MHMMD FZUL2-CLD

LEYL V MCNUNBU, RZ-DM-QDRTDR V ZR-FQD-QVVTDR Arayii-shbt eyl, saqi!

Ver bad, mrvvt eyl, saqi! Bir cam il ql dimam tr! Ltf eyl, bir iltifat gstr! Qm mrhlsind qalmam frd, N yar, n hmniin, n hmdrd. Hmcinslrim tmam getmi, Sz mlkndn nizam getmi. Bu bzmd sn qalbsn mn, Bu bzmi gl edlim mzyyn! Sn ver bad, mn eylyim nu! Mn nzm oxuyum, sn ona tut gu! Bir dvrdym ki, nzm olub xar, ar bulub ksadi-sar. Ol rtbd qdri-nzmdir dun Kim, kfr oxunur klami-mvzun. Bir mlkdym ki, gr udub qan, Mzmuni-ibart kib can, Min rity trf ll ksm, Qlmaz ona hi kim nzar, Derlr gl xar, ll xar. www.ocaq.net1

Min rvzy naznin gl ksm,

Ancaq demzm ki, xaki-Badad, Alayii-nzmdndir azad. Yoxdur bir mlk bu zamanda Kim, nzm rvac ola onda. N Hind, n Fars, n Xorasan, N Rum cm, n am irvan, Olsayd birind bir sxnsnc, lbtt, yan olurdu ol gnc. Gncineyi-nzm gizli qalmaz, Sanmn gn olsa nur salmaz. Kan nec kim nihan tutar da, Eylr onu ll alm fa. Hala mgr iqtizayi-dvran Oldur ki, ola o gnc pnhan. Dvran il mn nqiz seyrm, Dvr hlindn mgr ki, qeyrm. Dvran istr ki, xar ola nzm, Biizzt etibar ola nzm, Mn mntzirm verm rvacn, Bimar is eylym lacn. Ol nfyi-kmali-hikmt eylr, Lazm bilirm xsart eylr. Tmiri-xrab talibm mn, nallah ki, qalibm mn.

SAQNAM Saqi, mdd et ki, drdmndm! Qm silsilsin paybndm. Qm dfin cami-mey dvadr, Tdbiri-qm eylmk rvadr. Sndn n inayt olsa vaqe www.ocaq.net2

Fikr etm ki, mnd ola zaye Ver qtrv al drri-ltan.

Mn bir sdfm, sn bri-niysan, Snsn xurid mn siyh xak, Ver at al cvahiri-pak. Rhm et ki, qrib xaksarm, Bimunis yar qmgsarm. Yni rayi-dvri-sabiq, Tdric il gldilr chan, Tzim il oldular rvan. Dvran olar mzzm etdi, Hr dvr birin mkrrm etdi. Hr birin hami oldu bir ah, Trk rb cmd yyam, Hr air vermi idi bir kam. ad etmi idi bunvas, Harun xlifnin tas. Bulmudu sfayi-dil Nizami, irvanah db girami. Olmudu Nvaiyi-sxndan, Mnzuri-hnhi-Xorasan. Sz gvhrin nzr salanlar, Gncin verib ghr alanlar, rbabi-fsaht ir raht. Ol taif kdi xirqy ba, Haltlrin etmz oldular fa. Ta olmaya rsmi-er mfqud, bvabi-fnuni-nzm msdud. Lazm mn oldu hifzi-qanun, Zbti-nsqi-klami-mvzun. n qalmad, qalmad fsaht, Zvqi-sxnindn oldu agah. Ol bir ne hmdmi-mvafiq,

www.ocaq.net

3

Rahtdn olub mdam, myus, hdi sz istivar qldm, ar demk ar qldm. n xlq xilafi-mddaym, Onlar zminc sst rym. Hr sz ki, glir zhur mndn, Min tn bulur hr ncmndn. Eylr hsd hli balayb kin, Thsin vzin nfy nifrin. mmid ki, rf olub kdurt, Tyirpzir ola bu surt. Ol qvm bu gln girnd, Gl taz idiv sbz nvxiz, Trpndikc nsimi-glriz Onlar gl drdilr, mni-zar Hala dilrm drm xs xar. Bu bzm olar vernd tzyin Mey safi olara oldu ruzi, Qald mn dai-drd suzi. Bu drd mn olmuam hvaxah, Bir n verrmi, bilmzm, ah! Mey saf idi, bzm hm nvayin. Bu gln iind gl drnd

Naar, tutub triqi-namus,

BU, SAQY-BZM BAD N XTABDIR Saqi, krm eyl, cam gzdir! Dvran ox etibar qlma, Gzdir qdhi, qrar qlma! www.ocaq.net4

Tutma, qdhi mdam gzdir!

Tk alb l gm srahi, Zr sar ruhbx rahi. Srf eyl riaytimd ltaf, Tnhalm gr, eyl insaf! lm bu bsat iind oxdur, Sndn zg, mddi yoxdur. Hmdmliyim il ar qlma! Mndn nifrt ar qlma! Gr bilmz isn ki, mn n zatm, N zlmti-emeyi-hyatm, Feyzi-hnrim rabdn sor, Suzi-cigrim kbabdn sor. Tutsan lini mni-fqirin, Hqq ola hmi dstgirin. Mn airi-Museyi-klamm, Sahirlr mcizi-tmamm. Mn sahiri-Babili ncadm, Harut bu id ustadm. Sz drkin srf edib frast, mlakna bulmuam ryast. Gh trzi-qsid eylrm saz, hbazm olub blndprvaz. Gh dbi-qzl olur arm, Ol db rvan verr qrarm. Gh msnviy olub hvsnak, Ol bhrd istrm dri-pak. Hr dild ki var hli-razm, Mcmui-fnun eqbazm. Bir kargrm hzar pi, Canlar kib istrm hmi, Dkkanm ola rvaci-bazar, Hr istdiyin bula xiridar.

www.ocaq.net

5

BU, SBB-NZM-KTABDIR V BAS-RTKAB-ZABDIR Saqi, tut lim ki, xsthalm! Qm rhgzrind payimalm. Snsn mni-mbtlay qmxar, Sndn zg dxi kimim var? Mey hirzi il blam rd ql! Hll eyly gr bu mklat, Km etm qulundan iltifat! Bir gn ki, meyi-Sheyl tsir, Vermidi mizaci-pak tyir, Hmrngi-bhar olub xzanm, Dnmd qiq zfranm. Cm idi yanmda ittifaqi: Saz mzv rab saqi. Peyvst lbalb peyapey, Nu eylr idim qdh-qdh mey. Zvq zr mey artrrd zvqm, vq zr ziyad olurdu vqm. Ol bzm idi afiyt bhar, Mn blbli-zari biqrar. Bir hdd iridi nyi-cam srari-dil oldu aikara, Msdud oluban dmi-mdara. Olmudu rfiq hmzbanm, Ayineyi-tutiyi-rvanm, Bir ne zrifi-xtteyi-Rum, Rumi ki, dedin, qziyy mlum. Yni ki, qamu dqayiq hli, www.ocaq.net6

Mkl i dmm, mdd ql,

Kim qalmad hli-bzm aram.

Hr msld hqayiq hli,

Hm elm fnind nktdanlar, Hm sz rviind drfanlar. Kim eylr idi hqayiqi-raz, eyxidn hmdidn aaz. Kim sylr idi gb klami, vsafi-Cliliy Nizami. Bilmilr idi ki, hsni-gftar, Qdrim qdrinc mnd hm var. n var idi mstlikd lafm, Ta anlana sidqim xilafm, Mn xstyi etdilr nian, Bir rng il tiri-imthan. "Ltf eyl! - dedilr, - ey sxnsnc! Fa eyl chan bir nihan gnc! Leyli-Mcnun cmd oxdur, trakd ol fsan yoxdur. Tqrir gtir bu dastan, Ql taz bu ski bustan". Bildim bu qziyy imthandr, Zira ki, bu bir blayi-candr, Sevdas diraz bhri kytah, Mzmunu fan nalv ah. Bir bzmi-msibt bladr Kim, vvli qm, sonu fnadr. N badsin niatdan rng, drak verr xyala azar, fkar edr mlal fkar, Olsayd tvcch mnasib, Tvcihin ox olurdu raib. Olsayd tsrrfnd raht, ox kamil ona qlrd rbt, www.ocaq.net7

N nmsin frhdn ahng,

Billah ki, n xo demi Nizami, Bu babd xtm edib klami: "sbabi-soxn niat nazst, Zin hr do soxn bhansazst Meydani-soxn frax bayd, Ta tb svareyi nomayd Dr grmiyi irik sxtiyi-kuh, Bir i ki, qlr ikayt ustad, agird olur rcui bidad. Gri bilirm, bu bir sitmdir, Tklifi bunun qm zr qmdir, mma nec etmk olur ikrah? Bir vaqedir ki, dd nagah, Yeydir yen zrdn ruim, Bu id tvkkl rcuim. Ey tbi-ltif qli-vala! draki-blnd nitqi-guya! Dd sfrim diyari-drd, Hr kimd ki, vardr istitat, Drd qm mhnt qnat, Oldur bu msafirtd yarm, Zvq hlin yoxdur etibarm. Mrkb grk olsa zmi-rah, Bsdir biz xamv siyah. Vr, tueyi-rah olursa mtlub, Mzmuni-xo ibarti-xub. zm eylylim, tlll etmn! Mnzil kslim, tafl etmn! Ey bxt, vfasz olma sn hm! Hmrahlq et, biziml bir dm! Kimdir mn yar bu sfrd? Ta nd soxn rvd bnbuh?"

www.ocaq.net

8

BU, TURAY-MSAL-MHBBTDR V DBAEY-DVAN-MHNTDR Dehqani-hdiqeyi-hekayt, Srrafi-cvahiri-rvayt, Mni mnind gl diknd, Sz ritsin ghr knd, Glrizlig ghrfanlq Kim: xeyli-rbd bir cavanmrd, Cmiyyt izz cah il frd, Mstcmi-cmleyi-fzayil, Bulmudu ryasti-qbayil, mrin rb mti mnqad, Gh Bsr mqam, gah Bdad. Bir bqd olmayb qrar, Gzmkd kerdi ruzigar. Hr lhz urard ol yegan, Sremlr siyah xan. Seyr eylr idi srb tn m, Gzlr zr misali-mrdm. Ovzai-xiyami-mikfami, Xlq bi-qdr tk girami. Hr mnzil kim, gzar edrdi, Shrayi bnfzar edrdi. Glzarlar ir lal a, Bnzrdi evin lal da. mval cmii-cinsdn ox, mma bu chanda varisi yox. Gr qlsa onu tlf hvadis, Yox bir xlfi ki, ona varis. Frzndsiz admi tlfdir, www.ocaq.net9

Qlm bu rvid nktdanlq,

Baqi edn admi xlfdir

Nsl il olur bqayi-insan, Nzmi-br nizami-dvran. Can cvhrin bdldir vlad; vlad qoyan, qoyar hmin ad. Xo ol ki, xlfdn ola xodil, Dnyada bir olu ola qabil. Piraysi ola dstgah, Srmaysi ola izz cah. Ah, r ola bir sfih srke, tvari krih xlqi naxo, Tni oxuna olub nian, Bizar ola ondan ata-an, lqiss, ol fzli-qbayil, Ol piri-hmidtl-xsayil, Frznd olub hmi talib. Thsili-bqayi-nsl raib, ox mahliqa snmlr ald, ox nzrlr etdi hr mzar, ox qld niyaz girdigar, Tsir qlb fan ahi, vn etdi inayti-ilahi, Bir gec ald babi-rhmt, Buldu sri-dua icabt. Br verdi nihali-bai-mqsud, Ald gli-hdiqeyi-cud. n vd iridi, dodu bir ay, Xurid rxiyl almaray. ad oldular ondan ata-an, kran verildi ox xzan. lqiss, dmdn oldu peyda Bir tifli-mzkkr mzkka. www.ocaq.net10

ox trf zmin txm sald.

Xurid kimi kmal qabil, sa kimi tifllikd kamil. Ol dm ki, bu xakdan dd, Haln bilib fan dd. Axr gnn vvl eylyib yad, Axtd sirik qld fryad, Yni ki: "Vcud, dami-qmdir; Azadlrin yeri dmdir. Hr kim ki, sir olur bu dam, Sbr ets grk qmi-mdam". Olmudu zbani-hali guya Sylrdi ki: "Ey, cfa dnya! Bildim qmini snin ki, oxdur, Qm kmy bir hrif yoxdur. Gldim ki, olam qmin hrifi, Gl, tcrb eyl mn zifi! Hr qanda qm ola, qlma ehmal! Cm eyl, dili-hzinim sal! Hm ver mn qm yemk kmali, Hm almi qmdn eyl xali! Peyvst mni siri-qm ql! Km qlma nsibimi, krm ql! Zvq il keirm ruzigarm! Fani olana yox etibarm. Ey eq, qribi-alm oldum, Avareyi-vadiyi-qm oldum, Tdbiri-qm etmk, olmaz oldu, Gldim, geri getmk olmaz oldu, Sndn dilrm mdd ki, daim Tmkinim ola sn il qaim. Saqi clladi-biamandr; Bir mey mn sun ki, mst mdhu, www.ocaq.net11

Bu bzmd kim, rab qandr,

N gldiyimi bilim chan,

Daim zm qlam framu. N onu ki, necdir zman. Alm gzm grnmy hi, Bu ritd bulmayam xm pi". Day onu pak qald qandan,

Qaldrd bu tir xakdandan.

Qsln verib abi-emi-trdn, Sd yerin verdi qan cigrdn. qvam qbaili olub ad, Ol nvrs Qeys qoydular ad. Can il qlrd day ezaz, sbabi-kmali-trbiyt saz. Lakin, ol edib hmi nal, zasn edib lil fkar, Eylrdi mdam nalv zar. Sd is sanrd kim, ir qan. mck grnrd ona peykan. Yox idi firib il qrar, Yannda firibin etibar. Bir gn onu gzdirirdi day, Drdini yetirmy dvay, Bir evd mgr ki, bir priv, Ol tifli bsi grb mvv, Rhm etdi, lin ald bir dm, Hsnn baxb qrar tutdu, Fryad fann unutdu. Olduqca lind, oldu xndan; Mahiyytini day bildi, Ol mah ona nis qld. www.ocaq.net12

Xonud deyildi he bu hal.

Tifl onu grnc, oldu xrrm.

Ddkc lindn, oldu giryan.

Oldu bu dxi, onunla mtad, N day, n ana eyldi yad. Zatnda var idi mhbbt, Mhbubu grnc tutdu lft, Eq idi ki, oldu hsn mail, Hsn n bilirdi tifli-qafil. Mlum idi hli-hal ol hal Kim, nsxeyi-eqdir bu timsal. lbtt, bu tifli zar edr eq, Afteyi-ruzigar edr eq; lbtt, qlr bu sbh tsir, Xurid xb olur cahangir, n trbiyti-dib day, Verdi sri-tmam ol ay,

Gn-gndn edib kmal hasil, Ol mahi-nv oldu bdri-kamil, Gldikc meyi-vfadn yyam, Hr dvrd sundu ona bir cam, Ta qld onu tmam srmst, Tdric il dami-eq pabst. On yana yetdi ol yegan; Atasna mqtzayi-adt, Frz oldu ki, onu ed snnt. m etdi haliyi-diyari, Hr sahibi-izz etibari; Bzl eyldi ol qdr zr sim Kim, yetdi qiyas fqrdn bim. Xlq onda grnd ksrti-mal, Bim oldu ki, mnkis ola hal. Ol saf zmir, pak mrb, Bir bzmgh eyldi mrttb Kim, grmdi onu emi-sar, www.ocaq.net13

n srt il dnb zman,

Cmiddn zgy myssr. tmam yetib triqi-snnt, Tlimi-lum yetdi nvbt. sbab ona eylyib mrttb, Verdilr onunla ziybi-mktb.

BU, BNYAD-BNAY-BLADIR V MQDDMEY-LM-BTLADIR Mktbd onunla oldu hmdm, Bir ne mlkmisal qz hm, Bir sf qz oturdu, bir sf olan, m oldu behit hur qlman. Olanlara qzlar olsalar yar, Eq bulunur rvaci-bazar. Qz nrgisi-mst edib fsunsaz, Olana satanda ivv naz; Olan nec sbr pi qlsn, Ol qzlar iind bir prizad, Qeys il mhbbt etdi bnyad. Bir trf snm ki, qli-kamil Grdkd onu, olurdu zail. Zlfeyni-mslsli girhgir, brusi xmi blayi-aq, Hm cft ltaft ir, hm taq. Hr kipriyi bir xdngi-xunriz, Peykani-xdngi qmzeyi-tiz. Dryayi-bla cbini-paki, in cnb mvci-shmnaki. emi-siyhin srmdn ar, www.ocaq.net14

Vr sbri hm olsa ni qlsn?

Can boynuna bir blali zncir.

Hindusin srm hm giriftar.

Rxsarin rngi-qazdn nng, Hrgiz ona qaz vermmi rng. Gz mrdmgindn olsa xali, Gz mrdmgi olurdu xali. Ll dri gstrirdi hrdm, vraqi-gl ir iqdi-bnm. bvabi-tkllm ets mftuh, mvat verrdi mcdeyi-ruh. imadi-ltifin mrkkb, Sibi-znx turunci-bb. ndam ltifeyi-ilahi, Dryayi-ltaft ir maha. hbaz baxl, ahu gzl, irin hrktli, hd szl. Rah rvii mdam qmz, Badan-ayaa tmam qmz, Ayruqca kl xoca peykr, Yaxca snm, gzlc dilbr. Alm sri-muyinin tfeyli, Mhbubeyi-alm, ad Leyli, Qeys onu grb hlak oldu, Min vq il drdnak oldu. Ol nadir hm ki, Qeysi grd, Min zvq bulub, zn itirdi, Grd ki, bir afti-zman, Misli dxi glmmi cahan.

BU, SFT-MCNUNDUR

V BTDA-MHNT-FZUNDUR Bir dilbri-srvqdd glruy, www.ocaq.net15

Srvi-xo glrx smnbuy. irin lbi - mni-ltaft, Rna qdi - durduil aft. vsafi-ltaftind sz ox, ltafi-mlahtind sz yox, hla gz - nrgisi-prfsun, Ziba qa - nrgis zrgi nun. Hsni gl laleyi-fqfam, Zlfi xmi - lal zrgi lam. Az siftin xud etmk olmaz, srari-nihan yetmk olmaz. Zlfi sz - zikri-hlqeyi-raz, Lli-lbi - abi-emeyi-naz. Dvri-mhi-ruyi - emeyi-nur, Xaki-kfi-payi - srmeyi-hur, Bir qayt il maili xub Kim, Leyli olanda ona mtlub, Bir gzgy gr ab gzn, Gzgyd grydi z-zn, z arizin olurdu meyli, Qlmazd hvayi-hsni-Leyli. Ol iki smnbr shiqd, Bir-birin oldular mqyyd. Ol iki xrabi-badeyi-zvq, Bir camdn idilr meyi-vq, Girdabi-blay oldular qrq, Qalmad aralarnda bir frq. vzai-mxalif oldu yeksan, Guya iki tnd idi bir can. Hr kim sorar olsa Qeys bir raz, Leylidn ona yetrdi avaz. Kim Leyliy qlsa bir xitabi, Qeys idi ona vern cvabi. www.ocaq.net16

Eylrlr idi xti-vfa mq, Leylid oxumaq iztirab Olsa, rxi-Qeys idi kitab.

Artard dmadm onlara eq.

Mq etmy Qeys alsa bir xt Leyli qa idi ona srxt. Xtt zr qlrd ol gzllr, Min naz il bhslr, cdllr. mma n cdl - kmali-lft, N bhs - nhayti-mhbbt. n bir ne mddt ol iki pak, vqat keirdilr trbnak. Eq olduu yerd mxfi olmaz; Eq ir olan qrar bulmaz. Eq atin budur lamt Kim, ba k leyi-mlamt. Hsn afti-eq olub dmadm, Gldikc iradt oldu mhkm, Bir qayt yetdi nyi-hal Kim, oldu hvas ql pamal. Qalmad zban tabi-gftar Kim, eylylr mhbbt izhar. Keyfiyyti-hal qlmaa fa Glmidi tkllm gz qa. Eylrdi gzil bu xitab, Qail verrdi ol cvab. Qa gz il olan tkllm, Hm qlmad dfi-znni-mrdm. Mrdmdn olam, dem, knar! Mrdm gz iinddir, n ar? Hmraz ikn ol iki vfadar, Dmsaz ikn ol iki cigrxar, Rf oldu hicabi-ahidi-raz; www.ocaq.net17

Eq oldu mlamt il dmsaz. Aiqlr gizli qalmad hal; Mlum oldu cmmi hval. Grd ayineyi-niat dd, Minbd i ehtiyat dd. Sylmy ol iki yegan Qalmad sbb mgr bhan. Ta olmaya raz aikara, Dvran il qldlar mdara. Bir nv bhan il hrdm Knln qlrd Qeys xrrm. Qsdn unudurdu drsin ol zar, Leyliy deyirdi: - "Ey vfadar! Hifzi-sbq etdi barm xun, Mndn bilirm bilirsn fzun. Mn bilmdiyim mn oxutgil, Drsim oxuyam qulaq tutgil!" n lvhlr zr xt yazard, mdn xtini qlt yazard. Yni ki, xta tvhhm ed, Ol gl alb-tbssm ed, Gftar gl ki - "Bu qltdir, Trk et ki, xilafi-rsmi-xtdir!" Ola sbbi-tkllmi-yar, Fhm etmy mddayi yar. tfal qlanda dvr bnyad, Ol, yarna rzi-hal edrdi, zg dvrn xyal edrdi. Qlmazlar idi szn mlum, Bilmzlr idi szn mfhum. Mktbdn olan zamanlar azad Vsl n edrdi hiyl bnyad: www.ocaq.net18

Vari bel eylynd fryad,

Hddn arard iztirabn,

Qsd il nihan edib kitabn,

Leyli yolunu tutub durard, "Sn grdn ola!" - deyib sorard. Yni bu bhan il bir dm, Yarn gr, ola ad xrrm, Elmi-xt mrn eylyib srf, Mq etmi idi hmin iki hrf: Bir sfhd "lam" "ya" mkrrr, Yazard onu qlard zbr. Kim: - "Bu iki hrfdir muradm, Rvn bular ildir svadm".

BU, LEYLY ANASI TAB ETDYDR V BHAR-VSLN XZAN YETDYDR n mkr il Qeysi-bdsrncam, Bir ne zaman keirdi yyam. Tdbir il eq zvq vermz, Tdbir diyari-eq girmz. Eq il riya deyil mvafiq, Risvay grk hmi aiq. Dildn-dil dd bu fsan, Fa oldu bu macra chan Kim: "Qeys oluban siri-Leyli, Leyli dxi salm ona meyli". Tdrici-mbadi il nagah, Leylinin anas oldu agah, Ol qndhan dil uzatd. Odlara tutudu, yas batd,

Yanar od olub, kib zban, Ol glrx dedi yan-yan: www.ocaq.net19

- "Key ux! Ndir bu gftgulr? Qlmaq sn tn eybculr? Yax adn yaman edirsn? Nyn sn tn ed bdgu? Namusuna layiq imidir bu? Nazik bdn il brgi-glsn, Lal kimi snd ltf oxdur, mma n deyim, zn aqdur. Tmkini cnun qlma tbdil! Qzsan, ucuz olma, qdrini bil! Hr surt ks kimi baxma! Hr grdyn su kimi axma! Mey gri sfa verr dima, Axd n dr aya, Gzg kimi qat zl olma! Nrgiz kimi xiyr gzl olma! Gzdn grk olasan nihan sn, Ta demk ola sn ki, cansn. Sn msn uymagil hvay! Kim, mi hva verr fnay. Lbt kimi zn bztm! Rvzn kimi kylr gztm! Sar kimi gzmyi hram et! Say kimi hr yer z urma! He kims il oturma, durma! Sn sadsn, zg hli-neyrng, Chd eyl verilmsin sn rng, Derlr sni eq mbtlasn, Biganlr il ainasn. Sn qandan eq zvqi qandan? www.ocaq.net20

Nyn zn ziyan edirsn?

mma n deyim ikn ynlsn!

Nm kimi prdd mqam et!

Sn qandan dust vqi qandan? Olan cb olmaz olsa aiq, Aiqlik ii qza n layiq? Ey iki gzm, yaman olur ar! Namusumuzu itirm, zinhar!.. Biz alm iind niknamz, N nng il dxi edlim laf? Biz demylim, sn eyl insaf! Tut kim, sn qymazam mni-zar, Mndn ulu bir mdbbirin var. Neylrsn gr atan eits? Qhr il sn syast ets? Minbd gl eyl trki-mktb, Bil bcdini hmin cd b. Etm qlm il mqdn yad, Suzn tut nq eyl bnyad, tfaldan eyl qti lft, Hmraz yetr yannda lbt, Olma dxi hr yanay mail. nqa kimi zlt eyl pi, yl rvi eyl kim, hmi Gri adn ola dild mzkur, Grmk sni ola qeyri-mqdur, Xo ol ki, qz hmi gizlr, Xud gizli grk hmi qzlar". Bt kimi bir evd eyl mnzil, Mrufi-tmami-xas amz,

BU, NKAR L LEYL ANASINA CAVAB GRDYDR

VERDYDR V MKTBDN IXIB SRAY-MHNT

www.ocaq.net

21

Leyli bu itab n eitdi,

z knlnd mqrrr etdi Kim: bdeyi-sipehri-zalim, Trh eyldi nqi-namlayim. yyami-vsal yetdi hicran, Vqt oldu cigrlr ola bryan. mma n desin, n ar qlsn, Tdbir n olduun n bilsin! Naar tutub triqi-inkar, Asari-tcahl etdi izhar. Glzari-itab ab verdi, Giryan-giryan cvab verdi: - "Key, munisi-ruzigarm ana! Drci-dri-ahvarm ana! Szlr dersn ki, bilmzm mn, Mzmununu fhm qlmazam mn. Dersn muq eq aiq, Mn sadzmir tifli-sadiq; Bilmm, ndir ol hdis mzmun? Syl! Nec olmaym digrgun? Eqin qlmazd kims yadn, Ha sndn eitdim indi adn. Billah! Ndir, ana, eq mfhum? Bu sirri-nihan eyl mlum! Hadiyi-rhi-muradm oll! Bu ivd ustadm oll! Mn mktb ryim il getmn, Bir li xilafi-ryin etmn. Hm dersn sn ki: "Mktb var!" Hm dersn sn ki: "Getm zinhar!" Qan sz etiqadm olsun? Sn nec etimadm olsun? Mn hm deyilm bu zcr qail

www.ocaq.net

22

Kim, hrdm olub irai-mhfil, Nacinslr il hmdm olam, Bir yerd mqyydi-m olam. Hr diddn ed-ed prhiz, vqat ke kdurtamiz. Peyvst mllim eylyib cvr, Gahi sbq oxuda, ghi dvr. Billah, mn hm bu idi mqsud, Mktbd olurmu tifl xonud? Ayrq bu sz mkrrr etm, Ltf eyl, mni mkddr etm!" n ana eitdi bu cvabi, Trk etdi ikayt itabi. ksiz ona rvn oldu kol mah. Aiqlikdn deyildir agah. Bihuddir ol qamu fsan Kim, aiqdir filan, filan. n vaqe k mhlli oldu, Ol vaqedn tslli oldu. Leyli hm oturdu evd naar, Dzd sdfin drri-hvar... Bir brcd sabit oldu xtr, Mhbusi-xzan oldu gvhr. Ll oldu siri-sineyi-sng, Hbs oldu glab ieyi-tng. Qmdn siyh oldu ruzigar, Nomid, dili-midvar. Ah eylr idi, vli, n hasil, Ol yel aamazd qneyi-dil. Gz ya tkrdi, leyk n sud, Zlfi kimi pi tab dd, Heyran qalb iztirab dd. www.ocaq.net23

Bitmzdi onunla nxli-mqsud.

Az kimi xlqn etdi qm dar; emi kimi cismi oldu bimar. N drdini saxlasa qrari, N rhi-qm ets qmgsari. Fanusi-xyal dnd ol m, Knln qlb xyal il cm, Hrdm kib ol qm ir min ah, Drd il dzb traneyi-m, Bu bir qzli oxurdu hr dm:

QZL-LEYL Flk ayrd mni cvr il cananmdan, Hzr etmzmi cb nalv fanmdan? Oda yandrmasa gr l il nh flki, N bitr ati-ahi-dili-suzanmdan? Qmi-pnhan mni ldrd, bu hm bir qm kim, Glrxm olmad agh qmi-pnhanmdan. Ah idi hmnfsim, ah ki, ol hm axr xd ikrah qlb klbeyi-ehzanmdan. Mn, n hact ki, qlam dai-nihanm rhin? Aqibt zahir olur aki-giribanmdan. Hq bilir, yar deyil can dilimdn qaib, Nola gr qaib is dideyi-giryanmdan. Can gr xsa tnimdn sri-mehri il, sri-mehrini sanman ki, xar canmdan. www.ocaq.net24

Ltf edib sn, mgr ey bad, bu gndn byl Versn bir xbr ol srvi-xuramanmdan. Ey Fzuli, qmi-hicr il priandr hal, Kims agah deyil hali-prianmdan.

TMAMY-SXN Saqi, gtir ol meyi-muani Kim, unudalm qmi-chani! Rhm eyl ki, qsdi-can edr qm, Barm sitm il qan edr qm. Ql qlimi bad il zail, rxin sitmindn eyl qafil. Fryad ki, rx bivfadr, Daim ii cvr il cfadr. Bir adt il mdar yoxdur, Dvrannn etibar yoxdur. Bir yer gtirs iki zar, lbtt, sbb salar aray, Onlar sir edr blay. Billah, n yamandr ainalq, n vaqe olur yen cdalq. Hr hmnfs ets iki yar,

GZAR-HAL-MCNUN Glzari-klam baban Byl bzmi bu bustan: Kim, srvi-riyazi-mhnt drd, www.ocaq.net25

Svdazd Qeysi-drdprvrd

Hr sbh gedrdi mktb ad, Mktbd olurdu qmdn azad, Mqi-xti-hsni-yar edrdi, Dfi-qmi-ruzigar edrdi. Zvq il tutub triqi-sabiq, Gldi yen mktb frhnak, Ta kim, qla zvqi-vsli idrak. Grd ki, behit hur glmz, Gn xd, hnuz nur glmz. Xuridsiz oldu ruz ta b, Oldu bana qaranqu mktb. Bildi ki, siphri-bdbaz, Bir bd eylyibdir aaz. lbtt, cfayi-tni-yar Ol gl yoluna buraxd bir xar. Nomid olub etdi nal bnyad, Dedi: - "Ndir, ey flk, bu bidad? Netdim sn, qsdi-canm etdin? Qti-rhi-dilsitanm etdin? Ksdin tlbi-qrzd rahm, Bildir mn kim, ndir gnahm? vvl mni eyldin mkrrm, Vsli-snm il ad xrrm, Ol dvr nqiz dvr edrsn? Vhm eylmdinmi, kim, kib ah, Suzi-cigr il bir shrgah Yandram oda doquz rvaqn, Suzin sn bildirm fraqn? Tdbir ql; ey mllimi-pir, Et sehr il ol priyi tsxir! Dndn niy byl cvr edrsn, Adt zrin sbhi-sadiq

www.ocaq.net

26

Ancaq mn sanma yetdi bu qm Kim, yetdi mn yetn sn hm. D! Ey lif, istiqamtindn, rm eyl bu qdd qamtindn! Qddi hvsil dm urarsan, Ol getdi, cb ki, sn durarsan! Ey nun! nihandr bruyi-yar, Ey mim! az oldu aib, Oldu sn hm dm mnasib! Olsan nola, ey dvat, diltng Ayineyi-xatirin tutub cng, Ol trreyi-mikbudan ayru. Hicran qara barn eylmi su, Ey xam! Sirikbar olubsan, Srgtv biqrar olubsan! Guya bu gn etmmi myssr Dvran sn dstbusi-dilbr. Ey lvh! O xttin eyl yadn! Ql sind nq qm svadn!" Bir ne gn ol siri-hicran, Mktbd gzib qlrd fan, Hr ruz fan il ta b, Tzib krdi hli-mktb. b hm qlban fan zari, Eylrdi mxatb ol nigari: - "Key gz nuri, knl sruri! Snsiz gzmn yox oldu nuri. vvl n idi bu ainalq? Axr niy eyldin cdalq? vvl niy eyldin mni mst, zhari-mhbbt il pabst? Axr n n xumar saldn, www.ocaq.net27

Sn dxi nzrd durma, zinhar!

Bu mehnti-intizar saldn? Saldn dili-zar nari-firqt, Qldn gzm pr abi-hsrt! Knlm odu qld yan-yan, Ahng, fq tk asiman. Yam suyu oldu var-var, Bir bhr ki, yox ona knar. Mn istmzm bu gnd hmdm, Yanmdan ilt xyaln hm! Olmaya db xyaln, ey mh, Oda yana, suya bata nagh. Srmsti-rabi-itiyaqm, Mdhui-thyyri-fraqm, Qoyma qmini mniml hmrah, Fa eylrm onu xlq nagah. Srmstd ixtiyar olmaz, Mdhuda etibar olmaz. Can oldu qmin yolunda brbad, Tvii-fnadn oldum azad. Eyi-bdi, niati-baqi. Gr gls cl, mnim nm ala Can xud yoxdur mgr qm ala. mi-bi-mehnt blaym, Afteyi-cnbi-hvaym. Suzi-dil il tkls yam, Tii-m il ksils bam, Candan xarb hvayi-eqi, Trk eylmzm blayi-eqi. Bu gnlri kim, qm ir zarm, Hicran lmil biqrarm, Gr nameyi-mr kilki-tqdir, Gndr deyibn qlrsa thrir, www.ocaq.net28

Gstrdi mn qmin mzaqi,

Kim, surti-haldr digrgun. Gn rti demilr afitabi,

Eylr mni ol hesab mbun

Billah ki, bu nktdir hesabi. Hr gn ki, grnmz afitabm, Mn gn demzm budur hesabm. Yox kims bu drdi-dildn agah, Bu drdi-dil il neylyim? Ah! Drdim sz gldiginc artar, Oddur, yel il zban dartar". yyami-visal eylyib yad, Ol xst bu eri etdi bnyad:

QZL-MCNUN Ey xo ol gnlr ki, mn hmraz idim canan il, Nemti-vslin grb, nazn krdim can il. Grmmidi glni-eyim xzani-tfriq, Olmamd tir yyamm bi-hicran il. Mhvimdn, dustlar, dvran cda istr mni, Dmnimdir, hi bilmn netmim dvran il. Yets gr aiqlrin flak fan, n sud, Yetmk olmaz mahvlr vslin fan il. Yarb saxlardm eldn dai-hicrann, gr Etmk olsayd mdra dideyi-giryan il. Zvqdn diba baland kitabi-mrm, Qoymad dvran ke ovqatm ol nvan il. www.ocaq.net29

Ey Fzuli, xtri-bxtim msaid olmad Kim, olam bir dm mqarin ol mhi-taban il.

TMAMY-SXN Sz mxtsr ol siri-sevda, Bir nv il oldu xlq rsva Kim, Qeys ikn, oldu ad Mcnun, hvaln etdi qm digrgun.

BU, LEYLY MCNUN GZRD MQABL OLDUUDUR V GN MQABLND HLAL-MEHR BDR-KAML OLDUUDUR

Bir gn ki, bahari-almfruz. Vermidi chan feyzi-novruz. Salmd niqab hrdn gl, kmidi srudi-nal blbl. bnm meyi-nab il lal, Doldurmu idi qzl piyal. Firuzfruz, llprvr Bir ne msahibi-vfadar, Mcnuni-ikstyi grb zar, Hr yan dedilr ki: "Ey blak! Bu fsld admi grk ad, nduh blav mdn azad! www.ocaq.net30

Olmudu gl il sbzeyi-tr,

Gl adr, olmagil mvv!

n br deyilsn, olma giryan, Gl kimi buraxma sinn ak! Sbz kimi etm bstrin xak! Kmtr zn siri-qm ql,

n seyl deyilsn, etm fan!

Ltf eyl, xram gl, krm ql! Shra tutalm, mey ilim ad, nduh il olma byl mtad! Ey qndhan srvqamt, Gl, oyna, zamani et frat! Pakiz vcud heyfdir qm, Byl dxi qalmaya bu alm, ayd ala gli-muradn, Mhkm ql sasi-etiqadn! Seyr zr bu novbahar fsli, ayd buluna nigar vsli". Mcnuni-hzin ya durdu, Shralr seyr n z urdu. Heyran-heyran gzrdi hr yan, Gh sbzy rzi-raz edrdi, Gh laly min niyaz edrdi, emin srrdi lal dan, Aiq sanban pb ayan. Nrgis gzn nigah edrdi, Sylrdi bnfy qmi-lil Kim, syly yar olsa vasil. Blbllr rh edrdi haln, Qumrulara mhnt mlaln. Hr trf ik grb kib ah, Mnzil-mnzil gzrdi, nagah Bir mnzil dd rhgzari www.ocaq.net31

Giryan-giryan qlrd seyran,

Yarn gzn anb, ah edrdi.

Kim, seyrd idi onda yari,

Bir ne prirx il hmdm, Mcnuni-ikstdn mqddm Leyli gzr etmi ol fzay, Salm gl lal zr say. Bir sbzy sbz xrgh urmu, Mh shni-mnd hal qurmu; Qn kimi ol ltif xrgah, Gl brgi kimi iind ol mah. Mcnun mqabil oldu Leyli, Bhri-qm yetdi drd seyli. Leyli dem - mi-mclisfruz, Mcnun dem - ati-cigrsuz. Leyli dem - cnnt ir bir hur, Mcnun dem - zlmt ir bir nur. Leyli dem - vci-hsn bir mah, Mcnun dem - mlki-eq bir ah. Leyli dem - bir yeganeyi-dhr; Mcnun dem - bir fsaneyi-hr. Leyli - mni-bla nihal, Mcnun - flki-vfa hilal. Leyli - mhi-asimani-hmt, Mcnun - hi-kivri-mlamt. Leyli - sfi-hli-hsn miri, Mcnun - sri-kuyi-qm fqiri. Leyli ii - ivv girim, Mcnun gz ya em-em. Leyliy niati-hsn kami, Mcnun blayi-eq dami. Leyliy ltafti-dilaray, Mcnuni mlamti-qmfzay. Leylid kmali-hsn il zvq, Mcnunda cmali-Leyliy vq. www.ocaq.net32

Leyli - sdfi-hyay bir dr, Leylid visali-dust meyli, Mcnunda hm arizuyi-Leyli. Ol iki shiqd smnbr, Bir-birin oldular brabr; Fulad satad sngi-xar, Od dd qrar ixtiyar. Bir saz dzld ol iki tar, Grm oldu rvaci-naleyi-zar. Ol baxd buna niat buldu,

Mcnuna onunla min tfaxr.

Bu grd onu mqyyd oldu. Mcnunda qrar tutmayb hu, Dryayi-thyyr eyldi cu, Bir dm baxa bilmdi-ol ay, Dndi yer zr misli-say. Leyli hm itirdi ixtiyarn, Bir dm gr bilmdi nigarm, Heyranl ol mqam yetdi Kim, dd ayaqdan usu getdi. Gl suyu spib rvan zn, Leylini gtirdilr zn, Hr yan dedilr ona ki: "- Ey mah! Nagh, olur atan-anan agah Kim, qeyr il aina olubsan, Bir dilbr mbtla olubsan. Vermz bu rvi nticeyi-xub, ayst deyil sn bu slub! Yax nzr eylsn yamandr, Hm biz v hm sn ziyandr!" Ondan gtrb bsat xrgah, Ol mahliqayi xah naxah z brcn qldlar rvan, www.ocaq.net33

Ta olmaya vaqif ata-an.

Sz demdilr bu macradn, N gncdn, n cdhadn. Mcnuni hm etdi emi-xunbar Sular saban zn, bidar. Grd ki, nigardan nian yox, Bir cismi-fsrd var, can yox. Divan qalb, pri gedibdir, Salb onu dilbri gedibdir. ak eyldi cam, kdi nal, Hal bdl oldu zg hal. Trk etdi libasi-lalguni, Rxt oldu tnin ki-xuni, Gr matm n misali-xam, Sarmd baa siyh mam. izgindi bana dudi-ahi, Yandrd mameyi-siyahi. krah il xd pirhndn, Ar etdi hidi-m kfndn. Nleyni buraxd ol blacu Kim, aiq payibnddir bu. Hmdmlr zr qld aaz: - "Key bir ne hmniin hmraz! Seylabi-hcumi-k yetdi, Mn iyfthal qrq etdi. Olman mni-xst il hmdm Ta batmayasz bu suya siz hm, Mn, rngi-mlamt boyandm, Svdazdlik oduna yandm, lbtt, bu od ki, dd can, Axr tutuub kr zban. Divar blami shl sanman! Siz dxi mnim oduma yanman! www.ocaq.net34

Mndn siz dmsin bir xgr, Svda siyh etdi ruzigarm, Eq ald inani-ixtiyarm.

n dymdi xeyr, dymsin r.

Mn bir quam udum aiyandan, Mn qandan meyli-xan qandan. Qlman mn ev hekaytin ox, Sizdn sorar olsa ata halm, Keyfiyyti-mhnt mlalm, Syln ki: "Fnay verdi rxtin, yyam siyah qld bxtin. Ey piri-iksthal naad, Tanrin limdn eylm dad! Dem ki, "ndir bu macralr?" Sndn mn yetdi bu blalr! Mn bilmz idim qmi-chan, Tvii-zmin asiman. Asud sraeyi-dmd N qssd idim, n qmd. Bilmzlik il xo idi halm, N hsn, n eq idi xyalm. Sn vasiteyi-vcudim oldun! Sn manei-feyzi-cudim oldun! Umdun ki, mniml olasan ad, Drda ki, midin oldu brbad. zg xlf midvar ol! Mzur tut, ey ziz, mzur! Mn qsd il sndn olmadm dur ox sidq il eyldim ona zm Kim, dvlti-vslin edm czm, Su sald yoluma ki-hsrt, www.ocaq.net35

Dxi mnim onda getmyim yox!

Mn yox olubam, sn indi var ol!

Damanm tutdu xari-mhnt". Thrir qlb mnasibi-hal, Bu eri hm etdi ona irsal:

QZL Fzayi-eqi n grdm, slahi-qldn durm, Mni rsva grb, eyb etm, ey naseh ki, mzurm! gr aki-giriban eylsm, mn eylmin, n mn Mtai-nngdn ari, libasi-ardn urm. Mn shrayi-vht, mnzil etmm afiyt kncn, siri-dami-zlmt olmazam, n talibi-nurm. Tmrrd, ql frmanndan etsm, dustlar, billah, Mni ryiml sanmn, eq sultanin mmurm. Mn kim tn eylr, kim nsiht hli-almdn, Xoam kim, etibari-eq il hr dild mzkurm. Blayi-eq drdi-dust trkin qlmazam, zahid, N mtaqi-behitm, sn kimi, n talibi-hurm. Xyali-ini-zlf taqi-brusil zvqm gr, Sanasan hmt il ksriym, qdr il ffurm. Qrz, bir ad imi almd, mn hm eylrm bir ad, Bihmdillah, Fzuli, rind rsvalqda mhurm.

TMAMY-SXN www.ocaq.net36

Ol iveyi-eq iind mahir, Qaldqda vsiyytini axir, Qld gzdib triqi-vht, shabdn inqitai-lft, Shray db, gn misali, Tnha yrr oldu labali. Hr da ki, yetdi tkd yan, Ll eyldi kuh dt dan. Gz yan bs ki, tkd hr su, Hr mrhldn axtd min cu. Bir bri-bla idi, gvahi; Baran - siriki, brq - ahi. Baran il brqi cism candan, Bir mrtbd ki, mundan, andan Dryalr yets lmyi-tab, Shralr ds qtreyi-ab, Dryalr olurdu cml shra, Shralr olurdu cml drya. Fryad gtirdi vh teyri. fan yetirdi asiman, At salb ah il chan. Fryad il doldurub bu deyri,

BU, MCNUN ATASININ VAQF-HAL OLDUUDUR V ONU BYABAN-MHNTD BULDUUDUR Gncingayi-gncgftar,

Olmu bu da il ghrbar: Kol bir ne biqrar mhzun, Naar qlb vidai-Mcnun,

www.ocaq.net

37

Nomid dnb ikstv xar, Qldlar atasn xbrdar. Ol piri vaqif oldu hal, Mcnun kimi etdi ah nal. Shralr tutdu seyl tk z, Vadilr ad em tk gz, ox arad, gzdi hr mkan, Bulunmad olunun nian. Ta aqibt ol iksthali, Bir gud grd labali. Dm yer, xaksar qmnak, hval xrab sinsi ak. Dnm gli-srxi zfran, imadi-ltifi xizran. Ayinsini ubar tutmu, Cngi-mi-ruzigar tutmu; Etmi lifin sitm yk dal, Qlm qlmin flk qmi nal, Hmshbti mur hmdmi mar, Tkyghi xak bstri xar, Xar zr ona dlik-dlik tn, Am qm evin drl rvzn. Ol pir, grd surti-hal, Surt kimi qald bir zaman lal. Bir lhz onu thyyr ald, Heyrt gz il baxa qald. Sonra yaxa yrtb etdi fryad: - "Key blbli-bustani-bidad! Hali-dilini mn byan et, srari-nihanini yan et. Kim ald lindn ixtiyarn? Kim eyldi tir ruzigarn? Billah, net biqrar olubsan, www.ocaq.net38

Afteyi-ruzigar olubsan!

N seyrdsn, sn tlb n? Bu naleyi-zarin sbb n? Dryad is sn dri-kam, Sn syl, mn eylyim srncam, Zlmatd is mi-mqsud, Rvn ql mndn ist mvcud". Danayi-sxnvr xirdmnd! Kimsn, ndurur bu gftgulr, Bifaid batil arizulr? Get, drdim sn dva deyilsn, Bigansn, aina deyilsn! Mn byl klam tutmazam gu, Leyli sz syl, yoxsa xamu!" Dedi: "Mnm atan, ey blak, Mn sngi-mlamtm, sn at!" Dedi: - "Ndir, ata, yoxsa an, Leyli grk, zgdir fsan". n grd itatind ehmal, Bildi ki, fqir zgdir hal, Verdi bu firib il tslli, Kim: - "Dur gedlim, ard Leyli! Leyli biz gldi mehmandr, Lli tlbind drfandr". Mcnun ki, eitdi Leyli adn, Sand ki, flk verr muradn. "Lbbeyk" deyib aya durdu, Ol kbeyi-mqsd z urdu. Pir il cavani-dilikst, Gldi ev dilfikar xst. Banda hvayi-vsli-Leyli, N ata qmi, n ana meyli. www.ocaq.net39

Mcnun dedi: - "Ey mn vern pnd,

Gah ata nsiht etdi aaz,

Gah anas oldu pndprdaz.

BU, MCNUNA ANASI PND VERDYDR V BUSTAN-MLAMTDN XAR-NDAMT DRDYDR Key rahti-can nuri-did! Frzndi-yeganeyi-gzid! nind ryasti-rb var! Mirasi-cat db var! tvari-mluki tut hmi, Ayini-cat eyl pi! bruyi-xm is gr muradn, Sst etm kman etiqadn! Mcgani-siyahdan gtr dil, Ol navki-cansitan mail! Olsan nigrani-qdd qamt, Ql nizeyi-xunfan rbt! Gr zlf il grmk istsn xal, Gr heyti-nqt, peykri-dal! Knln gz qa olsa mftun, Gr dideyi-eyn bruyi-nun! Sn srvsn, olmagil giranbar! Azad ola gr, n kim giriftar! Sn llsn, olmagil sbksng, Dndrm gn grb rvan rng! Etm zn hbabmannd, Banda olan hvay xrsnd! Ban olur ol hvad brbad. Srgrmlik etm m nisbt, www.ocaq.net40

Kim, yoxdurur ol hvay bnyad

Suzi-qmi-eq il, mrvvt, Gr mi nec dr blay, Bana gedn, gedr fnay. Zvqi-dil did qlma adt! Salma mey ahid iradt! Mhbub mey il bslyn can, Sanma olur hli-ql iman! mani olurmu btprstin? er hvs etm kim, yamandr, Yax deslr onu, yalandr! Hala qla gr kmal hasil, Fvt etm macal, gzm qafil! Ey bai-midimiz nihali, Qlma bizi nng payimali! Mhbub hm istsn, km olmaz, Biz kim, sniniz, sn qm olmaz. Vardr bu hmd min qbil, Hr taif ir min cmil, Bir-bir qlalm qamu sn rz, Yetsin yerin biz olan frz, Bir srvi-shiqd smnbr, Tzvicini edlim mqrrr, Tyin edlim sn, mh sal, Srf eyly bildiyinc mval, Sn tutma hmin triqi-vht, Qti-nsb eylm, mant! Bizdn bu nsihti qbul et! Hr lhz bizi, yetr, mlul et! aq sfahtin qlb yad, Bu eri n xo demi bir ustad: qlimi olur mdam mstin?

www.ocaq.net

41

QZL-USTAD Can verm qmi-eq ki, eq afti-candr, Eq afti-can olduu mhuri-cahandr! Sud istm svdayi-qmi-eqd hrgiz! Kim, hasili-svdayi-qmi-eq ziyandr! Hr bruyi-xm qtlin bir xncri-xunriz, Hr zlfi-siyh qsdin bir fi ilandr! Yax grnr surti mhvlrin, mma Yax nzr etdikd, srncam yamandr! Eq ir zab olduun ondan bilirm kim, Hr kims ki, aiqdir, ii ah fandr! Yad etm qara gzllrin mrdmi-emin, Mrdm deyib aldanma kim, idiklri qandr! Gr ders Fzuli ki: "Gzllrd vfa var" Aldanma ki, air sz, lbtt, yalandr.

BU, MCNUNUN NSHT QBUL ETMDYDR V ATASININ DRD DRMAN YETMDYDR Mcnun ki, eitdi bu xitab, Verdi bu da il cvabi: - Key ruhi-rvanm ata, ana! Kami-dil canm ata, ana! Thqiq edibm iim xtadr, Hr n desniz mn rvadr. www.ocaq.net42

Aludeyi-rngi-dudi-ahm, Zlli-gnh il rusiyahm. Mn hm olubam bu idn agah, mma n deyim, n sylyim? Ah! Yoxdur bu iimd ixtiyarm, Zbtimd inani-iqtidarm! ql oldu zif eq qalib, Xatir nigran, nigar cazib, Tutdu tn canm qmi-yar, eyrl-mhbub leys fiddar Mnd dxi nec mnlik olsun, Mndn mni istyn n bulsun? Tqdir byldir, n tdbir, Tqdiri edrmi kims tyir? Olsayd mn niat ruzi, strmi idim bu drd suzi? Gr shht qadir olsa bimar, Drd zn eylmz giriftar. l vers gday padiahlq, Sanman ki, qlr dxi gdalq. Fitrtd n halt olsa mqsum, Rf olmaddr mri-mlum. slahma eylmn tmml, Kim, gl tikan olmaz tikan gl. Keyfiyyti-ab cvhri-xak, Su sflliyindn ayrlrm? Od yandra bilmy bilirmi? Ol gn ki, rhimd kilki-qdrt, cadma verdi ziybi-surt, Doldurdu hva il dimam, Svda il balad ayam. Doldu bdnimdki rk pust, www.ocaq.net43

Dnmk olam qbuli-idrak.

Badan-ayaa mhbbti-dust. Mlk eyldi knlm blay, Vqf eyldi canm cfay. Yox mnd bu hkmdn txllf, Ol maliki-vqfdir tsrrf. Drdi-zli dva bulurmu? Mehri-bdi fna bulurmu? Mn mi-sraeyi-fraqm. Suzi-cigr il xomzaqm. Mndn dilyn bu suzi zail, Bidadma olmu ola mail. min ki, hyat oldu at, Hal onun atildir xo. Fani dilmi ola hyatn. Dmnliy dustluq qlb ad, Tdbiri-ncatm eylmn yad! Mn qrqeyi-bhri-vqi-yarm, Brhmzdeyi-qmi-nigarm, Ancaq, sbbi-qrarm oldur, Arami-dili-fikarm oldur. Onunla edin bu drd mrhm, Urman dxi zg kimsdn dm. Dersiz mn var dilrbalr, Leyli kimi ox priliqalr... Billah, demniz bu hrfi zinhar Almd bir ondan zg, kim var? Blbl gl n qlanda nal, Drdin dva olurmu lal? irin ola gah, gah kkr? Xosrov deyilm ki, mn dilbr Mn yekchtm triqtimd, Tyir ii yox cibilltimd. www.ocaq.net44

Oddan dilyn onun ncatn,

zrn byan edib hm ol dm Tqrir gtirdi bir qzl hm:

BU QZL MCNUN-DLPZRNDR Eq drdi, ey malic, qabili-drman deyil!

Cvhrindn eylmk cismi-cda asan deyil! Dvr cvrndn ikayt edn aiq demn, Eq msti vaqifi-keyfiyyti-dvran deyil! hrdn shray bir frq olduun hr kim bilir, Bilmi ol kim, eq shrasnda srgrdan deyil!

Hr kim idrak eylr z keyfiyyti-haln, hnuz Dust rxsarin eyni-vq il heyran deyil! Cann canan ittihadi fariq eylr cismdn,

Cismdn agah olan can, vasili-canan deyil! Der imi dmn ki, Hmdmdir Fzuli yar il, Hr sz bhtan is, hqqa bu sz bhtan deyil!

BU, MCNUNUN ATASI LEYLY XASTKARLIIDIR V LEYL ATASININ MCNUNDAN BZARLIIDIR Saqi, gtir ol rabi-nabi! Kim, yetdi nisab qm hesabi. Qm, dmni-cani-mbtladr, www.ocaq.net45

Sz cvhrin olan xiridar,

Df eyly gr ki, bir bladr!

Bu nv il qld grm bazar Kim, aciz olub qm ir ol pir, Mcnununa qld fikri-zncir. Bildi ki, gr olmaz olsa Leyli, Mmkn deyil olma tslli, Qld tlbin zn lazim, m etdi aliy azim. mmid il balad umub kam, Ol kbeyi-arizuy ehram. n Leyli atas bildi hali, Uydurdu kabir ali, Qarlarna olub rvan, Qld olar il zmi-xan -"hln v shln!" - deyib dmadm, Min gz dedi: - "Ola xeyr mqdm!" n m sift olar oturdu, Ol srv kimi ayaa durdu. Ortaya buraxd trf xanlar, Ta kami-dil ala mehmanlar. Olmudu dolub kbab il xan, Cdy Hml il asiman san. mma, cb r qla xirdmnd, Ol xanlar asiman mannd, Hr kim qrzin bulurdu xandan, Bu mmkn olurmu asimandan? Xanlar gtrldynd ol pir, Tqrib il drdin etdi tqrir: - "Key, qdrl qibleyi-qbail! sl nsbim sn yandr, Hkmm ne min ev rvandr. www.ocaq.net46

Sndn qamunun murad hasil,

Mhuri-qbailm sxad, Mrufi-tvaifm tad. Hm var mhbbtimd tsir, Hm var davtimd tvir. Srdftri-hli-ruzigarm, Hr nec desm, yz onca varm. Nxli-mlim smr veribdir, Hala dilrm bu trf llu, Bir ll il ola hmtrazu, Ta ll olanda ll vasil, Trkib qlam mfrrihi-dil. ox ll hqiqtini sordum, Bir ll ki, layiq ola yoxdur. Bir llin eitmim snin var Kim, llm odur szavar. Ltf eyl, inayt krm ql! Qlsn gl srv sayprvr, Olsun gl srv saygstr. Fhm et szm, tafl etm! Bir xeyr iidir, tlll etm! Gr hasil olur bu kam sndn, Onca qlayn sn rvan gnc Kim, yer zn eyly nihan gnc. Onca ghr eylyim rvan Kim, bulmayasan ona xzan". Ol srvi-smnbrin atas, Ol gnci-nihann cdhas, Ltf il dedi ki: "Ey xirdmnd! www.ocaq.net47

yzd mn bir ghr veribdir.

ox kanlara tiv z urdum,

Hr kanda gri ll oxdur,

Ol ll il drr mhtrm ql!

Hr n ki, dilrsn, ist mndn!

Mn kimi siri-dami frznd! Sn xo gldin, sfa gtirdin, Topraqlardan bizi gtrdn! Mklc xitabdr xitabn, Bilmn nec veryin cvabn? Qrbn bilirm mn rfdir, mma xlfin cb xlfdir. "Mcnun" dey tn edr xlayiq Mcnuna mnim qzm n layiq? Leyli demyim ki, naznindir, Bir tir knizi-kmtrindir, Olmazm kniz cinsi-mrdm? Yoxdurmu kniz hm trhhm? Div il pri olurmu hmdm? Divany zaye eylm rnc, Viran grk ona, ndir gnc? Tdbir il dndrib mizacn, Svdasnn eylsn lacn, Leyli onun olsun, eyldim hd, Var indi, sn et lacna chd!" Olmaz, sz ama, bsm, bsm!

BU, MCNUNUN ATASININ HRMANIDIR V QEYR BABDAN TDBR-DRMANIDIR Ol sahibi-nng nam namus, Dnd ev, gldi xar myus. Mcnuna dedi ki: - "Ey cfake! Hact yetr, olmal mvv! ql il alr ol mmma, Leyliyi sn verrlr, mma, rti bu ki, olasan xirdmnd, www.ocaq.net48

rbabi-xirddn alasan pnd! Rf ola lamti-cnunun, ql ola hmi rhnmunun". Mcnun dedi:- "Ey dibi-kamil! Divaneyi-eq olurmu aqil? Gr mnd bir ixtiyar olayd, Tdbirim etibar olayd, vvldn db ar edrdim, Tmkinimi stvar edrdim. Olmazd bu hal ehtiyacm Kim, ola zab il lacm. Mnd bu lac yox mdara, Yoxdur rviimd inqilabm, vvlki cvabdr cvabm. Sn hli-xirdsn, eyl tdbir, Tdbirin ed mgr ki, tsir, Leyliyi dxi mn etmyim yad, Ol piri-iksthal heyran, Tdbiri-lac edib firavan, Hr qanda eitdi bir tbibi, Glzarnn oldu ndlibi. zhar edib ona ehtiyacn, Bimarnn istdi lacn. Bimarna min tbibi-haziq, Bir rbt iirmdi mvafiq. Hr yerd ki, bildi bir nzirgah, Varb ona oldu xaki-drgah, ox l gtrb dualr etdi, ox nzr verib talr etdi. Ryil mlulun etmy ad, Min pirdn almad bir irad. www.ocaq.net49

Min gz mim etmn aikara.

Mn aqili-vqt olam, sn azad".

ox mkrlr tutuldu mmid, Edilmdi he biril ar, N ar qzayi-girdigar.

ox sehr olunub yazld tvid,

Bir gn dedilr ona ki: - "Ey pir! Almd sn bu qald tdbir Kim, Kby iltsn sirin, Ola ki, hqq ola dstgirin. Tvfi-hrm olsa ona hasil, Srgtlik ondan ola zail. Ursa hcri-mbark ba, Yumaya, gr ola qara da".

BU, MCNUN-BARNN KBY Z URDUUDUR V MNACATLA SVDASI ARTDIIDIR Ol pir bu xeyr i qlb chd, Ald onu zmi-rah qld, zmi-hrmi-ilah qld. n Kby girdi ol nikuxu Mcnuna dedi ki: - "Ey blacu! Tut Kby ruy, tat eyl! Tzim raitin da ql! xlas drst edib dua ql! Ola ki, qbul ola niyazn, Hq fqti ola arsazn. Bu yerd qbul olur dualr, Bu bqd bx olur talr. Ql tvb ki, hsni-mldir, www.ocaq.net50

Mcnuna mrttb etdi bir mhd.

Tmkin db riayt eyl!

Chd eyl ncat kim, mhldir". Sald n rx nyi-vq. Suz il kib cigrdn avaz, rz etdi binayi-Kby raz: - "Key sqfi blnd qdri ali! Mehrabi-azim ali! Ey qibleyi-hli-izz iqbal! Rxsari-zmin nbrin xal! Ey mzi-vfay kisvtin pust. Hmrngi-plasi-xaneyi-dust! Ey glbni-qneyi-ibadt, Snduqi-cvahiri-sadt! Ey daim olan mniml hmdrd,

Mcnun bulub ol mqamdn zvq,

mma n mnim kimi cahangrd! Kksn uran hcr kimi da, Zmzm kimi gzdn axdan ya! Peyvst siyh qlan libasn, Knlnd nihan tutan hvasn! Billah, kimsn bu yerd aiq? Syl ki, nisinm mvafiq. Olmu sn eq feyzi hasil, Qlm sni qibleyi-qbail. Ya rb, bu hrmsra hqin! Bu mbdi-prsfa hqin! Ql mnd binayi-eqi daim, Manndi-sasi-Kb qaim! Sal knlm drdi-eqdn qm, Hr lhzv hr zaman hr dm! vq il hmi zvqm artr! Hr qanda ki, alm ir qm var, Ql knlm ol qm giriftar! www.ocaq.net51

Eq ir mdam vqm artr,

Eq il hmi aina ql!

ndieyi-qldn cda ql,

Artr mn zvq vqi-Leyli, Daim mn onda ql tclli! oxdur bni-adm ir bidad, Et knlm vht il mtad, Bir mlkd ver mn qrari Ol zairi-Kbyi-inabt, strdi dua qlb icabt, Tyani-bladn etmyib fikr, Bu er idi hr dm etdiyi zikr: Kim, yetmy admi qbari".

QZL MCNUN-DLPZRNDR Ya rb, blayi-eq il ql aina mni! Bir dm blayi-eqdn etm cda mni! Az eylm inaytini hli-drddn, Yni ki, ox blalr ql mbtla mni! Olduqca mn gtrm bladn iradtim, Mn istrm blan, istr bla mni! Tmkinimi blayi-mhbbtd qlma sst Ta dust tn edib demy bivfa mni! Getdikc hsnn eyl ziyad nigarmn, Gldikc drdin betr et mbtla mni! Mn qandan mlazimti-etibar cah, Ql qabili-sadti-fqr fna mni! www.ocaq.net52

yl zif ql tnimi firqtind kim, Vslin mmkn ola yetirmk sba mni! Nxvt qlb nsib Fzuli kimi mn, Ya rb, mqyyd eylm mtlqmana mni!

BU, KBDN MCNUNUN MRACTDR V VHU L MSAHBTDR Bir-bir eidib szn atas, Bildi ki, qbul olur duas, fzun olur ol qm mlamt Mmkn deyil oluna slamt. ox qld fan nalv zar, Olundan midi ksdi naar. Ol pir qalb orada heyran. Mcnun tutuban rhi-biyaban, Tnha sfr ixtiyar qld, zmi-sri-kuyi-yar qld. Gndz gz ya hadiyi-rah, Gec yolu mi leyi-ah. Grdi-rhi-yari yad edrdi, Gh otura, gh dura gedrdi.

BU, MCNUNUN DA L MSAHBTDR V CAR OLAN EM L MNASBTDR Bir da iridi yolda nagah, Qddin libasi-vhm kytah, Tiind qabi-rx qan, www.ocaq.net53

Mzmr kmrind ll kan, Mnim sifti, libas faxir, Cibu bli dolu cvahir. Drya qlban ona tzrr, Eylrdi zxirsin tvqq, Shra edibn ona tvlla, Eylrdi mitin tmnna. Olmudu olara ata-an. Tzim il qlm onu hq yad, Quranda - "lcibal ovtad". Mcnun ona eylyib tamaa, Bir odlu srud qld ina. Olduqda srud il nvasaz, Ondan hm eitdi ksi-avaz, Sand ki, zil hmnfsdir, Dedi: - "Mn bir rfiq bsdir. Yz kr ki, yari-qar buldum, Gzdim bu chani yar buldum". Eq olun ona hm etdi rvn: - "Key guniin pakdamn! Suzi-cigrimdn oldun agah, hsnt-hsnt, barkllah! Bir aiqi-mbtla imisn, Drd hlin aina imisn. Da il olur hmi aiq. Bidad il gysn urub da, Drd il gzndn axdb ya, Noldu sn, byl mst olubsan, Qm damin paybst olubsan, Qan il dolubdurur knarn, N gldn ola bu lalzarn? www.ocaq.net54

Ol emlr eylyib rvan,

Snsn mn hmdmi-mvafiq,

Barn grrm olubdurur su, N srv qdin hvasdr bu? Gl, alayalm bu macray, Bir dm qoalm sda-sday!" n bir dm onunla alad zar; Drdi-dili-zarn etdi izhar. zm eyldi xaki-kuyi-yar, Leylinin evi olan diyar.

BU, MCNUNUN ZAL L MQALATIDIR V EQ BABINDA ONUNLA OLAN HALATIDIR Grd ki, bir ovu dam qurmu, Damin zallr z urmu. Ol dam cfayi-rxi-qddar, Bir ahunu eylmi giriftar. Boynu burulu, ya bal, hla gz nmli, can dal, hvalna rhm qld Mcnun, Knln qat glib bu bidad, Yumaq-yumaq dedi ki: - "Syyad! Rhm eyl bu mikbu qzal! Rhm etmzmi kii bu hal? Syyad, bu natvan qyma! Ql canna rhm, can qyma! Syyad, saqn, cfa yamandr! Bilmzsnmi ki, qana qandr? Syyad, mn bala qann! Yandrma cfa oduna cann!" Syyad dedi: - "Budur maam, Aman yaqn gedrs bam, www.ocaq.net55

Baxd ona, tkd ki-glgyn,

Qtlind bu seydin etsm ehmal, tfal yalma nolur hal?" Mcnun ona verdi cml rxtin, Pak eyldi brgdn dirxtin. Ol trf qzaln ad bndin, ad eyldi cani-drdmndin. z urdu zn qld fan, Gz srd gzn oldu giryan: - "Key badiygrd badnavrd! Nazik bdnil nazprvrd! Sn zinti-hr gili-zminsn, Gl kimi ltif nazninsn. Ey, sbzeyi-cuybari-vht! Tnha qoyma mni-zbuni, Oll mn dt rhnmuni! Gz bir ne gn mniml hmrah, nsan deyib etm mndn ikrah! Yam kimi getm emi-trdn, Ksm yan bu rhgzrdn! Srmnzilimizdn olma afil! Olsun bbyim qrargahn, k mc ab il giyahn. Ey emi-nigar yadigari! Shl eyl mn mi-nigari! Qldqda xyal emi Leyli, Sn ver mni-xsty tslli"! n ol, briyytin unutdu, Ahu hm onunla ns tutdu, Onun sbbil hm ox ahu, Shrad onunla tutdular xu. Sremeyi-emim eyl mnzil, Rna smni-bhari-vht!

www.ocaq.net

56

BU, MCNUNUN KBUTR RH-HALIDIR V ONDAN LTMAS-TDARKMAFBALIDIR Bir mnzil yetdi zar mztr, Bir damd grd bir kbutr Hr rvzni-dami bir dri-m, Min qm mtvcceh ona hr dm. Mcnun ona baxd yand can, Ya kimi cu gldi qan. Syyadna eyldi tzrr, Qurtarman eyldi tvqq. Syyad dedi ki: - "Mn fqirm. Fqr bu hmam tk sirm. Haa ki, bu mri-tizrftar Azad ola, mn qalam giriftar. Gr var is qiymtin da ql, Ondan bunu damdn rha ql! vvl mni eyl qssdn ad, Ondan bunu dami-qmdn azad!" Variydi qolunda bir dri-tr, ffaf dideyi-kbutr. Verdi onu, ald ol siri, ftadnin oldu dstgiri. Srtd qdmin emi-prxun, Onca ki, ayan etdi glgun. Hr dm ona rzi-raz edrdi, Min nmeyi-vq saz edrdi: - "Key tizpr blnd prvaz! rbabi-vfay mhrmi-raz! Bu rngi-libasi-nilfamn, nduhi mlamti-mdamn www.ocaq.net57

zhar qlr nianeyi-qm,

Kim qlrd sni siri-matm? Gr aiq isn sn ey changrd, Qama ki, mnm sninl hmdrd. Bir lhz mniml hmniin ol, Gncineyi-razim min ol! Bam tkn aiyan qll, Gz yam ab dan qll, Sn qasid imisn, ey hmam, Mndn hm ilt nigar nam! Gr, hicri-rxnd iztirabm, Peyamm ilt, gtir cvabm. Billah sri-kuyin gednd, Hr izginibn tvaf ednd, Yad eyl mni, svabma gir, Bir tvf svabn mn ver, Qon xaki-drin, ist dan, Ql zn danni bhan. Olduqca mcaln etm namus, Onca dedi ona hm qmi-dil Kim, qld onu hm ns mail. Banda olub b aiyan, Gndz olur oldu pasiban. Zatnda grb nianeyi-xeyr, Ram oldu bhaim ol fikar, Bir fvc yld var-var. Ol zar idi mlki-drd ahi, Xeyli-dd dam onun sipahi. Kim, z ksin sanrd yar. Dartb gy dudi-leyi-ah, Olmudu brdn yl bizar Hm vhi mtii oldu, hm teyr. Mndn yetir ol yar zminbus!"

www.ocaq.net

58

z saysin istmzdi hmrah.

BU, LEYL HVALATINDAN BR XBRDR V M UQ A Q TVARINDAN BR SRDR Saqi, mtllimi-xumarm!

Mtaqi-rabi-xogvarm! ftadliyim gr, etm ehmal, Rhm et, bir ya il lim al! zhar qlb sfayi-mrb, Bu bzmi eyldin mrttb, Bzm hlin nvbt il ver cam, Hm xas riayt eyl, hm am! Mcnuna hmin rab tutma, Leyliyi ki, sldir unutma! Dehqani-fsihi-farsizad, Bu gln byl dikdi imad Kim, ol mni-vfa bhari, Daqi-qmi-eq lalzari, Yni rvii-vfad mhkm, Leyli sdfi-cvahiri-qm Girmidi hsar gnc mannd, Urmudu aya pnddn bnd. N bir frhi, n bir niati, N kims il bir ixtilati, Bizar atadn anadn, Bigan cmii-ainadn. Yanna olurdu xublr cm, Prvansift hvaliyi-m, ad olmaa xatiri-hzini, ylnmy tbi naznini, Min trfc-trfc fsan.

www.ocaq.net

59

irin sz il kib biyan,

Eylrlr idi, zaman-zaman yad, Tqrib il, lhz-lhz bnyad. Ol trk qlb niat raht, Bir zvn eylyib craht, Eylrdi bhan il nal,

Dmzdi olar dn xyal.

Qzlar qaa vers vsmdn rng, Can gzgsn salard ol cng. Qzlar z qoysa nildn xal, Ol nil krdi rxt filhal. Qzlarda xyali-nqi-diba, Ol nqi-xyal il kiba. Onun li ki il prxun. N iynd, n ipkd meyli, Mcgan tkrdi k seyli. Qzlar qlb rizuyi-ziyvr, Gr rity kslrdi gvhr, Ol dxi krdi eylyib rk, Tari-bdnin gvhri-k. Mcnundan idi cnuni fzun, "Leyli" deyn, deyrdi "Mcnun!" Dnlr ki, gedib yanndan ol cm, Bir gud ol qalrd v m, Suzi-cigrin yan edrdi. m qmi-dil byan edrdi, Qzlarn li hnad glgun,

BU, LEYLNN RALA MACRASIDIR

V ONDAN AREY-DRD-DL TMNNASIDIR - "Key didsi bal, bar dal! www.ocaq.net60

Ba qaral, aya bal!

Gl, olal hmnfs mn sn, Razi-dili-zarin eyl rvn! N drd sni nizar edibdir, Alftv zrd zar edibdir? Badan ayaa ndir bu yanmaq, Dudi-dil dmbdm boyanmaq? N cinsdir slin, ey blak. Kim, abi-hyatn oldu at? rhi-dili-grm emi-tr ver! Srriteyi-razdn xbr ver! Hr lhz drsn iztirab, Hm at qrqsn, hm ab! N sehr qlrsan, ey shrxiz Kim, atin abdn olur tiz? Mn suxtdn hm olma qafil, Mnd dxi var bir mi-dil. Mn hm sn bnzrm vfad, Blk ne mrtb ziyad. Sn gec hmin yanarsan, ey zar! Mn gec v gndzm giriftar. Snd sri-hva ziyandr, Nisbt mn rahti-rvandr. Xodur sn sirrini, tkb ya, Mclislr iind eylmk fa. Knlndkidir dilind daim. Mn sabiti-rseyi-blaym, Ney kimi xzaneyi-hvaym. Olmam olur-olmaz il dmsaz, Bam ksilirs sylmn raz. Snd dxi tab yox, n hasil, Derdim sn sylym qmi-dil, Knln deyil vfad qaim,

www.ocaq.net

61

Doymaz cigrim bu rhi-raz. Ahm gtirr sni gdaz. Bir yar bu drdi eyldim fa, Olmad mn bu yolda yolda, Sbr eylmdi bu drd da, Qatlanmad, dd da-da. Ta qamayasan ira sn hm". min grrdi yox zban, Dm urmaa yox yannda can. Prvany rh edrdi razn, rz eylr idi olan niyazn. Yannda snin hm urmaym dm,

BU, LEYLNN PRVANY K F-RAZIDIR V ONUNLA FLCML ZHAR-NYAZIDIR "- Key, tairi-aiyaneyi-eq! Snsn rhi-eq iind sadiq, Aiqsn, mma tmam aiq. Bir grmy yar can verrsn, Bir zvq iki cahan verrsn. Xodur tlbi-vfad haln, Hr nec ki, hreyi-cahansan, Eq ir sramdi-zamansan. Mkl ki, mnim kimi olub zar, Mnc ola snd vqi-didar. Sn, seyrdsn hmi srmst, Dnlr sn dust hmniindir, Hicran mn mttsil qrindir. www.ocaq.net62

Srgteyi-ab daneyi-eq!

Guya ki, fnaddir visaln.

Mn dami-blad drd pabst,

Bir ly sn nisar edib can, Divar qmin qlrsan asan. Mn can il istrm km qm, Min can dilrm m ir hr dm. Mnc sn yox mi-nihani; Gr var desn, qan niani? Qan nmi-emi-krizin, Qan dmi-srd grmxizin? Qan sitm blay durmaq? Eq duruub cfay durmaq?" Prvand hm grrdi nqsan, Bulmazd onunla drd drman. Naar qlb thmml sbr, Ol ksr dilrdi qeybdn cbr, Yar geclr ki, emeyi-xab, Gzlr mnin qlrd sirab, Zlmat drdi nuri-bini, Aram bulurdu afrini, Yuxuya gedrdi yar yar, Drd hli hmin qalrd bidar, Shraya xard evdn ol mah, Kamnca qlard nalv ah. Fryadn edib blndpay, Razi-dilini aard ay.

BU, LEYLNN AY L MNAZR QILDIIDIR V XUR D KM VQ ODUNA YAXILDIIDIR Key, gah qdim kimi xmid! Gahi pr olan misali-did! Gh zahir olan mn qmim tk! www.ocaq.net63

Gh qaib nis hmdmim tk! ahiddir ona bu inqilabn Hicran il nizar olubsan, Srgteyi-ruzigar olubsan! Ey mhnti-eqdn xbrdar, Gr, tanr n, n mhntim var! Ql leyi-ahim nzar! Gr var is rhkin, eyl ar! Seyr eyl fzayi-hr diyari! Gz cmleyi-dt kuhisari! Gr qandadr ol mnim pnahim! ahim, mahim, midgahim! Hali-dilim ona rz eyl! Billah, nec grdn is syl!" Ta vqti-shr bu idi hali, Tvidn olmaz idi xali. Mri-shri knd avaz, Eylrdi bir zg nvh aaz: Xurid iridi sayeyi-mr! Dmdir dri-first ola msdud, Mkl grn byani-mqsud. Dmdir oyana yuxudan yar, rhi-qmi-drdim ola divar. Mn xtri-brci-itiyaqm, Mn mi-sraeyi-fraqm. Gndz hbsim, gec ncatim, Gndz movtim, gec hyatim. Olmu dnm gnm mtabiq Gn grmz imi blal aiq!" - "Key vay, tkndi mayeyi-mr! Kim, aiqisn bir afitabn!

www.ocaq.net

64

BU, LEYLNN SBAY PYAM-HVALIDIR V MD L DF-MLALIDIR Eylrdi sbay drdin izhar: - " Key badi-sba, dur indi, zinhar! El qafil ikn bu macradn, Sultan sna yetir gdadn. Gr munis qmgsar kimdir, Bizdn ki, usand yar kimdir. Knl kimin ildir tslli, Yadna glirmi hi Leyli? rz eyl ki: "Ey gzl hinah! Haqdr sn bnddn bu ikrah... vvl ki, bu dilfikar grdn, Hala ki, siri-dami-drdm, Manndi-xzan, zif zrdm. Meyl eylmisn mni-nizar, Dndis iradtin, n ar? Mn brgi-xzanm, olmuam xar, Sn taz bharsn tlbkar. Hr nec ki, xar xakisarm, Hm fqtin midvarm. Trk etm vatifi-mimi, Yad eyl mvddti-qdimi!" Bidar qalb misali-xtr, Eylrdi bu suzi il ivn, Ol dm ki, olurdu ruz rvn, Nm kimi prddar olurdu, Bir prd iind zar olurdu. Daim keirrdi ol cigrsuz, vqat bu rsm il b ruz. www.ocaq.net65

Bir tazv tr bahar grdn.

b ta shr ol bti-smnbr,

Peyvst krdi ol glndam.

ndieyi-sbh mhnti-am. BU, LEYLNN BAHAR YYAM SEYR-GLZAR

ETDYDR V GLZARDA MURADINA YETDYDR Bir gn ki, bahari-almaray

Zvq hlin oldu rahtfzay, Ayineyi-dvrdn gedib cng Dvr etdi zmini asimanrng. Feyzi-bi-kimiya srdn, Tsiri-mameyi-shrdn, bnm gl sad lli-nab, Glzar hva bir tkd, Shray bari-mik kd. Yadrd shab cal dan, Ol da il yard n ban, Zxmin urub kuf mrhm, Pambq yenilr ona dmadm. Sbz gl verdi mik bacn, Gl sbzy mlknn xracn. Xo rng il ydlar tcmml, Firuzv ll sbzv gl. Drk eyldi qn rmz iyma, Gl adna ad min mmma. Mzmuni-rubaiyi-nasir, Feyz olduu xlq oldu zahir. Susn vrqi uub hvay, Ol sbzy urayb axan cu, Flad gr verydi bir su, Fulad dmind can bulurdu. www.ocaq.net66

Ald xmi-bnfdn tab,

Hr sbzy kim, salard say,

mirsift zban bulurdu. Arayii-sbzdn zman Bnztdi zmini asiman. Xyrid irai-emi-alm, Gydn yer ddgnd hr dm, Thqiq edibn xb gmandan, Bilmzdi zmini asimandan. Glzarlar oldu irtabad, Hr yerd olundu bzm bnyad. Hr gud hr kim ald bir kam. Hr bqd hr kim idi bir cam. Leylinin anas grd mtlq, Yox Leyliyi-natvanda rvnq, Min qn ald, ol almaz. Srf etdi kuf tk dirmlr, Cm eyldi naznin snmlr, Shray xard ol nigar, Qld gl rz nvbahar, Ta qssv qmdn ola azad, Bir dm gl, oynaya, ola ad. Ol bir ne bikri-pakdaman, Hmrah olub oldular xuraman, zdn gtrb db niqabn, Rf eyldilr hya hicabn. Hr kim n bilirs lb ya lhv, zhar gtirdi etmyib shv. Gah eylyibn srudlr saz, Blbllr oldular hmavaz. Gah gstrib oynamaqda halt, imad yetirdilr xcalt. Lakin hvs eylmzdi Leyli, Olmazd bu lhv lb meyli. www.ocaq.net67

Meyli-gl srv sbz qlmaz,

Artrm idi bahar drdin.

Gl zvqi, rxi-nigar drdin. strdi frat il bir dm, Tnha tuta bir bucaqda matm. Ayrlmayb ol priliqalr, Artrd blasna blalr. n eyldi ksrt onu diltng, Neyrng il verdi onlara rng: Ta evd kilmy ndamt! Durun, qlalm trf-trf gt, Seyr eylylim hvaliyi-dt, Sancb bel naznin tklr, Cm eylylim gzl iklr! ox drmy hr kim olsa qadir, Oldur bu snmlr ir nadir"! Bir yaniya getdi hr priv, Dald rr, tutudu at, Tnha qalb etdi nalv zar, Qld gzn brv ghrbar. - "Key srvlr eylmn iqamt,

BU, LEYLNN BR L ZHAR-NYAZIDIR V EQ BABINDA KF-RAZIDIR br il tkllm etdi aaz: - "Key ahim il hmi hmraz! Gz yan il gy yetrsn, Sanma mni-zardn betrsn! rz eylm rd brq baran, Fryad qlb dmi-shrgah, flak knd leyi-ah, www.ocaq.net68

Bhs etm mniml, ruzi-hicran!

Seylabi-sirik ednd cari,

Gl, gr mni-zari-biqrari! Ey br, hr ksilnd suyin, Dryalr tkm abi-ruyin! Al suyi bu emi-xunfandan, Dryalr hm bala ondan! Ey br, mn dmi vfa ql! Dd sn hactim, rva ql! Var ol z gl nigar mndn, Zar ala v syl yar mndn: Key trf nigari-nazninim! Vey arizuyi-dili-hzinim! Gl gr ki qmind nec zarm, Snsiz nec zar biqrarm! Gl gr ki, ndir qmind halm, Rngi-rxi-zrd ki-alm! Can bari-bdn gtrmz oldu, Gz rngi-vcudu grmz oldu Canm can, gzmn ira, Rhm eyl ki, gldi rhm a! Mn bilmz idim, bla imi eq, Bir drdli macra imi eq. Derdin ki: bla yolunda frdm, Eq ir sn riki-drdm. Saldn mni-xstyi bu hal, Drd mni eyldin hval! Hr drd ki, var Leyli ald, Mlumdurur, sn n qald? Ey, mrd mnm, - dey uran laf Tut kim xs xari-rhgzarm, Torpaq kimi yolunda xarm, Xuridi-cmaln, ey mhi-nv, www.ocaq.net69

nsafmdr bu? Qan insaf!?

Topraa nola buraxsa prtv? Barani-vsaln, ey dri-nab, Qlsa xs xar nola sirab? Olma meyi-qflt il mlhu; Hmshbtin eylm framu! Ey yari-mvafiq vfadar! Ey mn kimi v mn szavar! Gl yanma ksm ainalq, Yaxm olur bu bivfalq? Derlr sni aiq, ey niku ru! Aiqlr bylmi olur xu? Hr kim grk z iind kamil, Aiq n rva ki, ola kahil? Aiq grk olmayb qrari, Tvf ed mdam kuyi-yari. Dmz bu yana snin gzarn, Var ola mgr bir zg yarn? Yarn mn ism? Mn nzr ql! Gahi bu yanaya bir gzr ql! Gr snd olan frati-dil, Bir dm mn olsa idi hasil. Geysuyi-mslsl girehgir, Boynumda gr olmasayd zncir, Vr balayayd bndi-xlxal, Qeyd il ayam mh sal, Eyb il kilmsydi adm, Billah bu idi hmin muradm Kim, say misal sndn, ey nur, Olduqca vcudum, olmayan dur! mma n edim? siri-qeydm, Bildirmy mehnt mlalm Bu er yetr byani-halm: www.ocaq.net70

Bir boynu, aya bal seydm,

BU QZL LEYLY-DLPZRNDR Eq damin giriftar olal zar olubam, N bladr ki, ona byl giriftar olubam? Dil demkdn ksilib, tn hrktdn, vh kim. Knci-qmxany bir surti-divar olubam. Qdrtim yox ki, qlam kimsy rhi-qmi-dil. yl kim, arizeyi-hicrl bimar olubam. Hzrim tndn ol qayt yetmidir kim, Yar yar olub yarm il yar olubam. Demzm dxi: "Sn aiqm", ey gl! Zira Sn aiqliyim izhar edli xar olubam. ql-sbr-dil din getdi bihmdillah kim, Sfri-sahili-dryay sbkbar olubam. Yox, Fzuli, xbrim mtlq zmdn, bs kim, Valehi-nqi-xyali-rxi-dildar olubam.

BU, LEYLNN KN-QMD GRYANLIIDIR V MCNUNUN VADY-EQD SRGRDANLIIDIR Zar alar ikn bu rsm ol mah, Bir trf sda eitdi nagah. www.ocaq.net71

Bu nkt ibartind mzmun:

Bir kims oxurdu eri-Mcnun, - "Key nyi-eqdn uran dm! Mcnunu saqnma Leylidn km! Mcnun il Leylini brabr Gr kims deyrs, qlma bavr! Leylid gri drd oxdur, Leyli li iyndndir fkar, Mcnuna qlnclar eylmz kar. Leyli istr ki, ksil qm, Mcnun qmin artrar dmadm. Leylini edr hrir dilgir, Mcnuna verr niat zncir. Mcnundur olan qm giriftar, Leyli kim olmu ola qmxar? Mcnuna yetr iknceyi-tb, Leyli kimdir tbib, ya rb? Mcnundur siri-dami-Leyli, Leyli kim salm ola meyli?" Leyli tutub ol trany gu, z nmsin eyldi framu. Thqiq il bildi bu hesabi Kim, yox rrind l tabi. lbtt, blav drdi grdun Mcnuna veribdir ondan fzun. Mcnuni-hzinc drdi yoxdur.

BU, LEYLNN BN SLAMA GRFTAR OLDUUDUR V YARDAN MHRUM V MQYYD-YAR OLDUUDUR Memari-sraeyi-ibart www.ocaq.net72

Byl bu evi qlr imart:

Kim, seyrdn olmayb tslli z mnzilin dnnd Leyli, Vermidi zn drl ziyvr, Hr ziyvr bir ntic mzmr. Ta mhv ola gzdn axdan xun, Hm kmlyi, hm donuydu glgyn. Ta kim, ola dudi-ah mannd, Ta kim, ola svti-nal pamal, Qullanm idi sdal xlxal. Ta olmaya k zd mlum Rxsarna ll idi mnzum. Rna baa srpbn lklr, Nazik bel sancban tklr, Prvansiz eylmzdi min, Eylrdi dri-sirik cmin. Rna-rna yrrd ol mah, Bir kl il kim, tbarkllah. Ol srd var idi rbd Mnzuri-azim ali, Mqbuli-kabiri-hali. draki-blnd hsni dilk, tvari xcst, siyrti xo, Vermi hq onun olan muradn, Bir mtbr sld, nsbd, Balanm idi bnf srbnd.

Bxt bni Slam qlm adn. Ol trf hmayi-vci-iqbal, Asud zmir farilbal, Ov qsdin eylmidi prvaz, Altnda qab, lind hbaz. Bir rahgzrd ol nigar, Urad v qld bir nzar, www.ocaq.net73

Can cigrind qalmad tab, Trk etdi zimti-ikar, Gldi ev, getdi ixtiyar.

Mhv oldu, nec kim, odda simab.

Trh etdi binayi-rsmi-peyvnd, Tdbir il buldu bir xirdmnd Kim, ltf il sz qlanda tqrir, Tqriri verrdi da tyir. nam edibn ona bsi mal, Leyli tlbin qld irsal. rt eyldi ol blnd xtr Kim, olsa bu kami-dil myssr Srf eyly gnc mali-alm, Canan yolunda, blk can hm. n gldi bu razi-dil byan, Oldu ona raz ata-an. Ol Mtriy verildi Zhr, ayst grld Mah Mehr. n bni Slam yetdi peyam, Tnbihi-niat mcdeyi-kam, Dryayi-niat gldi mvc, Ba kdi nihali-bxti vc, Mxzn-mxzn cvahir ad, Xrmn-xrmn nisar sad. Ad dri-gnci-gvhr zr, Fqr hlini eyldi tvangr. Ol srvin aya bal oldu, Azad ikn adal oldu.

BU, NOVFLN MCNUNLA MQDDMEYXTLATIDIR V OL CVAHR-PAKDN NBSATIDIR www.ocaq.net74

Saqi, yen qsdi-can edr m, Ver cam lbalb dmadm! Biks qalbam mni-sbkray, Sn eylmsn mn mdd, vay! Mn iftnin pnah oll! Bikslr midgah oll! Chd eylv qlma bir i hd, Vr hd elsn vfay ql chd! miri-mbarizi-fsan Bu rzmd byl batd qan Kim, var idi bir xcstfrcam, Ol srd adil nikunam, Tiil msaf mkli hll, Mrufi-zman, ad: Novfl, Hm eq yolunda ox ygrm, Hm ox sitmi-zman grm. Bzmind misali-drri-mknun, Bir gn oxunurdu eri-Mcnun, Qaytd byndi trzi-pakn, Mzmuni-klami-suznakn. Sordu siftin, dedilr: - "Ey ah! Aft qlbdr onu bir mah. Rsvalq edib zn pi, Dam dd il gzr hmi". Novfl qlb arizuyi-Mcnun shab il qld zmi-hamun. Bir gud grd zar mhcur, Hal nsqi-slahdn dur. trafn teyr vhi alm, n daireyi-siba-hail, Qt etdi, sph grb slasil, www.ocaq.net75

Vht onu bir hsar salm,

Mcnuna yetidi ol vfadar, Asari-tlttf etdi izhar: - "Key xst, ndir bu kdiyin rnc, Virand zaye etdiyin gnc?! Vhi n bilir snin mqamn? Hmcinslrindn ist kamn! Hal hlisn, ist hli-hali, Shralar dm labali! Dvlt dilsn, hmadn ist, Gnc istsn, cdhadn ist! Qm km ki, mn olunca mxar, Yarn sn nqrib olur yar. Gr olsa zr il i srncam, Yk-yk tklim zr, alalm kam, Vr olsa rz msaf mhtac, Biz qan tklim, sn eyl tarac, Ancaq ola gr mniml hmdm, Mn kim sninm, snindir ol hm".

BU, MCNUNUN NOVFL L DRD-DL DASIDIR V RH-TFSL-MACRASIDIR Mcnun dedi: - "Ey yeganeyi-hd! Tdbirim oxlar etdilr chd, ox hli-zaim etdi tdbir, Olmad pri bu div tsxir. Topraqlr tkld ox zr, Olmad bu kimiya myssr. Snd bilirm ki, ltf oxdur, Srm bilirm ki, artrr nur, N faid, gz gr ola kur? www.ocaq.net76

N sud, mnd bxt yoxdur,

qbalma yoxdur etimadm,

Mkl grnr mnim muradm. Ah r qlasan bu l iqdam, Ryinc i olmaya srncam, Hm dustum olmaya mn yar, Hm dmn ola n dust kim var. Bxtim, bilirm, mnim yamandr, Sud istdiyin mn ziyandr. Bxtim siftind bir qzl var Daim qlram mn onu tkrar:

BU QZL MCNUN-ZARNDR Vfa hr kimsdn kim istdim, ondan cfa grdm, Kimi kim, bivfa dnyada grdm, bivfa grdm. Kim kim, drdimi izhar qldm, istyib drman, zmdn hm btr bir drd onu mbtla grdm. Mkddr xatirimdn qlmad bir kims qm dfin. Sfadn dm uran hmdmlri hli-riya grdm. gr su damnin tutdum, rvan dndrdi z mndn, V gr gzgdn umdum sidq, ksi-mdda grdm. Ayaq basdm dri-mmid srgrdanlq l verdi, Hnr srritsin tutdum, limd cdha grdm. Mn gstrdi grdun, tir bxtim kvkbin yz gz,

Mni-bdbxt ona hrgah kim baxdm, qara grdm. Fzuli, eyb qlma z evirsm hli-almdn, www.ocaq.net77

Ndn kim, hr kim z tutdum, ondan yz bla grdm.

BU, NOVFLN MCNUNA MDVARLIQ VERDYDR V HSN-MSAHBTL RZASINA GRDYDR Novfl dedi: - "Ey dibi-kamil! Feyzi-nzrimdn olma afil! Lillahilhmd qeyrtim var, Qeyrt qdrinc qdrtim var. Sn chd el ki, yar ola hl, n yardr hl, kardr shl". Mcnun hm mid il olub ad, Trk etdi triqi-tbi-mtad, Hm sildi bari-frqi-geysu, Hm eyldi qt naxun mu. Hm cismin verdi ziybi-cam, Hm bana ziyvri-mam. Bzmi-trbi-mqam tutdu, Meyli-trb etdi, cam tutdu. Novfl hm olub mlazimi-hd, mdadna qld can il chd. Ald l mkbar xam, Leyli hmin yazd nam: - "Key taifeyi-blndpay! Biganlik etmn ainay! Edib mni iltifat mmnun, Leylini edin rfiqi-Mcnun! Ol lal is, bu nstrndir, imad is ol, bu narvndir. Ol buna, bu onadr sazavar, Ey hli-rz, ndir bu azar!? www.ocaq.net78

Kam olsa nizasz myssr, Vr olsa bu xeyr id txir,

Ha, gnci-dr xzaneyi-zr! Ha, tni-sinan zrbi-mir!" Ol qvm rvn oldu hval, Oldu bu cvab olardan irsal, Kim: - "Bizd cnun lac yoxdur! Divanlr ehtiyac yoxdur. Gnc dr eylm tfaxr! Bsdir biz gncimizdki dr. Laf il qlncdan urmal dm! Ki, var qlncmz bizim hm!"

BU, NOVFLN LEYL HML RZM ETDYDR V RZMD QALB OLMAYIB SLH ZM ETDYDR Novfl ki eitdi bu cvab, Trk eyldi ahid rab, m etdi sipahi-binihayt, aldrd nfir kdi ryt. Ol qvm hm oldular xbrdar, m eyldilr sipahi-xunxar. Rf oldu iki trfdn azrm, Hngameyi-rzmi etdilr grm. Bir sbh ki, qld xosrovi-Rum, am hlin Hind fthini um; Syyardn ald mehr meydan, ald qlcn, gtrd qalxan, Gn xncri oldu aikar, trncsift ol iki lkr www.ocaq.net79

Grdun zirehini etdi par,

Bir-birin durdular brabr. Gh niz qlrd cavsitanlq, Ol bnzr idi qdi-nigar, Bu qmzeyi-dilfiribi-yar. Eylrdi zbani-tni-mir hvali-dm vcuda tqrir. hvalna xalqn alayb zar, emi-zireh olmu idi xunbar. Grz il olurdu xrd hr su, Cvnlr stxani-phlu. Rzm oldu bla yal bir mi, Rd brqi tfng il ti. Gstrdi gzar grz peykan, Qalxanda zireh, zirehd qalxan. Mcnun olara qlb nzar, kmidi zn bir knar, Durmudu lmmisal bibak, Bir rsd rmsar qmnak. Ol lkr n dilrdi nsrt. Bunlar il hay-huy edrdi, Fth onlara cstcuy edrdi. Bu lkr ona min qmxar, Ol talibi-fthi-lkri-yar, Gr z siphind grs mqtul, kr eylmy olurdu mul. Vr grs qtili-qvmi-dildar, Drd il qlrd nalv zar. Sbz kimi, olsa gr myssr, z lkrin urard xncr. Bir kims dedi ki: - "Ey siyhruz! Xsmini dilrmi kims firuz? www.ocaq.net80

Gh navk edrdi xunfanlq.

kmidi bu lkr ir ryt,

Biz can qlrz yolunda pamal, ql bu i eylmz dlalt, Gr aqil isn, ndir bu halt?"

Sn dmn n dilrsn iqbal?

Mcnun dedi: - "Mn fdayi-yarm, Vslin onun midvarm. n lkri-yardr qlan rzm, n dust sipahidir edn cng, Dmnliy xo deyildir ahng. Xodur ki, bulam visal frst, Yarm trfind ola nsrt. Canm ola dust dilpziri, Ya ktsi ola, ya siri. Bu mrkd niatmndm, Ol silsild siri-bndm. Mkl i olmuam giriftar, yarm yar yarm yar. Gr qtlim dust ks mir, Xonud deyilmiym bu hal Kim, can verm, yetm visal". n byl cvab eitdi sail, Ol fzl kmal oldu qail. Gldikc olub ziyad aub, Az qald ki, Nofl ola mlub, lqiss, myssr olmayb kam, Ol gn cdl oldu sbh ta am. n oldu yan tliyi-b, Meydani-sipehri tutdu kvkb Asayi hasil oldu frst, Can almaa verdi mrg mhlt. Hr sf bir arada tutdu mnzil, www.ocaq.net81

Ol rzm n layiq eylmk zm?

Yox mnd rizadan zg tdbir.

Bir-birin qondular mqabil.

Hmdmlr razn ad Novfl, Kim: - "Mkli-halm, qln hl! Mn ci-hli-ruzigarm, Xuridi-sipehri-karzarm. Yox kimsd tabi-tii-tizim, ndieyi-taqti-sitizim. Bu rzmd bilmzm ndir hal Kim, fthim nsrt eylr ehmal? lbtt ki, hq rizasdr bu, Bir hli-hqin duasdr bu". rz eyldilr ki: - "Ey chandar! Mcnundan olubmusan xbrdar? Biz can qlrz onun fdas, damzadr onun duas. Biz qsd edriz onun muradn, Ol dmn balar etiqadn". Novfl ki, eitdi ol klam, Qalmad ol mr ehtimam, lbtt, duas mtbrdir. Bildi ki, myssr olmaz ol kam, Tsir qlr dua srncam. n vsl deyildi hkmi-tqdir, Mkl ki, sr verydi tdbir. Vhm etdi ki, mnkis ola hal, Rzmind mbark olmaya fal. Kirdarn grmdi mnasib, Nzr etdi ki: gr olursa qalib Trk ed bu mr n inadn. Zikr etmy dxi Leyli adn, Bilmidi ki, sahibi-nzrdir,

www.ocaq.net

82

BU, NOVFLN KNC NVBT RZM EDB QALB OLDUUDUR V VFAY-HD KAZB OLDUUDUR n ti kib mbarizi-Rum, am hlini etdi mr mhkum. Fth oldu sipahi-trk mnsub, Oldu rbin sipahi mlub, Adtc yen ol iki lkr, Rzm etmyi etdilr mqrrr: Ti ald lin phlvanlar, Balar ksilib tkld qanlar. Can eyldi trki-xaneyi-tn, Ol xmaa ad tir rvzn. Balarda blani ox grb ql, Bir zg mqam eyldi nql. Peykan zireh ir oldu peyvnd, Gl axlrind qnmannd. lqiss, xilafi-rzmi-vvl, day mzffr oldu Novfl, Xsm etdi qbul hkmi-tat, Baland tzrr fat. Leylinin atas ad ban, Doldurdu gzn qanl yan, cz il dedi ki: - "Ey xudavnd! ahnhi-adil xirdmnd! Gr Leyli ndr iztirabn, krah il vermzm cvabn. mma rh rsmdir mqrrr, Bir vrt eybdir iki r. Leyli bu hmd namizddir, qd il mqyydi-bddir. n hkmn edr bu rsmi pamal, www.ocaq.net83

Bari, onu eyr verm, sn al! Glbrgimizi hvay verm! Namusumuzu fnay verm!" Novfl dedi: - "Ey gzid raf! Yox mnd xilafi-dl insaf! Mn mhz mrvvt vfaym, Gncineyi-gvhri-taym! Bidad sitm deyil arm, dl ir tmamdr yarm. Mn hm xcilm bu macradn, Acizlr qldm, cfadn. Hqqa bu deyildi etiqadm Kim, hasil edm mn z muradm. Bir snma mumiya dilrdim, Bir xst n fa dilrdim. Grdm grnr bu mr mkil, Bimar deyil lac qabil. Bidaddn olmuam piman, Glmz gzm yal maln, Maln snin olsun yaln. Var, indi sn eymn ol xtrdn, Minbd tvhhm etm rdn". Bunu dedi, ad alti-rzm, z mmlktin eyldi zm. Ol srvr tn etdi aaz: - "Key bihud qvln qrarn! hdind bumudur etibarn? N faid sikksiz dirmdn? N sud nticsiz krmdn? Sayn uludur, vli, n hasil? Kim, feyz dmind oldu zail". www.ocaq.net84

fv ed mgr bu shvi sbhan,

Mcnun dri-etiraz edib baz,

Hr nec ki, etdilr mraat

Kim, "eylylim buna mkafat, Ondan yegin edlim, sn yar, Asan iini gl etm divar!" Mtlq sr etmdi ona pnd, Znciri-hva qaan tutar bnd. fan kib etdi xirqsin ak, Shralr dd zar qmnak.

BU, MCNUNUN ZNCR ZN MQYYD ETDYDR V BHAN L LEYL TRFN GETDYDR Bir gn shr ol mcaviri-dt, Eylrdi gruhi-vhl gt, Bir piri-hzin grnd nagah, Zncirli bir sir hmrah. Ol piri-hzin sordu an Mcnunun sir yand can,

Kim: "Bu n sirdir, byan et? Crmin mni-mcrim yan et!" Sirri-dilin etdi pir rvn Kim:- "Dustdur, deyil bu dmn. Mn xstv bsteyi-yalm, Fqr il iyn iksthalm. Avarv xar drbdrdir. Bir ruzi n olub fsunsaz Hr dm qlrz fsunlar aaz. Ta hasil ola mai-tfal, Bir bddir, bu grdyn hal: Bu qanlla qlbdr iqrar, www.ocaq.net85

Bu hm mni-zardn betrdir,

Sahib diytm mn bu xuni, Gr vchi-ma n fsuni. Ta kim, gzib eyly gdalq, Bndin qla girehgalq;

Mn eylmim bunu giriftar.

Hr n qazanr gznd ev-ev, Tqsim edriz arada cv-cv. Qismtd hm etmiiz qrar, Mn yaryam bu xs yar". Mcnun dedi: - "Shv edibsn, ey pir! Divanlr grk bu zncir. Gl hactimi mnim rva ql, Bnd eyl mni, bunu rha ql! Sayn tk olub sninl hmseyr, Mn hli-krmdn istyim xeyr. Hr n ylrsa bi, ya km, Varn sn eylyim msllm. Qsdim bu ki, eylym mni-zar, Evdn-ev seyr Mtrivar. ayd ki, bir evd ola mmkn, Ol Zhry olmam mqarin". Pir oldu midi-nf il ad, vvlki sirin etdi azad... Zncir girib rmid Mcnun, rbabi-cnun verdi qanun.

BU, MCNUNUN ZNCR RH-QMDR V BYAN-SLSLEY-LMDR Ol silsily olub hmavaz, Alard ki: - "Ey, mniml hmraz! Sn gnci-blay cdhasn! www.ocaq.net86

Srriteyi-mhnt blasn! Trpndikc xar fann!

rhi-qm var min dhann, Badan-ayaa dlik-dlik tn, Knlndki raz etdi rvn! Ey mntziri-nzareyi-yar! Nzzareyi-yar min gzn var!" Gzmk hvsil xan-xan, Ol pir il oldular rvan. Tovfiq olub onlar il hmrah, Leyli hmi grnd nagah. Mcnun rsni lind ol pir, Ev-ev hmi gzrdi bir-bir: Leyli evin iridi nvbt, Ol xsty qalib oldu heyrt. Srgteyi-alm oldu pabst, Meyxan nnd dd srmst, n kdi bir ixtiyarsz ah, Leyli ev iind oldu agah; Bir ah il qld xeymsin ak, Mzlumuna ad emi-nmnak. Grd ki, grnmz olmu ol zar, Olmu qm il zif bimar. Qa kimi qamti bklm, Cismi qm iind can bihi, Drki, nzri, qmi bdihi. Didar il ol hi-ltaft, Mehmanna eyldi ziyaft. Razi-dili-zarn etdi ifa, Bu eri bdihi qld ina: Ya kimi peykri tklm,

www.ocaq.net

87

BU Q3L LEYL DLNDNDR Yar rhm etdi mgr nalv fanimiz Ki, qdm basd bu gn klbeyi-hzanimiz? k baran mgr qld sr kim, nagah Bitdi bir axi-gli-taz glstanimiz? Biz ah atinin yand ondan bilinir Ki, ira eyldi rvn bi-hicranimiz. Bu visal yuxu hvali demk mmkn idi, gr olsayd yuxu dideyi-giryanimiz. Bir xyal ola mgr grdymz, yoxsa nigar, Mtlqa xatir glmz ki, gl yanimiz. Yar mehmanmz oldu glin, ey can knl, Qlalm srf nmiz var is mehmanimiz! Dilbrin can imi qsdi, Fzuli, gl kim, Can verib dilbr, minnt qoyalm canimiz.

HVALIN BLDRDYDR V ETDYDR

BU MCNUNUN LEYLY MQABL OLUB

FRSTL RAZ-PNHANIN YAN

Razi-dilin aikar qld,

Mcnun ki, ona nzar qld,

kdi flk fan ahi Sultannn oldu dadxahi: www.ocaq.net88

- "Key qdri blnd padahim! Frman mxaliftmi qldm? day mvafiqtmi qldm? Bdxahlrinmidir bu tdbir? Qmmazlrinmidir bu tzvir? Mn mtqidm bu asitan, Ya rb, nola rddim bhan?

Bildir mn kim, ndir gnahim?

Kimdndir ola, bu mkr hiyl? Kim oldu ola buna vsil? Ta xaki-drindn olmuam dur, Aftv xsthal rncur, Gahi krm iknceyi-qm, Gahi oluram blay hmdm. Tnha ker oldu ruzigarm, Shrad n munis, n yarm. Sn xud gzlim, qmim yemzsn, "Ol ift qandadr" - demzsn. Mndn bu tafln cbdir, Guya ki, nianeyi-qzbdir. Mn byl nen zbun xarm Ha gldim, gr gnahkarm, kdm yer grdnimd zncir, Bismillah, gr olursa tzir, Frman sndn, qbul mndn, Olma gzlim, mlul mndn! Zlf mc, xncr rsn bs, Hkmn yerit, hm as hm ks! Gr arada bir qbar qoyma, Tzirim eylsn tlll, ldr mni rmsar qoyma! Lazm mni ldrr tafl. Ey lal zar nbrin muy! www.ocaq.net89

Gncin cmal mar-geysuy! Ta zlfn olmuam giriftar, Qm silsilsin paybndm, Divanlr ir srblndm. Svdad dnb ziyan sudim, Peyvst bu erdir srudim: Znciri-cnun rbtim var.

BU QZL MCNUN DLNDNDR Kfri-zlfn salal rxnlr imanimiz, Kafr alar bizim hvali-prianimiz. Sni grmk mtzzir grnr byl ki, k, Sn baxdqda dolar dideyi-giryanimiz. Cvr ox eylm kim, olmaya nagh tkn, Az edib cvr cfalr qlban canimiz. skik olmaz mimiz bunca ki, bizdn qm alb, Hr gln qmli gedr, ad glib yanimiz. Var hr hlqeyi-zncirimizin bir az, Mttsil vermy ifa qmi-pnhanimiz. Qmi-yyam, Fzuli, biz bidad etdi, Glmiiz cz il dad etmy sultanimiz.

TMAMY-SXN Bir lhz qlb bu rsm fryad, www.ocaq.net90

Sultanin zlmi-eqdn dad, Zncirini etdi par-par, Tutdu yen xlqdn knar, ndami ikst, emi nmnak, Rsvav xrab mst bibak. Ardnca qoun-qoun uaqlar, hvalna kim glr, kim alar.

BU, MCNUNUN KORLUQ BHANSL DLDARI CMALIN GRDYDR V DDEY-MDN TUTYAY-MQSUD YETRDYDR Bir gn dxi ol bhanprdaz, Bir zg bhan qld aaz: Balad iki gzn ki, kurm, hvali-chan biurm. rz eyldi zf binvalq, Tqribil zmi-yar qld, Leyli evin gzar qld. Ol dusta zahir eylyib raz, - "Ya dust!" deyib, yetirdi avaz. Leyli ki, eitdi ol sdayi, Bildi eigindki gdayi. Evdn xb etdi rzi-didar, Qld sdq zkati-rxsar. Pnhan baxban ol afitab, Mcnun yen gldi bu xitab: - "Key xali-siyah gz svad! Can arizusu, knl murad! Gr bal is gzm rvadr; www.ocaq.net91

Ev-ev gzib eyldi gdalq.

Sremeyi-lcceyi-bladr. Seylab gedr tmam alm.

Bnd eylmsm nn dmadm, Gz kim, sni eylyib nzar, Risva qlr hli-ruzigar. Thqiq edibm ki, dmnindir, Mn qydm ona, riza snindir, Drgahin baladm gtirdim, Ba zr ayana yetirdim. Ey qmzv lli hd mir! Xah fv el onu, xah tzir. Drgahin gldiyimd, ey hur! yrtdi mn qmin ticart, Srmay idi gzmdki nur, Yz kr ki, qlmadm xsart, Gz nurini xaki-pay verdim, Az cinsimi ox bhay verdim. ahim, nzr et mni-gday! Biganlik etm ainay! Can bana, m nihal tikdin,

Tn mlkn, drd toxmu kdin! Ol toxm nihal nf hasil, Oldu nmi-k suzii-dil. Gl mlkn, bana gzr ql, Mhsul mnafe nzr ql". Bunu deyib ol qrib heyran, Tutdu rh-badiy kmakan.

BU, BN SLAMIN LEYL VSLN RAB KAZB OLDUUDUR

OLDUUDUR V BU DVAD SBH-MD

www.ocaq.net

92

Saqi, biz rahti-rvan ver!

Canszlara himmt eyl, can ver! Ql mst bizi meyi-muandan! vvl xo xrrm eyl, ondan Sor kim, necdir sbati-alm, ncami-frh, nhayti-m. rxin rvii qrarszdr. ox kimsn gnc n kr rnc, Qeyrin onun nsib olur gnc. Gr onu ki, hr nihali-srk Sudndir srf eylr at. Tqdirdir sl mri-mnsub, n bni Slam bildi hali, Meydani-murad grd xali, m etdi kabirin diyarn, yann hli-ruzigarn, Gndrdi nikah n bsi mal, rt etdiyin etdi cml irsal. Min zrrin nl sbi-tazi Misriv raqiy Hicazi. Min cariyv ulami-ziba, Piraylri hrir diba. Min naq nbat qnd ykl, Nsrin drili, bnf tkl. Min tbl bir nbr mk, Yz yk ghri-tr zri-xk. sbabi-nikah olub rvan, Kabini ksildi nqdi-can. Leyli bu cfadn oldu agah Kim, buldu bharna xzan rah, mmidi gzn doldu topraq, Xodur bu ki, talib ola mtlub. Dnya ii etibarszdr,

www.ocaq.net

93

Mqsudi-nihali tkd yapraq. ksi-qrz oldu surti-hal, Gl istr ikn satad xar, Nur istr ikn tutudu nar, fan il matm etdi suri, Matmgd mhfili-sruri. Mat dilrdi-zlf xaln Artrmaa ziyb il cmaln, Ol ah sirik il dmadm, Xal gm edrdi, zlfi brhm. ymzdi hilali vsmy ba, Gzdn gedirrdi srmsin ya. Geysusi krdi andn sr, Gzguy kdr verrdi ahi, Zlmati-xt istmzdi mahi. Pabusin bulmayb hna dst, Etmidi onu m il pabst. klil rxi urard at, Buyi-xo ona glirdi naxo. Tn tiknindn etmyib bak, Gl kimi qlrd geydiyin ak. Hr lhz qlrd ah fryad, Derdi ki: "lindn ey flk, dad! Dvranna bal etiqadm? Vslini tvqqe etdiyim yar, Billah, bu deyil, yanlma, zinhar... Ol - nqi-shifeyi-vfadr, Bu - trzi-crideyi-fnadr. Ol - qrqeyi-bhri-zvqi-candr, Bu - mhvi-tnmi-cahandr. www.ocaq.net94

dbar mbddl oldu iqbal.

Bir bar idi grdnind gvhr.

Sndn bumidi mnim muradm,

Ol - xeyr yoluna rahbrdir,

Bu - balad triqi-rdir. Canansi n ol dilr can, z can n dilr bu canan. Mn onunam, ol mnim zldn. Saxla bu laqyi xlldn. Ey rx! Bu qd olanda mhkm, Blk yox idin arada sn hm. Gl trki-tllb sitm ql! Tanrn arada gr, krm ql! Verm qviy zif maln! Dmnlr dustlar hlaln! Mcnunumu sanma kimsdn km, Bir mrdi-rhi-bladir ol hm. Ey bni Slam-bisrncam! Bilsn sn mkr edibdir yyam; Mcnuna qoyubdur ad - Leyli, Eylr sni ad il tslli. Sn kami-dil ist, mn blaym, Sn gnc dil, mn cdhaym. mma demzm iin xtadr, Nisbt mn qayti-tadr. Qurtar mni atadan-anadan, Bir m yeg olur iki bladan!" Drd il qlrd nalv ah, sbabi-tcmmlndn ikrah. Dvrandan edib fan fryad, Bu eri oxurdu ol prizad:

BU QZL LEYL DLNDNDR Xilafi-ryim il, ey flk, mdar etdin! www.ocaq.net95

Mni, gl istr ikn, mbtlayi-xar etdin! Mruri-mrd bir dnmdin muradimil, Dn-dn mn zlm etmyi ar etdin! hantimd ndir bilmzm muradn kim, zizi-alm ikn xar xakisar etdin! midvar idim vvl ki, bir niat grm, Binayi-mhntimi indi stvar etdin! Cfa lil qlb ak prdeyi-sbrim, Nhan olan mimi xlq aikar etdin! Vfad vermy can vermdin mn mhlt, Mni bu hd vfasnda rmsar etdin! Bir zgni mn yar eylmkl sn guya Mniml yar olan zg il yar etdin! Mgr bilindi, Fzuli, sn flk hal? Ki, varn bu chann yox etibar etdin!

TMAMY-SXN Ol nv grnlr iztirabn, Tzyin ciladn ictinabn, Eylrlr idi gman ki, ol zar, Bir zg blaydir giriftar, Qlmdr ol afitabi mztr,

Hicri-pdr fraqi-madr. Derlrdi: - "Haqqndr, ey smnbu! www.ocaq.net96

Tutmudun atan-anan il xu, Hala ki, bulardan ayrlrsan, fanin hi mn, yoxdur, Sn kimi yanan fraq oxdur. mma, bu imi xlq adt, Sn hm cz eylm ziyadt. Qz daim ata evind qalmaz. Peyvst anaya mehr salmaz. Lazm meyi-qflt eylyib nu, Eylrsn atan-anan framu". Leyli bu sz qlrd iqrar, Demzdi bir zg mhntim var. Grmzdi onu zn layiq Kim, tn ed ona xlayiq. Qz hr nec olsa yar talib, lbtt grk hyas qalib. Bir hli-hya, min hli-ibram, syan il olmaz i srncam. El tnsi il xah naxah, Tklif db bzndi ol mah. Ol ziynt ziyb ziyb ziynt Bir kl il verdi ziybi-surt Kim, onu grnd derdi grdun: nsaf... kmali-sbri-Mcnun! Piraysiz ol mh idi aft, Piraydn artrb ltaft. Bir hdd iridi afitabi Kim, oldu niqab hsni-tabi. n tutdu rusi-xlvti-am, Tmkin il xlvtind aram, Yandrd mailin kvakib. www.ocaq.net97

Qrbt sitm olduun bilirsn!

Zlmt ziyay olduu alib,

ncm ghri olub bfruz Qld bi-tari qeyrti-ruz, Glhr snmlr oldular cm, Hr bir snmin lind bir m, Rsmi-trb etdilr mrttb, Be yz bti-glrx krlb. Yz qn dhnli mahpar, Gl suyu sprdi rhgzar, Eylrdi hvay nbralud. Yz mahliqa olub qinasaz Qomudu sdayi-saz avaz, Yz nrgisi-mst gzdirib cam. hbab verrdi cami-glfam, Yz gl ba zr yz tbq zr, Olmudu nisar n mqrrr. Bir txti-rvan iind Leyli N vkt, n kuh meyli, Hr lhz fan ah edrdi, Srgtv mztrib gedrdi, ndieyi-zvq eydn pak, Seylabd san gedrdi xaak. n yetdi hrmsray ol mah, Dald olan rfiq hmrah Gl xlvti oldu shni-glzar, Dur oldu bsatdan xs xar. Bxt bni Slam etdi agah: - Kim, oldu sn msllm ol mah! Ol talibi-gvhri-yegan, Gvhr hvsil girdi kan, N grd niqab iind bir nur. Gzdn rxi-dilfruzi mstur. Grm oldu mhbbtin mzaqi, www.ocaq.net98

Yz glrx lind mcmri-ud,

Trpndi visal itiyaqi,

l urdu ki, aa ol niqabi, Rf eyly ortadan hicabi. Leyli dedi: - "Ey hrifi-qabil! Snsn sr srvri-qbail! vsafn eitmim ziyad, Kamilsn dbdv hyad. nsafna el veribdir insaf. Mn kim, deyilm qni, fqirm, Mehman demyim, sn sirm! Zlm eylmk etm mn sir, zhari-trhhm et fqir! Gr can tnimd iztirabm, Sor hali-dilim, eit cvabm! Mn mktb getdiyim zamanlar, Hifzi-sbq etdiyim zamanlar, Bir xs mn grnd, nagah Oldum pri olduundan agah. Cinnilr iind ol prizad, lft mnim il qld bnyad. Hr lhz durar mn brabr, Der kim: - "Bniadm etm hmsr! Yoxsa qlaram dmind fani, Bir zrb il hm sni, hm ani!" ox mkr qlnd, oldu tdbir, Df olmad bu bliyy hrgiz Hm ata, hm ana oldu aciz. n bulmad kims areyi-kar, Mndn ata-ana oldu bizar. eydalm oldu alm fa, Nifrt qlr oldu yar yolda. www.ocaq.net99

Mlum edibm ki, Qaf ta Qaf,

Boynumdan alnmad bu zncir.

Sn hm ki, bizim diyar yetdin, lbtt, bu qissni eitdin. Hala ki, sninl dd bazar, Oldun dri-qdim xiridar, Qarmda hm ol pri durubdur, Qeyrt qlcna l urubdur. Trk et ki, bu vsl bimi-candr, Hm zn, hm mn ziyandr! Bir ne zaman thmml eyl, Drmann el, tvkkl eyl! Ola ki, myssr ola mqsud, Sndn ala bu babi-msdud. Qt ola zbani-tni-dmn, Ol sadzmir ona inand, Cinni xbrin shih sand. Vhm etdi ki, olsa yar vasil, Nqsan ola can cah hasil. Canan yolunda mr cahi, Ol naqisin oldu sddi-rahi. Bir rsmi-qdimdir cahanda, Sud istyn, istmk ziyan da. Canan dilyn cfay dzmk, Gnc istyn cdhay dzmk, Eq hli mhbbt ets izhar, vvl onu imthan edr yar. Ksrini edr tmam cbrin. Gr grms cvr ehtimaln, Salmaz ona sayeyi-vsaln. Ol vsld ruzi etdi hicran, Meyl etmdi mtlq ol nigar, www.ocaq.net100

Hm sn yetsn murad, hm mn".

Gr grs onun cfay sbrin,

n bni Slam bimi-nqsan,

Tdbiri-lac durdu qaim,

Hrgiz ona qlmad nzar.

Drdin dva sorard daim, Hr qanda grrdi hli-tsxir, Divansin dilrdi zncir.

BU, ZEYD VFADARIN MCNUNA XBR GTRDYDR V BN SLAM L LEYLNN PEYVND MCDSN YETRDYDR Sahibxbri-fsanprdaz,

Bu trz il qld qiss aaz: Kim, var idi bir ndimi-nadir, Zeyd adl, vfayi-hd qadir. Mhur idi fzli v kmali, Mruf idi hsn v cmali. Bt ziybli Zeynb adl yar. kmidi mhbbtin cfasn, Grmd mlamtin blasn. Ol aiqi-mstmndi-mhzun, Eylrdi hmi meyli-Mcnun, Sylrdi ona kmali-eqin, Ustadna gstrrdi mqin. Leyli r getdiyindn ol zar, Thqiq il oldu n xbrdar, Mcnuna zn yetirdi filhal, Dolmu gz, peykri pozulmu, Nitqind tkllm tutulmu. Mcnun dedi: - "Ey vfal yarm! www.ocaq.net101

Olmudu sir bir nigar,

Rngi-rxi-zrdi kdn al.

Qm mrhlsind qmgsarm! Adtc grnmz ixtilatn, Hr gnky bnzmz niatn Noldu sn, syl, zar olubsan? Bitaqt biqrar olubsan!? qrbd idi bu gn mgr mah, Ketdin bu yana zimti-rah? Noldu sbbi-mlalti-dil?" Zeyd ol xsi-xk urdu at, Suz il dedi ki: - "Ey blak! Dn xtri-bxtin oldu tir, Dvran sitm etdi sn fqir. Yar, bni Slam ruzi oldu, Ruzi sn drd suzi oldu. Yar zgy oldu mi-mhfil, Qald sn tabi-ati-dil. yar il oldu yar Leyli, Var, indi sn ondan ol tslli. Zaye snin ol fan ahin, Suzi-b ahi-sbhgahin". Mcnun ki, xbrdn oldu agah. Grdun yetird leyi-ah, Vhilr iind ol giriftar Bir drd il qld nalv zar, Kfan gtirdi mar muri, Alatd vhui, hm tyuri. Xam kimi ya tkb dmadm, Nam kimi qamtin qlb xm, Yazd alban lin xam, Dildarna bir itabnam. Qandan bu kdurt oldu hasil?

www.ocaq.net

102

BU, MCNUNDAN LEYLY BR NAMEYTABAMZDR PEYAM- KAYTNGZDR Dibaeyi-nam nami-mbud, Qyyum qdim hyy mvcud. Ol prdki-hicabi-srar, Kim, almi yoxdan eyldi var. Gn gzgsn eylyn mclla, Dn trrsin eylyn mtrra, n bir ne hmd toxmun kdi, Drdi-dilini byan kdi: Kim, bu mthmmili-bladn, Srgtv zar mbtladn, zhari-ikayt sitmdir, Ol dilbr kim, vfas yoxdur, Bu aiqin cfas oxdur. Ey hd vfas olmayan yar! yarma gl olan, mn xar! Noldu sn nqzi-hd qldn! Sndrmaa hdi chd qldn! Tnhalam gtirmdin tab Kim, eylrin arizuyi-hmxab? Tar oldumu olduun niimn ncitdimi drdi-dil mzacn Kim, oldu tbib ehtiyacn, Pcmrdmi oldu srvi-dilcu Kim, chdl vermk istdin su? Bdxahm etdi qsdi-glzar Kim, byl uruldu rxneyi-xar? N bim il hifzi-gvhr etdin www.ocaq.net103

Bir nam ki, mhz drd qmdir.

Kim, eyldin onda m rvn?

Kim, bsteyi-qdi-vhr etdin? Mucib n idi mni unutdun, Trkim qlb zg yar tutdun? Hr lhz olub gvahi-halim, Xaki-drin siriki-alim, Mtlq gzr eylmzmi oldu, Mndn xbr eylmzmi oldu? Aya n idi bu bivfalq? Biganlr il ainalq? kdin yeni yarn knar, Rxstmidir indi ski yar? Mndn idi mhnt mlaln, Xo oldu ola onunla haln? Mn hd vfay aldanrdm, hdind vfa ola, sanrdm, Bilmzdim ola zif ryin, Nqsani ola tmam ayn. Gftarin ola mniml daim, Knln ola zg il qaim, Sndn mn olam cahanda bdnam, Zahird mniml olasan yar, Batind tutasan zg dildar. Bir nam nian yox, ala kam. Mzursn, ey nigar, mzur! Bu dvr ildir zman mhur, Gl qnliyind xar ilndir, Alsa bir zg yar ilndir slind tikan kr zabn, Fslind hkim alr glabn. Ey arizuyi-dili-fikarm! Qhri ox mehri az nigarm! Ey ad olan vfad mzkur! Cismimdki can, gzmdki nur! www.ocaq.net104

Bazari-cnunumun rvac! Sn mehr-cmal mhcbinsn, Qaytd ltif nazninsn, Mn xar mizac xak xuym. Bs tnd zban, tir ruym. Sn hali-dil il eylyib ar Dersn ki: "Sn n nisbtim var?" Mn hm sn syldim mvafiq Kim, mn sn, sn mn n layiq? Mn xud olubam xyal qane, Sn layiqin istsn, n mane? mma mn sndn zg yoxdur. Kim, szlri bizdn zg yoxdur. Grdkd mn eylyn vfayi, Bildikd sn eylyn cfayi, Aya kim bivfa deyrlr? Kimin iini xta deyrlr? Kim, qlmaya kims xeyr il yad? Sn gri tutub xilafi-adt, Bir zgy baladn iradt, oxdur sn mn kimi cigrxun, Hr kim ki, baxdn, oldu mcnun. Mn kim, ksyin derm slami, Sndn kyin bu intiqami, Tutmaq dilrm snin kimi yar, mma cb r snin kimi var?! Peyvndini qeyr il eitdim, Billah ki, bsi tccb etdim. Ey emeyi-abi-zindgani! Sn canm iindsn nihani! Bir lhz gzmdn olmadn dur, www.ocaq.net105

Svdayi-dimamn lac!

Yaxmdr eylmk yaman ad

Vslin nec oldu qeyr mqdur? Gr bni Slam nuri-Leyli Bir vch il eylmi tclli, Leylidn olan xyal grm, z vahimsil ey srm, Leyli demsin, mn qrindir Kim, ona xyali hmniindir. Kim, qeyr il ed ainalq? Ey gvhri-tac taci-tark! Mqsuduna yetdiyin mbark! shab yb, trb qlb ad, Bu xeyr ii eylynd bnyad, ox zvq il kdim intizari Kim, yad edsn mni-fikari, Sn xud demdin ki, bir qulum var, Boynunda triq il yolum var. Gr sandn is ki, bihzurm, aysteyi-srvti-srurm, rt idi mn hm etmk elam, Ta mn hm alam bu bzmdn kam. Lillahilhmd lim deyil dar, Can kimi nqud qdrtim var. Vr sandn is ki, natvanm, Azrdeyi-mehnti-chanm, Hm rt idi zr qlmaq irsal, Etmk mni bir sz il xohal. N byl edib, n yl, ey gl! Yaxmdr eylmk tafl? Ey canm iind can dmn! Ayini-qdimini unutma! Min yar tut, zg xuy tutma! www.ocaq.net106

Mcnundan edrmi ol cdalq?

Hr nec ki, dmnm sn mn.

Tqribil yad ql bizi hm.

Qeyr il olanda ad xrrm,

Nq et bu mrbbi hrir, Gr onu, bizi gtir zmir:

MRBBE Qeyr il hr dm ndir seyri-glstan etdiyin? Bzm edib, xlvt qlb, yz ltf ehsan etdiyin? hd bnyadn mrvvtdirmi viran etdiyin? Qan, ey zalm, biziml hd peyman etdiyin!? Lhz-lhz mddilr pndini gu eyldin, Qana-qana qeyr cami-vqn nu eyldin, Var-var hd peymani framu eyldin, Qan, ey zalm, biziml hd peyman etdiyin!? Qeyr salb mehrini bizdn sovutdun aqibt,

Trki-mehr etdin, triqi-zlm tutdun aqibt, hdlr, peymanlar etmidik, unutdun aqibt, Qan, ey zalm, biziml hd peyman etdiyin!? Crmmz noldu ki, bizdn eyldin bizarlq? Biz min kdik, sn etdin zgy qmxarlq? Sizd adt bumudur? Byl olurmu yarlq? Qan, ey zalm, biziml hd peyman etdiyin!? rx tk bdmehrlik rsmini bnyad eyldin? Yax adn var ikn, dndn yaman ad eyldin, Dn-dn bizi mnak, zgni ad eyldin, Qan, ey zalm, biziml hd peyman etdiyin!?

www.ocaq.net

107

Knlmz, minbd, zlfnn prian olmasn, Barmz llin hvasil dxi qan olmasn, Bivfasan! emimiz yadinl giryan olmasn, Qan, ey zalm, biziml hd peyman etdiyin!? Vdeyi-vsl il aldn sbrimiz, arammz, Olmad bir gn visalndan myssr kammz, Kedi hicr il, Fzulidn betr yyammz, Qan, ey zalm, biziml hd peyman etdiyin!?

TMAMY-SXN Payan yetri syi-xam, Tslim olundu Zeyd nam. Mktubla Zeyd olub sbkpr, zm eyldi yl kim kbutr. n yetdi nigar olan diyar, Mkr il visal qld ar. fsun il urdu sehrdn dm, Ta bni Slam oldu hmdm. Leylinin eitdi vsfi-halin, Keyfiyyti-mehnt mlalin, Dedi: - "Bilirm ndir dvas, yazl mnddir duas". Baland onun szn ixlas, Xlvtghi-qrb qldlar xas. n Leyliy Zeyd oldu vasil, Mqsudini etdi bxt hasil. Bir dm oturub glib qiyam, l urdu rvan xard nam. "Tviz" dedi v qld tzim, vvl pb ondan etdi tslim. www.ocaq.net108

n namni ald Leyliyi-zar,

Ol namdn ald buyi-dildar. Bildi ki, bir zg qeyddir bu, N nsxeyi-mr Zeyddir bu. n namy qld bir nzar, Can kisvtin etdi par-par. Ol feyzi bilib zn iqbal, Gz mrdmn buyurdu filhal Kim, drr ala bhri-emi-trdn, Ll ala xzaneyi-cigrdn. Ol namni eyly nisarn, fzun ed qdr etibarn. n drcdn ald drri-mknun, Mktubu oxudu bildi mzmun, Fhm etdi maniy ibart, Bildi nydir olan iart. Canna qlb itab tsir, Ol nam cvabn etdi thrir.

BU, LEYLNN MCNUNA PEYAMI CAVABIDIR V ZR TABIDIR Bu trz il kilki oldu cari Kim, vvli-nam; nami-bari, Vhhabi-tayi-mal frznd. zhari-vcud edn dmdn, cadi-hdus edn qdmdn, Mateyi-ahidi-zman Sultani-blnd asitan. Bu nam ki, bir fikardndir Yni mni-biqrardndir, www.ocaq.net109

Memari-binayi-qd peyvnd,

Bir sahibi-izz etibar,

Yni Mcnuni-dilfikar, Ey xak bsat xar bstr! Kami-dili-tng dideyi-tr! Hr tn ki, eylsn rvadr, Sndn xcilm, zm qradr. Bsdir mn kdiyim xcalt, rmndliyimdki mlamt, z ltfn eyl zrxahim. Mn gvhrm, zglr xiridar, Mnd deyil ixtiyari-bazar. Bilmn kim idi satan, kim ald? Olsayd mnim bir ixtiyarm, Olmaz idi sndn zg yarm! Gr thmt olmuam giriftar, krah il mndn olma bizar. Bir dr deyilm ki, ola hkkak, Aldqda tsrrfnd alak. Gr bni Slam dilfiruzm, mi-b afitabi-ruzm, Qanedir iraqdan ala bir nur, Mn ondan mndn ol ola dur. Dur olsa grr fru tabm, Olduqda yaxn, kr zabm. Fikr etm ki, mn niatmndm, Bir dami-qm ir paybndm, N zhreyi-seyri-kuv kuy, N tabi-tpaneyi-sr ruy, vvl ona istrm bhan. Ya atav ana eylrm yad, www.ocaq.net110

n mtrifm ki, var gnahim,

Dvran ki, mni mzad sald,

Gahi hvs eylsm fan,

Ya shbti-hmniin hmzad. Gr rxtimi etmk istsm ak, Xyyatma oluram qzbnak Kim, eyblidir bu damn ceyb, Chd eyl ki, zahir olmaya eyb. Gahi tlb eylsm vsaln, Bilmk dilsm ki, noldu, haln, Bir em yana olub rvan, Tnha oluram orada ryan, Muyi-srim eylrm prian, Ayind eylrm nigahi, Haln grrm snin kmahi. Boynumda yox zg tvqdn bar, Llimd bulunmaz zg gftar. Boynum qolunu dilr hvadn, Llim lbini sorar sbadn. Candan qmin ir namidm, miri-cfa il hidm. Qanl kfnimdir al prd. Mn gurdym, saqnma rd. Gl mi-mzarm eyl ahin, Ziybi-lhd et qbari-rahin. Mn blbli-bai-firqtm zar, mma, qfs irym giriftar. Sndrd bla pr il balim. Bir vhi il gr etmim xu, Mstvcibi-srzni deyil bu. Vhilr imi sninl hmdm, Hmrng olubam sninl, mn hm. Ey aiqi-mstmnd mhcur! Tutl mni-mstmndi mzur! www.ocaq.net111

Qsli-bdn eylrm bhan,

Bilmm bu qfsd nola halim,

Sbr et ne gn, ola ki, grdun, Bu gnlri eyly digrgun. Srgteyi-ruzigar sanma! Bu eri gr oxusan dmadm, Mlumun olur mnim qmim hm: Ancaq, zn, nizar sanma!

BU MRBBE LEYL DLNDNDR Giriban oldu rsvalq lil ak damn hm, Mn rsvalmda dustlar tn etdi, dmn hm. Bu yetmzmi ki, bir drd artrrsan drdim sn hm? gr tutsam qmim eldn nihan, sbr qrarm yox, V gr rhi-qmi-pnhanm etsm, qmksarm yox, siri-bndi-zindanm, limd ixtiyarim yox, Bu yetmzmi ki, bir drd artrrsan drdim sn hm? Olubdur ki-xunab il glgun hreyi-zrdim, Yanbdr ati-hicran cani-drdprvrdim, Cfayi-rxi-kcrftar lindn var min drdim, Bu yetmzmi ki, bir drd artrrsan drdim sn hm? Ghi vqi-vsal, gh blayi-hicr il zarm, zm hm bilmzm drdim ndir, mn nec bimarm, Qmi-eq ir bir drmani yox drd giriftarm, Bu yetmzmi ki, bir drd artrrsan drdim sn hm? Cda sndn blav drdi-hicran il tutdum xu, Qlr hr dm mn bidad drd ayru, bla ayru, Blav drd ddm ruzigarm byl, halm bu, www.ocaq.net112

Rhi-eq ir can qldm giriftari-bla, tn hm,

Bu yetmzmi ki, bir drd artrrsan drdim sn hm? Tbibi-eq n izhar qldm drdi-pnhani, Mni-bimar mtlq olmad bir shht imkani, zldn var min drdim, ki, yoxdur hi drmani, Bu yetmzmi ki, bir drd artrrsan drdim sn hm? Fzuli, hr zaman bir tn il barm qlrsan qan. cb bilmzmisn kim, eqdn kemk deyil asan? Bilirsn dmm bir drd kim, yoxdur ona drman, Bu yetmzmi ki, bir drd artrrsan drdim sn hm?

TMAMY-SXN Yazld namy qmi-dil, Zeyd dedi: - "Ey hkimi-kamil. Tvizin il xo oldu halim, Zail oluban qm mlalim. Tvizin sr qlr, duadr. Hr gn gl yaz byl tvid Ta shht tutmaq ola mmid, Bir yazl nsx var mnd, Billah bel al onu gednd, Gri bilirm onu ki, xtdir, Bilmm ki, shih, ya qltdir. laqin ver kmali-izah, Gr var is shvi, eyl islah". Tqrib il verdi Zeyd mktub, Byl grk hli-ql slub. Dr grd qiqin mqabil. www.ocaq.net113

Xttin mn nsxeyi-sfadr,

Mcnun nam oldu vasil,

Mfhumdn etdi ksbi mqsud, Leyli trfindn oldu xonud.

BU, MCNUNU ATASI SHRAD BULDUUDUR V NSHTL SLAHNDN ACZ OLDUUDUR Thrir qlanda hli-ina, Byl bu misal kdi tura Kim, qsseyi-dhr mbtlas, Mcnuni-ikstnin atas, Qalmd mlamt ir dn-gn, N gn gn idi, n dn dn. Getmi idi ldn ixtiyari, Gndz sbri, gec qrari. Qlmazd trdddnd tqsir, Bulmazd bu drd hi tdbir. Bir gn onu etdilr xbrdar, - "Key piri-iksteyi-dilfkar! Dn Leyli atas ol siyhdil, Ol mnimi-sfl, piri-cahil, Srxeyli yannda dad edrdi, Mcnuni-hzini yad edrdi: "Kim, bu dli hkm olmayb ram, Xlq bizi eylr oldu bdnam. Peyvst biz yetr blasi, Novfl qzbindn et qiyasi. Hr nec ki, tnd can vardr, Namusumuza ziyan vardr. n mhzi-r oldu zati-fi, Vacib grnr mdam dfi. Namus bizim deyil, snindir, Df eyly gr ki, dmnindir. www.ocaq.net114

n kim zrrind grdlr nf, zm eyldilr ki, edlr df. Yadn deyil, eyl olunu yad! Ql ar ki, dmn olmaya ad". Ol pir db min iztirab, Naar zn verib zab, Shralr tutdu seyl tk ru, Chd il yyrd gzdi hr su, Mnzil-mnzil siriki qann, Rhbr qlb istdi niann. n gecy gndz oldu tyir, Oldu gec zlmti cahangir, Rf oldu lameyi-mnazil, Ol pir trddd oldu mkil. Srgt gzrkn eylyib ah, Bir l ona grnd nagah, Ol pirin olub dlili-rahi, Ruz etdi ol od bi-siyahi. Sand odu yandran rbdir, Prvan kimi z urdu nar, n yetdi v eyldi nzar, Grd ki, bu l bir nfsdir, N leyi-cirmi-xar xsdir. Mcnunundur bu ahi-srke, kmi, urmu chan at. Qti nzr eylmi chandan, Kemi sr em cism candan. N mlk, n