix-xemx.

IL·QUDDIESA

Ghall-habta tad-9 ta' fi1-ghodu jigu r-Rihieb Frangiskani minn Nazaret u jgibu maghhom lis-subien tal-ikant. Il-qniepen ta1-knisja jiebdu jdoqqu u lehenhom jtidwi fuq il-gholja ghal gol-wetgha u jinstama' miii boghod. In-nies tidbo1 il...knisja jibda jdoqq 1-orgni u jinxtegh1lu d-dwal.

Ir-Rhieb ikantaw it-Terza bil-kbir u wara ssir quddiesa Pontifikali mill-Patri Kustodj,u fl-artal il-gholi li sem-mejna moqbejl. Ikantaw ir-Rhieb u s-subien ta' Nazaret b!zewgt ilhna jew tlie