Artíkulo 22

Artíkulo 34

Artíkulo 36

Artíkulo 38

Artíkulo 30

Artíkulo 37

Artíkulo 39

Artíkulo 40 Artíkulo 46 AL 54

Artíkulo 32

Artíkulo 33

Káneme ndi únkha 18 sápha súkharm’e, se mání me írú,

író’re kángaínch’e.

Artíkulo 1

Artíkulo 2

Artíkulo 3

Artíkulo 4

Artíkulo 6

Artíkulo 12

Artíkulo 41 Artíkulo 42

Ná’í rinhí ndi égi’ ni i’áhn ígó’. Ndi artíkulo táku’n grupo éwe, ki ígó’wa be mahár wáná’í úrir ki úr’ur úrhá’ gárhán pa kángaínch’er garhór.

Artíkulo 35

Rinhí égi’ pa wáná’í kánga ch’i mánír, kánga ch’i írúr, kánga kat’ír ki kánga mánír ém’uhr

¿Ungwíh rinhí ndi égi’ kí’i mahá’ta’ ích’ahn?

RED KÚRIHI MÓ’OS NDI RINHÍ MAHÁ’TA’ ÚTS’AHNemail: difusoresnacionales@dif.gob.mx

Grupo ndi Prínsípio ki Médída GeneralWáná’í kángaínch’ergún se mánírgun me írúrgun rinhí túkharín, ígó’ ná’í rinhí ndi kombensión níhi éteh égits.

Si’áhnme ké ndi káne mó’os, si’áhnme sikhá káne mání, káne írú me káne íngwi’ts, si’áhnme kábí’e káne kikhé ki kánenkha

uríúza’ káne érí, si’áhnme sikhá káne úrehn úkhar me pame,

si’áhnme man’í ndi káne ukhe´’r me káne ndi unhíénthe´ má’ihr. Kábe’ ndi ikágun í’ergún úr’ur etsó’ rakhésgun pa kúmba’

rakhásgun.

Sikhá ndi úr’ur me úri maré’r er’í káne rakhés, káne rarhó, me í’é ndi

káne rinhí ép’o, etsó’ í’ís be tsha ranhú man’ígo’o

ítá’ íri’r pa ikágun.

Úr’u ndi múnísípio tángwín, úr’u ndi estado tangwín ki úr’uúnde’

ndi Kúrihi ná’í tangwín, ígó’ tín’uhr’o etsó’ kán’í rátho’ pa ígó’ rinhí ndi égi’ ki kombensión níhi

eteh égits kímba’ rakhásb ki múki’ be né’e kábe’ ndi rinhí égits.

Wáná’í kángaínch’ergún rinhí túkharín kíní úbó’ ugán se mánírgun se írúrgun ki

úr’ur ére’r etsó’ ni múki’ be úrhá’ rárhán ki úk’uh ráta’b

rakhésgun pa íri’r nikán.

Rinhí túkharín runí rámábun ki í’e ndi máré’r káne rinhí ép’o, káne uráéts’hni’b me man’í ndi ígó’

er’í káne ratshá, etsó kibí’e runí rar’ógun.

Sikhá ndi ku’óúbó’n Kúrihi rinhí ítan ér’er egi’ únkha ki

ndi kombensión ndi éteh égits, ígó’ rinhí ére’r wa kibí’e

etsó’ káne rarhó ki káne rakhés.

Rinhí ndi égi’ ki ndi kombensión níhi éteh egits rinhí túkharín

rapán ígó’ ki ndi úr’ur etsó’ ígó’ rinhí máhá’ta’ ráts’ahn pa be ná’ír raphá, kánga ch’i írúr,

kánga ch’i mánír, kánga kat’ír, mánír ém’uhr ki waná’í maré’r, ki ndi í’e be kí’í rinhí íta’ nándeh ki man’í ndi émhá káne í’e ratshá.

Grupo ndi mídída pesial pa káne erhó

Sikhá ndi méjo be etshék sáteh índi út’os úbó’ ínhi’n í’e ndi rinhí úbó’ énthe’, ndi úri íngwer me man’í nt’aki

rinhí ndi éwe, ké nt’a mán’ih úbó’ país ndi kíndi sí’oh, úr’ur ndi úbe mó’os etsó’

rakhésk ki rarhók.

Ndi káne únkha úr’í sahár k’ásíngweh káne sáwe´

úrhá’ magá’ sútanm’e kínu’ káne ni me´’e íngo, ki ígó’ wa tígi be tarhu káne sahár richhí sísa’m’e ki káne íri’r síngwehm’e. Úr’ur etsó’ rinhí rár’uh ké’í sápha be mahár káne nimbóráme’b

úrá’ rárán, ké’í ora káne úrá’ rárán ki pa si’áhn káne

me´’e súp’o.

Úr’ur etsó’ rarhógun pa kó’ome úrir si’áhn

út’ihúró súr’egún ki si’áhn káne súp’e´ sú’ír

me káne súp’e´ sútu’m’e, ki man’í

sustansia ndi káne pahá utsháb si’áh káne sutshá.

Úr’ur etsó’ rarhógun pa kó’ome úrir si’áhn káne

súr’ír, si’áhn káne simhír ki si’áhn káne urá súngáta’

súku’b.

Sahár k’ásíngweh kángaínch’er súpírm’e, sútárm’e ki sú’írm’e, ki

úr’ur etsó’ kan’í rátho’ pa si’áhn káne ma’í si’íh.

Rinhí túkarín tshá rarhógun pa si’áhn k’ásíngweh sutshá-

gun ki ír’r nikán.

Waná’í kángaínch’ergún se mánírgun se írúrgun

sahár úr’u súngwe´gunm’e súndáro si’ínme ki sahár sándi úri súngwerínm’e í’e ndi rinhí

úbó’ énthe’.

Waná’í kángaínch’ergún se mánírgun se írúrgun ki

éza’rgún rinhí túkharín kíní úbó’ ugán kábe’ ndi

í’ergún, rinhí túkharín katíúza’n nínchi’n’ín ki

kánenkha nábí’ ndi upán riní rukhe´’rbun.

Ndi nt’a kángaínch’e se mání me írú etsó’ si’áh me´’e súp’o, etsó’ si’áh sup’e´h, si’áh súrhus, si’áh súk’ah súneh ki si’áh súp’e´n í’e ndi súgú etsó’. Sikhá ndi katái’íhn ki úr’u riní kímba’ sukásbunm’e, rinhí túkhrín

rakhésgun pa nambih rinhín íri’ piwá rúrehbún ki etsó’ rarhérgun bahírin

ra’áhrin.

Sikhá ké ndi úirir íngwer ínkha’ kín’úk, sikhá man’í nt’a pahá sutshák, kíweh me´’e síngo ki nehé sihé,

rinhí súkhar rarhók ki ráthe’k pa únhiénthe´ rá’as, ki í’e be

márhe iwá sangwe´h.

Sikhá man’í nt’a ekhúgun ki úr’u ekhásgun rinhí túkharín nt’a lisinsiáu ragésgun. Ná’í námbih

rinhín ndi égi’ etsó’ kímba’ rakhásb ki sahár úr’u

sukhásgunm’e kábe’ ndi máré’r úr’u ekhás.

Ígó’ be tsha émhá ndi má úr’ur ki kít’a organisasión mán’ih úbó’ mó’os etsó’

nakhés úrhá’ rárhán pa ígó rinhí ndi égi’ ki sa’ úwábun káne kímba’ ragásb ki kábe’ ndi éteh égis múki’b be ne’e. Ndi artíkulo 46 ki ta artíkulo 54 sa’ kít’aki rinhí sítehrm’e, í’e be kíkú ínkha’ síngism’e.

Richhír kombensión ndi kángaínch’er úp’ih rinhí égi’ nánt’a tratado internasional író’ ki “úr’u rinhí ni wá be emóhrb”. Kí’í wa tígi be ma etsó’ ndi ku’ó úbó’n Kúrihi waná’í úrirgún

rinhí ndi kombensión égis kímba’ rakásbun ki man’í ndi émá káne kumplíré’e.Kombensión 54 artíkulo úkhar ki ígó’ be égis kángar ndi 18 sápha ékhar náki wá ma kímba’ ekhásb, ígó’ be émá ndi kángar ma rinhí ékhar nangá’, íri’r naká, man’í rinhí ndi kurí egí’b

rámhá ki úrir urárápi man’í nt’a íri’r ratshá.Kombensión kí’í tipá’ rinhí prínsípio úkhar: káne etsó’ si’áh úri suhár, kángaínch’er etsó’ si’áh ére’ sit’í, káne rinhí úkhar kíní úbó’ éweh, káne rinhí úkhar urá úre’rb, íri’ káne nán-

gweh ki káne man’í partisipáré’e.

DIF ndi út’e Múnísípio mó’os it’ahn’e ké í’e kí’í

Rinhí ndi égi’, ígó’ wa’o

émehrgún kágun

“Kíní programa sínha ú’ur úts’ame kíní, ki kó’ome ndi partido polítikor kíbí’e úme. Sahár kíní programa wá k’ásíngwéh sín’ú úri surí’ súserm’e, kínu’ í’e rinhí sihúm’e”.

Artíkulo 7 Artíkulo 8

Artíkulo 13

Artíkulo 14

Artíkulo 15

Artíkulo 16

Artíkulo 5

Artíkulo 9

Artíkulo 10 Artíkulo 11

Artíkulo 18Artíkulo 19

Artíkulo 25

Artíkulo 27

Artíkulo 20

Artíkulo 28

Artíkulo 31

Artíkulo 29

Artíkulo 21Artíkulo 17

Artíkulo 24

Artíkulo 23

Artíkulo 26

Grupo tukante ndi káne banhír ki kó’ome ndi mahár káne erhó

Tátárin ki nánárin me músórin ki tálé’rin rinhí

ékhar katá ráts’ehní’gun ki rinhí íri’r’o ráp’ogún, purmhé’ etsó ranhú

man’ígó’o mahár tutshán pa rakhégun nambih rinhín ninbó rúwe’bún ki kábe’ ndi rinhí égi’ í’e be nikán

ki man’í nt’a rutshán.

Sahár k’ásíngweh nánán ki tátán sasá’gunme, sikhá ndi pahá nikán úbe siwá purmhé’ sikhá ki páme

í’e sahárm’e. Sikhá nánán ki tátán nása’s ki k’á nehé ut’ís nángweh

ikágun rinhí túkharín ant’ásá’s urás ranúbun.

Sikhá ndi ihék Kúrihi be kíweh ki úngwe’ ki úts’u nt’a mán’ih úbó’ be ki

éwehs, rinhí súkhar ta úbe be índi úngwe’ ki úts’u írús pa úta ágin, úres kibí’e rinhí úkharés úta rarúk’os pa úta

ágin.

Úr’ur etsó’ kan’í rátho’ ki waná’í kángaínch’er raméhr pa si’áh juersa be nt’a mán’ih úbó’ síndi sukhén me pa si’áh ni mu

nda í’e ké nánk’uh súndáror urá súk’ehb.

Nánán ki tátán író’re tangwín’es pa ikágun úri íri’ nítehrín ki íri’r nikán, ki sikhá

ére’ba’ ndi man’í nt’a na’áhn’es úr’ur etsó’ rakhé-

ses.

Úr’ur etsó’ rarhógun ki kan’í rátho’ í’e ndi káne me´’e ép’o,

kané ndi úrhán magá’ ép’o, káne ndi ér’eh me káne ndi imhír, etsó’ úr’u náwe máske tátán, nánán me mán’ih úrir nd gú

ét’egún.

Sikhá ké nt’a ur’ós me nt’a ospital éthí’rk í’e ndi sísi’

rinhí súkhar ranhí’ sa’ únhiénthe´ tshá ranhúk,

kínu’ í’e be náts’ahn man’írán úbe kíni’ ki ké’í úba’ ndisíma nehé etsó rátshé’k, sahár mámba’

sútshé’km’e.

Tátárin ki nánárin, ígó’r’o etsó’ márhe rat’ígun ki íri’r

rák’ahgún, etsó’ rakhésgun pa íri’ nínderín, kazámáts’ah

nítehrín, rapán íri’ kurí rúsá’bun ki rapán úri rakésin, sikhá ki

ígó’r má’ir rakhésgun úr’ur etsó’ rakhésgun.

Sikhá nánán, tátán me músórin súkehrínme úr’ur etsó’ rakhésgun ki tshá rarhógun, purmhé’ ki

kúmba’ rakhásgun ké ndi iká í’egún, se éza’rgún

me pame.

Sikhá kó’ome úrir úri íri’r rar’í urá rák’ahgún etsó’ tshá kurí rátshá’b pa káne márhe rat’í ki í’e be káne íri’ nángweh. Ndi pa kí’í mahár gú né’e

kó’ome ndi íta’ mánórgun ki nt’a úr’u, ígó’o etsó’ urí

náteh.

Grupo ndi edukasión, esparsimiento ki aktibida kultural ndi etshá

Rinhí túkharín richhí nísa’n. Ndi Ku’óúbó’n Kúrihi, káne ndi richhí

ísa’ sahár káne úrehn súrih’bme ki etsó’ káne éskuélá ráp’e´. Ndi

éskuélá sahár káne pahá sut’íme ki káne mátsha súp’ome.

Waná’í kángaínch’ergún se mánír-gun se írúrgun rinhí túkharín nigá’n, núm’ah rúrhon, nithe´’rin ki man’í nt’a aktibidá kultural me artístika

ndi éwe etsó’ partisipárú’en.

Man’í ndi éskuélá ki ku’ósin éts’ahgún etsó’ ragésgun pa kazámáts’ah nítehrín, nahíénthe´ má’as nikán ki úri íri’ ni’ín. Etsó’ tsha katá ráts’ehní’gun ki ndisímá

rinhí íri’ ráp’ogún pa ndi sa’ ére’rgún rapán úrir kímba’ rakásbun, úrir úp’ih rinhí

ndi égi’ kibí’e kímba’ rakásbun, nant’é kulturan ki mán’íéku’ ndi kíní úbó’ éwe

kibí’e kímba’ rakásbun, kumu man’í ún’e, man’í nimál ki kúri.

Grupo ndi rinhí egi’ kábi’e ndi káne é’i

nángweh ki kábe’ ndi káne rinhí uríéwa

Ndi káne íwe, rinhí túkharín náhú’ ráp’ogún, rák’ihsgún ki nt’a ku’óúbó’n rúkharín,

rinhí túkharín nánán ki tátán rapárin ki rarhógun.

Úr’ur etsó’ ranhúgun ki rarhógun, sahár k’asíngweh

náhú’ su’íhgunme, ki kúmbó’n kibí’e úme, sahár kibí’e músórin me tátárin

sur’íhrgunme.

Waná’í kángaínch’ergún se mánírgun se írúrgun rinhí túkharín man’í imformasión rúta’n, etsó’

rinhí rapán ki rá’on, ki runín kibí’e mahá’ta’ rúts’ahn’ín, purmhé’ ki

etsó’ kít’a mán’ih úrir kímba’ rakásbun.

Úr’ur etsó’ kúmba’ rakhásgun í’e ndi mán’íh í’e kuríúwan ki man’í ndi

iká tukhe´’rin.

Rinhí túkharín niwúsin ki kít’a mán’ih kángar se írúr me

mánír katárúgin man’í nt’a úrhán rutshán, purmhé’ kít’ab úrir si’áh pahá sutshábun ki

kímba’ rakásbun.

Waná’í úrir etsó’ kúmba’ rakhás-gun kábe’ ndi iká í’egún ki kábe’

ndi iká ugán, etsó’ músórin ki tátárin kímba’ rakhásb, ku’ósin kibí’e kímba’ rakhásb ki etsó’ si’áh káne pahá saphá súmhá, me si’áh káne ních’oh súrhe’rb.

Rinhí túkharín man’í imformasión ndi ni i’áhn richhí sím’ér wa rapán, richhí periódiko wa, up’e´hn wa,

tele wa ki interné wa kibí’e, kí’í pa káne rarú kábí’e ugán, man’íéku’

éwe ndi ké nagáwá úbó’ me mán’ígo’ kít’a úrir etshá.

Grupo ndi káne uníénthe´má’as ki káne íri’r éweh

Wáná’í kángaínch’ergún se mánírgun se írúrgun rinhí túkharín kúri sizé’n

ráhá’n, nátsan íri’ rar’égun ki ráthe’rgún í’e ndi

tísi’rín. Úr’ur ére’r etsó’ rinhí rámháb pa si’áhn káne pahá sut’í ki káne

ndisímá ráthe’.

Wáná’í kángaínch’ergún se mánírgun se írúrgun sikhá ndi nahíéthe´ má’ihrín rinhí túkharín márhe rat’ígun, richhí ráts’ahgún ki katá ráts’ehni’gun, me ráts’ah nátá’ rátan’ín pa mahár man’í

nt’a rapán rutshán ki katá nch’i rúhesín be úrir katárúzahn.

Wáná’í kángaínch’ergún rinhí túkharín tshá rarhógun ki kúmba’ rakhásgun se mánírgun se írúrgun.