http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

Ti ii

■ liii

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

K A L E N D A R ZNA ROK

1 8 3 8 .

http://rcin.org.pl

WSPOMNIENIA NARODOWE.

ZDOBYCIA M O SK W Y .

1368 L itw in i z O lg ierdem .1370 L itw in i z O lg ierdem i W ito ld e m .1373 L itw in i z O lg ie rd em .1610 Polacy z Żółkiew skim .1812 P olacy z Poniatow skim .

ZDOBYCIA W IE D N IA .

1683 Polacy z Sobiesk im .1809 Polacy z N apoleonem .

Poniew aż w czasie potęgi P o laków , B erlin nie- by ł jeszcze na św iecie , a więc nie m ógł bydź zdo- b y ty przez Polaków ; um ieszczam y zatem ch ro n o lo ­gią ho łdów B ran d eb u rg sk o -p ru sk ich , sk ładanych , klęcząc n a oba ko lana p rzed tronem królów p o l­sk ich .

1525 W K rak o w ie , A lb e rt za Z ygm unta I.1569 W L u b lin ie ,A lb e rt-F rid e r ik za Zygm unta II. 1578 W W arszaw ie , Jerzy F rid e rik za Stefana Ba­

to rego .1611 W W arszaw ie, Ja n Z ygm unt za Z ygm unta III . 1620 W W arszaw ie , Je rzy W ilh e lm za Z ygm . III . 1641 W W arsz aw ie ,F rid e rik W ilh e lm za W ła d y ­

sława IV.1663 W K ró lew cu , F rid e rik W ilh e lm za Jan a K a­

zim ierza.1690 W K ró lew cu , F rid e rik III za Ja n a Sob ies­

kiego.

http://rcin.org.pl

KALENDARZ

PIELGRZTMSTWA POLSKIEGO

NA

rok 1838.

............................nic dobrze się dzieje,Ale rospaezy oddać się nie godzi;Jeśli nas dzisiaj zawiodły nadzieje, Szczęśliwsze ju tro może wynagrodzi.Bądźmy cierpliw i.........................

G rażyna . A. M i c k i e w i c z a .

UWIB.W K S I Ę G A R N I Z D R U K A R N I P O L S K I E J ,

PRZY ULICY DES M ARA1S SA IN T-G ERM A1N , NP 17 B IS .

http://rcin.org.pl

Pd. M W.

PODZIAŁY ZIEM POLSKICH CZYLI DZIESIĘCIORO G W A Ł T Ó W .

( p r z e z L e o n a r d a C h o d ź k ę u ł o ż o n e ) .

CO. KIEDY. PRZEZ KOGO.

1 7 ,1 9 lutego, 4 m arca, 5 sierpnia 1772.1. P i e r w s z y p o d z ia ł

18 września 1773 .....................................15, 16, 18 marca 1775................................9 lutego 1776 ...........................................

Między Moskwą, Prusam i i Austryą.

2. D r u g i p o d z ia ł 22 lipca, 17 sierpnia , 24 wrzes'uia 1793 Między Moskwa i Prusami.3 stycznia, 17 maja 1795 .........................

3. TRZECI p o d z ia i . . . 21 października 1796...................................26 stycznia 1797...........................................

Między Moskwą, Prusam i i Ausiryą.

1 4. C z w a r t y p o d z ia ł 7, 9, 12 lipca 1807 ..................................... Miedzy Moskwa, i Prusam i.5. P ia t y p o d z ia ł 12 lipca, 14 października 1809 Między Moskwa i Austryą.fi. S z ó s t y p o d z ia ł . . . ■ 3, 15, m aja, 20 czerwca, 28 lipca 1815 . Między Moskwą, Prusam i i Austryą.7. Z m ia n a S t a t u t u L i t e w -

S K I E G O .................................. 13 stycznia 1831........................................... Przez Moskwę.8. Z N IE SIE N IE KONSTITDCYI

1815 R ............................ 26 lutego 1832 ........................................... Przez Moskwę.9. N a j e c h a n ie R z e c z y p o s ­

p o l i t e j K r a k o w s k i e j . 17 lutego 1836 ........................................... Przez Moskwę Prusy i Austryę.10. P r z e m ia n a w o j e w ó d z t w

n a c u d e r n ij r 7 m arca 1837.................................................. Przez Moskwę.

http://rcin.org.pl

KALENDARZ ŚCIENNY ŚWIĄT RZYMSKICH NA ROK 1838.

STYCZEŃ. LUTY.

p. 1 20 NOWY ROK. C. 1 20 Ignacego Biskupa M. C.w. 2 21 M akarego Opata. P. 2 21 OczrszczENiB N. M. P.s. 3 22 Daniela i Genowef. P. S. 3 22 Błażeja Biskupa. s.c. 4 23 Tyta Biskupa. N; 4 23 5. p o 3 K r ó l . Weron. N.p. 5 24 Telesfora Męczennika. P. 5 24 Agaty Panny i Męczan. P.s. 6 25 TRZECH KRÓLI. W. 6 25 Doroty Panny. W.N. 7 26 1. p o 3 Kró. Lucyana. s. 7 26 Romualda Opa. Teodora. s.P. 8 27 Seweryna Męczennika. c. 9 27 Jana de Mutha Maryny. c.W. 9 28 M arcyanny Panny. P. 9 28 Apolonii Panny M. P.s. 10 29 W ilhelm a Biskupa. s. 10 29 Scholastyki Panny. s.c. 11 30 Higiniusza Biskupa. N. 11 30 S tarozap. Hipolita. N.p. 12 31 H onoraty Panny. P. 12 31 Modesta. M ęczennika. P.s. 13 1 Godfreda Wyznawcy. W. 13 1 Ju lian a Męczennika. W.N. 14 2 2 . p o 3 K r . I m ib J e z u s . s. 14 2 W alentego Kapłana M. s.P. 15 3 Pawła I. Pustelnika. c. 15 3 Faustyna i Jowity M. c.W. 16 4 M arcella Papieża. P. 16 4 Ju lianny Panny. p .s. 17 5 Antoniego Opata. s. 17 5 Sabina Biskupa s.c. 18 f» Kate. S. Piotra w R. N. 1 8 6 M tę so P U S T . K o n s t a n c y i . N.p. 19 7 Ferdynanda Wyznawcy. P. 19 7 Konrada Wyznawcy. P.s. 20 8 Fabijana i Sebast. MM. W. 20 8 Leona Papieża. W.N. 21 9 3. p o 3 K r o . Agnieszki P. s. 21 9 Eleonory Panny. sP. 22 10 Wincentego i Auastaz. c. 2 2 10 Katedr. S. P. vr Antio. c.W. 23 11 Zaślubienie M. P. p. 23 U Florentego Wyz. p .s. 24 12 Tymoteusza Biskupa M. s. 24 12 Macieja Apostoła. s.c. 25 13 Nawrócenie S. Pawia. N. 25 13 Z a p u s t n a . W iktoryna. N.p. 26 14 Pauli Wdowy. P. 26 14 Alexandra Biskupa. P.s. 27 1 5 Jan a Chryzostoma. W. 27 15 Anastazyi Panny. W .N . 28 Ki 4 . po 3 Kró. Walerego. s. 28 16 Popielec. Romana Opat. s.P. 29 17 Franciszka Sales. c.W. 3 0 18 Martyny Panny. % p.s. 31 19 Ludwiki Wdowy. s..

MARZEC.

Albina Biskupa.Heleny Cesarzowej. Kutfegundy Cesarzowej. W s t ę p n a . K a z im ie r z a K Fryderyka Opata. Kolety Panny.Suched. Tomasza z Ak. Jana Bożego.Suclied. Franciszki Rz. Suched . 4 0 Męczennik. S u c h a Konstantego W. Grzegorza Papieża. Krystyny Panny. Zacharyasza i Matildy. Izabelli Panny. Cyryaka Dyakona. Gertrudy Panny. G ł u c h a A l e z a n d r a . Józefa Obi. N. P. M. Eufemii i Teodozyi Al. Benedykta Opata. Oktawiana Męczennika. Katarzyny S z w e d . W iktoryna M.S r o d o p o . 262 Męczen. ZWIASTOWANIB N. P* M. Pawła i Pustelnika. Leona 1 Papieża. Eustachego.Kwiryna Męczennika. Kornelii i Balbiny P.

KWIE.IEN.

12345678 9

10 11 121314 1 5 1617181920 21 22232425 26! 14 27! 15 28! 16 29 i 17 30; 18

B i a ł a . Hugona Biskup Franciszka z Pauli. Rycharda Biskupa. Izydora Biskupa^ W incentego Fere.7 Boleści N. M. P. Cel. Epifaniusza Męczen. K w i e t n a . Dyonizego B. Maryi Egipcy.Ezechiela Proroka. Leona Papieża. W ie c z .P a ń . Juliusza. T ^ ie lh i. Justyna Męcz. PJ ’ielka. W a ler v ana M. WIEŁ. ZMAR. Ludwin, WIEL. Lam berta Męcz. Rudolfa B. Męczę. Apoloniusza Męczę. W ernera Męczen. Agnieszki Policyan. Anzelma Biskupa. P r z e w ó d . Sotera i Kaja W ojciecha Arcybiskup,

j Jerzego Męczen.Marka Ewangelisty,

j Kleta i Marcel, j Anastazego Papieża. W italisa Męczen.

i 2 . G r o b u . Jez. P iotr. M I Katarzyny Senen.

MAJ.

w 1 19s. 2 20c . 3 21p. 4 22s . 5 23N. 6 24p. 7 25w . 8 26s . 9 27c . 10 28p. 11 29s . 12 30l\. 13 1p . 14 2w . 15 3s. 16 4c . 17 5p. 18 6s . 19 7N. 20 8p. 21 9w . 22 10s . 23 11c . 24 12p. 25 13s . 26 14N. 27 15p. 28 lbw . 29 17s . 30 18c . 31 19

Filipa i Jakóba. Zygmunta M ęczennika. Znalezienie K rzy ża S . Flory a na Męczennika. Gotharda B. W .O p . S . Józ Jana w Ol. Domicelli Panny. S t a n is ł a w a B is k u p a M. Grzegorza Teol.Izydora W łościan. Beatryxy Panny. Nereuszai Pankr. MM 4. p o W i e l k . N .M .P.Ła Bonifacego Męczen.Zofii i 3 Córek.Jana Nepomucena.

aschalisa Wyznawcy. Feliza Kapuc .Piotra Celes.5 po W ie l. Ber. Se. W . K r z y ż Heleny Król K r z y ż . Ju lii Panuy M K rzy ż . Dezyderyusza B W m e b o w s t . P h Ńs k . Urbana Papieża.Filipa Neryusza.6. p r z e d w s . Jaua Pap. W ilhelm a Xiażęcia. Teodozyi Panny.Felixa P. M. i Fcrd W

! Petronelli Panny.

CZERWIEC.

P. 1 20 Nikodema Męczen.S. ' 2 21 Erazma Biskupa.N. 22 Sw. ZESŁ. DUCHA Ś-P. 4 23 Św. Flawiana Biskupa.W. 5 24 Forencyi Panny.s . 6 25 Suched. Norberta Op.c. 7 26 Roberta W yznaw.p. 8 27 Suched. Medarda Bisk.3. » 28 Suclied. Felicyana M.

1. SS. T r ó j c y . Małg.K10 29

p. 11 30 Barnabasza Apost.w . 12 31 Onufrego Wyznaw.s. 13 1 Antoniego z Padwy.c l i 2 BOŻE CIAŁO. Baz. W .p. 15 3 W ita i Modesta,8* 1 4 Justyny Panny.N. 17 5 2. p o Św. Adolfa B.P. 18 6 M arka i M arcella.W . 19 7 Gerwazego i Protazego.s. 20 8 Beginy Panny.c . 21 9 Aloizego Gonzagi.

Serca Jez. Paulin? BP- 22 10:s. 23 U Agrypiny Panny.!n . 24 12 3. po Sw. N a r . S .J a n .p. 25 13 Gwilelma Wyznawcy.w . 26 14 Jana i Pawła M M.s. 27 15 W ładysława Króla.c. 28 16 i gil. Leona Papieża.p. 29 17 PIOTRA I PAWŁA.s 30 18 Em ilii i Lucyny.i

http://rcin.org.pl

LIPIEC.

N.- 1 19 4. p o Św. Teohalda q . s.P 2 20 N aw iedzenie N . M a r. C.Wj> 3 21 Anatoliego Wyznawcy. P.s. 4 22 Józefa Kalasautego s.c. 5 23 Karoliny Panny. N-p. 6 24 Izaiasza Proroka. P.s. 7 25 Estery Królowej. ,w.N. 8 26 5. p o Św. Jana z D otli. s .P. 9 27 Cyrylla Biskupa. ,c.W. 10 28 Am alii Panny. IP.s. 11 29 Pelagii Meczen. s.c. 12 30 Jana Gwalberta. In .p. 13 1 M ałgorzaty'P. M. p.s. 14 2 Bonawentury Dokt. |w ."n . 15 3 6. po Ś w . Roz. SS. Ap. s.p. 16 4 N . P M . S zka p lem ej. ,c ;w . 17 5 Alesego W . i Berty P. Ip.s. 18 6 Szymona z Lipnicy. ,s.c. 19 7 W incentego z Paul. N.p. 20 8 Cesława Wyznaw. P.s. 21 9 Daniela Proroka. W.N. 22 10 7. po Św. M. M agdalen. s.P. 23 11 Teofila Męczen. c.w . 24 12 Krystyny Panny. p .S. 25 13 Jakóba Apost. s.c. 26 14 A n n y M atk i N . M . P . N.p . 27 15 Jukunda Męczen. |P-s. 28 16 P e re g p n a Wyznaw. W .N. 29 17 8. po Św. KuTieg. Król. s.P- 30 18 Heleny Wdowy. c.W. :u 19 Ignacego Lojoli. 1>.

SIERPIEŃ.

P iotra w Okowach.N . M . P . Anielskie j. Znalez. S. Szczepana. Dominika Wyznaw.9. p o Ś w . N. M. P. Sn. Przem ienienie Pańskie, Kajetana Wyznaw. Cyryaka Męczen. Romana Męczen. Wawrzyńca. Męczen. Zuzanny Panny.10. poŚw. Klary P. H ippolita Męczen. łJ ^ ig il. Euzebii Męcz. WNIEBOWZ. N. P. M Rocha W yznaw. Anastazego Biskupa. Heleny Szwed. M.11. p o Św. Jacka W. Bernarda Opata. Joanny Fremiot. Symforyna Męcsen. Zacharyasza Biskupa. B artłom ieja Apostoła. Ludwika Króla.12* p o Św. Róży i Zef.

L6 jCezaryusza Wyznaw. i 6 | Augijstypa B. Wy z.17 jScięcie S. Jana. 18 |Felixa Męczennika.19 Rajmunda Wyznaw.

WBZE3IEN.

s. 1 20N. 2 21P. 3 22jW. 4 23s. 0 24c. 6 25jp. 7 26s. 8 27N. 9 28|P- Jo 29|W. 11 30s. 12 31c. 13 1jP 14 2s. 15 3N. 16 4P. 17 5■ W. 18 6s. 19 7c. 20 8p. 21 9s. 22 10N. 2* 11|P. 24 12i w.* 25 13s. 26 14c. 2.7 15

!p - 28 .16s. 29 17N.1

30 18

Idz’i3go Opata.13. po 8w. Stefana K;*. Eufrozyny i Izabelli. Rozalii Panny. W iktoryna Bisk. Zacharyasza Proroka. Reginy Panny.NA RODZENIE-N. P .M .14. p o Św. Adryana M. M ikołaja z Tolentynu. Prota Męczennika. Gwidona Wyznaw. M auryliusza Biskupa* Podwyższenie S. Krzyż. Nikodema Kapł.15. po Sw. Cypryana. B. Justyna Męcz.Józefa z Kop. Januaryusza Biskupa. Eustachiusza Męcz. Mateusza Apost. i Ew Maurycego Męcz.16. po Św. Tekli Panny. W ładysław a z Gil. Ładysława i Aurel. P. Cypryana Męcz.Kośmy i Damiana M. W acława Króla. M ichała A rchanioła.17. p o Sw. Hieron. Dok.

P. 1 19 N . P . Al. Różan. Rem.■w. z 20 Aniołów Stróżów -s. 3 21 Kandyda Męcz,c. 4 22 Franciszka Serafic.p. 5 23 Placyda i Flawii P.s. 6 24 Brunona Wyznawcy.■N. 7 25 18. p o Św. Justyny P.!p- 8 26 Wincentego Kadł.|W. 9 27 Dyonizego Biskupa.s . 10 28 Franciszka Borgias-a.jc. 11 29 Placydy Paany.IP- 12 30 M azymiliana Bisk.s - 13 1 Edwarda Króla Ang.N. 14 2 19. p o Ś w . K aliita l’*p-P, 15 3 Jadwigi i Teressy.W 16 4 Florentyna Biskupa.s. 17 5 Florenlyny i Lucyny.c. 18 6 Łukasza Ewang.p . 19 7 Piotra z Alkantary.B. 20 8 Ireny Panny.N. 21 9 20. p o Ś w . Urszuli P.P. 22 10 Jana Kantego.W. 23 11 Jana Kapislrana.s. 24 12 Rafała Archanioła.c. 25 13 Kryspina i Kryspin**0*.p. 26 14 Ewarysta Pap. i Męcz.s. 27 15 Sabiny Męczenuiczki.N. 2ą 16 21. p o Sw. Szyui. i Tad.P. 29 17 Narcyza Biskupa.W . 30 18 Zenobii Męczenuiczki.s. 31119 Wolfganga Bisk.

LISTOPAD.

C. 1 20 WSZYSTKICH SW 1ĘT. S. 1 19 | Eligiusza Bisk,ip 2 21 Dzień Z a d u sz . W iktor. 1 - 2 20 1. Adw. Bibiany P.'s. 3 22 Huberta Biskupa. 1’ . 3 21 Franciszka Xawerego.'n . 4 23 22. po Św. Karoliny. w. 4 22 Barbary Panny,p. 5 24 Zacharyasza i Elżbiety. s. 5 23 Sabby Opata,[W. f i 25 Leonarda Wyznaw. c. 6 24 Mikołaja Bisk.S- 7 26 Engelberta Bisk. p. Tf 25 Ambrożego Biskupa.|C. 8 27 Czterech Koronatów. S. 8 26 NIEPOK. POCZ. N. P.p . 9 28 Teodora Męcz. N. 9 27 2. a d w . Leokadyi i W *l.\s. 10 29 Andrzeja zAweliuu.

23 .roŚw . M arcina B.P. 10 28 N. M. P. Loretausk.

IN. U 30 W. U 29 Damazego Pap.|P-jW.

12 31 Marcina Pap. S. 12 30 Synezyusza Męcz.13 1 Dydaka Wyznaw. c. 13 1 Łucyi Panny.

s. 14 2 Serapioua Męcz. p . 14 2 Spirydyona Biskup*.c. 15 3 Leopolda M argr. s. 15 3 Ireneusza Męcz.p. 16 4 Edmunda Arcybisk. lW 16 4 3. a d w . A D io n in y .s. 17 5 Salomei Panny. P. 17 5 Łazarza Biskupa.N. 18 fi 2 4 .po Św. Eugenii. W. 18 6 Gracyana Biskupa.P. 19 7 Stanisława Kostki. s. 19 7 Nemezyusza Męci. 0W. 20 8 Pelisa W alezyusza. c. 20 8 Teofila Męczen.s. 21 9 Ofiarowanie N , M . P . p. 21 9 Tomasza Apostoła.c. 22 10 C&ylii Panny.

K W u » a Pap.Jana od Krzyża Wy*.

s. 22 10 Zenona Żołnierza.p 1 1 23 11

124. a d w . W iktoryi P«n. Adama i Ewv.s.

*■»U

• *12 p. 24

N. 25 13 25. Po Św. Katarzy. P. w. 25 13 NARODŹ. CI1RYST. P.P. 26 14 Konrada Bisknpa. s. 26 14 SZCZEPANA MĘCZ.W. 27 15 Barlaama i Józefata. r/m 27 15 Jana Ewangelisty.s. 2 8 H 6 Rufa M. i Mansfeta B. P. 28 16 Młodzianków.c. 29! 17 Satnrnina Męcz. s . 29 17 Tomasza Kantcaryjsk.p. 30 18 Andrzeja Apostoła. N. 30 1S l .p o B . N. Dawida Kr.

P. 131 1« Sylwestra Pap.

GRUDZIEŃ.

http://rcin.org.pl

KALENDARZ

© a iW & a aiLSSSU lM n i u t c i

S P I S W A Ż N I E J S Z Y C H W Y P A D K Ó W W K R A J U

I P IK L C H / .Y M S T W IE P O L S K lĆ M

OD CHW ILI REWOLUCJI LISTOPADOW EJ

ro dzień* 31 umuKit 1837 io ic . *)

STYCZEŃ.

1. Pelycya do Izb I»ep. francuzkich przez Po* laków w Paryżu będąrych za narodowością pol­ską podana .. 36. r.

2. Odezwa Rady Municypalnej Warszawskiej

' * ) Ortrttinit IH» aa ika iaaU « » « p m lk»l> itmittl

I U I — l<IU ..11 i u l i ł i l t p " — t m u u t a i t r r

http://rcin.org.pl

do P olek , z powodu przygotowania Szpitalów wojskowych na przyszły wojnę . . 3 1 .

3. Adres szlachty Wołyńskiej do Rządu Naro­dowego . . 3 1 .

-— Dyskussye Izby Dep. francuzkiej , o spra­wie polskiej . . 3 4 .

4. Postanowienie Dyktatora, zabezpieczające los żon i dzieci żołnierzy . .3 1 .

5. Pomimo woli Dyktatora Manifest Izb Sej­mowych do ludów i gabinetów, w dziennikach polskich ogłoszony . . 3 1 .

— Posłowie w emigracyi zebrani większością głosów, Sejm za otwarty ogłosili ,. 33.

6. Pierwszy zjazd obywateli ukraińskich.. 31.—-1 1 . Członków Izby Poseł, w emigracji pro­

testują przeciw otwarciu Sejmu .. 33.— Dyskussya Izby Parów fran. za narodowo­

ścią polską . . 3 6 .7. Powrót Wyleżyńskiego z Petersburga. Dyk­

tator wzywa Izby Sejmowe do zebrania się na dzień 17 Stycznia . . 3 1 .

8. Pozzo di Borgo składa dopiero teraz listy wierzytelne dworowi fran. .. 31.

9. Dyktator otwiera kredyt w Banku dla Kom. Rząd. Wojny na ulanie 100 dział .. 31.

10. Odezwa cara Mikołaja do narodu polskie­go .. 31.

http://rcin.org.pl

— Pierwszy list pasterski biskupa krakowskie­go Skórkowskiego . .3 1 .

11. Denuncyacya Dobrzańskiego mniemanego spisku przeciw Dyktatorowi .. 31.

— Dyskussya Izb Dep. fran. za narodowością polską . . 3 6 .

12. Z rozkazu Dyktatora aresztowani: J . Le­lewel, X . Bronikowski, J . B. Ostrowski i F. Grzymała w Warszawie .. 31.

— Petycya wyładowanych w Hawrze polaków do Izb Dep. fran. .. 34.

13. Dyktator przeznacza 2000 ZłŁ nagrody tym coby więcej nad 100 sztuk broni palnej sprowadzili z zagranicy . . 3 1 .

— Car M ikołaj, w dawnych Województwach składających Biała R u ś, obala Statut Litewski .. 31.

14. Dybicz wydaje odezwy do wojska polskiego i do Polaków z Białego stoku . . 3 1 .

15. Powrót Jana Jezierskiego z Petersburga .. 31.

—■ Związek wolnych synów Podola w Kamień­cu .. 31.

— Dyskussye o sprawie polskiej w Izbie Dep. fran. .. 31 i 32.

1 6 -Pierwsze pomysły Turków o popieraniu sprawy polskiej, .. 31.

http://rcin.org.pl

8

— Odezwa Komitetu Iran - poi. Strasburgskie- go do Alzatczyków za Polakami przybywającymi do Francji . .3 2 .

17. Dyktator oświadcza Deputacyi Sejmowej, że w obecnych okolicznościach, losu narodu na szwank wystawić niechce, i radzi nieobrażać Ca­ra .. 31.

— Józef Zienkowicz poseł oszmiański z Lit­wy , -j- w Paryżu ... 33.

18. Dyktator składa władzę. Jenerał Weysen- hoff mianowany temczasowie wodzem .. 31.

19. Odezwa cara Mikołaja do żołnierzy pol­skich .. 81.

— Mowa X . A. Czartoryskiego przy otwar­ciu Izb połączonych .. 31.

20. Michał R adziw ił, naczelnym wodzem obrany . . 3 1 .

21. Odezwa Rady najwyższej narodowej do wojska polskiego . , 3 1 .

22 . Adres przez 220 mieszkańców Litwy i Ziem Ruskich w Warszawie podpisany . .3 1 .

— Jenerał Samuel Różycki -j- w Bernie .. 34. Jen . Wincenty Szeptycki -f we Lwowie .. 36.

23 . Pierwsze nominacye na oficerów w Gwar- dji Narodowej Warszawskiej przez Najw. Radę Nar, zatwierdzone . . 3 1 .

i

http://rcin.org.pl

9

24. LeleweTadfefi- Litwinów i Rusinów lzboni •sejmowym przedstawuje ..3 1 .

— Odezwa Komitetu N ar. poi. do Niemców, z okazyi przechodu Polaków do Francji .. 32.

— Alexander Swiętosławski, belwederczyk -f w Paryżu .. 3ó~.

25. Strącenie z tronu polskiego Mikołaja i ca­łego ro d u . Romańowych. Obchód publiczny w Warszawie na pa"miątkę Pestela i czterech jego towarzyszów powieszonych w Petersburgu 1826. . .3 1 .

— Powtórny obchód w Paryżu .. 32.— Dyskussye Izby Dep. fran. o sprawie pols­

kiej .. 34.26. Usprawiedliwienie się Dobrzańskiego z de-

nuncyacji jego przeciw J . Lelewelowi .. 31.— Petycya polaków w Paryżu do Izby Dep.

fran. za przywróceniem żołdu zmniejszonego i zniesieniem prawa kwietniowego .. 37.

27. Morderstwo Prusaków nad żołnierzem pol­skim w Fischau ..32 .

— Dyskussye Izb Dep. fran. o sprawie pols­kiej ..3 1 . /

28. Komitet francuzko-polski centralny zawią­zany w Paryżu pod prezydencyą Jen . Lafayetta.

— Adres Gwardji N ar. Warszawskiej do Sej­mu z okazji detronizacji Mikołaja.

http://rcin.org.pl

10

29. Rząd Narodowy z pięciu ustanowiony. Zmiana niektórych punktów Konstytucji z r 1815— 31 .

— Odezwa Jermołowa do Moskali ..31 .30. Prezes i czł. rz@d. nar. A. Czartoryski,

W. Niemojowski, Teofil M orawski, S t. Barzy- kow ski, J . Lelewel.

— Mowa X . A. Czartoryskiego z okazji wy­boru 31.

31. Adres Izraelitów gwar. nar. Warsz. do do- wódzcy Antoniego Ostrowskiego.

LUTY.

1. Odezwa Rzgdu Narodowego do N arodu..31.— Drugi list pasterski X . Biskupa Skórkow-

skiego 3 1 .— Mikołaj mianuje Dybicza Jen . Gubernato­

rem Województw Król. Pols. i Warszawy ..31 .— Dyskussye Izb Dep. fran. o sprawie pols­

kiej ..3 2 .2 . Rembieliński zast. Min. sprawiedl. B. Nie-

mojowski spraw wewn. i policij, G. Małachow­ski spraw zagr. Iz. Krasiński w ojny, Al, Bier­nacki skarbu, mianowani ..3 1 .

3. Odpowiedź Izb sejmowych na adres miesz­kańców Litwy i Ziem ruskich ..31 .

http://rcin.org.pl

4. Bniński mianowany Min. wyznań religijn. i ośw. publ. ..31 .

— Protestacya Kom. N ar. Pol. w Paryżu prze­ciw rozdaniu krzyża wojs. poi. armii moskiew­skiej ..32 .

5. Przednie straże moskiewskie przechodzę Bug i Niemen ..3 1 .

6. Manifest Mikołaja z powodu detronizacji. Odezwa Króla Pruskiego przeciw Rewol. Listo­padowej ..31 .

— Izby Sejmowe w miejscu chorągwi na­znaczają orły polskie ..31 .

7. Wejście głównej armii moskiewskiej do Pol­ski Kongr. ..3 1 .

— Odezwa Radziwiłła Nacz. Wodza do W ojs­ka ..31 .

— Izby uchwalają kokardę narodowy , białą z czerwonem ..31 ,

— Na posiedzeniu Senatu Stanów zjednocz. Amer. półn. projekt do prawa w dodatku do ustawy z r. 1834 nadającej polakom grunta w prowincyach Mishigan i Illinois przedstawio­ny ..35 .

8. Izby Polskie postanowiły : że w Polsce ma być rząd monarchiczno-konstytucyjny z prawem następstwa wybrać się mającej rodziny; że na­ród temczasowie przysięgę Sejmowi w ykona..31 .

http://rcin.org.pl

12

— Warszawa ogłoszona w stanie wojny ..31 .9. Tad. Suchorzewski pod Siedlcami, F r. Ży-

mirski pod Węgrowem ..31 .— Nota Rezyd. Austr. Prus. i Mosk. do Sena­

tu Rptej Krak. tycząca się wychodźców polskich tam zamieszkałych ..36 .

10. Utarczka pod Ostrołęką ..31 .11. Utarczka pod Białą ..31 .12. Odezwa Komitetu fran.-polskiego w Pary­

żu do ludu polskiego ..3 1 .— Obchód 84 rocznicy urodzin Kościuszki u

L. Chodźki w Paryżu 1830 w obecności Lafayet- ta i Benjam. Constant.

13. Utarczka nad Liwem. Radom się broni. Węgrowski pod Małuszynem ..31 .

14. Dwernicki [bije Moskalówr pod Stocz­kiem ..31 .

— Dyskussye Izb Dep. fran. o sprawie pols­kiej ..33 .

15. Utarczka pod Zakrzewem ..31 .16. Utarczka pod Kałuszynem ..31 .17. Zwycięztwo Skrzyneckiego pod Dobre.— Odezwa Komit. Nar. poi. do Ludów Euro­

py z powodu mordów na żołnierzu polskim w Prusiech dopełnionych ..32 .

18. Warszawa w stanie oblężenia ..31 .— Batalion 2go pułku piechoty lin. pod do-

http://rcin.org.pl

k *wództwem ppółk. Wolskiego mężnie cofa się z pod wsi Cyganki ..3 1 .

19. Pierwszy dzień bitwy Grochowskiej. Zwy- cięztwo pod Wawrem. Dwernicki bije Moskałów pod Nową Wsią na lewym brzegu Wisły ..3 1 .

— Uchwała Sejmowa oznaczająca nagrodę żołnierstwu polskiemu ..31 .

I — W okolicach Baru zawiązuje się Toioarzy- stwopatryotyczne podolskie ..3 1 .

20 . D ragi dzień bitwy Grochowskiej ..31 .— Dyskussje Izb Dep. fran. o sprawie pols­

kiej ..3 1 .21. Zawieszenie broni ..31 .

— Dyskussje Izb Dep. fran. o sprawie pols­kiej ..3 2 .

22. Złożenie pierwszego sztandaru moskiew­skiego w Sali Tow. Przyj. Nauk w Warszawie. Tomasz Kmitowski szewc Warsz. ofiaruje 100 par butów z prawidłami temu, kto dostawi żyw­cem Rożnieckiego.

23. Utarczka przy moście Zegrze nad Narew­ką ..31 .

— Organizacya Rady Municypalnej Warszaw­skiej ..31 .

13

http://rcin.org.pl

14

— Dyskussye Izb Dep. fran. o sprawie pol­skiej ..31 .

24. Bitwa pod Białołenką. Kaź. Małachow­ski ..3 1 .

25. Trzeci dzień bitirnj Grochowskie?/. Lud­wik Mycielski -f na polach Grochowa ..31 .

— Dwernicki bije Krejca pod Kozienicami..31.—- Akt zawiązania Konfederacyi polskiej w Pa­

ryżu ..36 .26. Skrzynecki obrany naczelnym wodzem.

Łagowski i Kozakoski w Puławach ..31 .— Statut organiczny dla Królestwa Polskie­

go ..3 2 .27. Odezwa Rządu Narodowego do mieszkań­

ców Pragi ..31 .— Strzelce Kurcyusza attakują Moskali w Kol­

nie .,3 1 .28 . Odezwa Skrzyneckiego dó Wojska ,.31 .

MARZEC.

1. Dwernicki otrzymuje rozkaz iść na Wo­łyń ..3 1 .

2 . Dwernicki pod Kurowem. Łagowski pod Puławami. Odezwa Rząd. Naród, do wojska. Krukowiecki gubernatorem Warszawy ..31 .

http://rcin.org.pl

15

3. Dwernicki bije Krejca pod Kurowem ..31 .4. Wycieczka z Zamościa do Uściługa. Odezwa

Izb Sejmowych do N arodu, zapewniająca że gdyby nawet opuścić musiały stolicę , czuwać je ­dnak nieprzestaną nad sprawą narodową ..31 .

ó. List Dybicza do Komendanta Modlina Ign. Ledóchowskiego i odpowiedź tegoż ..3 1 .

6. Rada obywatelska Wdztwa Kaliskiego skła­da ofiarę do Komitetu Legii Litewsko - Wołyń­s k i e j^ .^ .

7. Strzelce Augustowscy altakowani w Gaw- rychach ..31 .

— Dyskussje Izb Dep. fran. o sprawie pols­kiej ..31 .

— Mikołaj znosi tytuł Województw w Król. Polskiem i mianuje je Gubernjami ..3 7 .

8. Jen . F r. Morawski Min. wojny ..31 .— Jenerał Kniaziewicz i Ludwik Plater agen­

ci Rząd. Nar. Pols. przybywają do Paryża ..3 1 .— Ziazd obywateli Ukraińskich w Czerniaw-

ce ..31 .9. Trwoga w Paryżu z okazji okropnych wia*

domości z Polski ..3 1 .10. Fałszywe wiadomości rozsiane w Paryżu

o zajęciu Warszawy przez Moskałów niespraw- dzają się ..31.

http://rcin.org.pl

1 1. Paryż oświecony , z radośnej nowiny o dniach Grochowskich . .3 t .

—Dyskussje Izb Dep. fran. o sprawie pols- kićj ..33 .

12. Deputacya polska pod przewodnictwem Lafayetta składa Jen . Lobau dowódzcy Gward. Nar. Paryzkiej, adres od Gwardji N ar. W ar­szawskiej ..31 .

— Założenie Towarzystwa Dobroczynności Dam Polskich w Paryżu ..34 .

13 Minislerijum Kazimierza Perier (nieinter- wencya, opuszczenie sprawy polskiej i włoskiej) ..3 1 .

14. Intrygi dyplomatyczne ..31 .15. Projekta dypl. ocalenia Belgji rewolucyj­

nej kosztem Polski ..31 .16. Pierwsza odezwa Dwernickiego do obywa­

teli zabużańskich.17. Zawiązanie Tow. Demokrat. polskiego w

Paryżu ..3 2 . Stanisław Wojczyriski -f w Dreź­nie ..3 7 .

18. Intrygi dyplomatyczne w Paryżu o niein- terwencyi i dyskussye Izb Dep. fran. o sprawie polskiej ..3 1 .

19. Onufry Jacewicz j- w Nancy ..3 6 .20 . Zjazd powiatów południowych Podola

w Hubniku u Jełowickich.

ir>

http://rcin.org.pl

21. Krukowiecki zapytuje prawników warszaw­skich, jakich trzeba dowodów aby szpieg po­chwycony w czasie wojny mógł bydź powieszo­nym , jeili własne zeznanie jego w sądzie nie jest dostatecznem do skazania na szubienicę ..31 .

22. Pierwszy okólnik dyplomatyczny rządu na­rodowego pols. do Dworów , wzywający o pomoc sprawie polskiej . .3 1 .

23. Węgrocki pod Małuszynem ..3 1 .24. Przybycie Ramoriny do Warszawy ..3 1 .25. Powstanie w Rosieniach ..3 1 .2G. Uroczystość powstania w Rosieniach.

Rząd Narodowy zapewnia utrzymanie żonom ofi­cerów i urzędników wojskowych , których mę­żowie dostaną się w niewolę ..3 1 .

27. Jawlok rozpędza Kozaków w Eyragole. Dowbor w Telszach. Maurycy Prozor podnosi broń w Kownie ..3 1 .

28 . Zjazd obywateli w Telszach. Mianowanie naczelnika siły zbrojnej i członków Rządu ..31 .

29 . Powstanie w Poniewieżu. Ucieczka Jene­rała Mejera ..31 .

— Dyskussje Izby dep. fran. o sprawie pol­skiej ..3 4 .

— Protestacja Komit. poi, lond. przeciw znie­sieniu tytułu Województw ..37 .

http://rcin.org.pl

ri

30. Powstaniew Szawlach. Utarczka pod Plem- borgicm. Piotrowski pod Połągą pobity ..31 .

— Dyskussye Izb Dep. fran. o sprawie pol­skiej ..33 .

3 1. Zwycięztwo Skrzyneckiego pod Dembem ivielliićm ..3 1 .

KW IECIEŃ.

1. Tomasz Lubieński ściga Rozena i Gejzma- ra. Rząd naród, przyznaje Skrzyneckiemu krzyż komandorski ..31 .

— 235 Polaków wysłanych z Austrji na fre­gacie Hebe i Gweryera przybywa do New Yor­ku ..34 .

2. Armija polska wraca do Pragi ..3 1 .3. Major Łęczkowski pod Górznem rozbija

tylną straż Dybicza. Matuszewicz zajmuje Troki. Jagełłowicz od Połągi odparty . .3 1 .

— Ukaz Gara Mikołaja rozkazujący okropno­ści w Litwie i na Żmudzi ..31 .

4 . Utarczka Dłuskiego pod Różanem. Pow­stanie w Oszmianie. Rezobrazów opuszcza Wił- komierz. Utarczka powstańców pod Jeziorosami Emilia Plater ..31 .

5. Jagełłowicz zdobywa Połągg. Utarczka Ła- banowskiego z Rezobrazowem podWiesami ..3 1 .

18

http://rcin.org.pl

G. Konstanty Parczewski w TNiemcnczynie. Powstanie Zawilejskie. Billewicz napada Bezo. brązową pod Myslukami ..31 .

7. Dyskussje wf Izb. dep. fran. o prawie wy- jątkowem przeciw tułaczom ..3 2 .

8. Umiński zajmuje Węgrów. Połąga zdobyta przez Moskali ..3 1 .

9. Pinabel attakuje Andrychiewicza pod Wę- growem. Powstańcy Rosieńscy i Szawelscy wy­pędzają Barlolomeja z Rosień ..3 1 .

10. Zwycięztwo Skrzyneckiego pod Iganiami. Trzeci list pasterski X . Biskupa Krakowskie­go Skórkowskiego ..3 1 .

— Obchód w Paryżu Kom. fran-polsk. z po­wodu zwycięztwa pod Dembem ..31 .

— 400 Polaków z Besanęon wchodzi do Szwaj- carji ..33 .

— Gustaw Małachowski j- w Paryżu ..3 5 .11. Dwernicki przechodzi Bug; pod Poryc-

kiem rozbija dragonów Kargopolskich. Pow ita­nie w Swięcianach ..31 .

12. Bartolomej napadnięty przez powstańców przy granicy Poszwentem do Pruss wchodzi ..31 .

13. Bitwa pod Jędrzejowem, Pierwsze poru ­szenia zbrojne na Polesiu Wołyńskiem ..31 .

14. Utarczka porl Boimicm — Batalion Igo

19

http://rcin.org.pl

20

pułku piech. broni przejścia pod Liwem Jen. Ugrumów — Bitwa powstańców z Szyrmanem pod wsią Kaleki. Powstanie w Wilejce.

— Protestacja Kom. Nar. poi. przeciw Statu­towi organicznemu dla Król. Pol. ..3 2 .

15. Karol Załuski mianowany dowódcą siły federacyjnej. Ezechiel Staniewicz naczelnikiem siły zbrojnej i Rządu w Rosieniach.

— Protestacya Kom. N ar. Pol. przeciw prawu wyjątk. Paryż ..32 .

*16. Umiński bierze Węgrów. Karol Karski ppółkowuik j- w Warszawie 1831, Werzulin wchodzi do Oszmiany — rzeź i mordy ,.3 1 .

17. Nieszczęśliwa bitwa pod Wronowem ..3 1 .— Dwernicki bije Moskali pod Kołodnem.18. Bitwa pod Kazimierzem. Juliusz Mała­

chowski -J- na polu bitwy ..31 .— Bitwa powstańców Kowieńskich pod Kor-

miałowem ..3 1 .— Odezwa Naczel. Wodza opowiadająca od­

niesione tryumfy 1831.— Wniosek pierwszy Fergussona w Izbie Niż­

szej Ang. o Polsce ..3 2 .19. Bitwa pod Borernlem. Zjazd obywateli do

Kamieńca Wołowym zwany ..31 .20. Bitwa powstańców pod Kowganami nie­

http://rcin.org.pl

21

daleko Wilna — Utarczka powstańców oszmiań- skich z huzarami pod Wiszniewem ..31 .

— List Lafayetta do Wład. Ostrowskiego Marsz. Sejmu ..31 .

21. Utarczka pod Kazimierzem — Dwernicki w Radziwilowie — Powstańcy litewscy pod Owsianiszkami ..3 1 .

— Listy Lafayetta do Czartoryskiego, Skrzy* neckiego, Lelewela ..31 .

— Prawo wyjątkowe uchwalone przez Izi>y fran, ..32 .

— Przemowa Monlalemberta do ksiąg nar. polskiego A. Mickiewicza w tłóm. fran. .. 33.

22. Powstańcy litewscy napadają Połągę. Puszet rozbity w Marjampolu. Szon -f- w niewoli ..3 1 .

— Dyskussja Izby dep. fran. o sprawie pols. 1833.

23. Utarczka powstańców pod Oniksztami. Bartolomej wchodzi z Prus do Połągi. Podcho­rążowie Dyneburscy uciekają z Dzisny ..31 .

24. Renenkampf i Bartolomej zdobywają Kre- tyngę, Dorbiany i Korciany. Moskale wchodzą do Wilejki ..31 .

25. Henryk Dembiński pod Kuflewem ..3 1 .26. Utarczka pod Mińskiem 1831.27. Dwernicki w Chlebanówce przechodzi

granice Galicji i składa broń r.31 .

http://rcin.org.pl

28. Bitwa M. Prozora z Sulimą w Kiejdanach ..31 .

29. Utarczka powstańców oszmianskich pod Rumem. Salanty opanowane przez Moskali..31.

— Zawiązanie Tow. lit. polskiego w Paryżu..3230. Porucznik Sierawski pod Trzebuczą —

Moskale pod Gorzdami odparci — Powstańcy orm iańscy ucierają się pod Baksztami — Poru. szenia w Winnickim, Uszyckim i Jampolskim pow iatach..31

— Odezwa Komitetu N ar. Pol. do ludów nie­mieckich Paryż..32

MAJ.

1. Wódz naczelny wzywa prowineye polskie do spólnego działania. Powstańcy polescy biorą Kowel. Część ich rozbita pod Włodzimircem. .31

— Prawo dodatkowe przeciw wychodźcom ..34 .2. Powstańcy telszewscy wypierają moskalów

z Kretyngi..313. Szyrman zajmuje Szawle..31— Wiadomość urzędowa o cofnieniu ambassa.

dora Guilleminot ze Stambułu za to że chciał po­magać polakom ..31

4. Bitwa powstańców litewskich pod Przy*

http://rcin.org.pl

23

słowianami. Wyprawa nieszczęśliwa do Wilej-k i.,3 i .

5. Powstanie południowych powiatów Po­dola. Kołyszko mianowany wodzem ..31.

— Izby oświadczają : że każda część dawnej Polski dziś powstająca, wraca do swoich praw przed rozbiorem ..31.

6. Władysław Sierawski -J- w Hyeres we Fran­c ji..35.

7. Odezwa moskiewska do Zmudzinów X . Bi­skupa Giedroycia ..31 .

— Roztrzelani w Warszawie Antoni Olkowski, Józef Kurziamski, Błażej Przeorski, Eustachy Baczyński ..3 3 .

8. Wojciech Chrzanowski wchodzi do Kocka. Zdobycie Dzisny przez pow stańców ..3l.

9. Bamorino pod Firlejem i Kamionką. Oswo­bodzenie Wiłkomierza ..31 .

— Odezwa Kom. Nar. Pol. do Jacksona Pre­zesa Stan. Zjedn. Amer. półn. Paryż ..32 .

10. W . Chrzanowski pod Lewarlowem. Pow­stańcy litewscy zwyciężają pod Dorbianami iKretyngą. 60 Akademików opuszcza Wilno ..3 1 .

11. Wejście W. Chrzanowskiego do Zamościa. Wyjście 300 Akademików z W iina pod prze' wództwem Klimaszewskiego , Gronostajskie- go i X . Petrulewicza ..3 1 .

http://rcin.org.pl

24

12. Utarczka z Palenem pod Wieszmianami. Rząd narodowy przeznacza pensye dla Inwali* dów i dla wdów po poległych żołnierzach i pod­oficerach ..3 1 .

13. Umiński pod Jędrzejowem. Odezwa Rzą­du Narodowego wzywająca dawne prowincye pol­skie do powstania. Powstanie Gałeckiego w Ra- domyślskiem. Powstańcy litewscy attakują Po- łą g ę ..3 1 .

— Adrps X . Czartoryskiego do Litwinów i Rusinów ..3 1 .

14. Bitwa Daszowska powstańcow podolsko* ukraińskich.

15. Utarczka powstańców wilejskich pod G łę- bokiem ..3 1 .

— Odezwa Kom. N ar. poi. do Niemców ze­branych w Hambach ..32 .

16. Oddziały gwardji zbite pod Przetyczą. Po­wstanie Karola Różyckiego w okolicach Żytomie­rza ..3 1 .

17. Zwycięztwo odniesione przez E . Jełowic- kiego pod Tywrowem ..31 .

18. Bitwa powstańców Litewskich pod Tau- rogami. Akademików' w puszczy rudnickiej pod Horodnem ..31 .

— Odezwa Jen . Dwernickiego z okazji wy­prawy do Polski ..33 .

http://rcin.org.pl

25

19. Turno pod Czyżewem. Zwycięztwo po­wstańców podolskich pod Obodnem ..31 . Uchwa­ła Sejmowa o posłach i Senatorach z prowincji zabranych ..31 .

20. Węgrzy szczerze myślą za-sprawą polską ..31 . Lafayette -J- w Paryżu ..34 .

21. Langerman pod Tykocinem. Chłapowski pod Brańskiem. Utarczka powstańców litewskich pod Koczergiszkami ..3 1 .

22. Chłapowski wchodzi do Bielską. Nagór- niczewski do Baru ..3 1 .

— Karczewski i Pleńkiewicz zamordowani w Józefowie ..33 .

23. Chłapowski zwycięża pod Ilajnowszczyz- ną. Bitwa Akademików Wileńskich pod Bałaga­nami. Klęska Benedykta Kołyszki pod.Majdan­kiem. Wacław Jełowicki -j- na polu bitwy ..31 .

— DawiJowicz i Jakubowski zamordowani we wsi Borowie w Król. Polskiem ..3 3 .

24. Gwardje moskiewskie starają się połączyć z Dybiczem ..31.

— Pożegnanie Dwernickiego ze swoim korpu­sem pisane w Żywcu w Węgrzech ..3 1 .

25. Łubieński attakowany przez gw ard je ..31.26. Bitwa pod Ostrołęką. Polegli na placu bo­

ju Henryk Kamieński i Ludwik Kicki jenerało­wie. Zwycięztwo Chłapowskiego pod Narewką.

http://rcin.org.pl

26

Powstanie podolsko-ukraińskie wchodzi do Ga- licyi z Kołyszką, Nagórniczewskim pod Satno* wem, z Jełowickiemi pod Wołoczyskami. ..31 .

27. Karol Różycki bije Moskałów pod Mołocz- kami. Utarczka Akademików pod Wysokim Dworem ..3 1 .

28 . Drugi dzień utarczki Akademików pod Wysokim dworem. Prozor i Puszet rozbici pod wsią Podlipką ..31 .

29. Zwycięztwo Jen . Giełguda pod Rajgro­dem. Skrzynecki wraca na Pragę. Krukowiecki bierze dymissję ..31 .

— Adres 3000 tułaczów pols. do Izby niż­szej W. Brytanii. Paryż ..32 .

— Dyskussja Izb dep. fran. o sprawie pol­skiej ..3 3 .

30. Rozbicie oddziału Akademików i Matusze- wicza pod Ginejciszkami ..31 .

— Okólnik dyplomatyczny Rządu Narodow. z okazyi bitwy Ostrołęckiej ..31.

31. Chłapowski rozprasza Moskałów pod Lidą. Izby uwalniają Izraelitów od służby osobistej wojennej..31*

— Odezwa Komitetu Nar. poi. do ludów Ame­ryki północnej ..32 .

http://rcin.org.pl

27

CZERWIEC.

J . Chłapowski rozprasza moskalów pod Żyr- munami. ..31 .

— Lamarąue -f w Paryżu ..32 .2. Zwycięztwo Karola Różyckiego pod Tyszy-

cą ..31 .— Akt Poatierski przeciw X . A. Czartoryskie­

mu ..3 4 .3. Dembiński pod Kownem ..31 .4. Szymanowski atlakuje Szawle ..31 .5. Chłapowski rozprasza kozaków pod Użo-

gościem ..31 .— Polacy odprowadzają zwłoki Lamarąue

..32 .6. Połączenie się powstańcow Litewskich

z Chłapowskim w Gabryelowie ..3 1 .7. Wejście Giełguda na L itw ę,..31.— List Langermana do Paryża opisujący cu­

da waleczności wojska polskiego ..31 .8. Klaudja z Działyńskich Potocka -f- w Ge­

newie ..36 .9. Dybicz -j- w Kleczewie pod Pułtuskiem

..31 .— Parlament angielski przeznacza dla Pola­

ków 10,000 funtów szterlingów ..34-

http://rcin.org.pl

58

10. Karol Różycki rozbija obóz moskiewski pod U chaniam i..31.

11. Toll obejmuje tymczasowe dowództwo nad wojskiem moskiewskiem ..31 .

12. Powstańcy Upitscy ucierają się pod Birża- mi ..31 .

13. Leon Dembowski Ministrem Skarbu ..31 .— Dyskussje Izby Dep. fran. o sprawie pol­

skiej ..3 1 .— Jerzy Samuel B andtkie-fw Krakowie ..35 .14. Rząd narodowy otwiera pożyczkę 60 mi­

lionów złotych ..3 1 .15. Powstańcy litewscy attakują Telsze. Chła­

powski zdobywa most na Wace ..31 .— Ronawentura Niemojowski -}- w Pary­

żu ..35 .16. Szymanowski uderza na Szyrmana pod

Szawlami ..31 .17. Jankowski pod Łukowem rozbija oddział

Kozaków. Rożniecki pisze do Skrzyneckiego z Pe­tersburga ..31 .

18. Narcyz Olizar wchodzi do Izby posels­kiej ..31 .

19. Bitwa pod Wilnem. Turno pod Budzisz- kami ..3 1 .

20. Gadon attakuje Szyrmana, Syrewicz pod Płungianami ..31 .

http://rcin.org.pl

29

— Okólnik dyplomatyczny Rząd. Naród. pols. o powstaniu Litwy i Rusi ..31 .

21. Pospolite ruszenie nakazane. Rząd Naro­dowy otwiera Księgę pożyczki P o siłk i polskie.

22. Jankowskiego wyprawa na Rydigiera speł­zła na niczem. Odwrót Chrzanowskiego z Zamoś­cia ..31 .

— Ludwik Zambrzycki poseł litewski j-w P a­ryżu ..34 .

23. Chrzanowski zajmuje Lublin ..31 .•— Założenie Bazaru polskiego w Lugdu-

nie ..3 1 .24. Dowbór pod Burniami bije moskalów .

Paskiewicz bierze dowództwo. Towarzystwo pa* tryotyczne warszawskie zakłada Towarzystwo wychowania dzieci poległych rycerzy polskich ..3 1 .

25. Drugi poseł wołyński X awery Godebski wchodzi do Izby poselskiej ..31*

26 . Utarczka pod Nasielskiem. Szawle przez Szyrmana opuszczone zajmuje Szymanowski..31.

27. Xże Montebello ( L annes) składa ofiarę swoję 30,000 fr. na rzecz sprawy polskiej ..3 1 .

28 . Giełgud w Grajewie ..3 1 .— Drugi wniosek Fergusona w Izbie niższej

angielskiej o Polsce ..3 2 .3.

http://rcin.org.pl

29 . Nieszczęśliwa bitwa Kiekiernickiego pod Kownem. Poruszenia w Warszawie. Rząd Nar. uwiadamia mieszkańców stolicy o aresztowaniu Jankowskiego. W . X . Konstanty f w Witebs­ku ..3 1 .

30. Warszawa w oburzeniu z okazji sprawy Jankowskiego i Bukowskiego ..3 1 .

— Adres Kom. N ar. Emigr. polsk. do parla­mentu Angielskiego ..33 .

— Uchwała Kongressu stanów zjednoczonych tycząca się opłacenia minimum wartości gruntów Polakom nadanych ..3 4 .

LIPIEC.

1. Rząd Narodowy upoważnia bank polski do wybicia biletów je d n o j dwuzłotowych ..3 4 .

2 . Pierwszy num er PamiętniJcd Emigracii pierwszego pisma literackiego wydanego w Pary­żu przez Michała Podczaszyńskiego ..3 2 .

— Założenie D rukarni i Księgarni polskiej A. Jełowickiego i Spółki w Paryżu ..35 .

2 . Odezwa Rządu Naród, do żołnierzy ..3 1 .— Kongres stanów zjednoczonych wyznacza

grunta dla Polaków ..34 .

http://rcin.org.pl

31

3. Założenie Komitetu Polsko-amerykańskiego pod prezydencyą Coopera Paryż ..31 .

4. Utarczka pod Płońskiem. Gedroyć" pod Bełżycami ..31 .

— Michał Podczaszyński -j- w Paryżu ..35 .5. Giełgud nad Dubissą , Roland nad Bejsa-

gołą, Dembiński w Poniewieżu attakowani ..31 .— Karol Szlegel -J- w Awenionie ..32 .6. Połączenie się Giełguda i Chłapowskiego .

z Szymanowskim w Cytowianach ..3 1 .7. Dembiński attakuje Szawle ..3 1 .— Stanisław Brykczyński użyty przy legacij

polskiej w Paryżu , wyjeżdża gońcem do Polski, z zachętą rządu francuzkiego, aby Polacy niebili się przez dwa miesiące , jakoby sprawa ich mia­ła bydź wziętą pod narady dyplomatyczne, a za­tem ocalona. We dwa miesiące nastąpiło wzięcie Warszawy ..3 1 .

8 . Bitwa pod Szawlami. -j- N arbult ..31 .9. Narada Kurzańska jenerałów polskich do­

wodzących na Litwie. Jedynastu posłów podol­skich wchodzi do Sejmu ..31 .

— Sprawa polski po raz trzeci na Parlament W. Brytanii przez C. Fergusson wprowadzo­na ..-33.

— Ukaz cara Mikołaja o szlachcie w Królest. Folskiem ..36 .

http://rcin.org.pl

32

10. Postanowienie Rady Adminis. Król. Pols. tyczące się konfiskaty dóbr wychodźców polskich niekorzystających z amncstyi ..35 .

— X . Kanonik Niezabitowski -j- w Nancy .. 37.

11. Roland pod Powendyniami. Chłapowski odmawia pomocy. Pierwsze widzenie się Chrza­nowskiego z Thiemancm. Różycki Samuel z od­działem swoim wyrusza z Pragi na Litwę ..3 1 .

12. Giełgud i Chłapowski wchodzą do Prus. Posłowie podolscy i ukraińscy wprowadzeni do Sejmu ..3 1 .

13. Chrzanowski wypiera Moskałów z Miń­ska ..31 .

14. Gołowin attakuje wojsko polskie pod Miń­skiem, uchodzi winą Jagm ina. Manifest Rządu Nar. polsk. przeciw Rządowi pruskiemu ..31 .

15. Kruszewski pod wsią Młynarze rozbija dragonów ..31 .

•— Karol Edward Wodziński -j-.w Paryżu ..-37.16. Roland wchodzi do Prus. Dembiński ucie­

ra się z Moskalami pod Owantą ..31 .17. Moskale rzucają most pod Nieszawą ..31 .18. Przygotowanie do dywersji Jenerała Chrza­

nowskiego przeciw Gołowinowi ..31 .

http://rcin.org.pl

33

19. Moskale przechodzą W isie. Utarczka pod Kockiem ..31 .

20. izby Sejmowe wniosek posła łuckiego Go­debskiego przyjęły za wyraz uczuć swoich. Komi­tet Ziem ruskich przez Rząd Narodowy zatwier­dzony ..3 1 .

21. List X . A. Czartoryskiego do Jen . Rem w którym oświadcza iż forinacyą legii polskiej w Portugalii uważa za mogącą bydź korzystną i chlubną dla sprawy polskiej. ..33 .

22. Zdobycie Drohiczyna przez Samuela Ró­życkiego ..3 1 .

23. Turno pod Raciążem ..31 .—• Mowa Ludwika Filipa przy otwarciu Izb

w której wzmianka o n arodow ości p o lsk ie j ..31 .24. Samuel Różycki po utarczce w Siemiaty­

czach idzie w głąb puszczy Białowiezkiej ..3 1 . „25. Wybory członków do Komissyi Sejmowej

przed którą powołany wódz naczelny ..31 .26. Moskale zijmują Województwo Kaliskie

..31 .27. Uroczysta narada wojenna. Spotkanie od­

działu Jen . Dembińskiego z oddziałem Sam- Różyckiego nad Narewką ..3 1 .

28. Odezwa Izb Sejm. do Wojska i Narodu za­pewniająca iż Wódz Naczelny dobrze działa.

http://rcin.org.pl

34

Jełowicki Al. wnosi na sejm projekt odezwy do ludów. Powtórne widzenie się Chrzanowskiego z J lem . Thiemanem ..31 .

29. Wielka rewia wojsk francuzkich i gwardyi narodowej podczas której Dwór i francuzi krzy­czeli Niech żyje Polska ..31 .

30. Adres Birminghamczyków do Izb Angiel­skich w sprawie polskiej ..3 2 .

31. Murawicw stanowiący przednią straż Pas* kiewicza zajmuje Łowicz ..31 .

SIERPIE Ń.

1. Rozkaz dzienny Skrzyneckiego donoszący że Jenerał Dembiński , Kapitan Jasiuk z pułku 5 Ułanów i podpor. Skotnicki z pułku 1 Ułan. wracają z oddziałami swojemi z Litwy ..31 .

— Bitwa pod Zubiri w Hiszpanii w której się odznaczył pułk ułanów polskich. Kalixt Borzew- ski -j- na polu bitwy ..3 6 .

2 . Dyskussje Izby dep. fran. o narodowości polskiej ..3 1 .

3. Korpus Jen . Dembińskiego i Sam, Różyc­kiego wchodzi na Pragę ..31 .

4 . G abinet Berliński coraz otwarciej pomaga Moskwie ..3 1 .

http://rcin.org.pl

35

5. Izby oświadczają : że Dembiński i jego korpus dobrze się zasłużyli ojczyznie. — Okólnik dyplomatyczny Rządu K ar. Pol. z tej okazji ..31 .

6. Wrzawy w Izbie Dep. F ran. o narodowość pols. ..3 1 .

7. Rydygier przechodzi W isłę. Utarczki pod Pawłowską Wolą i Tarłowem. Dembiński Gu­bernatorem Warszawy ..3 1 .

8. Organizacya straży bezpieczeństwa ..31 .9. Zwycięztwo pod I łżą odniesione nad Mos­

kalami przez Samuela i Karola Różyckich ..31 .10. Sejmik w Rolimowie 31.— Adres Izby Dep. fran. w odpowiedź mowie

Królewskiej gdzie wzmianka iż narodowość pol­ska niezginie ..31 .

11. Odezwa deputacyi sejmowej do wojska. Mianowanie Dembińskiego tymczasowym zastęp­cą Nacz. wodza. Utarczka Sam. Różyckiego pod wsią Zakrzewem ..31 .

12. Skrzynecki składa urząd ..3 1 .— Odezwa Komitetu Nar. polskiego do Ros-

syan Paryż ..32 .13. Dembiński naczelnym wodzem ..3 1 .14. Izby uchwalają że mianowanie Naczelnego

Wodza należeć będzie do atfrybucyi Rządu i że wódz Naczelny przestaje bydź jego członkiem. Utarczka Sam. Różyckiego pod Kóńskiem ..31 .

http://rcin.org.pl

36

15. Utarczka pod Szymanowem ..31 .

— Okólnik Ministra Horodyskiego skarżący się na rządy obce, że łudziły Polskę powstającą a żadnej pomocy jej nieudzieliły dla wywalczenia niepodległości : .3 I .

— Noc 15. Sierpnia , 35. zdrajców i szpie­gów powieszono. Krukowiccki Gubernatorem miasta ..3 1 .

16. Odezwa Rząd. Nar. podpisana przez za­stępcę Prezesa Bon. Niemojowskiego. Czterech dawnych członków Rządu składa swą władzę. Posłowie litewscy wchodzą do Sejmu ..31 .

— Ukaz cara Mikołaja potwierdzający wyrok Sądu Nadzwyczajnego Krym inalnego, którym przeszło 300 osób skazanych na śmierć lub cięż­kie więzienie ..34 .

17. Postanowienie Rządu mianujące Dembiń­skiego naczelnym wodzem. Czartoryski składa władzę. Odezwa Jen . Dembińskiego. Izby stano­wią że Rząd będzie odtąd w osobie Prezesa w Radzie Ministrów. Kazimierz Małachowski o- bejmuje naczelną władzę nad wojskiem. Zatwier­dzenie przez Rząd Komitetu Litewskiego. Kruko- wiecki ..3 1 .

18. Chrzanowski Gubernatorem Warszawy .3 1 .

http://rcin.org.pl

37

19. List Ludwika Filipa do Cara Mikołaja po rewolucji lipcowej ..30 .

— Felix Bugajski i Sylwester Raczyński po­wieszeni w Szadku ..3 1 .

20. Teodor Morawski Min. spr. zagr. ..31 .21. Odezwa Tow. Litew. i ziem ruskich o po­

łączeniu się wszystkich Polaków. Paryż ..32 .22. Okólnik dyplomatyczny Rząd. pols. o no­

cy 15 Sierpnia ..31 .'2 3 . Petycja mieszkańców w Bridgewater do

Izb Angielskich w sprawie polskiej ..32 .— Adres Izby Dep. fran. o nowem zapewnie­

niu narodowości polskiej ..32 .24. Ramorino posuwa się ku Żelechowowi

oskrzydlając Gołowina ..3 1 .25. Usiłowania Polaków w A geh , celem za­

wiązania Komissji korrespondencjinej, któraby zje­dnoczenie emigracji do skutku przywiodła ..34 .

26. Ramorino wchodzi do Żelechowa ..3 1 .27 . Ramorino pod Lukowem ..31 .28. Ritwa pod Krynkami ..31-29. Bitwa pod Rogoźnicą ..31 .30. Ramorino idzie ku Białej ..-31. , -31. Ludwik Pac ostatni z familii tego imienia

po mieczu ~f" w Smyrnie ..35 .

http://rcin.org.pl

384

W R Z E SIE Ń .

1. Paskiewicz porozumiewa się sekretnie z Krukowieckim ..31 .

— Odezwa Komit. fran-polskiegodo ludu fran. o pożyczkę 35 milionów na rzecz Polski ..31 .

2 . Trwoga w Warszawie ..31 .3. Widzenie się Dannenberga z Jłem Prądzyń-

skim ..3 1 .4. Józef Sowiński i Piotr Wysocki w Woli

..3 1 .5. Moskale gotują się do attaku Warszawy ..31 .— Felix Bernatowicz autor Pojaty -j- w Łom ­

ży ..3 6 .6 . P ie r w s z y d z i e ń s z t u r m u W a r s z a w y . Jó ­

zef S o w iń sk i -j -w W o li . P io tr W y so ck i ra n n y ,

-wzięty w niewolę ..3 1 . j- Piotr Świecki ..31 .7. D r u g i d z i e ń s z t u r m u . Warszawa niedołęz-

lwem i zdradą oddana Moskalom. Krukowiecki zrzucony z Prezesostwa Rząd. N ar. — Bon. Nie- mojewski mianowany ..31 .

8. Opuszczenie Warszawy przez wojska i w ła­dze. Sejm przenosi się do Modlina ..31 .

— List Adama Gurowskiego umieszczony w Gazecie powszechnej niemieckiej w którym donosi iż przestaje bydź Polakiem ..35 .

http://rcin.org.pl

9. Rybiński w Modlinie Naczelnym wodzem obrany ..31 . — Attakowanie mostu pod Kazimie­rzem przez Różyckiego Samuela ..3 1 .—'Utarczka jazdy wołyńskiej pod wsią Ł uciny .,31 .

— Zm iany-Konst. Kraków, przez Dwory są­siednie dopełnione ..3 7 .

10. Bitwa Samuela Różyckiego pod Chodczą i Lipskiem ..31 .

11. Zdanie sprawy dyplomatyczne Izbom Sej­mowym uczynione przez Ministra int. zagranicz. w Zakroczymiu ..3 1 .

— Dyskussye Izby Dep. fran. o sprawie pol­skiej ..31 .

12. Ramorino niespełnia rozkazuNaczeln. wo­dza Małachowskiego i niełączy się z głównern wojskiem ..31 .

13. Wojsko polskie demoralizuje się ..31 .14. Okólnik dyplomatyczny Rząd. pols. o wy­

daniu W arszawyi o dalszych czynnościach. Za­kroczym ..31 .

15. Zawadzki Jen . słabo attakuje most pod Ka­zimierzem oszukany przez Moskali ..31 .

— Urzędowa wiadomość o wzięciu Warszawy dochodzi do Paryża. — zaburzenia ..31 .

16. Utarczki pod Swieciechowcm i Rakowem..31 .

— Ukaz Cara ofiarujący niby amnestyę ..3 4 .

39

http://rcin.org.pl

40

17. Ramorino pod Chwałowicami z 10,000 żołnierza wchodzi do Galicy i. Zaburzenia w Pa­ryżu trwają .-31.

18. W Zakroczymiu uchwała znaku wytrwało­ści ..31 .

19. Stefan Garczyński -j- w Awenionie ..33.-20. Odezwa Kom. fran.-pols. pod prezydencyą

Lafayeta do ludu francuzkiego z okazji upadku Warszawy ..31 .

21. Okręta fran. i angiel. najęte przybywają pod Połągę z bronią i wracają napowrót ..31.

22. Ritwa S. Różyckiego pod Łagowem ..31 .— II. Dembiński stawia most pod Płockiem i

czyni wycieczkę pod Łowicz ..31 .23. Umiński obrany naczel. wodzem tegóżdnia

składa władzę.Niemojowskiuwolniony odobowiąz- ku Prezesa Rządu powtórnie nań powołany ..31 .

24 . Utarczka Sam. Różyckiego pod Pińczo­wem. Rozbicie jazdy pod dowództwem Jen. Ka- mińskiego pod Skalmierzem ..31 .

•— Oświadczenie za X . A. Czartoryskim prze­ciwko Aktowi Poatierskiemu ..34 .

25 . Utarczka Samuela Różyckiego pod Miecho­wem. Prezes Rządu i Marszałek Sejmu opuszcza ją Płock ..31 .

— Odezwa Kom. ftar. pols. przeciw wypra­wom do Portugalii i Hiszpanii ..32 .

I

http://rcin.org.pl

41

26. Dyskussye Izby Dep. fran. o sprawie pol­skiej ..31 .

27. Ułożenie aktu związkowego p. F.Grzymałłę i przystąpienie do niego 400 offi. w Płocku ..31 .

28. Sam. Różycki pod Bobrkiem z 1500 róż­nej zbieraniny wchodzi do Galicyi ..31 .

29. Rybiński pod Włocławkiem rzuca most na Wiśle ..31.

30. Dyskussye Izb Dep. fran. w Paryżu o tu­łaczach polskich ..31 .

■— Sprawozdanie z czynności Kom. polskiego w Filadelfii ..35 .

1. Xże A. Czartoryski i Jen . Skrzynecki na Podgórzu ..31 .

2. Ukaz Cara Mikołaja przeciw Polsce ..31 .3. Akt tułaczów polskich we F rancji objawia­

jący ich niezmienne postanowienie ..32 .— Odezwa Komitetu Narodowego pols. do lu­

du Izraelskiego ..32 .4 . Rybiński idzie ku granicom Pruskim ..31 .5. Wojsko polskie pod dowództwem Jen . Ry­

bińskiego wchodzi do Prus niedaleko Brodnicy (S(rasburg) ..31 .

6. Odezwa Komitetu Nar. poi*, do Włochów.

PAZDZIERNIK

32i .

http://rcin.org.pl

42

7. Poddanie się załogi w Modlinie ..31 .8. Oficerowie ziłogi w Modlinie przechodzą

do Warszawy ..31 .9. Założenie mogiły Kościuszkowskiej w Gra-

vines-sur Loing w okolicach Fontainebleau *..36.10. CJkaz Cara Mikołaja przeciw Polsce ..31 .11. Poddanie się załogi Zamościa ..31 .— i" w Sccz (O rne) Konstanty Trzaskowski

..3 7 .12. Wielka część oficerów załogi rusza do Ga-

licii ..31 .13. List Kni.iziewicza i Platera do dzienników

francuzkicb komunikując im okolnik dyploma­tyczny tyczący wydania Warszawy Moskalom..31.

14. Rozbrojenia mieszkańców Warszawy ..31 .15. Odezwa J ł . Dembińskiego do Em igracii..3216. Mowa Cara Mikołaja do Municypainości

Warszawskiej ..35;*17. Ukazy Cara Mikołaja o amnestyi ..32— 34.18. Manifest Cara Mikołaja o Polsce ..31 .19. Wyjście z druku części trzeciej d z i a d ó w

A. MicJiieificza ..3 3 .20. Kommissya korrespondencyjna Poatierska

zamyka swoje czynności ..34 .21. List Stef. Grabowskiego do Lubeckiego,

uwiadamiający że wojsko polskie 22 Grudnia wy­ruszy nn Francją i Belgję ..30 .

http://rcin.org.pl

43

22. Komitet Narodowy Emigracii polskiej pod prezydencyą Jła Dwernickiego ..3 2 .

23. Miejsce gdzie Mogiła Kościuszki ma być usypana, nazwane Polonia ..36 .

24. Pierwsze kolumny Polaków przechodzą w tryumfie Niemcy ..3 1 .

25. Przybycie Bon. Niemojowskiego i Fr. Mo­rawskiego do Paryża ..31 .

26. Dyskussye w Izbie Dep. fran ..31 .27 . List Stefana Grabowskiego do Lubeckiego

o ważności przyszłych wypadków ..3 0 .28. Miasto Dumfries w Szkocji ofiaruje prawo

obywatelstwa X . A. Czartoryskiemu i Władysł. Zamojskiemu ..35 .

29. Przybycie Joachima Lelewela do Pary' ża ..31 .

30. Odezwa Komitetu pod prezyd. Dwernickie­go z okazyj jego założenia .732.

— Towarzystwo Lit. polskie ofiaruje Lordo­wi Dudlej Stuartowi jego wizerunek na stali od- sztychowany ..3 7 .

31. Adres Tow. Dem. Pols. do Ministra spraw wewnętrz ..35 .

LISTO PAD.

1. Schadzki sekretne młodzieży Warszawskiej mające na celu powstanie ..30 .

http://rcin.org.pl

44

2. Wyjście z druku Wermjhory powieści histo- ryczn. Michała Czajkowskiego ..37 .

3. List Stefana Grabowskiego do Lubeckiego o assygnaty na przypadek wojny ..30 .

4. Młodzież Warszawska obchodzi pamiątkę żałobną poległych na Pradze w 1794 ..30 .

— Ukaz Mikołaja wzbraniający na zawsze po­wrotu do kraju obywatelom z dawnych prowin- cyi polskich ..34 .

— Pierwszy Numer pisma polskiego politycz­nego w Paryżu Pielgrzym polski ..32 .

5. Morderstwo 12 Polaków w K ronstadzie..32.6. Objaśnienie urzędowe przez B. Niemojow-

skiego i T . Morawskiego zakomunikowane dzien­nikom francuzkim o ostatnich wypadkach polskiej rewolucji. Paryż ..31 .

— Zawiązanie pierwszego Komitetu tymczaso­wego pod prezydencjąBon. Niemojowskiego ..3 1 .

7 . Wyjście z druku P a n a T a d e u s z a . . 3 4 .

8. Popisy z Metody PolsJcićj w Sali Ratuszowej w Paryża ..35 .

9. Minister finansów poleca Gubernatorowi Podolskiemu przesiedlenie 5000 familii szlachty na Kaukaz ..31 .

10. Kazimierz Brodziński j- w Dreźnie ..35 .11. Odezwa Komitetu pod prezyd. Dwernickie-

'http://rcin.org.pl

45 -

go donosząca iż rząd pruski 630 Polaków wypra­wia do Stanów zjednocznych Amcr. półno. ..33 .

12. Wybory członków Centr. T. D. ..37 .13. Odpowiedź Lubeckiego na listy Grabow­

skiego. Warszawa ..30 .14. Odezwa Komitetu pod prez. Dwernickiego

tycząca się wyboru przyszłych jego członków.. 33.15. Polacy w Galicji schronieni otrzymują

paszportado Francii ..31 .16. Pierwszy ich transport wyjeżdża z Kent

..31 .17. List Stefana Grabowskiego do Lubeckiego, -

aby wszystko było gotowe do pochodu pod roz­kazy Dybicza ..30 .

18. Areszta w Warszawie z okazji prześlado­wań przez polieye moskiewskie ..3 0 .

19. Na Belwederze wywieszona tablica dom do najęcia ..30 .

20* List Lubeckiego do-Stef. Grabowskiego , w którym donosi iż są już odkryte ślady konspi­racji nowej ..30 .

21. Widzenie się Patryotówz Lelewelem w do­mu Tow. Przyj, nauk w Warszawie ..30 .

22. Jan Śniadecki f w Jaszunach niedaleko Wilna ..3 0 .

23. Przygotowania spiskowych ,,30 .

http://rcin.org.pl

46

24. Adres tułaczów przez Komitet Nar. Polski podany do Izb Dep. fran. ..3 2 .

25. Nowosiltzoff ostrzega W. X . Konstantego o mającej nastąpić rewolucii . .3 0 .

26 . Obchód żałobny w Paryżu ku pamiątce Dziewickiego, Wołłowicza, Zawiszy i innych po­ległych w ostatniej wyprawie do Polski ..34 .

27 . Lubecki donosi Grabowskiemu że wszyst­ko do ruchów wojskowych gotowe ..30"

28 . Ucieczka Nowosiltzowa z Warszawy ..30 .29. P o w s t a n i e N a k o d o w e z a c z ę t e w W a r ­

s z a w i e . Piotr Wysocki. Józef Zaliwski . . 3 0 .

— Rocznice obchodzone po dziś dzień na ca­łej kuli ziemskiej gdzie są Polacy ( 1831 — 37).

30. Rada Administracyjna. Ludwik Pac i J u ­lian Sierawski. Odezwa Rady Admistracyjnej w imieniu Mikołaja ..3 0 .

GRUDZIEŃ.

1. Delegacya od Rady administracyjnej udaje si§ do Carewicza w Wierzbnie kwaterującego- Utworzenie Rady Municypalnej ..30 .

2. Zawiązanie Towarzystwa Palryotycznego w Warszawie ..30 .

thttp://rcin.org.pl

I

— Pierwsza wiadomość o nocy 29 Listopada przylatuje do Wilna ..3 0 .

•— Wincenty Cyprysiński -j- w Poitiers (Vien- ne) ..3 5 .

3. Carewicz Konstanty zezwala na odejście od niego wojsku polskiemu. Rząd tymczasowy zwo­łuje Izby sejmowe na 18 G rudnia. Cbłopicki na­czelnikiem siły zbrojnej ,.3 0 .

— Dyskussje Izby Dep. franc. o sprawie pol­skiej ..3 2 .

4. Załogi moskiewskiej w Modlinie poddanie się ..3 0 .

5. Chłopicki bierze Dyktaturę do czasu zebra­nia Izb ..3 0 .

6. Pierwsze posiedzenie Senatu. Szembek Gu­bernatorem Warszawy. Regimentarzów nomina- cya ..3 0 .

7. Dunin Arcy-Biskup Gnieźnieński wzywa mieszkańców W. X . Poznańskiego do zachowa­nia się w wierności Królowi Pruskiemu ..30 .

8. Komitet narodowy polski pod przewódz- twem Joachima Lelewela w Paryżu zawiąza­ny ..31 .

9. Carewicz Konstanty w Kurowie ..3 0 .— Edymburg ofiaruje prawTo obywatelstwa

X . As Czartoryskiemu i W ład.Zamojskiemu ..35 .

. 47

http://rcin.org.pl

48

10. Wyjazd Lubeckiego do Petersburga z War- saawy ..30 .

— Sprawozdanie o wypadkach -29 Listopada z podpisem Piotra Wysockiego wychodzi na jaw w Kurjerze polskim ..30 .

— Zawiązanie w Paryżu Towarzystwa Litew­skiego i Ziem Ruskich ..31 .

11. Ustanowienie gwardji Narodowej ..30 .12. Pierwsze wiadomości urzędowe , ogłoszo­

ne w Paryżu o powstaniu 29 Listopada ..30 .13. Dawne prowineye polskie oddane przez

Mikołaja pód rząd wojenny ,.3 0 .— Carewicz Konstanty przechodzi Bug pod

Włodawą ..30 .14. Rząd poleca dostarczenie jednego jeźdźca

z 50 dymów. Dyktator wzywa do sypania oko­pów ..30 .

15. Oddziały ochotników pieszych z rozkazu Rządu przechodzą pod zarząd dowódzców woje­wódzkich ..30 .

— Propozycya Lafayetta w Komissyach Izb Deputow. o nadaniu naturalizacji Polakom odrzu­cona ..31 .

16. Polacy obecni w Paryżu wybierają Półk. Jerzmanowskiego, Leonarda Chodźkę i Teodora Morawskiego, aby w ich imieniu działali we Francji ..30 .

m

http://rcin.org.pl

49

— Adres tułaczów polskich do Sejmu Węgier­skiego ..3 2 .

17. Proklamacya Mikołaja do Narodu Polskie­go ..30 .

18. Pierwsza Sessya Sejmowa z 18 na 19. Dy­ktator składa władzę. Pierwsze zmowy obywateli Podolskich ..30 .

— Obchód żałobny w Paryżu po zm. Piotrze Wysockim ..37 .

19. Komitet N ar. Polski pod prez. Lelewela rozproszony ..3 2 .

20. Druga Sessya Sejmowa. Redakcya Mani­festu do Ludów i gabinetów. Uchwałą Izb Rada Najwyższa narodowa w miejscu Rządu tymczaso­wego ustanowiona.— Chłopicki dyktatorem ..30 .

— Maurycy Mochnacki -f- w Auxerre (Yonne) we Francji ..34 .

21. Dyktator mianuje zastępców M inistrów..30.22. Wyleżyński z polecenia Dyktatora jedzie

do Petersburga ..30 .— Morderstwo Prusaków nad żołnierzem poi-

skiem w Elblągu ..3 1 .23. Emilia Plater -f- w Województwie Augu­

sto wskiem ,.3 1 .24 . Manifest Mikołaja do Moskałów '..30-25. Urządzenie gwardji ruchomych ..30-

http://rcin.org.pl

50

26. Lubecki staje przed Carem w Petersburg gu ..30 .

27 . Oppozycya Izby Dep. fran. wydaje wielki obiad dla Polaków ..30 .

28 . Uczniowie szkół paryzkich przesyłają swo­je powinszowania uczniom Warszawskim z po­wodu 29 Listopada ..30 .

29. W sali Uniwersytetu Warszawskiego pier­wszy obchód miesięczny pamiątki 29 Listopa­da ..30*

— Zawiązanie Towarzystwa Naukowej pomo­cy w Paryżu ..3 0 .

30. Włościanie i mieszczanie od Kontyngensu liwerunkowego uwolnieni ..3 0 .

31. Ostatnie sprawozdanie Komitetu francuz, polstyego pod Prezyd. Lafayetta ..31 .

Wszelkie sprostowania i dopełnienia raczą ży­czliwi ziomkowie nadsyłać franco pod adressem Księgarni polskiej r . des Ma?'ais S . Germain N . 17 r którę wydawca Kalendarza Pielgrzijmstwa Pols­kiego wdzięcznie przyjmie iw nowym (na rok 1839) Kalendarzu one zamieści.

http://rcin.org.pl

EMIGRACYA POLSKA.

I .

a . U S T A W A R Z Ą D O W A .

a) U c h w a ł a Izn f h a n c u z k i c h dnia 2 1 K w ie tn ia 1832 ,

» A r t . / . Le gouvernem en t est au to rise a re u n ir , d an s u ne ou p lu sieu rs villes q u ’il designera, les e tran g ers refug ies qu i re sid ero n l en F ra n ce .

» A r t . / / . Le gouverneinent p o u rra les a s lre in d re a se ren d re dans celle de ces villes q*ui le u r sera indiqU ee. II p o u rra le u r en jo in d re de so r lir du llo y a u m e , s ils ne se ren d en l pas a cclte d eslina lion , ou s 'il ju g e le u r presence susoep lib le de tro u b le r l ’o rd re el la tranqu illite pub li(jue .

A r t . I I I . La p resen te loi ne p o u rra ć lre ap p li- quee aux elrangers refugies q u ’en vertu d ’un o i\lre signe paV un m in istre .

A r t . I V . La p resen te loi ne se ra en v igueur que pen d an t une annee , a com pter d u jo u r de sa pro- m ulgation . »

http://rcin.org.pl

52

b) U c h w a la dnia 1 M aja 1834 .

A rt. I . La loi du 21 A vril 1832 , relative aux refug ies e tr a n g e rs , est p ro rogee ju sq u ’a la fin de la session de 1836.

A r t. / / . ' T o u t refug ie e tran g er qu i n ’obeira pas a 1’o rd re q u ’il au ra recu de so r tir du ro y a u m e , con fo rm em elit a 1’artic le II de la d ite l o i , ou qu i, ayan t e le expulse , re n tre ra sans au to risa tion , sera p u n i d ’un e inp riso n n em en t cle d e u s m ois a six m ois.

C e tte peinc se ra app liquee , dans le p rem ier cas, p a r le tr ih u n a l de police correclionn>dle du lieu ou le refug ie avait sa resid en ce , qułind il a recu 1’o rd re de s o r tir , e t dans le second p a r le tr ib u n a l de police co rrec lio n n o lle d u lieu ou le refug ie aura ele a r re le . • -

c) U c h w a l a dnia 26 Kwietnia 1836.

A rtic le uniąue. La loi du 1 Mai 1834 , re lativc aux re tu g ies e tran g ers est p ro ro g ee ju sq u ’a la fin de la session de 1837.

d) U c h w a ł a dnia 1 1 Lipca 1837 .

A rtic le uniąue. Les' lo is des 21 A vril 1832 et 1 Mai 1834 relalives aux refug ies e trangers , son t p ro ro g ees ju sq u ’a la fin de 1838.

http://rcin.org.pl

B . . L i c z b a p i e l g r z y m ó w p o l s k i c h na tułactw ie b ęd ący ch po różnych częściach św ia ta , w ynosi przeszło 7000 *); z tych w e F ra n c ji:w 1835 r . b y ł o ................................................ 4713

1836 » r 48321837 >» ' 4982 .C . W Budżecie na rok bieżący sum m a przezna

C z o n a r i a rzecz w ychodżoow w ogólności, w\no«» siła f r a n k ó w .......................................... 2 ,5 0 0 ,0 0 0 .

1837 C /e rw ca 27 Izba D ep. p rzy ­ję ła p roponow any dodatek . . . . 3 0 0 ,0 0 0 .

i d la 150 żołnierzy w raca ją ­cych z Hiszpanii . . . . . . . . 7 0 ,0 0 0 .

■— W sparc ie p ien iężne je s t nas tępn ie stopniow ane:P rezes Rządu i W o d z N aczelny . . . . 250 fr.C złonkow ie R ządu i Je n e ra ło w ie dy-

wizyi . -................................................... ..... 2 0 0

P o s ło w ie , D eputow ani i Jenera łow ie B ry g a d y ......................... ........................................ 100

O ficerow ie wyżsi i U rzędnicy cyw iln i . 60

W Belgii wszystkich pielgrzymów polskich jes t około 100 — t tych pobiera żołd tylko 27 — w służbie belgijskiej jes t 25. U trzy­muje się z swoich funduszów 6 , reszta z własnej pracy. Zołd dla ’ wszystkich jes t jednakowy 45 fr. miesięcznie. W Anglii jest przeszło 600’, summa dla nich rocznie przeznaczona jes t 10,000 fn. st. W Sta­nach Zjednoczonych 100. W Hiszpanii 150. W Algierze GO. Ci u - tworzyli Radę wykonawczą, a do niej należą: Sawicz, Boski, M ękalski, Kowański , Budzyński , Kokular , Szablicki. (L is tę imienną m niej więcej zupełną znales'ć można w Alm anach h\storique ou S o w e r tir <łt YE m ięrałion polonaire p a r A . K rosnow tki 1837: )

53

5 .

http://rcin.org.pl

54

O ficerow ie niższego stopnia Ż ołnierze i podoficerow ie .

4522.

M inisterjun i postanow iło od 1 L ipca 1837 zm niej­szać każdoroczn ie udzielone w sparcie o 1^1 Olą część.

P osłow ie o d b ie ra ją swój żo łd w m in isterjum sp raw w ew nętrznych , inni i po zakładach w poi i.-* cji i u m iejscow ych władz za poprzedn iem złoże­n iem św iadectw a Kom issarzy policji.

— P ro śb y w szelkiego rodzaju do M inisterjum sp raw w ew nętrznych (d o k tórego w iedzy należą w ychodźcy polityczni) podaw ane , m ają być sk łada­ne w P aryżu u P re fek ta p o lic ji; po departam en tach u m iejscow ych prefek tów .

M i n i s t e r S i > r a w W e w n ę t r z n y c h : P a r F rancji H rab ia M o w t a u y e t . (au M in istere de l' In te r teur, rue G ren elleS t. Germain N . 101 -1 0 3 .)

S z e f lió ra w ychodźców P a i l l e t ( t a m ż e )

D y re k to r Jen era ln y P o lic ji d e J u s s i e u ( t a m ż e ) .

P re fe k t p o lic ji D e l e s s e u t (a la pre fec tu re de po- lice , quai des O rfevres , rue de Jerusalem n. 1 ) .

S z e f Gabinetu N a b o n d e V e a u x ( t a m ż e ) .

S ze fb ió ra B e r n a r d ( t a m ż e ) .

U M inistra żądać trzeba posłuchania — Szefb ión* w idziany każdego czw artku o d 2 -4 po p o łudn iu .

P re fek t policji daje posłuchanie każdego dn ia o d 11 -12 , wyjąw szy śro d y o godzinie 2. Biorą o tw arte są od 9-4 .

http://rcin.org.pl

55

B i ó i o P B e r n a r d o t w a r t e d l a p o l a k ó w w e w i o t k i ,

c z w u r l k i i s o b o t y o d 11 d o 3 .

II.i ' i

- LISTĄ CZŁONKÓW SEJMU KTÓRZY SIĘ NA

TUŁACTWO P O ŚW IĘC ILI.

SEN A T.

IVoje w o dow ie.

A d a m K s i ą ż e C z a r t o r y s k i , (m iejsce pobytu) P aryż. M a c i e j W o d z y ń s k i , (m . p .) D rezno.L u d w i k P a c , zm arły w Sm yrn ie dnia 3 1 sie rp n ia

1835 r .A n t o s i O s t r o w s k i , (m . p .) W e rsa l,

Kasztelanowie.

T a d e u s z T y s z k i e w i c z , ( m . p . ) Paryż.L u d w i k P i . a t e r , ( m . p . ) P ary ż .J u l i a n U r s y n N i e m c e w i c z , (m . p .) P aryż.N a r c y z O l i z a r , (m. p.) Paryż.

IZBA PO SELSK A .

IV ojew óditw o K ra k o w sk ie .

J a k L e d o c u o w s k i , Poseł Jędrzejow ski , ( i n . p . )

B ru ie lla .

http://rcin.org.pl

56

J an O l r y c h S z a n i e c k i , D eputow any S to b n ic k i, (m . p ;) Paryż.

R o m a n S o ł t y k , P o . K o n ieck i, ( m . p . ) Paryż. G u s t a w M a ł a c h o w s k i , P o . Szydłow iecki, z m . w P a­

ry ż u , d . 10 kw ietn ia 1835.

T e o f i l M o r a w s k i , P o . K a lisk i, ( m . p . ) Księstwo Poznańsk ie .

B o n a w e n t u r a N i f . m o j o w s k i , Po. W a r tsk i, zm. w P a ­ryżu , d .'1 5 czerw ca 1835 r .

K a n t o r b e r y T y m o w s k i , P o . C zęsto ch o w sk i, ( m . p » )

Boj-deaux.W ł a d y s ł a w O s t r o w s k i , P o . P io trkow ski , M arsza­

łek Sejm u (m . p .) G ratz , w S ty rii.T e o d o r M o r a w s k i , D e. K a lisk i, (m . p .) Paryż.A l o i z y B i e r n a c k i , D e. S ie ra d z k i, ( m . p . ) Paryż.J o z e f Z i e m i ę c k i , D e. W ieluńsk i , (m. p .) Paryż.

W ojewództwo Lubelskie.

K a l i x t M o r o z e w i c z , P o . L u b e lsk i, (m . p .) P aryż.J ó z e f S w i r s k i , P o . H ru b ieszo w sk i, ( m . p . ) P aryż .

Województwo Płockie.

W i n c e n t y C h e l m i c k i , P o. Praszyński, ( m . p .)M eau x , (Seine et M arne). »

W ojew ództw o Sandom ierskie.

W ojew ództw o K a lisk ie .

http://rcin.org.pl

S t a n i s ł a w B a r z y k o w s k i , P o . O stro łęck i, ( m . p . )

Paryż.

W ojew ództw o M azowieckie.

R u d o l f W i e s z c z y c k i , P o. G o s ty ń s k i , ( m . p . )

Strasburg.F r a n c i s z e k T r z c i ń s k i , P o . O rło w sk i, {m . p . ) B ru-

x e lla .W a l e n t y Z w i e r k o w s k i , Dt'. W arsz aw sk i, ( m . p . )

Roueir.F r a n c i s z e k W o ł o w s k i , De. W a rsz a w sk i , ( m . p . )

Paryż.

W ojew ództw o P od lask ie .

J o a c h i m L e l e w e l , P o . Żelechow ski , ( m . p . ) Bru- xe lla .

W ojew ództw o A ugustow skie.* * *

W ojew ództw o W ołyńskie.

X a w e r y G o d e b s k i , P o . Ł ucki , ( m . p . ) Y ierzon. S t a n i s ł a w W o r c e l l , P o . R ó w ie ń sk i, ( m . p . )

Je rsey .

W ojew ództw o P odolsk ie .

A l e x a n i > e r J e l o w i c k i , Po. H ajsyński , (m. p . ) P a- ryż.

http://rcin.org.pl

A m a h c j u s * i A R C Z T i ł s K r , P o . W in n ic k i , (m . p . ) P aryż .

H e n r y k J V a k w a s k i , P o . B rac ław sk i , (m . p .) V evev.

W ojew ództw o K ijo w sk ie .

W i n c e n t y T y s z k i e w i c z , P o, S k w irsk i, (m. p .) Bru- xella.

H e r m a n P o t o c k i , P o . M a c l m o w i e c k i , ( m . p . ) F lo­r e n c j a .

J o z e f T o m a s z e w s k i , P o . L ipow ieck i, (m. p .) T o u rs . J a k ó b M a l i n o w s k i , P o. B adom yski , (m . p .) P a ­

ry ż .J ó z e f B o h d a n Z a l e s k i , P o. T araszczań sk i, (-m. p .)

M arsy lja .

W ojew ództw o M ińskie.

F e l i x K i n i e w i c z , Po. M o z y rsk i, (m . p . ) Metz. W ł a d y s ł a w P l a t e r , Po. W ilejsk i , ( m . p;) Paryż. W a l e r j a n P i e t k i e w i c z , Po. S łuck i, ( n i . p . ) T o u rs . A n t o n i H l u s z j n i e w i c z , Po. B ory so w sk i , ( m . p . )

W e rsa l.

W ojew ództw o G rodzieńskie.

J Ó z b f K a s z y c , Po. N o w o g ru d /k i, (m . p . ) Paryż. K a r o l N i e m c e w i c z , Po. Brzeski , (m . p . ) P aryż. E u g e n j u s z B r e z a , P o . S łonim ski , (m . p.) Paryż.

W ojew ództw o W ileńskie.

C b z a r y P l a t e r , P o . W ileńsk i , ( m . p . ) Paryż,

http://rcin.org.pl

59

L u d w ik Z a m b r z y c k i , Po. B rasław ski, zm. w Paryżu 22 czerw ca 1834 .

J ó z e f Z i e n k o w i c z , P o . O szm iań sk i, zm . w Paryżu 17 slycznia 1833.

L u d w i k P i e t k i e w i c z , P o . W iłk o m irs k i , (m . p . )

A m iens.A d a m K o ł t s z k o , P o . U p itsk i, ( m . p .) Paryż.A n t o n i P r z e c i s z e w s k i , P o . R o s ie ń sk i, ( m . p . )

B ourges.

W ojew ództw o Białostockie.

J ó z e f P o t o c k i , P o . B ia ło s to ck i, (m . p .) F lo ren c ja.

J an JoAcniM K a r w o w s k i , P o . R o s i e ń s k i , ( m . p . )

Paryż.

W Styczniu 1832 zebran i w Paryżu 11 Senatorów i 19 członków Izby poselskiej pow zięli zam iar roz­poczęcia dalszych działań sejm ow ych na rzecz P o lsk i i w tym ce lu d la zeb ran ia kom pletii z 3 3ch p raw em daw niej oznaczonego w ezw ali oddalonych o d Paryża do p rzybycia na dzień 15 Czerw ca a ty m ­czasem w yznaczali kom m issyą k tó raby p rzygoto­w ała m aleryały m ającem u się zebrać Sejm ow i. Z pow odu nie p rzybycia po trzebnej liczby posłów do Paryża odłożono te rm in do 15 Październ ika , n as­tęp n ie do 29 L istopada t. r . , zawsze bezsku teczn ie . N areśc ie 3 Stycznia 1833 na zebran iu fam ilijnem znajdow ało się 34 członków S e jm u , i ci na dn iu 5

http://rcin.org.pl

60

w iększością 19 kresek- og łosili Sejm za o tw a r ty . D nia 25 , w liczb ie 33 z e b ra n i , m ieli rozpocząć o b rad y ; lecz gdy ju ż p rzychodziło do oboru M ar­szałka, 1 1 zapisało p ro testacyą przeciw u k o n sty tu o ­w aniu Sejm u — 25 ośw iadczyło się za n iem .— T ak tedy kom plet ze rw an y został i Sejm w P ielg rzym - stw ie do tąd do sk u tk u nie p rzyszedł.

III.

KOMITET A .

4 ) A kta daw nego K om itetu Centralnego f r a n - cuzkiego na rzecz P olaków po d p rezydencyą L a- fayetta w r . 1831 , zawiązanego tyczące się sk a rb o - w ości złożone są u N otaryusza F e v r ie r \ w szelkie zaś in n e u daw nego agenta tegoż K om itetu P . E . C assin , rue Taranne n, 12.

B . 1) KOMITET NA RODO WY TYMCZASOWY.

U tw orzony przez 28 Polaków obecnych w P aryżu d . 6 listopada 1 831 , sk ładał się z pięciu członków .

P rezes : B on. N iem ojow ski. •Członkowie ; J . L e le w e l, T eod . M oraw ski,

'K a n t . Tymow ski i F r. W ołow ski.Po rozw iązaniu się tego kom ite tu , ośm dziesięciu

k ilk u Polaków zaw iązało :

http://rcin.org.pl

61

2) KO MITET NAR ODOWY PO LSKI .

D nia 8 G ru d n ia 1831; ułożyło now ą jeg o o rgan i- zacyą i w ybrało następn ie dziew ięciu członków :

P r e z e s : J . L elew el.C złonkow ie: W a le n ty Z w ierkow ski, Leo­

n a rd C hodźko, R om an S o ltyk , Tadeusz K rem p o w ieck i, A ntoni P rzec iszew sk i, K aro l K ra its ir , A ntoni H luszniew iez , A dam G urow ski.

S e k re ta rz : W a le ry an P ietk iew icz.

P o d s k a rb i: K aro l E d w ard W odzińsk i.

Ustawy tego K ortjitetu u chw alone na sessyi 15 G rudn ia 1831, (w idzieć b ro s z u rę : Les P olon ais d isperses en E uropę in - 8 .)

w L utym 1832 , Rom an Soltyk u suną ł się z K om i­te tu a na jeg o m iejsce ob rany został E razm R yka- czew ski.

W M arcu t. r . w ysląpili Kraitffir , G urow ski i K rem pow iecki (ci dwaj zupełn ie dla innych po w o ­dów co p ierw szy). Na ich m iejsce w ybory pow o­łały : Je n . P a c , p ó lk . Z aliw skiega i ref. H u b e , ale Je n . Pac słabością zdrow ia w ym ów ił się od p rz y ję ­cia ofiarow anego m u członkow stw a. ,

W S ierpn iu usuną ł się z K om itetu 'J ó z e f Za- liw sk i.

24 G ru d n ia . 1832 z rozk a iu rządu francuzkiego

6

http://rcin.org.pl

62

K om itet się rozw iązał bo jego Pi’ezes i C złonkow ie zm uszeni zostali opuścić Paryż.

3 ) KOMITET NARODOvVY EMIG RACJI POLSKIEJ

1 8 3 2 Październ ika 2 5 zaw iązany. N ow em i w y b o ­ram i po zak ładach pow ołan i z o s ta l i :

P rezes : Je n . D w ern ick i.Członkowie : J e n .U m iń sk i, Je n . S ieraw ski, T eod .

M o raw sk i, J . L ed o ch o w sk i, F r . W ołow ski., A. P li- ch ta , A. Je ło w ic k i, R ef. H u b ę , W al. Z w ierkow ski, J . L e lew e l, S t. W o rce ll. W łaściw ie zaś zasiadali w nim ty lko :

P re ie s : Je n . D w ern ick i. Członkowie : J e n . S ie­ra w sk i, posłow ie : Ja n L edochow ski i A lexander Je łow ick i. S e k re ta rz : A ndrzej S low aczyński.

K om itet ten d . 2 5 M arca 1 8 3 4 zakreślając term in czynności sw oich do 1 5 M aja, uchw alił opłatę od d . 1 K w ietnia 1 8 3 4 podatku braterskiego ; ustano­w ił K om m issye funduszów em igracii p o lsk ie j, p rze ­p isa ł je j a ttry b u c y e , a następn ie sam się roz­w iązał.

4 ) KOMMISSYA FUNDUSZÓW EMIGRACJI P O L S K IE J .

U chw alą K om itetu nar. E m igr. p o i. d . 2 5 M arca 1 8 3 4 m ianowani- by li członkam i tej Komissji : J e ­n e ra ł Sznayde i posłow ie Jó z ef T om aszew ski i B ohdan Zaleski.

http://rcin.org.pl

B ra tersk i pod a tek m iesięczn ie opłacać się m ający rzez pielgrzym ów polsk ich następn ie b y ł slopn io - any :P ob iera jący pensji m iesię ­

cznej fr. 45 p łac i f r . 1 50 c.» 60 » 2

100 » 4» 150 » 10

200 » 15» 250 . 20 .

P ierw sza sessya kom issyi o d b y ła się 1 K w ietnia , na k tórej do pom ocy w ezw any został Janusz C zet- w ertyńsk i , a na sek re tarza K arsk i. W L utym 1835 pow iększony sk ład Kom issyi p rzybranem i osobam i ja k o to : Posła B ie rn ack ieg o , ppó ł. Broniew skiego i G aw ro ń sk ieg o , O rdęgę i Józefa Zaleskiego. S e­k re ta rzem b y ł naprzód S t. B ratkow ski , następn ie J . K. O rd y n iec . Lecz k iedy w r . 1836 Z alescy , C zetw ertyńsk i i, Tom aszew ski opuśc ili P a ry ż , a B ro n iew sk i, G aw roński i O rdęga o trzym ali rozkaz w yjazdu z P aryża,u form ow any został nowy kom plet z osób n a s tę p u ją c y c h : J e m S znay d e , Posłow ie B iernacki i S /an ieck i , K az. D o b ro w o lsk i, D r. M i­ch a ło w sk i, K onst. P a rczew sk i, M. K lott i Ign . K lukow ski. Sekre tarz Ju l . Szotarskś. W ciągu 1837 członkow ie D obrow olski i M ichałow ski opuścili P a­ryż a obow iązek płatnego sek re ta rza w celu oszczęd­ności uchy lony został.

http://rcin.org.pl

04

(*) Od 1 'Lipca 1836. Ogół towarzystwa demokratycznego podbu­rzony przez sekcję Centralną Poatierską przestał datkować; Sekcja ta bowiem jedynie w interesie p artji swojej odłożyła na Lok uczucia braterstw a i filantropji i w chęci przeciągnienia do siebie jedynej instytucji łączącej tułaczy polskich w jedno spólne ciało t zaprzeczyła

http://rcin.org.pl

65

»Składka żalem ogólna w ynosi po d . 1 P aździer­n ika 1837 :

prawnos'ci Komisji i od tej chwili poprzestała nadsyłać zebrane od wszystkich swych sekcji składki : a że takowe wynosiły minimum fr. 600 m iesięcznie, przeto dochód 2go półrocza 1836 zmniejszył się o minimum 3600 franków ; dochód zas' z trzech pierwszych kw arta­łów 1837 około 5400 franków .— Dodając zatem te summy do sk ładki z każdego ro k u , przekonamy się że nietylko Emigracja od zawiązku Komissji w pós'więceniu się swojem nieustaje , ale że pomimo zmniej­szenia rządowych subsydjów trw a zawsze w przyjętym przez siebie s'więtym obowiązku wspierania biedniejszych braci Codo roku 1834 ten nie może wchodzić w proporcię rachunku gdyż w 22,604 fr. 63 c. liczyć należy 5120 fr. które niepochodzą z darów tułackich , lecz z k raju naszego : mianowicie fr, 4000 wniesione do kassy przez P ó ł- kownika Różyckiego, i 1120 fr. przez Posła Alexandra Jełowickiego którzy takowe z kraju odebrali. Oba te wpływy są z miesiąca Kwietnia 1834 r. Odtąd cały ten fundusz, równie jak później po nim wymie­nione , pochodzą (wyjąwszy Polski malowniczej która wniosła dotąd w ogóle fr. 2740, 92 1/2 c.) jedynie z składki biednych a może pom ię­dzy biednymi z najmniej posiadających T ułaczy, którzy własnym u j­mując potrzebpm przychodzą w pomoc podług ich przekonania potrzeb - niejszym rodakom. (Przypisek J ła Sznayde).

Przychodu fi-. 5 3 ,5 3 6 c. 29 1/2

R ozchodu f r . 5 2 ,3 1 2 c. 58

1 ,243 7 1 1/2

http://rcin.org.pl

193

Lecl że K o. F un . Emigi*. \ p rzy ję ła w przychodzie p rzekazany je j zS zw ajca rjii re w e rs R ejzacliera w yno­szący fr. 193 , k tó ry do tąd! od 1834 n iezap łaconyniem a i żadnej w a lu ty ; odtrąciw szyI

, zatem 1ę sum m ę adnotow aną I w sp raw ozdan iu z g rudn ia1836 r . _ _ _ _ _

Pozostaje rzeczyw istego \ rem an en tu ja k w ykazano rw spraw ozdan iu z dnia l g o | 1050 71 1/2Październ ika 1837. j

» T en je s t urzędow y i co do jednego centym a zgodny rach u n ek Kom m issyi k tó rą tem chętn ie j i s ta rann ie j u łoży łem im bardziej m i na se rcu aby dać rach u n k o m naszym w szelką publiczność jaką ty lko je s t w m ocy naszej. N ie na tem się kończy b ra te rsk a gorliw ość tu łac tw a naszego w spieran ia po trzebn ie jszy ch b ra c i. — G dyż oprócz kassy zwy­czajnej w ynoszącej ja k wyżej 5.3,536 29 1/2

dodać należy :a ) Składkę na rodaków

p rzyby łych do P o rtsm o u th , a k tó rych g\yałtem w ypra­w ić chciano do Północnej A m ery k i; dla n ich E m igra­c ja złożyła na ręce Kominis- s j i , w ogóle 3568 2

66

http://rcin.org.pl

67

b) Na mieszkańców Szwaj- ca rji uszkodzonych pow o­dzią ', k tó rzy tak gościnnie p rzyjm ow ali rodaków n a ­szych w ich nieszczęśliw ej w ypraw ie , z ło ż jła E m i­g racja na m oje ręce 335 50

Składka zatem i fundusze ) nasze wynosiły w ogóle ocl f 4 3 9 g j j . j K w ietnia 1834 , do 1 Paź- l ’ dziern ika 1837.

O dtrąciw szy od tego nie- będące darem b iednych em igrantów z szczupłego ich rządow ego zasiłku złożone.

1 p Przez Posła A le*. Je - łow ickiego fr. 1 1 2 0 ;

2° Przez Pu łkow nika Ró­życkiego fr. 4000 ; pocho- \dzące z datku przysłanego / 7860 92 1j2z k ra ju naszego i u m iesz-f czone w spraw ozdaniu K w ietnia w ocróle pod Nmi 31 i 114;

3° P ochodzące z docho­dów gereneji Polski Ma­low niczej f. 2740 c . 92 1/2. /

Nasza zatem b iedna em igracja złożyła sam a m ię­dzy sobą na po trzeby gw ałtow ne nieszczęśliw szych jeszcze b rac i od 1 K w ietnia 1834 do P aździern ika 1837 franków 49,578 8 8 1 / 2

http://rcin.org.pl

68

W ten rachunek nie w chodzą.

a ) W szelk ie sk ładk i złożone poprzedn im k o m i­te to m p rzed ustanow ien iem K om m issji.

b) Składki do T ow arzystw a dobroczynnośc i D am skiego w noszone (p a trz n iże j) .

c ) S k ładk i T ow . D em . Polskiego k tó re licząc ty lko od dnia w którym Sekcja C en tra lna p rzesta ła j e w nosić do K om . F u n . E m ig r. w ynosić pow inny m in im um 6000 franków po dzień 1 Paźdz. 1837 (*).

d ) Składki w zakładach na najgw ałtow niejsze po trzeb y w przechodzie b ęd ący c h lu b ch o ry ch ze­b ran e i na m ie jscu w ręczone.

e ) Składki na narodow e pajn iątk i ja k n . p . P om ­nik K ościuszk i, Pom nik K laudji Potocki i t . d . (**).

T am gdzie Kraj zapom ina om assie sw oich dzieci, gdzie bojażń , tchó rzostw o lub egoizm sparaliżow ały najśw iętsze u c z u c ia , tam gdzie bogatsi w olą na p rzejażdżki lu b b iesiady trw onić grosz k tó ryby nie

ł. je d n ą łzę o tarł , n ie je d n o z gw ałtow nej p o trzeby popełn ione zboczenie z drog i p raw ej w strzym ał —

(* ) Składki te wynoszą fr. 6,553 c. 20. O dalszych przychedach Towarzystwa Demokratycznego wynoszących fr. 22,329 c. 65. w i­dzieć n iże j s tr , 75.

(**) Po datę dzisiejszą złożono vr Księgarni polskiej na Pomnik Ta­deusza Koseiuszki fr. 103 35'

Klaudji Potockiej fr. 430 5Maurycego Mochnackiego fr. 390 75.

http://rcin.org.pl

09

lam m ile je s t se rcu każdego praw ego Polaku zasta­now ienie się nad postępow aniem najb iedn iejszych z pom iędzy tu łaczy . — R ach u n ek k tóry p rzesy ­ła m , aczkolw iek n ie m ało kosztow ał m nie m ozołu i p rzew artow an ia k s ią żek , by ł jednakże d la m nie p raw dziw ą pociechą i szczerze pow iadam , sow icie tru d y m oje w ynag ro d z ił.”

A dres Jenerała Sznayde, rue G ros Caillou S t. Dominique n. 146.

Adres P odskarbiego O lrycha Szanieckiego do którego składki m iesięczne od 1 Stycznia 1838 m ają hyc przesyłane j e s t : rue S t. A n d re des A r ts n. 5 4 .

Przedażą p o r tre tu K la u d ji P o tock ie j o fiarow ane­go na rzecz kassy em igracyjnej przez ziom ka K u ­row skiego tru d n i się członek kom issyi K o n s ta n ty P a rc ze w sk i, rue Chaussee d ’ A n tin w. 5 .

5 ) K o m i t e t E m i g r a c j i P o l s k i e j w L o n d y n i e

Zawiązany w połow ie 1836 r . , po p rzybyciu do Anglii członków K onfederacji polskiej którzy z F ran- cii ustąpić m usieli.

P rezes : D w ernicki. C złon kow ie: W o jc iech T u r , F r. K ir k o r , N ap . Felix Ż a b a , Anastazy D u n in , P io tr M arkow ski. S e k re ta rz : S t. M ilew ski.

D. 12 K w ietnia 1837 ko m ite t ten podał p ro jek t do ustaw y organicznej d la em igracji polskiej na za ­sadzie daw niej podaw anego w r . 1834 przez zakład Polaków w P o itie rs .

http://rcin.org.pl

7 0

IV.

TOW ARZYSTW A.

1) T ow arzystw o L itewskie i nem ruskich zaw ią­zane dn ia 10 G ru d n ia 1831. P rezes : C ezary P la te r , S ek re ta rz: L eo n ard C hodźko. Ustawy jeg o p o d ­p isane przez 34 członków d . 10 Marca 1 8 3 2 , og ło ­szona zostały w broszu rze zaw ierającej op isan ie ob­chodu pow stan ia L itw y pod ty tu łem : Les P o lo n a is , fes Lithuaniens e t les Russiens.

Tow arzystw o to w ybiło m edal na pam iątkę po w ­stan ia p ro w in c ji od Po lsk i oderw anych*), zajęło się zeb ran iem m ateryałów do pam iętn ików tych ziem ; a gdy członek Tow arzystw a Felix W ro tn o w sk i p rzy ­ją ł na siebie ich uk ład i 'yydan ie, T ow arzystw o o- siągnąw szy zam ierzone cele zaw iesiło czynności sw oje.

Z g rona tegoż tow arzystw a w M arcu 1834 pow ­sta ł K o m ite t w ojskow y L itew sk i, k tóry złożony z dow odzców pow stań m iejscow ych , przyznaw ał s topn ie zasłużonym p o w stań co m , celem zabespie- ezenia d la n ich oficerskiego żo łdu .

*) Napis medalu jes t : 1. Polonia , Lithuania y Ruthenaeyuce j>ro- rincicc, a tyrannis moscovice, inique opressce, vi, libertatem , arm is , qucerebant 1830— 1831. — In rei m em oriam Lithuano Rułhen a societas. 2. N unc olim et quocumque dabunt se Łempore vires.

http://rcin.org.pl

71

2) a) Tow arzystw o polskie p rz y ja c ió ł p o stęp u .

Zaw iązane d . 14 Lutego 1832 , m iało na celu w zajem ne doskonalenie się w nauk ach i p rzy g o to ­w ywanie się do życia pub licznego . O bran i zostali Członkow ie : p rezyd u ją cy C z y ń sk i; w ydziału po li­tycznego , T . K rem pow iecki ; p raw a , J . N . Ja n o w ­ski; nauk ad m in istracy jnych , E . R ykaczew ski; w oj­skow ości , O . K orzeniow ski. sekretarz R ady : Teof. Z ak rze w sk i, p o d sk a rb i A . H łuszniew icz. Sekr. ogólnych posiedzeń : A lex. Sm olikow ski — i na tem się w szystkie czynności te?o tow arzystw a skończyły. Ć w iartka d ru kow ana doniosła jeg o u ro ­dzenie i śm ierć zarazem .

b j W p o d obnym celu i z rów nym sku tk iem za­wiązane było w B esancon : T ow arzystw o w zajem ­nego ośw iecania. Jego czynności żadnych n iezos- tało śladów .

3) T o w arzystw o D em okratyczne Polskie (*).

»T . D. P : założone zostało d . 17 m arca 1832 r . i wzięło sobie za cel p o drzędny , w pośród tu łać tw a , p ropag an d ę w yznaw anych przez siebie zasad (rów ­ności, w olności i b ra ters tw a), a głów nie zam ierzyło na dop iero w spom nionych zasadach działać w sp ra ­wie narodow ej. O sk u tk u sześcioletniej blizko p ro ­

(* ) Artykuł nadesłany p r te i J . N. J . eilonka Central. Towar*.

http://rcin.org.pl

72

pagandy św iadczy najlepiej sam jeg o w zrost liczeb­ny : z 5 założycieli podniosło się do 1 2 5 0 (dziś 1120) cz łonków , n ie w spom inając 400 p rzesz ło u m arły ch i w ykreślonych częścią za n iedochow an ie w iary za­sadom , częścią za n iem oralne postępow anie. P o ­m aw iane o ta jne związki z rep u b lik an am i francuz- k im i , n ie je d n o k ro tn ie zagrożone by ło w istn ien iu sw ojem przez rząd k ra jo w y ; nareszcie przesłany pod d . 31 paźdz. 1835 r . i jed n o cześn ie ogłoszony w dzienn ikach paryzkich ad res do m in istra sp raw w ew nętrznych zabezpieczył je z tej s tro n y . W tu- ła c tw ie , przez różnobarw ne związki d ługo i nie pom ału nu rto w an e b y ło ; pub liczn ie zarzucano m u m iędzy innem i , dążności kosm opolityczne, z po­w o d u , że ak t jego założenia p isany pod w pływ em w ielk ich nadziei pow szechnego w r 1832 ru c h u w E u ro p ie , odw oływ ał się do spółczucia ludów i n ie jako od ich pom ocy w yzw olenie Polski zaw is­łem czynił.

Początkow o Tw o ogran iczało się p raw ie do sam ego P aryża , gdzie ko m p le t C en tra ln y w im ie- liiu ogółu działał. Z pow iększeniem się liczby członków po d ep artam en tach i w ydalen iu z Paryża p ierw szych k ierow ników , u tw orzoną tam że została Sekcya C e n tra ln a ; lecz gdy t a , jak się o kazało , u legała w pływ ow i innego .zw iązku , T w o pow ierzy­ło k ie ru n ek sw yeh działań Sekcji P o i t ie rs ; a m ia­now icie w łożyło na n ią obow iązek zapro jek tow ania

http://rcin.org.pl

7 3

organizacji w ew nętrznej ^odpow iedniej coraz b a r ­dziej w zrastającem u sk ładow i sw ojem u — oraz u tw orzen ia C en tra lń a c ji w yborow ej. P rzy ję ła o r ­ganizacja w ew nętrzna d . 5 lipca 1 8 3 5 r . oznaczyła skład C entralizacji z 9 c iu osób; w ybran i członkow ie dopiero d . 29 styczn ia 1 8 3 6 r . , zdołali się zebrać w P o it ie rs , i w skazany sobie zaw ód rozpocząć (*). Tej C entralizacji głów nem pow ołan iem było : za­pro jek tow ać m anifest i obm yśleć środk i sku teczne­go w spraw ie narodow ej działania . P rzedstaw iony p ro jek t do m anifestu roztrząsany by ł k ilka m iesięcy i z pew nem i popraw am i w zbiorow y ak t Tow ar/.vs. d . 4 g ru d . 1 8 3 6 r . zam ieniony został. W nim w y­p row adzona została idea dem okratyczna z przesz­łości narodow ej , w yłożone jaśn ie j niż w akcie za­łożenia, zasady i c e le , uzupełn ione śro d k i. Akt ten ogłoszony po angielsku zyskał pochw ały stow arzy­szeń radykalnych i dzienników tej opin ii. C o do środków skutecznego w spraw ie ojczystej działania ,, a m ian o w ic ie , aby położyć tam ę in d y w id u a ln jm na k a rb T ow arzystw a ro b o to m , C entralizacja osą­d z iła , że należy przyszły sk ład naczelnej insty tucji

(* ) Do tej pierwszej Centralizacji powołanymi by li: W incenty Cy- p ry siń slti, J .N ep . Janow sk i, Tomasz M alinowski, Alexander Mols- do rf, W iktor Heltman , Henryk Jakubow ski, Robert Chmielewski , J. L. Zaczyński i Adolf Chrystow ski; lecz z powodn śmierci Cypryń- skiego (w grudniu 1835 roku) skład j r j był tylko z Smiu ostatnich członków.

7

http://rcin.org.pl

74

zm niejszyć do 5 osób , i dać m u w yraźny m andat do działań zew nętrznych , do ty ch m ianow icie , k tó ­ry c h cały ogół T w a sam p rzedsięb rać n ie m oże. Jakoż p rzedstaw iła stosow ny w tym w zględzie p ro ­je k t , i ten przez T ow arzystw o w p raw o zam ienio­nym został. T eraz w ięc C en tra lizac ja składa się z p ięc iu ty lko członków , i je s t jed y n y m organem T w a n a zew nątrz . Do tej rep rezen tac ji pow ołany­m i zo s ta li, i d . 7 lis t. r . z. obow iązki o b ję li: W i­k to r H eltm an , T om asz M alinow sk i, H enryk Ja k u -^ b o w sk i, W ale ry an Breański i W o jc iech D arasz. Na posiedzeniach prezydu je każdy z k o le i , p ró cz osta tn iego , k tó ry je s t sekre tarzem i po d k tó rego ad resem korespo n d en c je przychodzą.' Ta k ró tk a w iadom ość p rze k o n y w a , że T o w a­rzystw o zajm ow ało się do tąd pow iększej części w e­w nątrz organizacją i p ro p ag an d ą zasad , przy czem nie m ało się przyczyniło do ocalenia tu łac tw a od w ypraw żadnej styczności ze sp raw ą ojczystą n ie m ających . W szakże różnem i czasy ogłosiło k ilka aktów we francuzkich lub angielsk ich dzienn ikach , ja k o to : p ro testac ją p rzeciw w szystk im trak ta to m ro zszarpu jącym P o lsk ę od r . 1772 z dnia 8 m aja 1832 r . ; p ro te s tac ją przeciw pożyczce 40 m ilionów zł. p . na k ró lestw o kongresow e z d . 191ipca 1 8 3 5 r . ; pro testao ją przeciw zb ro jnem u zajęciu K rakow a z d . 29 lu tego 1836 r . i t. d .

N adm ienić tu jeszcze w ypada , że C entralizacja

http://rcin.org.pl

w ew nątrz Tw a w ydaje au tografow ane okolnik i , a do p ropagandy zasad na zew nątrz ma pod sw oim k ierunk iem pism o czyli pam iętn ik T ow arzystw a.”

P o d łu g zdania sp ra w y C en tr . Tow. Dem . P o l. (od 29 Stycznia 1836 do 12 L is topada 1837) ogło­szonego d ruk iem w P o itie rs , fundusze po 1 L is to ­pada 1837 od 29 Stycznia 1836 weszłe do kassy Tow arzystw a w ynosiły :

0 a j Z podatku braterskiego ze składek miesięcznych od człon- •'J tó w ...................................................... 8503 40

— nie cz ło n k ó w ........ (580Ofiar, i zwrotu pomocy . . . 120 9363 40b j Ze składek na braci w Hi­

szpanii od czł........................ 1034 25— od nie członków . . . . 461 25—* od patryot. francuz. . . 606— od r ó ż n y c h ....................... 462 85 256 i 35c) Ze składek na braci w An-

22,329 65

W y d a t k i w t y m ż e c z a s i e u c z y n i o n e :

a j Z fund. pod. b rat. wnie­siono do kassy Kom. fundusz.Emigr. f r ............................................ 2810 20

Dano chorym i pozbawionym w s p a r c i a ....................................... 5372 45

373

ze składekZ przedaży okolników Z o f i a r .......................

9599 35189 202 i0 35 i0,«2H 1)0

http://rcin.org.pl

Jednorazowej pomocy . . . . 790 20Koszta adm inistracji . . . . 237 80 9210 65

IJ Na braci z Hiszpanii . . . e) — w Anglii . . . .d j Na potrzeby Towarzystwa

2357 50222

5594 35914 15Druki

Bibliotekę (liczącą dzieł 115,tomów 196 , pism period. 24). . 250 60

W ydatki S e k c ji ........................ 361 55Koszta podróży członków. . . 201 30W ydatki miejscowe i nadzwy­

c z a jn e ................................................ 1185 15 8500 10 20,390 95

Pozostałos*e fr. 2039 40

O bszern ie jszą w iadom ość o U staw ach T ow arzyst­wa , znaleść m ożna w b roszu rze : Z biór ustaw i p ostan ow ień Toroarzystw a D em okratycznego P o ls ­kiego P o itiers w d ru k a rn i F . A . Saurin 1837 s tr . 39 . M anifestacje S ekcji i Członków T o w a ­rzy s tw a (tamże). Z danie S pra w y Cen. T . (tam że).

4) T oivarzystw o L iterack ie P o lsk ie (*).

T ow arzystw o L iterack ie Polskie zawiązane zo s­ta ło w Paryżu 29 K w ietnia 1832 przez p ię tn as tu fundato rów . Dziś składa się z ko llabora to rów 33 , S tow arzyszonych 63 , H onorow ych 7, K o resp o n ­den tów 2 8 , w ogóle z członków 131. W yborów

(*) Artykuł kommuhikowany.

http://rcin.org.pl

d opełn ionych było w c iąg u la t pięciu 139. Ubyło przez śm ierć 4 , pr^ez w yjśc ie 4.

C elem p rac Tow arzystw a je s t zb ieran ie i ogłasza­nie m aterjałów tyczących się daw nego K rólestw a Polskiego i to wszystko co się tycze położenia jeg o obecnego lub p rzyszłej pom yślności w w idoku za­chow ania i ożyw iania w op in ii ludów cyw ilizow a­n ych w spółczucia ich d la Po lsk i.

Tow arzystw o m a sześciu U rzędników . W d n iu 3 M aja r . b . o b ran i zostali na ro k szósty.

Na P rezesa A. C zarto rysk i.Na W icep rezesa P la te r L u d w ik .Na R ed ak to ra głów nego M oraw ski T eo d o r.N a R ed ak to ra pom ocniczego pierw szego

M orozewicz K alixt.Na R ed ak to ra pom ocniczego d rug iego Za­

łuski Rom an.Na S ek re ta rza P lic h ta A ndrzej.

P race T ow arzystw a są je d n e ogóln e, d ru g ie szczególne . Do pierw szych policzyć można p ięć n as tęp u jący ch :

1. S łra in ic tw o p ra s sy dru k a rsk ie j. W tym ce ­lu T ow arzystw o przestrzega tego wszystkiego co się w dzienn ikach lub dziełach d ru k u je w zględem Polsk i ; sta ra się pom ieszczać w n ich o b jaśn ien ia p ro s tu ją c e , m y lne o spraw ie naszej lu b K ra ju , w yobrażenia .

http://rcin.org.pl

78

2. Oświecanie w ta d i kra jow ych . W tym zam ia­rze T o w arz y stw o , bądź p rzez w danie się n iek tó ­ry c h je j członków , bądź przez p rzygotow ane pism a lu b d ru k i s ia ra się w zdarzonych okolicznościach działać sku teczn ie na d obro sp raw y narodow ej lub E m ig rac ji.

W ob u pow yższych p rzed m io tach zredagow ano w ciągu la t p ięciu p rzeszło dw ieście różnego ro ­d zaju A rtyku łów , dla pom ieszczenia ich w d z ien n i­kach F ra n c j i , A nglji i N iem iec .

3. Oświadczanie ivdzięczńości czynnym i gorli* w ym P rzy jacio łom P o lsk i. W tym celu T ow arzys­tw o usiłu je zjednać d la spraw?y Polskiej w y trw ałą pom oc osób w ażnych i m ogących przez w pływ sw ój , po łożenie tow arzysk ie lu b la len ta , p rzyczy­n ić s ię do jego d o b ra .

W ty m d u c h u w ybrało C złonkam i honorow em i sw em i P P . Bignon , O d ilo n -B a ro t , S t. M arc G i- rard in trzech w ym ow nych obrońców naszych w Izb ie D epu tow anych F ra n c j i ; tudzież P P . F er- gusson C u tla r , L o rda D u d ley S tu a r t f P P . B eau- m ont i C am pbell n iem niej gorliw ych i sta ły ch P rz y ­ja c ió ł sp raw y nas/.ej i w spółziom ków tak w Izbie niższej angielskiej , jak w T ow arzystw ach w tym k ra ju losem Polaków tru d n ią cy ch się (*).

(*) W tym samym zamiarze uchwaliło i uskuteczniło Towarzystwo *6V;cie medalów na czes'ć P. Cutlar Fergusona i Jen. Lafajeta, tudzież

http://rcin.org.pl

4. Z apisyw an ie fa k tó w pośm iertnego życ ia P o l­ski. W tym zam iarze u tw orzy ło Tow arzystw o Księgę Pam ięci do k tó re j za każdorazow ą decyzją posiedzenia zapisują się fak la tyczące się n a ro d o ­w ości naszej gnęb ionej lu b b ro n io n e j. W ciągu la t pięciu zapisano do tej K sięgi faktów śc iągających się.

Państw nam n iep rzy jaznych 101N arodów sp rzy ja jący ch 8 6

K raju naszego godnie n ied o lę znaszającego 11E m igracji i je j usiłow ań na przyw rócen ie

ojczyzny n iepodleg łej dążących . 54

W ogóle faktów 252

5. Uczczenie pam ią tek narodow ych to je s t ro c z ­n ic 3 Maja 1791 i 29 L istopada 1831.

Do p rac T ow arzystw a szczególnych należą N au ~ kowe. Z tych je d n e odbyw ają się w gron ie T o w a­rzystw a , inne w w ydziałach lu b kom issjach .

Do pierw szych należy czy tan ie artyku łów z j^olei co czw artek na posiedzen iach zw yczajnych . A rty ­k u ły te co* do p rzed m io tu zostaw ione są w yborow i każdego członka aby ty lko w ogólności stosow ały się do P o ls k i , lu b m ogły je j b yć użytecznem i. O bejm ują one m iędzy innem i po lity k ę , dzieje Pol-

wyrytowanie portretu L. Dudley Stuart. Na medal pierwszy poruczony został Towarzystwu fundusz przez anonima.

http://rcin.org.pl

s k i , je j je o g ra f ię , s ta ty s ty k ą , biografią mążów k tó rzy j<} w jak im ko lw iek zaw odzie wsław ili i t . d .

Co do d rug ich ; po zaw ieszeniu prac dw óch d a ­w niej u fo rm ow anych w T ow arzystw ie działów , je d n e g o N auk d rug iego U m iejętności, na w zór T o ­w arzystw a P rzyjació ł N auk W arszaw skiego , k tó re to zaw ieszenie nastąp iło z pow o d u m im ow olnego rozproszen ia sią przeszło 50 członków Tow arzystw a p o rozm aitych dep artam en tach i po zagranicą F ra n ­cji , je d e n ty lko na teraz istn ie je w ydział szczegól­n y , to je s t W ydzia ł h istoryczny. U tw orzony dnia 20 P aździern ika 1836 i złożony pod prezydencją zna­kom itego D ziejopisarza i W e te ra n a naszego N iem ­cew icza J . U. z członków siedm iu ; wydział ten m a sob ie szczególniej poruczone zgrom adzenie w szel­kich m aterja łów h isto ry czn y ch p o lsk ich ze źrzódeł k tó re za g ran icą P o lsk i o d kryć sią dadzą i u fo rm o ­w anie A rchiw um h isto rycznego po lskiego. S ta ra ­n iem jeg o ju ż zgrom adzony został zb iór w ypisów h iś to rji krajow ej tyczący sią , z w ieku 13, 15, 16, 1 7 , 18 i 19, w liczbie przeszło 3000 aktów , n aro d o ­w ość naszą in teressu jących .

T ow arzystw o nad to tru d n i sią obecnie u tw o rze­n iem d rug iego W y d zia łu s ta tys tyczn e g o , celem ze­b ran ia w szelk ich w iadom ości p rak ty czn y ch co do stanu obecnego ad m in istrac ji i w szelkich je j p rz e d ­m iotów ja k o to : pocz ty , d r ó g , m ostów , kanałów , p o l ic j i , w ięzień , e tc. praw odaw stw a , przem ysłu ,

http://rcin.org.pl

han d lu i t. d . , we F ra n c j i , A n g lji , N iem czech i w e w szystkich in n y ch k ra jach w k tó ry ch w ygnańcy polscy przem ieszkują , a to d la d o b ra K raju n a ­szego po jeg o p rzy w ró cen iu .

W e w szystkich tych rodzajach p ra c , C złonkow ie Tow arzystw a p rzyn ieśli w ofierze przez cią^- la t p ię c iu , szczególnych w ypracow ań 1039 k tó re

81

obejm ują .

A rtykułów po litycznych . 222N aukow ych . 172D zieł d ruk o w an y ch w iększych i m niejszych. 344 Tw orów s/.tuki 49R ozpraw i m ów 159K orresp o n d en cy jn y ch 93

W ogóle. 1039

Z biory Tow aiizystw a n ie są liczne ; lecz gdy w szystkie p raw ie z d a ru C złonków poch o d zą , n ie m ało w ażne. O prócz zbioru szczególniej po d dozo­rem wydziału h isto rycznego zostającego liczy T ow a­rzystw o w m ałej b ib lio tece sw oje j.

D zieł, p ism i ry c in śz tuk 27 1Medalów i m o n e t. 23Stan skarbow y T ow arzystw a dwóch p raw d do­

w odzi. P ierw szej w jak ograniczonym stan ie są fundusze w ygnańców ; d rug ie j ja k m im o tego n ie ­d osta tku nieszczędzą ich dla do b ra spraw y n a ro ­dow ej.

http://rcin.org.pl

82

D ochody T ow arzystw a sk ładają się ze składki zw yczajnej przez ko llab o ra to ró w po 2 f rank i na

m ies iąc , stosow nie do ustaw , op łacacs ię pow innej, ze sk ładk i dobrow olnej przez stow arzyszonych op łacanej i ze sk ład ek nadzw yczajnych .

W ciągu la t p ięc iu , sk ładka kollaborato rów w ynosiła fr. 1827

Składka stow arzyszonych Składki nadzw yczajne

W ogóle.

W y d a ło T ow arzystw o w ciągu tychże p ięciu l a t :N a b ió ro sw oje to je s t k o p is tę , w ydatk i kance- la r ji i kom isionera

N a abonow anie dzien­ników k ra jow ych

Na w ydatk i po toczne N a w ydatk i nadzw y-\

czajne jak o to : n a m edal J L afaye tta 1047 INa d rukow a­

nie pism 6 0 3 — 95 \Na pom nik /

M ochnackiego 50 lN ak u p n o d z ie l 103 1

N a różne po­trzeb y * 6 1 — 5 0 '

W ogóle

Pozostałość

11951 100— 75

4 1 2 2 — 75 4 1 2 2 — 75

7 9 5 - 9 0

8023 2 1 — 30

1865— 45

3784 — 65 3 7 8 4 — 65

338 — 10

http://rcin.org.pl

83

W ciągu ro k u bieżącego 6 go w płynęło składek zwyczajnych

N adzw yczajnych O gół

W y d an o na p o rtre t L o r­da D. S tu a r t

Na abonow anie K u ryera Na p o trzeby potoczne

T ow arzystw aPozostałość obecna W której to pozostałości je s t :W łasnością su b sk ry p to ró w na p o r tre t L orda

S tuart 200W łasn o śc ią Tow arzystw a 198— 15

5) Stow arzyszen ie naukowej p o m o cy .

Zaw iązane dn ia 29 G rudnia 1832 po d prezyden- cyą X . A. C zarto rysk iego położyło sobie za cel : zb ieranie funduszów i czynienie w szelk ich s ta rań na rzecz m łodzi polskiej w p ie lg rzym stw ie p o trz e ­bu jącej nauk i i w ychow ania.

S tow arzyszenie składa się z R ady i C złonków pom agających . P rezesem stałym R ady; X . A. C zar­to ry sk i — S ek r. A . Je ło w ick i.

Rada zaw iaduje funduszam i i tru d n i się zas to so ­w aniem środków do przedsięw zięć.

Za śro d k i odpow iednie celow i o b ra ła :1 ) U łetw iać w stęp do rozm aitych zakładów n au ­

kow ych i p rzem ysłow ych francuzk ich ; o trzym y-

■fe

3 2 4 / 8 6 1 — 5 0

5 3 7 — 5 0 \ _______________

1 1 9 9 — 6 0

4 5 0 /

5 2 — 5 0 ) 8 0 1 — 4 5

2 9 8 — 9 5 ) :

3 9 8 — 1 5

http://rcin.org.pl

84

wać dla n ich na ten kon iec pozw olenie przenosze­n ia się do różnych m iast i sto licy , a zasiłk iem p ie ­n iężnym pom agać do u trzy m an ia się w ciągu nau k . Zasiłki te były dw ojakiego rodzaju : ciągle, to je s t w ypłacane co m iesiąc i jed n o ra zo w e.

P o śred n ic tw o R ady m iędzy rządem a prószący­m i n ie zawsze m ogło odpow iedzieć je j chęc io m a ich żądan iu . Zasiłki zaś m odyfikow ały-się stosow nie do stan u funduszów .

Pom oc ciągła z razu by ła ho jn iejszą , później ograniczyła się do 15 fr. m iesięcznie ; w sparcie jed n o razo w e od 100 fr. do 35 f r . W 3„pierw szyeh le c ie c h sw ojego trw an ia , zasilało w sparciem c ią ­g iem 41 uczniów , w sparcie jednorazow e udzie liło s tu k ilkudziesięc iu ro dakom ; nad to przeznaczało sum m y ryczałtow ie na d ru k o w an ie thez d la u cz ­niów m edycyny w M ontpellier i na tw orzenie róż­n y ch in sty tu tów n au k ow ych m iędzy Polakam i po z ak ład ac h . Je d n ą z tak ich insty tucji b y ła : Szkoła w ojskow a w P a r y ż u . Je n . Sznajde w ykładał k u rs jazd y , Je n . C hrzanow ski p iech o tę i n au k ę w o jsko ­w ą. Książki zakupione dla tej szkoły i dla innych po zak ładach w róciły do rąk T ow arzystw a , k tó re pow zięło stąd p o ch o p do u tw o rzen ia B ib lio te k i, o tw arte j w P aździern iku 1834.

N ak ład sk assy T ow arzy stw a , ofiary z zag ran icy , z k sięgarn i polskiej i p ry w atn e , podn iosły zb ió r książek do 1000 tom ów'. O ddziały nauk wojsko-

http://rcin.org.pl

w ych i H isto rji polskiej na jlep ie j są zaopatrzone , inne ubogie i bez ciągu zgrom adzone. D zieła e le ­m en ta rn e w przedm iocie nauk śc isłych , acz n ie ­liczne , lecz bardzo kosztow ne , pożyczają się ucz­n iom w P aryżu . In n e są do uży tku publicznego w C zyte ln i o tw a r te j rue de l ’U niversite n. 46 , k a ż­dego f e to r k u , C zw artku i Soboty od godziny 11 do 4. B ib lio tekarzem je s t F e lix tfro tn o w s k i.

2) D rugim śro d k iem o b ranym przez sto w a rz y ­szenie było założenie szkół d la m ałoletnich m ających na ce lu edukaeyą naro d o w ą i zachow anie w dz ie ­ciach ojczystego języ k a .

Szkoła N a n cy założona w r . 1833 , Szkoła w O r­leanie w r . 1834. P ierw szą m iała z razu nauczy­cieli 3 , później 4 , na koń cu znow u 3. U czniów w niej ( płci obojej ) było n ap rzó d 1 8 , później od S tycznia 1836 do dziś dn ia 21 . D ozorcą h o n o ro ­wym (p o śm ie rc i x . k an . N iezabitow skiego ) je s t W łodzim ierz G ad o n . W d rug ie j by ło nauczycie li 3, uczniów' od 1 1 do 2 2 . Szkoła ta od 1 L istopada 1837 d la b ra k u funduszów ( i d la innych przyczyn ) zam ­kn ię tą została.

Stan kassy stowarzyszenia naukowej pom ocy w e­dle trzeciego zdania 9prawy jest następujący :

P rzychód od 1 832— 1837 f. 50 ,621 51R ozchód » » 5 0 ,5 3 2 61

Pozostałość fr. 8 8 90 i n a ­desłane po zam knięciu rach u n k ó w 2 , 0 0 0 .

http://rcin.org.pl

86

O bszern ie jszą w iadom ość zualeść można w p i ­sm ach : P ierw sze zdanie sp ra w y stow arzyszen ia naukowej pom ocy od 29 G ru d n ia 1832 do 1 L istop , 1833 s tr . 1 6 in -8 . D rugie zdanie sp ra w y do M arca 1 8 3 5 . Troisieme Compte rendu e tc . 1837 in - 8 .

Z aw iązane w r . 1834 , m iało na celu w ejście w sto ­su n k i z pobratym czem i narodam i Po lsk i. Do p ie rw ­szych jeg o założycieli należeli : A dam M ick ie­w icz , B ohdan Z alesk i, W ojc iech K azim irski, S tan . B o p e le sk i, E u st. Januszk iew icz , K . E . W odzy ń sk i.

7) T o w a rzys tw o D obroczynności Dam po lsk ich ,

Z aw iązane d . 12 M arca 1834 p o d p rezydencyą X żnej C zarto rysk iej wzięło za c e l : a) s ta ran ie o ch o ry ch , b) w sp arc ie m atek i dzieci a zw łaszcza w dów i s i e ro t , c) s ta rców i k a lek lu b tych k tó rzy później do F ran c ji p rzy b y li i żołdu nieotrzyrnali ,d) d osta rczen ie p racy dla szukających je j i u dzie le­n ie aw ansów p o trzeb n y ch .

S ta ran iem tego T ow arzystw a każdorocznie u rzą­dzona je s t na now y Rok lo te ry a z k tó rej d o ch ó d w chodzi do kassy T ow arzystw a.

O dalszych działaniach T ow arzystw a czytać : P rem ier e t deuxieme com pte rendu de ia sso c ia tio n de^bienfaisance des D am es po lon aises d P a r is . T rzec i^ rapport rych ło w yjdzie z d ru k u .

6 ) T ow arzystw o Sfaw iańskie.

http://rcin.org.pl

87

P rzychód z la t dw óch w ynosił f r . 4 5 ,3 2 6 90W y d atek 31 ,5 4 5 45

Pozostałość z r . 1836 na 1 837 . 13,781 45» z r . 1837 na 1 8 38 .

w edle ob liczen ia 18 g ru d n ia f r . 1 2 ,671 35

M iejsce posiedzeń T ow arzystw a , ru e du fau-bo u rg du R oule n . 25.

P rezeso w a X iężna C zarto ryska .Sekretarka P an i KI. z T ań sk ich H ofm anow a. K a s s ie r A. P lich la ,K o n tro le r A. C ichow sk i.Z astępca S ekre t. H . B lotnicki.M a g a zyn ier X . P ra n ie w icz.D oktorow ie K rysińsk i.

K u la w sk i.M atuszyński. .

A p tek a rz Jo h n so n , ru e C a u m a rtin n . 1. R estau ra torka P an i G uilbert.-D ane llc , n . 20 rue

C im etiere S l. A ndre des A rts.

8 ) T ow arzystw o politechn iczne p o lsk ie .

Zaw iązane p o d p rezydencją Je n e ra ła B em a, ro z ­poczęło swe czynności 15 M arca 1835, rue d 'A lg e r n. 6 .

R ozw iązane w r . 1836. Z danie sp raw y z czyn­ności tego tow arzystw a w idzieć w b ro szu rze ' pod tym że ty tu łem w ydanej w r . 1836.

http://rcin.org.pl

9) T oivarzystw o P o lsk ie (K lub).

Rue Godot deM auroy, n. 18.

K lu b polski zaw iązany w r . 1836 , a ostatecznie w K w ietn iu 1837 uo rgan izow any , m a za cel ((prze­pędzen ie czasu p rzy jem n e , uży teczne i oszczędne. Z abaw am i członków są : czytanie dzienników , pism i d z ie ł; b ila rd , g ry w k a rty przez dy rek c ję w ska­z a n e , i inne g ry tow arzyskie , za w yłączen iem -I b ezw aru n k o w em w szelk ich g ier h azard o w n y ch — o ra z , sto łow anie się członków oszczędne i w ygo­dne (A rt. 13.).

((Tow arzystw o składa się z członków sta łych , ho­n o row ych i czasow ych (A rt. 1.). C złonkow ie s ta li p łacą w stępnego fr . 9 i następ n ie corocznie po fr.36 (A rt. 2). C z łonkow ie honorouir, akojonarjusze T ow arzystw a , n iep łacący sk ładk i rocznej (A rt. 5 .) . C z łonkow ie czasow i op łacający m iesięcznie po fr.4 (A rt. 6 .). Z arząd T ow arzystw a pow ierzony je s t d y rekcy i w ybranej przez członków stałych (A rt. 16). Lokal Tow arzystw a o tw arty o d godziny 9 rano do p ó ł do dw ónastej z północy (A rt. 53). »

D nia 1 G ru d n ia 1837 było członków sta łych 78, czasow ych 14, honoro w y ch 5 .

D y rekcja sk ładała się z osób trzynastu :

P re zy d u ją c y : P la te r L u d w ik .D yrektorouńe : B arzykow ski S tanisław . D cm biń

http://rcin.org.pl

89

ski H en ry k . G aw rońsk i S tan isław . Małachowski S ta­n isław . M ikulski Izy d o r. P la te r W ład y sław . P ó - slow ski T y tus. R adziszew ski S tanisław . Sobański Izydor. W ołłow icz A ntoni. Zabiełło Józef. Z ałuski R om an. Zurczyński A m ancjusz.

Sekre tarz : P la te r W ładysław '.B iobliotekarz : R adziszew ski S tanisław . P o d sk a rb i : W ołłow icz A nton i.

O bszern ie jsze o b jaśn ien ie znajdu je się w u sta ­w ach u chw alonych 20 K w ietn ia 1837 i w yd ru k o ­w anych po polsku i po franr-.uzku w książecce po d ty tu łem : U staw y T o w arzystw a p o lsk iego , (fr . 1 .)

TOWARZYSTWA. AN G IE L S K O -P O L S K I E DZIŚ

I S T N I E JĄ C E W AN G LJI

w Londynie.

1“ Tow arzystw o L iterack ie przyjació ł Polski P rezes, T hom as W en tw o rlh B eaum oiit, E sq .Fice P rezes, L o rd D udley C outts S tu art. Sekretarz honorow y, D. E . S . B lundell. S ek re ta rz , D . K rystyn Lach Szyrm a.

TO W AR ZY STW A F IL IA L N E .

iv Edim burgu.

2° Tow arzystw o dam skie d la edukow an ia dzieci polsk ich . -

http://rcin.org.pl

90

P r e z y d e n tk a , K siężna H am ilton .- S ekretarka hon. P anna C ru ickshank

w G lasgow ie.

3° T ow arzystw o L . przy jació ł Polski.P rezes , L o rd P rovost (zm ienny co rok).S ekre tarz hon. Jo h n R e id , Esq.

w P a is le y .

4° T ow arzystw o L.' p rzy jac ió ł P o lsk i.S e k re ta rz hon. W iliam B a rr , E sq .

C an terb u ry .

5° T ow arzystw o L . przy jació ł P o lsk i.S ekre tarz hon. Jo h n B ren t, E sq.

6 ) T ow arzystw o D am skie w Londynie.

P re zy d e n tk a , M arehioness o f L andsdow n. S ekre tarka hon. P anna Ju lia Sm ith .

N o ta . W tej chwili dowiadujemy się o zawiązaniu się ostatecznym K o m issji K orespondencyjnej w P o itiers , której chwalebnym celem je s t Z j e d n o c z e n i e E m ig r a c j i P o l s k i e j . Członkami tej Komissji są : Mieszkowski Jan , M iłaczewski M icha ł, Odynecki A n to n i, Odynecki Tomasz, Piotrowski S y lw ester, Staniewicz Sylw ester, W ołłowicz W awrzyniec. A d re s Komissji j e s t : M . K ilińsk i Polon ais, a P o itie r ss Pierwsza jej odezwa do ogółu E m i g r . Pols. datowana jes t 27 listo­pada 1837.

http://rcin.org.pl

V .Z A K Ł A D Y HANDLOW E

KSIĘGARNIA I D R U K A R N IA P O LS K A „

A LEXANDRA JEŁOWICKIEGO I S rÓ Ł K I

17 RUE DES MARAIS S A IN T- G ER M A IN .

Założona dnia 1 Lipca 1835 * , trudni się wy­dawaniem i przedażą dzieł Polski dotyczących. Przyjmuje oraz wszelkiego rodzaju komissa, tak wewnątrz Francji jako i za granicą. Przedaż i kupno odbywa się za gotowe pieniądze. — Od depozytu ksiąg bierze komissowcgo o o/o. Bióro jej otwarte każdodziennie wyjąwszy dni świąte­cznych i niedzielnych od godziny 8 rannej do 5 wieczornej. Katalogi jej rozdają się bezpłatnie. Adres jej jest : a M. A . Jełowicki e t Comp. rue des Marais S t. Germanu Nro. 17 bis.

O d 1 L ipca 1835 do 1 S tyczn ia 1838 , wyszło z d ru k a rn i po lsk ie j .

dzieł w ierszem p isan y ch 1 2 , arkuszy 2 3 ,7 7 5 . p rozą . . . . . . 36 , — 2 3 2 ,1 3 3 .perjodycznych . 11 , — 4 2 ,9 2 5 .

w o g ó l e ................. 59 , — 2 9 8 ,8 3 3 .

odb ito w ięc dzienn ie w p rzeciąg li la t 2 i m iesięcy 6

po 332 arkuszy .

*) Przed założeniem tej k s ię g a rn i, exyslowała inna w r . 1833 pod firmą H ector Bossange e t Cie. et Januszkiewicz , Q uai Volta iret N. 11 , rozwiązana 1 sierpnia 1833 w skutek przymuszonego opusz- ' czenia Paryża przez E. Januszkiewicza.

http://rcin.org.pl

92

Celniejsze książki znajdujące się do przedania w Księgarni Polskiej są następujące : a)

* Chodźko (L eonard), La P o logne liist. litte ra ire , m o n u m en ta le e t pittoresejue pub liee par J . S . G rabow sk i. P aris 1835 — 7 2 vo l. g r . in - 8 v o fr . 30.

C zaykow sk i (M ichał), Pow ieści kozack ie , 1837 i n - 8 vo fr . 4 z przesian iem (pod opaską) fr. 5.

— W e rn y h o ra pow ieść h istoryczna z r . 1768 2 tom y 1837, i n - 8 vo fr. 8 , z p rzesian iem fr. 10.

* Dembiński^ M ichał), Rzut oka na osta tn ie w ypad­ki rew o lu c ji polsk iej in - 8 vo 1837, fr. 2 , z p rzesia ­n iem fr. 2 cen t. 50 .

* F o rs te r (C h.) La vieille Pologne 1 2 liv r. 90 fr.*G arciyń sk i (Stefan), Poezye 2 tom , 1833, in-32.

— 32 fr. 5 cen t. 5 0 , z przesłaniem fr. 6 cent. 50-G órecki (A ntoni), Poezje L itw ina 1834, f r . 3

cerit. 60 , z p rzesłan iem fr. 4.H ojfm anow a ( K lem entyna z T ańskich ) , N ow e

R ozryw ki dla dzieci z ry c in am i, 1834 2 tom y in 8 . 8 f r . z p rz . 9 . f ..

Januszkieiuicz (E u s ta c h y ) i J a ń sk i (B o h d an ), P ie lg rzym p o lsk i, dzienn ik n arodow y polityczny i l ite rack i 1833 in -4 to 32 N rów . 5 f r . z p rz . 6 .

Jelow ick i (A leksander) o P ow stan iu ( Chrzanow­skiego o W ojn ie p a rty z a n c k ie j) 1835 in 18 fr. 2 z p rz . 2 , 25. c.

a) ( * oznacza te książki, które nie były drukowane nakładem Księgarni Polskiej.. Ceny tu oznaczone służą tylko dla emigracji ) .

http://rcin.org.pl

93

— Słow a W ieszcze X . L am enćgo , c. 75 z p rz . f r . 1 .

— R ocznik E rnigracii po lsk ie j 1836, N rów 42 fr. 4 z p rz . 4 . 50.

— W iad o m o śc i K rajow e i E m ig racy jne 1837 N rów 24 f r . 3 , 50 z p rz . f r . 4 .

(Część 3a o d N ru 25 — 36 p rzedaje się fr. 2.)* Iryd io n poem a dram atyczne 1836 in - 8 vo fr. 4

z p rzest. 4 . 50 .K a len d a rz p ie lg rzy m stw a po lskiego na rok 1838

obejm ujący w iadom ości p o trzeb n e każdem u P o la ­kow i w p ielg rzym stw ie będącem u 1838 in 18 fr. 1 z p rz e d . 1 f r . 2 5 . (cartonne a 1’anglaise f r . 1. 50 .)

K r a s ic k i ( I g n a c y ) , D zieła w ierszem i p rozą w je d n y m tom ie o p r . a la B radel fr. 15.

*K rosn ów ski (A dolphe), A lm anach h is to riq u e ou souven ir de rE m ig ra tio n polonaise 1837 in 18 na p ap . w el. f r . 4 z przesl. 4 . 5 0 .

*L elew el (Joachim ), La N um ism alique d u m oyen age (pub lie p a r Straszew icz) 2 vol in - 8 v o e tu n atlas grave p a r 1’a u te u r 1835. fr. 30 .

*— P aralle le h is lo riq u e e n lre TEspagne e t la P o - logne aux X V ,X V I e t X V II siecles, trad . p a r E . R . 1 8 35 . 1. 25 . z p rzesł. 1. 50 .

*— A nalyse e t para lle le des constitu tions p o lo - naises de 1791, 1807 e t 1815 trad . p a r E . R . 1833.1. 25 . z p rzesł 1. 50 .

*— P olska odradzająca się czyli dzieje po lsk ie od

http://rcin.org.pl

94

r , 1795 potocznie opow iadane 1837 in 3 2 . 1. 25. z p rzesł. 1. 50 .

^M alczew ski (A ntoni), M arya w y d . B ansem era w L ondyn ie ( n a rzecz p om nika K laud ii Potockiej ) 50 c . z p rzesł. 60 c.

M ickiew icz (A dam ), D ziadów część trzec ia (tom I V ) 1833 in 18 3. 50 . z prz . 4 fr.

— P an T adeusz 2 tom y ( V i VI ) 1834 in 18. f r . 9 z p rz . fr. 10.

— G iau r poem a Byrona tlóm . A. M ickiew icza i K orsarz tlóm . A. E . O dyńca (VII) 1834. f r . 3. 35 . z p rz . f r . 3. 6 0 .

— Poezye T . V III. 1836. in 18 fr. 3 . z p rz , 3 . 50.— K sięgi N aro d u i pielgrzym stw a polsk iego

oraz now y J o b . 1834 in 32 . fr. 1. 25 . z p rz . 1. 50 .* M iero sła w sk i(L ouis), H isto ire de la R eyolution

de P o logne (1815 — 1832) avec ea rte s e t p lans 3. vol. 1836— 7. f r . 15.

M ochnacki (M aurycy), P ism a rozm aite . O ddział p o rew o lucy jny . 1836 . in 8 . fr. 6 . z p rz . f r . 7.

*— P ow stan ie N aro d u Polskiego w r . 1830— 31. tom ów 2 , f r . 14 z p rzesł. f r . 16.

N ałęcza w iersze 1837 in 64 . 4 0 . c . z p rz . 50 c.N ie B oska K om edja 2ie w yd . 1837 in - 8 . f r. 3 .

5 0 . z p rz . 4. 25.N iem cew icz (J . U .) L ist do Je n . K niaziew icza

z p o rtre lam i o b u . 1834. fr. 2 . z p rz . fr. 2 . 10.O łta rzyk p o lsk i to je s t zb ió r nabożeństw a k a ­

http://rcin.org.pl

95

tolickiego , 12 rycinam i o zdob iony . 1836. in 18. w a rk . f r . 8 . (opraw a od fr. 3 . do 20),

* O strow sk i (A ntoni), P om ysły o po trzeb ie r e ­form y tow arzyskiej f r . 4 . z p rzesl. f r . 5.

*— Z vw ot T om asza O strow skiego oraz ry s w y ­padków krajow ych od 1763— 1815, 6 fr z p rz . 7.

* O strow ski (.!. C .) . Sem aine d ’Exil 1837. in - 8 fo fr. 5. c . 50 z p rzesł. f r. 6 .

* P la te r (Louis) La Pologne p rov ince russe . 50 c .P ie śn i Janusza 1833 . in 18. fr. 4 . z p rz . 4 . 5 0 .* P o d cza szyń sk i{M ichał), L a n u it du 29 N ovem -

b re 1830 a V arsovie o rn e de 15 p o rtra its 2 . 5 0 . z p rzesł. f r . 3.

P o sels tw o z ziem i ucisku do synów je j w roz- p roszen iu 1838. 40 c. z p rz . 5 0 .

* R ó ży c k i (K arol), U w agi n ad w ypraw ą J ła D w er­nickiego na R uś 1837 . in - 8 vo 1. 5 0 . z p rz . 1. 75.

'"Słowacki(Ju liusz), Poezye 1832— 3. trzy tom y in 18 f r . 10 c. 50 z p rzesł. f r . 12.

*— K ord jan (IV vol) 1834. f r . 3 c . 50 z p rz . 4.*S tow aczyński (A ndrze j), D y k cy o n arzh is to .-s ta t.

jeograficzny Polski 1835 — 7. f r . 10 z p rz .*— P raga rys h isto ry czn y fr. 1 z prz . 1. 25 .*— Slatistique d u R oyaum e de Pologne f r . 1 c .2 5

p rz . 1. 50 .*Straszew icz (Jo se p h ) , Les P o lonais e t les P olo-

naises de la revol. d u 29 nov. 1830. 20 sposzytów in folio ze 1 0 0 p o rtre ta m i f r . 2 0 0 in 8 vo fr. 7 5 .

http://rcin.org.pl

*— E m ilie P la te r u n vol. in 8 vo f r . 3 c. 50 z p rz . f r . 4 c . 50.

W itw ic k i (S te fa n ) , Poezye b ib lijn e , p iosnki sie lsk ie i w iersze różne 1 836 . in 18. fr. 5. z p rz. f. 6 .

— W ieczo ry p ielg rzym a , rozm aito śc i m o ra ln e , lite rack ie i po lityczne . 1837. in 18. f r . 5 . z p rz . 6 .

W ro tn o w sk i (Felix), Z b ió r pam iętn ików o p o ­w sta n iu L itw y . 1 835 . f r . 6 . z p rz . f r 7.

— P ow stan ie n a W o ły n iu , P o d o lu i U krain ie w r . 1831 . 2 tom y in 8 o 1837 . f r , 1 0 . z p rz . f r . 1 2 .

U w aga : P rócz tu w ym ien ionych dzieł, m ożna dostać w K sięgarn i po lsk iej w szystk ich in n y ch p ism tyczących się Polski.

K S I Ą Ż K I M A JA C E W Y lŚ Ć Z D R U K U 1838.jn :"

D i C T I O N N A I R E F RA N CA IS -PO LO N A IS ET PO L O N A IS - FR A N -

c a i s (ed itio n d iam en t), p o d łu g D ykcyonarza A k ad . fran c . B oista, L indego i in n y ch . W y d a n i e s t e r e o t y ­

p o w a n e .

O ł t a r z y k P o l s k i (większy i m niejszy) now e ozdo­b n e s t e r e o t y p o w a n e w y d a n i e . ,

W i a n e k ś l u b n y ( L ivre de M a ria g e) p o d tern lu b in n em nazw aniem w yjdzie p rzed l J m kw ietnia 1838 K siążka do nabożeństw a, pośw ięcona d la p łci p ięk ­n e j. P o d w szelk im w zględem w ykonanie będzie w y­tw o rn e .

P o e z y e A d a m a M i c k i e w i c z a now e przez au to ra

■96

http://rcin.org.pl

97

przejrzane w ydanie , pom nożone dodatk iem do P ana Tadeusza. 8 tom ów in -1 8 fr. 25 .

S ł o w n i k j ę z y k a p o l s k i e g o , n a w zór Lindego do­pełn iony w yrazam i opuszczonem i. E d y c y a d i a m e n ­

t o w a STE RE O T Y P O W A N A .

Z b i ó r P a m i ę t n i k ó w o P o w s t a n i u L i t w y w r . 1 8 3 1

p r z e z F e lix a W rotnow skiego t o m d r u g i i t r z e c i .

— W sze lk ie p o sy łk i p ieniężne w m andatach p o ­cztow ych , lu b w exlaeh na P ary ż , w ystaw iane b yć p ow inny na im ie A . J e ło w ick i e t C ie . lu b E u s ta ­chego Jan u szk iew icza .

W szelk ie za śk o rre sp o n d en cy e fra n c o adressow a- ne b y ć m ają : a M . le G er an t de la L ibrairie p o lo - naise rue des M a ra is S t. Germ ain N . 17 bis a P a r is .

A G E N C E P O L O N A IS E

J. S. Grabowski et Compagnie.MAISON DE COMMISSION ET DE CORRESPONDAN CE POUR LA

FRANCE ET l ’ETR AN G ER , a P A R I S ,

Rue S a in t-H onore , N . 345.

Pod tem nazw aniem założone b ió ro przez w y­daw ców P o lsk i m a low n icze j, tru d n i się w szelkiem i bez w y ją tku kom issam i. A gencja z dn iem 1 stycznia 1838 w ypuszcza w obieg b ile ty 1 , 2 , 5 , 2 0 , f ra n ­kow e za opłatą 1 °j0.

— Prócz tych dw óch zakładów h an d lo w y ch : P . L udw ik Je lsk i m a zam iar założyć bank pod firm ą :

http://rcin.org.pl

J e lsk i, D ro ssa r t e t C ie , rue G range ba te liere , n . 18, i u rządzić A gencją b u rsow ą n a ru e F ey d eau , n . 28. p o d firm ą J e lsk i J ils , k tó rej gereu tem je s tE . Breza.

— W B o rd e a u x , Polacy zam ieszkali urządzili C zy te ln ię Polską ru e C ah ern N ro 47 .

— W Tuluzie, podobnież ru e de la R ispe, n . 4.— W N a n te s , Stanisław Bratkow ski założył

K sięgarn ię i C zy te ln ią .O prócz D ru k a rn i P o lsk ie j, są inne trzy w P ary żu :

D id o ta ru e Ja co b 24, Baudoidn ru e M ignon 6 , M au lde e t Renou (daw niej P in ard ) ru e B a illeu l 9 — 11 oraz w W ersa lu K le f fe ra , w S tra sb u rg u Silbermana; nad to pom niejsze : w B o u rg es , P o itie rs , A gen, M ont de M arsan , A vignon, B esancon.

W B ru x elli : K sięgarnia i D ru k a rn ia H en ryka K atusow skiego C haussee d ’Ixelles N ro 280.

W Londynie są D ru k a rn ie : J . Bansem era, Zy~ togórskiego pod firm ą Bronn e t C ., M ileskiego i w ydaw cy R e p u b lik an in a D ybow skiego . M olin a n założył także L itografią . W P o rtsm u th je s t m ała d ru k a i’nia P o lska.

W M adryc ie (C alle de la Y ic to ria N ro 3) N a p o ­leon D ziałyński założył agencję tłum aczeń i akade- m ję języ k ó w .

W F iladelfii, R osienk iew icz założył litografię .

http://rcin.org.pl

99

V I . P is m a p e r y o d y c z n e ( * ) .

1832.Pam iętn ik E m igracii, p rzez M ichała P o d c ia -

szyńskiego od 1 L ipca 1832 do 25 L ipca 1833 N ro 36 czyli 3 tom y in - 8 vo.

P ie lg rzym P o lsk i p ism o po lityce i lite ra tu rze n arodow ej pośw ięcone przez E ustachego Jan u ­szkiewicza od 4 L istopada do 1 K w ietn ia 1833. 24 num erów in - 8 vo.

P o la c y we F ra n cii tygodnik A w enioński przez Stanisław a B ra tkow skiego , N ro 6 in - 8 vo.

Poln ische m iscellen von X a v e r B ron ikow ski in- 8 vo. w yszedł ty lk o n u m e r p ierw szy .

T ow arzystw o D em okratyczne P o lsk ie ; pism a pod tą nazw ą przez je g o założycieli w ydaw anego, wyszło w r . 1832 — 3 , poszytów 4.

P olon ia o r , m onlly r e p o r ts on po lish affairs p u b lish e d b y th e lite ra ry association o f th e f r ie n d s o f P o land . N r 1 in - 8 vo w yszedł w S ie rp n iu 1832 N ro 5 i osta tn i w G ru d n iu t. r .

1833.H u llpo lish B ecord w ydaw ane przez P . G lialm ers

i B uckton człon . Tow . p rzy j. Po lsk i w H ull. in 4 . N . 1. sie rpn ia 1835, N . 6 i osta tn i stycznia r. 1834.

Pism o Bezansońskie pod im ionam i żołn ierzy

(* ) Pisma przed którem i położona gwiazdka wychodzą w r. 1837 i prenumerować się na nie można w K sięgarni Polskiej.

http://rcin.org.pl

100P o lsk ic h , od 13 Stycznia 1833 do K w ietn ia t. r. w yszło N rów 10 in - 8 vo w ydaw ca Jó z e f M eyzner.

P ie lg rzy m P o lsk i pism o po lityczne i literack ie (K w iecień, M o j, C zerw iec w yd . E u st. Januszkie- tuicz, L ip iec aż do 1 Stycznia 1834 Bohdan Jański) N rów 32 in 4 .

N o w e pism o E m ig ra c ii P o lsk ie j pod godłem F en ix , w ydaw cy : X a w . B ron ikow sk i, Stanisłaiu K u n a t, A n d rze j P lich ta , od 1 K w ietnia 1 8 3 3 . w y­szło ty lko N rów 10 in - 8 vo.

Czas p ism o po lityczne w ydaw ane w M ont de M arsan przez M arcellego Pom askiego , wyszło N rów 4 in 4t0. Zakaz rządow y przeszkodził dalszej p u b lik ac ii.

* N o w a P o lsk a p ism o polityczne i naukow e przez J . B . O strow skiego , Tom pierw szy w yszedł w W arszaw ie w r . 1831. od 1833 do 1837 wyszły to m 2 i 3 . Tomu 4 go Części p ie r w s z e j w yszło N rów 8 . P re n u m era ta na 12 N rów kosztu je we F ran c ii f r . 3 . A dress R ed ak c ii : M r. Sm olikow ski, rue de L ille 25.

S y li l ia tu tactw a polskiego dzieło w oddz ie l­n y c h poszytael) w y d . przez F ranciszka Grzym ałłę.

.N ró w 6 . f r . 5 . N u m e r i w yszedł 1833, N er 5 1835. A dress : R ue la H arp e N r 105,

Souvenirs de la P o logn e, h istoriojues, sta tistiques * e t l itte ra ire s , p a r une Societe de gens de le ttre s . —

(W ydaw cy głów ni K a r o l H offm ann , X a w e ry B ro ­

http://rcin.org.pl

101nikowski) w 1833 — 4 w yszło poszyto w 14 in 8 vo m aj. Każdy ozdobiony dw om a litografiam i.

Babin p ism o k ro lo łilne , 1 n u m e r w ydany przez A. OleszczYiiskiego, d ru g i przez J . S/c. oba . lilo - grafow ane.

The P olish E x ile w yd. w E d y m b u rg u przez Z ale­skiego i Ż abą. N rów 12 in -8 . wyszło przez rok 1833.

1834.* K ron ika E m igracii P o lsk ie j w ydaw cy S t, K u n a t

dziś K a r o l S ienkiew icz. W yszło od 1834 po 1 S ty­cznia 1838 Tom ów 6 , każdy z 24 arkuszy in - 8 vo. P re n u m e ra ta na 12 arkuszy kosztu je w P aryżu fr. •4. A dress R ed ak c ji : a la R edaetion de la Chrom- q u epo lon a ise , rue S t. B enoit N ro 10 bis.

Brukowiec p rzez IV. D ąbrow skiego , wyszło lito - g rafow anycb N rów 12.

P rzysz łość p rzez A dam a G urow skiego, w yszed ł tylko poszyt 1 .

P o stęp p ism o polityczne i lite rack ie przez H en­ryka N iew ęgłow skiego , w yszło N rów 11.

Le Polonais jo u rn a l des in te re ts de la Pologne p a r L adislas P la te r . O d 1833 do 1836. Tomów 6

każdy z 1 2 poszytów in - 8 vo.W ie czo ry P ie lg rzy m a , rozm aitości m oralne y

lite rack ie i po lityczne przez Stefana W itw ick iego . P ierw szy sposzyt w 1833 , d ru g i w 1835.

La V oix peuple , w ydaw cy : L e le w e ll, W orcell', Pu łask i, B artels. W:yszIo około 50 num erów .

9 .

http://rcin.org.pl

* T ygodnik E m igracii P o lsk ie j, p rzez A n d rze ja Stow aczyńskiego. P o d nazw ą b iu le tynów wyszły dw a N ra za Styczeń i L u ty 1834. O d M arca wyszło 1 /2 arkuszy o tografow anych 12 i to stanow i Cz. I Część..II była d rukow ana in - 8 vo, III i nas tępn ie aż do N ru 9 C zęści V III by ły litografow ane in - 8 o , od» tąd ju ż Były d ru k o w an e . Część XY zaczęta d . 15 P aździern ika 1837 . P re n u m era ta na 12 N rów skła­dający ch każdą część kosztuje f r . 3 . ad res R e d a k ­c ji : 59 Seine S t. Germain.

* K r a j i E m igracja , zb ió r p ism p o litycznych i w ojskow ych ; w y daw ca Janusz W oronicz. Sposzyt 8 ̂ ro zp o c zą ł czwąyty oddział tego p ism a. K ażdy od r dział je g o sk łada się z 12 a rk . d ru k u . P re n u m e ra ta p rzy jm u je się w K sięgarni Polsk iej.

1835:

Północ p rzez Jan a Czyńskiego o d 1 Stycznia 1835 do 12 P aździern ika l. r . N o. 16 in 4.

P ospo lite ruszenie dzieło pośw ięcone spraw ie narodow ej przez Jan a K a z im ierza O rdyń ca w y­szedł tylko N er 1 in - 8 vo.

1836., .'"V

Rocznik E m ig ra c ii P o ls k ie j p rzez A lex a n d ra Jefow ickiego. O d 1 S tycznia do P aździern ika 1836 w yszło 42 Nrów* Zakaz rządow y przeszkodził w y­dan iu następnych nu m eró w .

102

mhttp://rcin.org.pl

103

N a ró d P o lsk i p ism o K onfederacii zaw iązanej , w Paryżu wyszło Nrów 6 in - 8 vo.

P o lsk a dzieło pośw ięcone n iepodległośc i n aro d u przez O lrych a Szanieckiego pó ł arkuszy 6 . ( P rz e - daje się w K sięgarni Polskiej na rzecz Kassy fu n d u ­szów E m igracii po fr. 2).

1887.W iadom ości kra jow e i E m igracyjn e ( 'o d N ru

1 — 18 w ydaw ane przez A le x . Jełow ickiego) od L u­tego do 31 G ru d n ia 1837 wyszło 36 N rów . Czyli 3 Części każda o 12 N um erach . C ena 3ch części fr.' 5.

* Republikanin pism o w ydaw ane przez D ybow - . sTtiego w L o n d y n ie . N um erów 11 wyszło. C ena

każdego n u m e ru 40 e .* D em okrata P o ls k ipism o w y d aw an ep rzez K a ­

zim ierza Tomkieiuicza w P o itie rs . C z ę ś c i N r . 12. Część II zaczęła w ychodzić w L istopadzie . P re n u ­m era ta na N rów 12 kosztuje f r . 2. c. 25.

* P o la k p rzez M ichała C hodźkę i E . R ogiń sk iego w ydaw any. C z ę ś c i . N rów 9 . C zęści II. wyszło N rów 5 . P re n u m era ta na N rów 9 kosztuje f r . 2. 50 . A dres R edakcy ii rue- Setne S t. Germain N . 18.

* S p ra w y E m igracii w d ru k a rn i B ruxelsk ie j K ałusow skiego w ychodzące. R edak to r ile się zdaje F r . G ordaszew ski. P ie n u m e ra ta na 1 2 sposzytów kosztu je fr. 3 .

* Ziem ianin W szc ra d a pism o pośw ięcone G o s­pod arstw u , p rzem ysłow i i L ite ra tu rze . W y c h o ­

http://rcin.org.pl

104dzi w d ru k a rn i K ałusow skiego w B ruxelli sposzy- tan ii m iesięcznem i o d 6 — 1 0 a rk . z tab licam i. Półroczna p ren u m era ta f r . 30 .

* P ism o T ow arzystw a D em . P o ls . w ydaw ane przez C en tra lizac ją P oatie rsk ą . W s tą p in 8 vo 30 c. P o szy t d ru g i N . 2, 3 , 4 , 5 . 60 c.

* D zienn ik przem ystow o-ekonom iczny, p rzez J ó ­zefa Lipoioskiego w ydaw any w S tra sb u rg u . W y ­chodzi kw arlalow em i zeszytam i z 1 0 a rk . in 8 vo z rycinam i. Dwa zeszyty stan o w ią tom — P re n u ­m e ra ta roczna na m iejscu f r . 20 . za g ran icą f r . 25. A dres R edakcji a M . J . L ipow ski , P ro f. de M a - them atiąues a 1’E co le In d u s trie lle e t a UEcole N orm ale de S trasboarg , rue des G randes A rc a d e s N r . 27 .

P rócz ty ch p ism w ychodzą jeszcze o tografow a- ne w P o itie rs :

O kóln iki T o w arzystw a D em okra tyczn ego iP rze g lą d dzie jów po lsk ich zaw ierający n ajc ie­

kaw sze w yjątk i z dziel o h is to ry i i p raw odaw stw ie po lsk iem trak tu ją cy ch . 4 0 p ó la rk . do tąd w yszłych f r. 4 .

N o ta . Od 1 stycznia r . 1838 wychodzić będzie pismo : W ia d o m o s ' c i

H i s t o r y c z n e i L i t e r a c k i e , nieroające żadnego związku z pismem które dotąd pod lym tytułem wychodziło. Każdego 1, 10 i 20 wyjdzie arkusz druku iu-8vo. Prenum erata kw artalna fr. 3. Adres : a M . leG e ra n t de la L ibra irieP o lonaU e, r . des M a ra is S a in t-G e rm a in , N 17 hit.

http://rcin.org.pl

VII. LISTA POLAKOW

Z A M I E S Z K A Ł Y C H W P A R Y Ż U

KTÓRYCH ADRESSA WI ADOME BYŁY WYDAWCY KALENDARZA.

Abłamowicz Dominik, 5 . du Petit Musc.

Barzykowscy, Antoni i S tan isław , 39. Miro- menil.

Bem Józef, 65. Grenelle St. Germain Bernatowicz, 8 . d’Oratoire du Roule. Białopiotrowiczowa, Kunegunda, 98. bis. r. fbg.

St. Honore.Bielski Dominik, 6. des Batailles, Chaillot. Biernacki Aloizy, 34. ferme des Mathurins. Błotnicki Hipolit, 25. r. fbg. du Roule.Borzęccy, 95. Charonne.Breza Eugeniusz, 28. rue Faydeau.Bukaty Tomasz, 40. Amelot.Bystrzanowski Józef, 49. Bac.

Chlędowscy, 20. Hautefeuille.Chodkiewicz Ignacy, 34. fossees du Tempie.

http://rcin.org.pl

106Chodźko Felix, 46. Saint-Nicolas d’Antin.

« Leonard, 9. St. Germain des Pres.« Michał, 18. Seine St. Germain.

Chóński Edward, 345. St. Honore.Chopin Fryderyk, 38. Chaussee d’Antin. Chotomski Ferdynand, 222. St. Jacąues. Cichowski Adolf, 11. Chaussee d’Anlin. Czartoryscy, 25 . r. fbg. du Roule.Czaykowski Michał, 1. passage Tivoli. Czyński Jan , 15. Pavee St. Andre des Arts.

Dembiński Henryk, 8. Roąuepine. Doboszyński Felicyan, 91. du Mail. Dobrowolski Kaz. Bolesław, 101. r. Harpe. Dorożko Jan , 38, Provence.Duszyński Michał, 42. fbg. du Roule.

Eytmin Tadeusz, 20. Mathurins St. Jacąues.

Forster Karol, 47. Ne. St. Augustin. Fonlana Juliusz, 38. Mont Blanc.

Gawroński Stanisław, 6. d’A ntin. Gąsiorowski H enryk, 99 .de la H arpe. Giedroyciowie, 26 . de 1’Ouest.Gierycz Edward, 12. d ’Astorg.Grabowski J . Stanisław, 345. St. Honore.

http://rcin.org.pl

107

Grotkowscy, -3. St-Dominique St*Germain. Grzymała Albert, 16. Rohan.Grzymała Franciszek, 105. la Harpe.

Herubowicz Konstanty, 3. Guencgaud.Hoffmann Karol, 55. S t. Nicolas.

Jański Bohdan, 25. boulevard Mont-Parnasse. Januszkiewiczowie, Eustachy i Romuald. 17 .bis

des Marais St. Germain.Jelski Ludwik, 18. Grange Bateliere.Jełowicki Alexander, 5. Chaussee d’Antin. Jełowicki Edward, 11. Boucherat.Jełowicki Mikołaj, 54. d’Anjou St. Honore. Jesman AIexander, 17. Sainte Crois.Izenschmidt Alexander, 63-65. Saintonge.

Karsnicki Karol, 45. Charlot.Karwowski Jan , Joachim, 10. bis Pyramides. Kaszyc Józef, 31. Marche St. Honore.Kazimirski Wojciech, 1. Taranne.Kątscy, 363. S t. Honore.Kniaziewicz Karol, 353. bis S t. Honore. Kołyszko Adam, 18. Buffault.

« Jarosław. 118. Grenelle St. Germain. Kondratowicz Józef, 99. S t. l)ominique St. G er­

main.

http://rcin.org.pl

108

Korabiewicz Edward, 19. Dragon.Kożuchowski Nemezy, 10. bis St. Benoit. Kramski Wincenty, 12. Jacob.Krasiński Henryk, 6. Louis le Grand. Krosnowski Adolf, 35. Dauphine.Krysińscy, 6. Monceau.Kurowski Józef, 6. d’Antin.Kuszel Michał, 41. Charlot.

Loman Jan , 33. N . S t. Eustachę.

Łagowski Piotr, 55. St. Nicolas.•Łuczycki Ildefons, 22 . Gopeau.Łuszczewscy, 5 . Ponthieu.

Malinowski Jakób, 17. des Petits Augustins. Małachowski Stanislas, neuve d. Mathurins 24. Mickaniewski Stanisław, 7. Deux Portes St.

Sauveur.Mickiewiczowie, 1-3. Yal de Grace. Mieczkowski Ju lian , 22. Seine St. Germain. Mierosławski Ludwik, 21. Yerneuil.Mikulscy Józef i Izydor, 6. d’A ntin.Mikułowski Józef, 73. Nicolas d’Antin. Morawski Teodor, 9. Caumartin.Morozewicz Kalixt, 46. Richelieu.Mycielski Michał, 3. d’Angouleme St. Honore.

http://rcin.org.pl

109

Nabielak Ludwik, 12. d’Antin.Netrebski Jakób, 11. Mirornenil.Niedziałkowski Józef, 5. Irnpassedu Paon. Niemcewicz Julian Ursyn , 38. r. fbg. St. Ho-

nore.Niemcewicz Karol, 55. St. Nicolas.Niemojowski Franciszek, 19. boul. des Capu-

cins. 4Niezabitowski Stełan, 73. St. Nicolas.

Ogińscy Gabryelowie, 22. d’Acacias (Therncs). Olizar Narcyz, 25. boul. des Italiens. Oleszczyński Antoni, 187. St. Jacąues. Oleszczyński Władysław. 12. Conde.Orda JNapoleon, 5 . Chausse d’Antin.Ordyniec Jan K azim ierz, 219- St. Jacąues. Orpiszewski Ludwik, 20. St. D om iniqued’Enfer. Osławski Wiktor, 362. St. Honore.Ostrowski Stanisław, 17. Petits Augustins.

Parczewski Konstanty, 5. Chausse d’Antin. Pawłowicz Jan , 25 Sainte-Marguerite. Platerowie Ludwikowie, 32. Londres.Platerowie Cezary i W ładysław , 38. S t; Dorni-

niąue St. Germain.Plichta Andrzej, 28. de Londres.Pociej Teodor, 73. St. Nicolas.

10

http://rcin.org.pl

110P o tie r, Jos. Hip. 61. Boucheries S. Cer. Potocki Alexander, 96. Richelieu.Potocki Włodzimierz, 41. de la Yictoire. Praniewicz Tomasz, 19- Esplanade des Invalides. Pusłowski Tytus, 28. St. Georgcs.

Radowicki Włodzimierz, des Petits Augustins, Hóteł d’Espagne.

Radziszewski Stanisław, 55. St. Nicolas d’Antin. Ropeleski Stanisław, 6* Childebcrl.Rottermund Edward, 58. Bourbon Villeneuve. Różycki Karol, 20. Fossees du Tempie.Różycki A rtur, 26. Poissonniere.Rybiński Mateusz, 26. bis Bienlaisance. Rymgayłło Fulgenty, 4. łmpasse St. Dominiąue

d’Enfer.Rypiński Jan , 5 . Bourbon Villeneuve.

Sapieha Eustachy, 16. Helder.Sawicki Jan , 13. Mont Thabor.Sienkiewiczowie, 4. Monceaiu Skarżyński Kazimierz, 8 . bis n. des Capucins. Słowaczyński Andrzej, 59. Seine St. Germain. Smitkowski Leon, 41. Victoire.Smolikowscy, 25. Lille.Sobański Izydor, 52. Neuve St. Augustin. Sosnowski Leon, 25. Brodeurs.

http://rcin.org.pl

111Sowiński Albert, 53. Lille.Starzyński, Stanisław, 1. Quatre Yenls. Straszewicz Józef, 91. Grandę r. Vaugirard. Swirski Józef, 11. Lepellelier.Szaniecki Olrych, 54: St. Andre des Arts. Szczapiński Józef, 101. La Harpe.Szemioth Franciszek, 50. Richelieu.Szotarski Julian, 20. Copeau.

Tyszkiewicz Tadeusz, 1. n . Luxemhourg.

Walewski Alexander, 3. d’Angouleme St. IIo- nore.

Węgierski Karól, 19. boul. des Capucins. Wejsenhoff Lucian, 38. Lille.Wilczyński Ludwik, 17. Marais St. Germain. Witwicki Stefan, 7. Quai VoItaire.Wolski Kajetan, 240. St. Honore.Wołlowicz Antoni, 33. Marche St. Honore. Wolodkowicz Alexander, 16. Ilelder.Wołowski Franciszek, 20. bis n. des Mathurins. Wołowski Ludwik, 9. Beaux Arts.Wołowski Stanisław. 40. Basse du Rempart. Woronicz Janusz, 77. Bac.Wysłouch Ludwik, 41. St. Marguerile.

Zabiełło Józef, 30. Moulins.

http://rcin.org.pl

112Zaleski Mikołaj, 31. Marche St. Honore.Załuski Roman, 3. (PAngouleme St, Honore. Zamojski Władysław. 99. fbg. St. Honore.Zan Stefan, 73. St. Nicolas.Ziemięcki Józef, 35. fossees St. Germain l’Au-

xerrois.

Zarczyński Amancyusz. 6. łe Chapelais (JJati- gnolłes,

Żarski Stanisław, 39. La Roąuettc.Żeligowski, 170. Montmartre.

ADRESSA

Niektórych Polaków zamieszkałych w Depar­tamentach Francji i w celniejszych miastach

. Anglii., Belgii i. Szw ajcarjietc.

A gen, (L o tc t Gar.) Skrzetuski, Obałski. Airvaułt, (D. Sfevres) Łukowski Dyonizy.A is, (Bouchesdu Rhóne) Gaszyński Konstanty. Alger, Mękalski Ignacy.

http://rcin.org.pl

113

Ambert, (Puy de Dóme) Petinetti.Amiens, (Sorame) Pietkiewicz Ludwik. Freise. Angers, (Maine et Loire^ Taraszkiewicz Ludwik.

Strawiński.Angouleme} (Cbarente) Dembowski Henryk. Rey-

kowski.Annonay, (Ardeche) Dembicki Heronim. Ł o ­

ziński Leon.Arcis-sur-Aube, (Aube) Chrzanowski Stanisław. Arras, (Pas de Calais) Możdżyński Feiix. Astaflbrt, (Lot et Garonne) Buyno Michał.Auch, (Gers) Białowiejski.Aurrilac, (Cantal) Szyszło. Borzęcki.Avallon, (Yonne) Nowicki.Avignon, (Yaucluse) Garnysz Józef. Zdziechie-

wicz.AyraYiches,'(Manche) Filanowicz Faustyn. Auxerre, (Yonne) Dembowski Stefan.

Bar le Duc, (Meuse) Cimochowski.Bayeux, (Calvados) Chodorowski Alexander. Beauvais, (Oise) Trzeciak Felix.Bern, (Suisse) Krause.Besanęon, (Doubs) Cerner. Pawłowski Adam. Beziers, (Herault) Pożniak.Blois, (Loire et Gher) Truszkowski.

1 0 . ‘

http://rcin.org.pl

114

Bordeaux, (Gironde) Królikowski Karol, Prze- tocki F.

Bourbon 1’Archambault ( A llie r) Wróblewski major.

Bourbon Lancy, (Saóne et Loire) Kozłowski Sta­nisław.

Bourges, (Gher) Wilczyński Jan .Breteuil, (Oise) Ziemacki Michał.Bricąuebec, (Manche) Mikulewicz.Brive, (Correze) Kojanowski A lexander.'Bruges, (Belgiąue) Giełgud Jan .Bruxelles, (Belgiąue) Kałusowski Henryk.

Caen, (CaIvados) Jaworski Teofil.Cahors, (Lot) Skiergiełło Fr. Xaw.Cajarc, (Lot) Różański.Carcassonne, ( A ude) Perkowski Antoni. Zadu-

najski.Gastres, (Tarn) Borowski Wincenty.Chaalons , ( Marne ) Domagalski Michał, Baran-

kiewicz.Chanlilly, (Oise) Małachowski jenerał.Charleville, (Ardennes) Gołębiowski.Chartres, (Eure et Loire) Romuald Obuchowicz.Chateau-la-Yallięre, (Indre et Loire) Starorypiń-

ski Kajetan.Chateau Renault, (Indre et’ Loire) Majewski.

http://rcin.org.pl

Chateaurou*, (Indre) Orchowski Aloizy. Chateau-Thierry, (Aisne) Zorgo.Chatellerault, (Vienne) Brzeski Stanisław. Chatillonen Bazois, (]\Tievre) Piasecki.Clermont Ferrand, (Puy de Dóme) Dunin. Jaku­

bowski.Cognac, (Charente) Jahołkowski Józef, Płachecki. Colm ar, ( Ilaut-Rhfn ) Fontana, Chryslowski

Adolf.Compiegne, (Oise) Klott.Coąuimbo, (Chili) Domejko Ignacy.Gosne, (Nievre) Zaleski Jan Alexandei“. Gasz-

towt Wacław.Craon, (Mayenne) Pałysiewicz.

Dax, (Landes) Sznajderski Antoni.Decazeville. (Aveyron) Rudyński. *Decise, (Nievre) Manget Severin.Dijon, (Cóte d’Or) Styczyński.Dinan, (Cótes du Nord) Kowalski.Douay (Nord) Koszutski.Draguignan, (Yar) Polanowski. ,

Epernon, (Eure et Loire) Borzykowski.Epinal, (Yosges) Dysiewicz.Evreux, (Eure) Cygański Marcelli.

Falaise, (Calvados)„Krzywkowski.

http://rcin.org.pl

Florencja , (Toskania) Potoccy.Fontainebleau, (Seine et Marne) Pilichowski Sew. Fribourg, (Suisse) Jundziłł.

Geneve, (Suisse) Grużewski Juliusz.Gisors, (Eure).Węgliński Xawery.Granville, (Manche) Dyiz Józef.Grenoble, (Isere) Okłomski Ferdinand.G rignon, (Oise) Mieczkowski.Gueret, (Creuse) Putkowski.Guingamp, (Cótesdu Nord) Izbicki.

Honfleur, (Calvados) Koźmiński.

Jersey, (Isle) Swiętosławski Zeno.Isle Bouchard, (Indre et Loire) Krzywobłocki. Issoudun, (Indre) Schultz Michał.

Kybourg, (Zurich) Sobański Alexander,

La Fleche, (Sarthe) Garczyński Józef.L’Aigle, (Orne) Pociej.La Chartre, (Indre) Wiłejko.La Haye, (Indre et Loire) Piotrowski Jan . Langon, (Gironde) Ułrych Leon.La Rochelle, (Charente Inferieure) Zieliński.La Souteraine, (Creuse) Titenbronn Michał. Lassay, (Mayenne) Erdmann.Latrimouille, (Vienne) Jemiołowski, Golian.

; W. W ' •

116

http://rcin.org.pl

Laval, (Mayenne) Koziorowicz Edward. Lausanne, (Snisse) Kruszyński.Luęon (Yendće), Morycz Franciszek.Le Havre, (Seine luf.) Święcicki Cezary.Le Mans (Sarthe), Hieryson Henryk.Le Maz-d’Asil, (Arriege) Brzozowski Xawery.Le Puy, (lłaule Loire) Zawierski Walery.Lille, (Nord) Lisiecki Michał.Limoges, (Ilaute Vienne) Wieczerski Marcin. Lisieux, (Calvados) Borkiewicz.Loches, (Indre et Loire) Hryniewicz.L ondon , (Angleterre) Niedźwiecki Leonard,

36. Nutford place, Bryanston Sąuare.Longny, (Orne) Zgórski Jan .Lons-le-Saulnier, (Jura) Sobolewski. Dąbrowski, Lorgues, (Var) Tkaczyński Gracyan.Loudun, (Vienne) Rupniewski Ignacy. Zaboklicki. Lunel-viel, (Herault) Fijałkowski.Lyon, (Uhóne) Kisielewski. Winnicki. W iłejko.

Marmande, (Lot et Gar.) Łabuński Antoni. Marseillę, (Bouches-du-Rhóne) Horodyński Inno­

centy.Meaux, (Seine et Marne) Chełmicki.Melle, (Deux Sevres) Skrodzki Ludwik.Melun, (Seine et Marne) Dmochowski.Meung, (Loire) Podoski Adam.

117

http://rcin.org.pl

i i 8Mclz, (Moselle) Hoffmann Karól.JVIons-, (Belgiąue) Sobieski.Montauban, (Tam ) Narwicz Józef.M ontbard, (Cótes d’()r) Janicki Franciszek. Montbeliard, (Doubsj Przybylski Teofil. Mont*de-Marsan, (Lancles) Bagiński.Montereau, (Seine et Oise) Łibiszewski Karól. Montluęon, (Allier) Osiecki Kazimierz. Montpellier, (Herault) Burba Alexander. Montrichard, (Loire et Cher) Starzyński. Mortagne, (Oise) Bojanowski.Mortain, (Manche) Eysmont.Moulins, (Allier) Bartmański. Borucki.Mony, (Oise) Czarnyszewicz Joachim. Mulhausen, (Haut Rhinj.Bryliński.

Namur, (Belgiąue) Kruszewski półk.Nancy, (Meurthe) Gadon Włodzimirz.Nantes, ( Loire Infer.) Łabęcki. Bratkowski Sta

nistaw. >'Narbonne, (Aude) Pozniak.Nefchateau, (Vosges) Wieczerski kapit.Nevers, (Nievre) Rzewuski Jan .INiort, (D.,Sevres) Skrodzki Ludwik. Nogent-le-Rotrou, (Eure et Loire) Marcinkowski

Orleans, (Loiret) Janowicz Aloizy.

http://rcin.org.pl

Pamiers, fArriege) Latasiewicz.Pau, (Basses Pyrenees) Zawadzki Leonard. Philadelphia, (Eta.ls U nis) Rosienkiewicz. South

N inth Street. 105. *Pioussais, (I). Sevres) Kryzyan Albert.Poitiers, (Viennej Janowski J . N.Pontaudemer, (Eurej Sierawski Julian. Pontrieux, (Cótes du Nord) Bagieński Stanisław. Privas, ('ArdecheJ Miłkowski Ludwik.Puy l’Eveque (Lol), Paszkowski Józef.Realmont, (Tarn) Czerwiński Antoni. Rembervillers, (Yosges) Wieczerski Franciszek. Rennes, (Ule et Vilaine) Ordęga Józef.Riberac, (Dordogne) Lissowski Ludwik.RodeZj (Aveyron) Ja d am ezew sk i.Rouen, (Seine Infer.) Zwiericowski Walenty.

Saintes, (Char. Infer.) Sołłmin Józef.Salins, (Jura) Matuszewicz.Sedan, (Ardennes) Gołębiowski.Sens, (Yonnej Banaszkiewicz..Xawery. Strasbourg, (Bas>Rhin) Makowski Alexander, Seez, (Orne') Dietz Andrzej.St. Agnant, (Char. Infer.) ‘Łazowski.St. Amand-M ont-Roud, (C her) Czudowski Lu-

cyan.St. Brieuc, (Cót es du Nordj Siemoński.

http://rcin.org.pl

St. Denis de G aslines, (Mayenne) Zielanowicz Leopold.’

St. Die, (Yosges) Piasecki.Sr. Etienne en Foret, (Loire) Michałowski.St. Girons, (Ariege) Biergiell Alexander. Szym­

kiewicz Michał.St. Jean de Bruel, (Aveyron) Dowkont.S t. Lo, (Manche) Pronicwski. Zaborowski.St. M ało,.(llle et Yiłaine) Strusiński Antoni.St. Martin de Re, (Char. Inf.) Pogonowski.St. Quentin, (Aisne) Dumiński. Kalinowski.St. Savinien (Char.-Inf.), Maignean.St. Sever, (Landes) Jabłoński.

Tain, (Dróme) Staniszewski.Tarbes, (Hautes Pyrenees) Przezdziecki.Tartas,(Landes) Walęryan Dzwonkowski. Thonance pres Joinville, (H. Marne) Mirecki. Tonneins, (Lot et Gar.) Zieliński, Dąbrowski. Thofigny, (Yonne) Szabłoński.Toulon, (Var.J Grzegorzewski.Toulouse, (Haute G ar.) Miłaszewski. Kozmian.

Kulikowski.Tours,(Indre et Loire) Pietkiewicz Walęryan. Troyes, (Aube) Szymonowicz, Felis.Tulle, ^Correze) Siciński major. Rylski. Yendóme, (Loire et Cher) Pijanowski Andrzej.

http://rcin.org.pl

121Yersailles, (Seine et Oise) Ostrowski Wojewoda,

Hłuszniewicz Antoni.Vevey, (Suisse) Nakwaski Henryk.Yierzon, (Cher) Godebski Xawery.Villcneuve sur Lot , (Lot et Garonne) Tcho­

rzewski.Villeneuve de Berg (Ardeche) Moczulski Szymon. Yimoutiers (Orne), Oliwiński Jan .Vire, (Ćalvados) Lutkiewicz Otton.Yitry le Franęais, (Marne) Wodzyński.

I X . LUDNOŚĆ I ROZLEGŁOŚĆ

P O L S K IW G R A N I C A C H P R Z E D 1772 R.

WED ŁU G OBRACHOWAŃ URZĘD OWYCH.

( przez) Jędrzeja Siowaczyńshiego.)

Stan ludności K rólestw a Polskiego i p ro w in c ji w granicach C esarstw a rossyjsk iego je s t w edług spi­sów z 1835 r . ; K rakow a z 1836 ; Galicyi z 1835 ; Księstwa poznańskiego i P ru s polsk ich z 1836 r ,

11

http://rcin.org.pl

O bszernośe w yrachow ana w m ilach kw adrato ­w ych , w m ierze 15 na stop ień jeograficzny.

KRAJ. ,Ml1? . Tjl*lb,a .kwadr. mieszkańców.

K rólestw o polskie . i . 1,272 4 ,0 5 9 ‘,617K raków . . . . . . . 21 128,480

G ubern ie : K urlandzka ,W jleń sk a , W iteb sk a , Mo- hy lew ska , G rodzieńska ,B iałostocka, M ińska, W o ­łyńska , Podolska i K ijow ­sk a ........................... 8,383* 9 ,6 2 3 ,8 2 7

G a l i c y a ........... 1 ,548 4 ,2 1 7 ,7 9 1K sięstw o poznańskie . 536 1 ,152 ,298P ru sy polskie . . . . 472 828 ,413

12 ,232 2 0 ,0 1 0 ,4 2 6

Jeżeli dołączym posia­dłości daw niejsze i P ru s- sy lenn icze to j e s t : *G u b e rn ie : E sto ń sk ą , In- llan tsk ą , S m oleńską ,C zern ichow ską , C h a r ­kow ską , P u ltaw ską , iC hersońską co czyni . . 6 ,000 6 ,765 ,837

P ru ssy książęce . . . 706 1 ,290 ,239

Bodziemy Vniee . . 18,938 28 ,066 ,502

http://rcin.org.pl

123

O puszczam y S tarostw o Spiskie zam knięte w g ra ­nicach W ęg ie r , na szczycie K arp a tó w , w zamian za B ukow inę dołączoną do K rólestw a G alicyi.

L udność Polski w granicach 1772 obliczona by ła przez zbliżenie, w 1 8 2 5 r . na 2 0 , 2 2 0 , 0 0 0 dusz. G dy obecna ludność dochodzi do tej liczby, dajem y w e­d ług tego obliczenia /. r . 1 825, podział m ieszkańców na pochodzenia n arodow e i w yznania relig ijne.

P o lacy.................... 6 ,7 7 0 .0 0 0Ruśniacy . . . 7,520,£>00Żydzi . i. • • . 2 , 1 1 0 , 0 0 0

L itw ini . . . . 1 ,9 0 0 ,0 0 0N iem cy . . . . 1 ,6 4 0 ,0 0 0M oskale . . . . 1 80 ,000W ołocliy . . . 1 0 0 , 0 0 0

Katolicy . . . . 8 ,5 6 0 ,0 0 0Unici greccy . . 3 ,7 4 0 ,0 0 0G recy rossyjscy . 3 ,4 3 0 ,0 0 0Protestanci . . . 2 ,2 5 0 ,0 0 0Z v d z i..................... 2 , 1 1 0 , 0 0 0

S tarow iercv . . 180,000M ahom etanie. . 50 ,0 0 0

Dw anaście najludniejszych m iast W g ran i­cach 1 772 roku liczą m ieszkańców :

W arszaw a . . . . 130 ,0 0 0Gdańsk . . . • . . 6 0 ,0 0 0

http://rcin.org.pl

12 iLw ów . W ilno_ . . K raków . .Poznań . .B rody . . . Berdyczew . L u b lin . .Ż y tom ierz . Kalisz . . .P łock . . .

5 5 .0 0 045 .0 0 03 6 .0 0 0 3 0 ,0 0 0 . 20,000*1 9 .0 0 0 ( P)14 .00012.000 11,000 10,000

X . PO RÓWNANIE

M I A R l W A GV '

POL SKICn Z FRA NCU ZKIEMI.

fp rzez" Jędrzeja Słow'aczyń*kiego) ,

M I A R Y .

W 1819 ro k u , m iary i wagi w K rólestw ie pol- skiem zastosow ane by ły do m iar i w ag w Państw ie francuzk iem , do m e tra . Zastosow anie to odbyło się w je d n e j części Po lsk i ; inne zaś k ra iny polskie

1 ' i

- ■" ■

http://rcin.org.pl

używ ały daw nych sw oich m iar (n p . w L itw ie), łu b tez m ia r i wag państw po d k tó rych rządem zostają. T a różność zmusza nas do w ykazania wszystkich m iar i w a^ j po kolei , na p rop o ro y ą w yraohow ań francuzk ich . P rzed w ykazaniem liczb , zw racam y uw agą czytelników na to , iż m iary i w agi polskie d a jem y takie jak są obecnie , n ie ja k dawniej , za R zeczypospolitej by ły .

Jedn o stk ą zasadniczą m iar francuzk ich je s t m et- re czyli 1 /1 0 ,0 0 0 ,0 0 0 czw artej części po łudn ika ziem skiego. M etr dzieli się na d ec im etry : 0 ,0 9 ; cen tim etry . 0 ,9 9 ; i m ilim etry 0 ,9 9 9 .

Z asadniczą m iarą długości w K rólestw ie je s t łokieć p o ls k i , m ający w sobie 2 stopy ; stopa = 1 2 cali ; cal = 12 lin ii ; lin ia = 2 m ilim e tr -r czyli, łok ieć polsk i rów ny je s t 576 m ilim etrom francuz- k im . T rzy łokcie , stanow ią sążfifi p o lsk i, k tóry rów ny je s t 1 m etrow i, 728 m ilim etrom . 125, łokci w ynosi 72 m etry . '■ *

Nowy łokieć polski m niejszy je s t od daw nego , K oronnym zw an eg o , o 81 /100 c a l a , cżyli o 10 p raw ie now ych lin ii.

A rszyn czyli łokieć rossyjski m a w sobie 711, 48/100 m ilim etrów . Dzieli się na dw anaście cali Cżyli w erszoków . Sążeń ma 3 arszyny; W io rsta 1 ,500 arszynów ; 7 w iorst stanow i m ilę polską .

http://rcin.org.pl

120

Łokieć w iedeński (Ellen) zajm uje 779 , 163/1000- m ilim e tró w , sto łokci lw ow skich w yrów nyw a 76 , 25 /100 łokciom w iedeńskim .

Ł okieć p ru sk i ma 6 6 6 ,9 3 /1 0 0 m ilim etrów .

Łokieć litew sk i liczy 649^67/100 m ilim etrów .

M ia ry objętości. W K rólestw ie polsk ietn jed n o st­ką je s t K w a r ta rów na zupełn ie litrow 'i francukie- m u . K w arta dzieli się na cztery K w a te rk i. C ztery kw arty czynią garn iec ; 32 garnce znaczą K orzec podzielony na 4 ćw ierc i ( każdy po 8 kw art ezyłi lit rów ). K orzec m a tedy 1 h ek to litr i 28 litrów ; 30 korcy stanow ią fa sz t , czyli 38 hek to litrów , 40 litró w .

N ow a kw arta polska w iększa je s t o 6 /100 od daw ­nej kw arty po lsk iej.

fV iadro rossy jsk ie do ciał c iek łych m a w sobie 4 czetw ertik i albo 8 osm uszków , każdy zaś osm u- szek ró w n y jes t 1 ,5 8 /1 0 0 litrow i. W iad ro ma tedy 12,64/fO O litró w .

C zetw ier t do ciał sypkich podzielona na 2 ośmi- ny 4 pojoki 8 'czetw eriki ; 64 garnce , zaw iera w so­bie 194 556 /1000 litro w i W P e te rsb u rg u 13 1/2 czetw erti na 10 ang ielsk ich q u arte ró w rachu ją .

Beczka litew ska m a w sobie 72 garncy w ielk ich a 144 garncy m ałych , dzieli się na c w ie rc i, os-

http://rcin.org.pl

127

• m iny i szesnastki; rów na je s t 4 hek to litrom 6 , 54/100 litro m . * V

-m \K orzec g a licy jsk i m a 1 h ek to litr 22,998/1(^00 li­

try czyli dw a M etze miedeńskie każdy równy 61 499 /1000 litro m .

W ia d ro ( E im er ) wiedeńskie odpow iada 5 6 ,6 0 1 /1 0 0 litrom . 32 tak ich w iader stanow i 1 p u ­d e r ; Ą0,zaś 1 D reiling ; 10 idzie na beczkę (Fassi). Każdy E im er dzieli się na 80 n iek iedy n a 84 m ia­rek ( ^laas )

W G alicyi beczka rąa 10 w iader ; 40 p ó lg a rn cy ; półgarniec 2 k w arty . Beczka m a zatem 5 hek to lit­rów , 66 1/100 litró w ; kw arta zaś 77 1/2 se tnych części francuzkiego litra . t

W państw ie p rusk iem m iarą n a zboże są szefie, rów ne 54 9 6 1 /1 ,0 0 0 litro m , czyli 3 ,0 7 2 p ru sk ich cali sześciennych. Szefel dzieli się na 16 m eców.

W han d lu używa się W insplów i M altcrów ; w inspel m a 24 szefie ; m alte r, 12.

W ładow aniu na ókrę ta łaszt żyta lub psze­nicy m a 3 w insple czyli 7 2. sze fie ; łaszt zaś owsa i jęczm ien ia liczy tylko 2 w insple czyli 36 szefli. W ęg le , ziem ia, w apno w ypalone, g ips, p o p ió ł i t. p . sp rzedają się. na beczki (T onnen) : każda beczka ma 4 . szefie. Beczka soli zajm ow ać pow inna 405. funtów . Beczka nasienia lnianego 37 2/3 m eców .

http://rcin.org.pl

Jednostką do ciał c iek łych jes t kw arta m ająca 64 p rusk ich cali kubicznyeh, czyli 1/3 m eca , a ró ­w na 1 145 /1000 litra . Beczka piw a m a 100 kwart* beczka w ó d k i, 54° T ra llesa , 200 kw art. W in o m ie­rzy się na F u d e r m ający 720 kw art. F u d e r dzieli się na 4 oxefla lu b 6 obm ów lu b 12 eim erów lub 24 ankrów .

WAGI.

F u n t w K rólestw ie po lsk iem m a w sobie 1 6 u n cy i; uncya 2 łu ty ; łu t 4 d rachm y ; d rachm a 3 s k ru ­p u ły ; sk ru p u ł 20 granów ; g ran 5 1/2 gran ików ; granik 8 m iligram ów .* W całości , fu n t waży 4 0 5 ,5 0 4 /1 ,0 0 0 gram ów . K ilogram francuzk i rów ny jes t 2 fun tom , 14 łu to m , 263 granom i 12 m ilig ra ­m om . K am ień ma 25 fun tów ; 4 kam ienie czynią (Tetnar. N ow y fun t w iększym je s t od daw nego p o l­skiego o 276 m iligram ów .

W B o s s y i ,fu n t m a 408 99/100 gram ów , a dzieli się na 32 łó ty , każdy o 3 zo lo tn ikach. Pud. m a 40 fu n tó w ; B erkowiec 10 pudów .

F u n t litew sk i m a 374 8 2 8 /1 ,0 0 0 gram ów czyi* 2 9 ,5 7 /1 0 0 łu tów w kró lestw ie po lsk iem ; je s t w ięc m niejszy o 2 4 3 /1 0 0 łu ty .

http://rcin.org.pl

Funt au stryack i m a 560 0 3 0 /1 ,0 0 0 gram ów , a dzieli się na 16 uncyi lu b 32 łu ty z k tó ry ch każdy ma 4 q u en t; 20 funtów czyni kam ień ; 5 kam ieni 1 cetnar ; 4 ce tnary 1 k a rc h , 8 funtów w iedeńskich znaczy 11 fu n tó w lwowskich. K am ień lw ow ski ma 32 fun ty ; wielki kam ień zwany polskim 36 funtów lw ow skich. C e tn a r waży 4 kam ienie i 10 funtów , czyli 138 funtów . F u n t lw ow ski dzieli się na 32 łó ly ; łó t iia 4 kw intle.

F u n t p ru sk i m a 467 4 1 1 /1 ,0 0 0 gram ów . C etnar m a 100 funtów . Ł aszt okrętow y liczy 4 ,0 0 0 fu n ­tów . W ełn a waży się na kam ien ie , z k tó rych każdy liczy 22 funty . 5 kam ien i czynią ce tn ar.

KON IEC .

http://rcin.org.pl

TRĘSC PRZEDMIOTOW

W K A L E N D A R Z U N A R O K 1 8 3 8

ZA W AR TYC H.

W spom nien ia narodow e . . . . .D ziesięcioro gw ałtów • ....................K alendarz św ią t rzym skich . . • •K a l e n d a r z o b y w a t e l s k i . Styczeń . .

, « L uty . . .a M arzec . .

, o ’ K w iecień« May . . .« Czerw iec« /Lipiec .« S ierp ień . .« W rzesień«• ' P azd z io rn ik .« L istopad . .« G rudzień

E m i g r a c j a p o l s k a . T. Ustawa Rządow a Liczba pielgrz- mów po lsk ich .B udżet na r . 1837 — 8 .....................A dressa M inistra i innych urzędników

II. L ista ęzłonków S e jm u .................Czynności Sejm u w P ielgrzym stw

111. K o m ite ta : C en tralny francuzki * N arodow y tym czaso^

« polski .- « em igracii polsk

2.4.»

. 5. 10. 14. 18. 22. 27. 30. 34. 3 8 . 41. 43 . 46 . 51. 53 .53 .54 .55.59.60. 60 . 61: 62.

http://rcin.org.pl

Kom issya fund. E m ig ra c j i .............................. 62.K om itet E m igr. p o lsk . w L ondynie . . . 69 .

IV . Tow arzystw a : L itew skie i ziem ruskich . 70.« Przyjaciół postępu . . . 71.« W zajem nego ośw iecania • 71.« D em okratyczne 'polskie . 71.« L iterack ie po lsk ie . . . 7C.« Naul^oWej pom ocy . . . . 83.« S ław iańskie ..........................S6.« * D obroczynności dam pol-« s k i c h ............................... , . 86.« P o litechn iczne polskie . 87.« Po lsk ie ( K lub ) . . . . 87-« A n g ie lsk o -p o lsk ie . . .« K om m issyakorresponden-

cyjna w P o itie rs . . . . 90

V. Z a k ła d y handlowe.

K sięgarn ia i D rukarn ia polska . . . . 91'.K atalog ksiąg ....................................92.A jencya polska . . • . . . . . . . . 97.Inne z a k ł a d y ..........................................' . 98.

V I. Pism a peryodyczn e . . . . i. . . • . 99.

V II. Lista P olaków zam ieszkałych w P a ry żu . 105 .V III. A dressa P olaków po D epartam entach. , 1 1 2

IX. Ludność i rozleg łość .P olsk i . . . . , . 1 2 1

X. Porównanie, m iar i w a g .......................................134

http://rcin.org.pl

GL

« 3U/'1 1$ DO CZYTELNIK A

Ł askaw yC zyteln iku , jeszcze dwio prośby ma do Ciebie wydawca. P ierw szą abyś w iedział: ze a) na s tr. 10 w. 4 położona odezwa Je r- mołowa jest fałszywa , a tu się tylko umieściła dla t0g*ó że ją w swoim czasie, powtórzyły ws/yslkie dzienniki; abyś b) na s tr. 31 wr. 13 zamiast czytać z zachętą rządu francuzkiego i t. d. czytał : z. w iadom ością: że F rancja wezwała Anglią do wspólnego wdania sie. zaPolihą i z zachętą aby sie P o la cy trzy mali p rzez dwa miesiące ; abyś’ c) na str. 53 w 14 po wyrazach wsparcie pieniężne (\odał mie­sięczne i na ostatek d) abyś' na str. 07 do nowych dzieł mających wyjść na r. 1838 d o d a ł: L a brise du n ord , keepsake fra n cu zk i P . J . X . Grabowskiego. D ruga prośba je s t: abyś' uwagi swoje nad K a ­lendarzem do poprawienia jego w r. 1839 ( je ś li P. Bogu podoba się nas jeszcze na pielgrzymstwie zostawić) przesyłał fra n c o doKsięgartii Polskiej. ]\Ta wszelkie zas twoje pytania , zarzuty niedokładno­ści i t. d.

»> Dostatnich odpowiedzi napróżnobys badał ;Wiedźże i ż au to r, co te historje sk ładał ,Ile widział lub słysza ł.......To pokrótce spisawszy, zamilczał o reszcie.Nie mogąc prawdy zmacać i na jaw ■wysadzić.'5

» Czyli całkiem prawdziwe , trudno dać porękę A kto o fałsz pomówi , niewyzwie na rękę Bo tu nic zgoła własną nienadstafcza głow ą;’'

Przy nadchodzącym nowym 1838 roku a ósmym pielgrzymstwa na**V szego , zasyła ci wydawca pozdrowienie bratn ie a razem życzenie aby się na rok przyszły bez nowego kalendarza obeszło.

P a r y ż 25 Grudnia 1837.

A . Cena kalendarza oprawnego na. pap wel. jest fr. 2 , .d l i pielgrzymstw a fr . t 50 c. Kto kupi lOwe. tcn 2 bezpłatnie na koszta przesłania otrzyma. Ńieoprawnego na pap. ord. fr'? 1 5 0 , dla p iel ­grzym siwa f r . l : i przesłaniem fr. 1 25 e.

W D!irKAHM*l:f>UI\Q!bGMS ET M A R T IS E T ,

Brs jacod, 30.

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl