gabriel garcia marquez - aşk ve Öbür cinler

7/31/2019 Gabriel Garcia Marquez - Ak ve br Cinler

1/51

Gabriel Garcia Marquez - Ak ve br CinlerKitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

Gabriel Garcia Marquez - Ak ve br CinlerGabriel Garca Mrquez


2/51

AK ve BR CNLER1982 Nobel Edebiyat dlCan Yaynlar: 568ada Dnya Edebiyat: 227Del Amor y Otros Demonios, Gabriel Garcia Mrqaez Gabriel Garcia Mrquez, 1994 Can Sanat Yaynlan Ltd. ti., 1994

Bu kitabn Trke yayn haklarAgencia Literaria Carmen Balcells, SA.araclyla alnmtr.1. basm: 19948. basm: Aralk 2006Kapak Tasanm: Erkal Yavi Kapak Dzeni: Semih zcan Dizgi: Gelengl akr -Dzelti: Rya TkelKapak Bask: etin Ofset Bask ve Cilt: Eko MatbaasISBN 978-975-510-594-9CAN SANAT YAYINLARIYAPIM, DAITIM. TCARET VE SANAY LTD. T. Hayriye Caddesi No. 2, 34430 Galatasaray, stanbul Telefon: (0212)252 56 75 - 252 59 88 - 252 59 89 Fax: 252 7233 http://www.canyayinlari.com e-posta: yayinevitgcanyayinlari.comGabriel Garca MrquezAK ve BR CNLER

1982 Nobel Edebiyat dlROMANspanyolca aslndan eviren NC KUT'CAN YAYINLARIT GABRIEL GARCA MRQUEZ'INCAN YAYINLARI'NDAKI TEK KTAPLARIALBAYA MEKTUP YAZAN KMSE YOK / ykANLATMAK N YAAMAK / anBAKAN BABAMIZIN SONBAHARI / romanBENM HZNL OROSPULARIM / romanBR KAIRILMA YKS / romanBR KAYIP DENZC / anlatY KALPL ERENDIRA / ykHANIM ANA'NIN CENAZE TREN / ykKIRMIZI PAZARTES / romanKOLERA GNLERNDE AK / romanKT SAATTE / ykLABRENTNDEK GENERAL / romanON K GEZC YK / ykL'DE GZLCE / anlatYAPRAK FIRTINASI / ykYZYILLIK YALNIZLIK / romanCGabriel Garcia Mart uez, 1928'de Kolombiya'nn Aracataca kentinde dodu. Byka nesiyle bykbabasnn evinde veteyzelerinin yannda byd. Bakent Bogota'daki Kolombiya Ulusal niversitesi'nde balad hukuk ve gazetecilikrenimini yarm brakt. 1940'lardan bs layarak uzun yllar gazetecilik yapt. yk yazmaya 1940'larn so larndabalad. Yaynlanan ilk nemli yapt, Yaprak Frtnas') di. 1961'de yaynlanan Albaya Mektup Yazan Kimse Yok, lkesitruna savaarak yapt hizmetlerin karlksz kaldn anlay n bir subay eskisinin yksdr. Bunu Hanm Ana'nn

Cenaze Treni (1962) adl yk kitab ve Macon-do'daki siyasal basklar anlatan Kt Saatte (1962) izledi. GardaMrquez, en tannm roman Yzyllk Yalnzlk' (1967), Meksika'ya ilk gidiinde yazd. Yzyllk Yalnzlk'taki birblmden esinlenerek yazd yklerini yi Kalpli Erendira (1972) adl kitapta toplayan yazar daha sonra birbiri ard sraMavi Bir Kpein Gzleri (1972) adl yk kitabn, asker diktatrlkleri yeren Bakan Babamzn Sonbahar'm (1975),onur uruna ilenen bir cinayet erevesinde gelien olaylarn ele alnd Krmz Pazartesi'yi (1981), akta ballkonu alan Kolera Gnlerinde Ak' (1985), Simon Bolivar'n yaamnn son aylarm konu edinen Labirentin-deki General'i(1989) yaynlad. Yazarn Trkiye'de de yaynlanan teki yaptlar arasnda Bir Kayp Denizci, Sevgiden te Sreklilm, Ak ve br Cinler, ili'de Gizlice, n ki Gezici yk ve Bir Karlma yks saylabilir. Garcia Mrquez,1982'de Nobel Edebiyat dl'ne deer grld.nci Kut, lise renimini Ankara Koleji'nde tamamladktan sonra Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesingiliz Dili ve Edebiyat ve Varova niversitesi spanyol Filolojisi blmlerinden mezun oldu.Trkiye'deki spanyolcarenimine katkda bulunmak amacyla, bu alanda ilk kez, spanyol dili ve grameri zerine eitli yntemler ve deiikboyutlarda szlkler hazrlayarak yaynlad. 1990 ylndan balayarak edeb eviri alanna ynelerek bata MiguelDelibes, Gabriel Garcia Mrquez, Isabel Ailende, Mario Vargas Uosa ve Jose Mauro de Vasconcelos olmak zere nde

gelen birok spanyol ve Gney Amerikal yazarn roman ve yklerini Trke'ye kazandrd.yle grnyor ki, lmden sonra, insann salar, bedeninin teki yerlerinden ok daha az canlanyor.AQUNO'LU TOMMASO


3/51


4/51

hayatta kalm olanlar, iinde bulunduklar son derece kt salk durumu nedeniyle deer kaybetmi olarak oktansatmlar, uradklar kayb ise, hepsine bedel tek bir parann satyla karlamaya alyorlard. Kat ticari ya yerineekerkam melasna bulanm bedeniyle yedi kar boyundaki bu Habe kz, insann akln bandan alacak, inanlmazgzellikte biriydi. nce uzun burnu, yusyuvarlak kafas, ekik gzleri, sapasalam dileri ve Romal gladyatrlere zgrkek tavrlar vard. Onu, ne itle evrili bir yere zincirlemiler, ne yam, ne de salk durumunu duyurmulard,yalnzca gzellii iin sata karlmt. Valinin, onun iin, hibir pazarla girmeden, hem de nakit olarak dedii bedel,arlnca altn olmutu.

Sahipsiz kpeklerin, kedileri kovalar ya da sokaktaki hayvan leleri iin akbabalarla kaprken birilerini srmalar gnlkolaylardand; hele .hele Kalyon Filosunun kalabalk Portobelo panaynna gitmek zere getii bolluk gnlerinde daha daolaand bu. Ayn gn iinde drt ya da be srma olay, hele Sierva Maria'nnki gibi sol ayann bilek kemiindezorlukla farkeden bir yara olursa, kimsenin uykusunu karmyordu. Bu yzden hizmeti kz, hi telaa kaplmad.Kk kzn ayana limon ve kkrtle kendisi bir tedavi uygulayp etekliin-deki kan lekelerini ykad ve artk hi kimseonun on iki ya elencesinden baka bir ey dnmez oldu.Kzn annesi ve Casalduero markisinin unvansz ei olan Bernarda Cabrera, o sabah erkenden mthi etkili bir mshilalmt: bir bardak pembe ekerin iinde yedi antimon tanesi. Gstermelik aristokrasi denilen snftan azgn bir melezdiBer-16narda; batan karc, yrtc, sefahat dkn ve btn bir klay doyuracak kadar istek doluydu. Ama fermante olmubala ve kakao tabletlerine olan an dknl nedeniyle birka yl iinde silinip gitmiti. ingene karas gzlerinin ferikam, zeks krelmiti; aptesini kanl ediyor, durmadan safra karyordu; bir zamanlar denizkzn andran bedeniiip, gnlk bir lnnki gibi bakr rengini almt; dahas yle pis kokulu ve grltl gazlar salyordu ki, oban

kpeklerini bile rktyordu. Binde bir yatak odasndan dar kacak olsa, ya rlplak dolayor, ya da plak teninegiydii ipekli bir entari, zerinde hibir ey olmad zamankinden daha plak gsteriyordu onu.Sierva Maria'yla birlikte arya gitmi olan hizmeti kz geri dndnde, Bernarda, yedi kez byk aptese kmt.Hizmeti, kpek srmasndan hi sz etmedi ona, buna karlk o kle kzn sat yznden limanda kopan patrtyanlatt. "Dedikleri kadar gzelse Habe olabilir," dedi Bernarda. Ama Saba melikesi de olsa, birinin kp da onuarlnca altna satn alabileceine ihtimal vermedi."Herhalde ar altn para demek istediler," dedi."Hayr," diye akladlar, "zenci kzn arlnca altn.""Yedi kar boyunda bir kle kz, yz yirmi libreden aa gelmez," dedi Bernarda. "Yz yirmi altn lira edecek ne zencikadn vardr, ne de beyaz, meerki elmas syor olsun."Kle ticaretinde hi kimse onun kadar ibilir olmamt; vali, o Habe kz satn aldysa, bunun, mutfanda hizmetgrdrmek gibi temiz bir ama uruna olmamas gerektiini biliyordu. Tam bunlar dnrken ilk flavta sesleri ve enlikfieklerininAk ve br Cinler17/2patrts geldi kulana, hemen arkasndan da kafese kapatlm olan oban kpeklerinin grlts duyuldu. Neler olupbittiini grmek iin portakal bahesine kt.kinci Casalduero markisi ve Darien beyi olan Don Ygnacio de Alfaro y Duenas da, le uykusu iin bahedeki ikiportakal aacnn arasna asl hamandan duymutu mzii. Somurtkan ve i karartc bir adamd, inanszd; uyurkenkann emen yarasalar yznden zambak beyazlnda solgun bir teni vard. Evin iindeyken Bedevi harmanisi vekimsesiz grnmn bsbtn artran bir Toledo takkesi giyerdi. Karsn, anadan doma haliyle grnce, ondan ncedavranp sordu:"Bu mzik de neyin nesi?""Bilmem ki," dedi kadn. "Bugn gnlerdenne?"Marki, ne gn olduunu bilmiyordu. Kalasna bu soruyu sorabildiine gre kendisini gerekten ok huzursuz hissetmi,kars da, ac alayl herhangi bir sz sylemeden ona yant verebildiine gre safrasndan adamakll rahatlam olsagerekti. Marki aknlkla hamana oturmutu ki, patlamalar yeniden duyuldu."Hay Allah!" diye bard. "Acaba bugn gnlerden ne?!"

Oturduklar ev, Divina Pastora kadnlar tmarhanesine bitiikti. Mziin ve fieklerin sesinden heyecana kaplan hastalar,portakal bahesine bakan terasn kenarndan sarkmlar, her bir patlay alklarla kutluyorlard. Marki, bara bara,enliin nerede olduunu sordu; onlar da markiyi meraktan kurtardlar: o gn, piskopos Aziz Ambrosio' nun gn olan 7Aralkt ve Sierva Maria'nn onuru-18

na alnan mzikle patlatlan fieklerin sesi, klelerin avlusundan geliyordu. Marki, elini alnna vurdu."yle ya," dedi. "Ka yan bitiriyor?""On ikisini," diye yantlad Bernarda."Yalnzca on iki mi?" diye sordu marki ve yeniden hamana uzand. "Hayat ne kadar yava geiyor!"Ev, yzyln balarna kadar kentin vn kayna olmutu. Artk yknt halinde ve kasvetli olan bu ev, bombo bykalanlar ve yerlerinden kaldrlm pek ok eya nedeniyle tanma halindeymi gibi grnyordu. Salonlarn zeminindekimermer karolarla, tavanlarndaki baz sallantl avizeler olduu gibi duruyordu. Hl kullanlan odalar, rme taduvarlarn kalnlndan ve uzun yllar kapal kalmaktan, zellikle de atlaklardan slk alarak ieri szan Aralk rzgrlar

yznden her zaman serindi. Hareketsizliin ve karanln skc havas sinmiti her yana. Birinci markinin derebeylikdebdebesinden geriye kalan tek ey, geceleri evi bekleyen be oban kpeiydi.


5/51

Klelerin, Sierva Marfa'nn ya gnn kutladklar grltl avlusu, birinci marki zamannda kent iinde kent gibiydi.kinci marki miras devraldktan sonra da yle olmay srdrmt, ama yalnzca Bernarda'nn Mahates'deki ekerkamcenderesinin bandan beceriyle ynettii kaak kle ve un ticareti devam ettii srece. Btn o ihtiam, artk gemitekalmt. Bernarda, doymak bilmez kt alkanlklar nedeniyle tkenmi, avluda da, o zenginliin son kalntlarnn dayiyip bitirildii, damlar yabani palmiye kapl iki tahta barakadan baka bir ey kalmamt.lmnden bir gn ncesine kadar evi demir19

yumrukla yneten sadk zenci kadn Dominga de Adviento, o iki dnya arasndaki balanty oluturuyordu. nce uzun,kemikli yaps, neredeyse keskin grl denebilecek zeksyla, Sierva Maria'y byten de o olmutu. Kendi Yoruba1inancndan vazgemeden Katolik dinini kabul etmiti; hibir dzen ve uyuma bal olmakszn her ikisinin de gerekleriniyerine getiriyordu. Dediine gre, ruhu tam bir huzur iindeydi, nk birinde eksik olan, brnde buluyordu. Ayrca,markiyle kars arasnda arabuluculuk etme yetkisine sahip tek kiiydi ve her ikisi de ondan honuttu. Kleleri, evin boodalarnda olanclk illetine dalm olarak ya da birbirlerinin kanlaryla yakaladnda, sprgeyle kova-layabilen de birtek oydu. Ama o ldnden beri, le scanda barakalardan kap, iilerin kumanya tencerelerinden pilav ararakya da koridorlarn serinliinde macuco ve tarabilla oynayarak orada burada yerlere seriliyorlard. Hi kimsenin zgrolmad bu bask dolu dnyada bir tek Sierva Maria zgrd: ama yalnzca o ve yalnzca orada. Bu yzden de yagn kutlamas orada yaplyordu, onun gerek yuvasnda ve gerek ailesiyle birlikte.Evin kendi klelerinin ve teki sekin evlerden gelip elenceye olabildiince katkda bulunan teki klelerin toplandklarbu yerde ve onca mziin arasnda bylesine hznl bir kutlama akl alr ey deildi. Yalnzca kz, neler yapabileceinigsteriyordu. Afrika kkenlilerden daha byk bir incelik ve canllkla dans ediyor, trl Afrika dillerinde, kendi sesindenbaka seslerle ya da kular ve hayvanlar bile artacak ku ve hayvan sesleriyle ark sylyor-

' Yorubalar. Afrika'da, Nijerya'nn gneybat kesiminde ve ayrca dank gruplar halinde Benin ile Togo'nun kuzeyindeyaayan bir halk. (ev.)20du. Dominga de Adviento'nun emrine uyarak, en gen kle kzlar, onun yzn kmr karasyla boyayarak vaftizgslnn zerine ermi kolyeleri takmlar, o gne kadar hi kesmedikleri ve her gn yeniden rerek bana kat katdoladklar rgleri olmasa yrmesini engelleyecek salarn taryorlard.Sierva Maria, birbirine kart glerin birletii bir kavakta serpilmeye balyordu. Annesinden ok az ey almt. Oysababasnn sska bedeni, ifa bulmaz sklganl, solgun teni, kederli mavi gzleri ve ltl salarnn saf bakr rengi,onda da vard. Hali tavr ylesine bir gizlilik iindeydi ki, gzle grlmez bir varlkt sanki. Bu kadar garip olmasndankorkuya kaplan annesi, evin loluu iinde nerede olduunu kaybetmemek iin giysisinin kol azna bir ngrak asmt.Kutlamadan iki gn sonra ve neredeyse bir dikkatsizlik sonucu olarak, hizmeti kz, Sierva Maria' yi bir kpein srdnBernarda'ya anlatt. Bernar-da, yatmadan nce mis kokulu sabunlarla altnc kez banyosunu yaparken bu olay dnd,ama yatak odasna dndnde unutmutu bile. Ertesi geceye kadar da bir daha hatrlamad, nk oban kpekleriafak skene kadar hi durmadan havlamlar, o da kuduz olmalarndan korkmutu. Bunun zerine eline kk biramdan alarak avludaki barakalara kadar gidip, Sierva Maria'y, Dominga de Adviento' dan kalma, palmiyeyapraklarndan rl hamanda uyur buldu. Hizmeti kz, srn neresinde olduunu sylemedii iin, kzn gmleinikaldrp, tpk bir aslan kuyruu gibi bedenine sarl olan sa rgsn elindeki kla izleyerek her yann kar karinceledi. Sonunda sr bulmutu: sol ayak bileinin kntsnda, zeri oktan kabuk balam bir21izikle, topukta belli belirsiz grnen birka synkvard.Kentin tarihinde kuduz olaylar ne azd, ne de nemsiz. Bunlardan en fazla patrt koparan, hali tavr tpk insanlarabenzeyen terbiyeli kk may-munuyla birlikte yollarda dolaan bir gezgin ip cam-bazmnki olmutu. Hayvan, ngilizlerindeniz kuatmas srasmda kuduzu kapm, sahibini yznden srarak yaknlardaki tepelere kamt. Annelerin,ocuklarn korkutmak iin, uzun yllar sonra bile hl manilerle arksn syleyip durduklar gibi, zavall ip cambazn,korkun sannlan arasnda sopa darbeleriyle ldrmlerdi. Aradan iki hafta gemeden, lgna dnm bir makaksrs, gnn ortasnda dalardan aa inmiti. Domuz ahrlannda ve kmeslerde byk zarara yol amlar, ngilizfilosunun yenilgiye uratlmasm kutlamak iin okunan kran ilahisi srasnda uluya uluya katedrale dalp, azlanndanburunlanndan kanl kpkler saarak boulup gitmilerdi. Yine de en korkun facialar tarihe gemiyordu, nk bunlara,

smlanlann, zenci klelerin toplantlannda Afrika byleriyle iyileti-rilmek zere ortadan yok edildii, zenci halknarasnda rastlanyordu.bret alnacak onca olaya ramen, aresi olmayan ilk belirtileri kendini gstermedike, kuduza da, kuluka dnemi yavageen teki hastalklara da ne beyazlar aldnyorlard, ne zenciler, ne de yerliler. Bernarda Cabrera da ayn lte uygundavrand. Klelerin dedikodularnn, Hristiyanlannkilerden daha abuk ve daha uzaklara yayldna, basit bir kpeksrmasnn bile ailenin onurunu zedeleyebileceine inanyordu. Bu dncelerinden ylesine emindi ki, sorundankocasna sz etmedi bile; daha-22s, hizmeti kzn pazara tek bana gidip, kuduzdan ldnn anlalabilmesi iin bir badem aacna aslm olan birkpek leini grd ertesi Pazar gnne kadar olay bir daha aklna getirmedi. Hizmetinin, Sierva Maria'y srankpein alnndaki beyaz lekeyi ve kl rengi tylerini tanmas iin yle bir bakmas yetmiti. Yine de Bernarda,kendisine anlatldnda kayglanmad. Ne gerek vard ki: yara kurumutu, syrklarn da izi bile kalmamt.Aralk ay kt balam, ama ok gemeden ametist rengi akamlaryla deli rzgrl gecelerine kavumutu. Noel,spanya'dan gelen iyi haberler nedeniyle nceki yllardakinden daha neeli geiyordu. Ama kent eskisi gibi deildi. En

byk kle pazar Havana'ya tanmt; Ana Kara'daki1 bu krallklarn madencileriyle toprak sahipleri de, kaak iileri,hem de daha dk fiyata ngiliz Antilleri'n-den getirtmeyi yeliyorlard. yle ki, sanki iki ayr kent vard: biri, kalyonlarn


6/51

limanda demirledikleri alt ay boyunca kalabalk ve neeli olan; br de, onlarn geri dnmelerini bekleyerek yln gerikalann uykuda geireni.Kpek srmalarndan bir daha haber alnamamt, ta ki Ocak ay balarnda bir gn, Sagunta adyla tannan gezgin biryerli kadn, kutsal le uykusu saatinde markinin kapsn alana kadar. Kadn ok yalyd; tepeden trnaa beyaz birarafa sarnm olarak, elinde uzun bir denekle gnein altnda plak ayakla dolayordu. Bekret tamircisi ve krtajcdiye kt bir ne sahipti, ama bu an,1 Ana Kara (spanyolcada, Tierro Firme): spanyol kifler tarafndan Kolombiya ve Venezuela kylarna verilen ad.

(ev.)23umutsuz hastalar ayaa kaldran yerli srlarn bilmekle kazand nle kapatyordu.Marki, evin holnde ayakta durarak isteksizce karlad onu; ne istediini anlamas da olduka uzun srd, nk hiacele etmeden, son derece karmak ve dolambal szlerle konuan bir kadnd. Sadede gelmek iin sz yle birdndrd dolatrd ki, sonunda markinin sabr tat."Sorun neyse, sz daha fazla uzatmadan syleyin," dedi."Kuduz salgn tehlikesiyle kar karyayz," dedi Sagunta. "Avclarn azizi ve kuduranlarn iyiletiricisi Aziz Huberto'nnanahtarlarna sahip olan tek kiiyim ben.""Salgn kmas iin bir neden gremiyorum," dedi marki. "Bildiim kadaryla, ne bir kuyruklu yldz haberi kt, ne degne tutulmas; Tanrnn bizimle uramasn gerektirecek kadar byk gnahlarmz da yok."Sagunta, Mart aynda tam bir gne tutulmas olaca haberini verdi ve Aralk aynn ilk Pazar gn yaanan btnkpek srmalarnn dkmn yapt ona. Bunlardan ikisi, byk bir olaslkla yaknlar tarafndan by yaplmak zeregtrlm olarak ortadan kaybolmulard; ncs ise, olayn ikinci haftasnda kuduzdan lmt. Bir drdncs

vard ki, srlmamt ama ayn kpein salyasy-la hafife slanmt ve Amor de Dios hastanesinde can ekiiyordu.Vali, ayn bandan beri sahipsiz yz kadar kpei zehirletmiti. Bir haftaya kadar sokakta bir tane bile canl kpekkalmayacakt."Her ne olursa olsun, benim bununla ne ilgim .var, anlamyorum," dedi marki. "stelik de bylesine ters bir saatte."24"ilk nlan sizin kznzd," diye karlk verdi Sagunta.Marki, kendinden son derece emin bir tavrla yle dedi:"yle olsayd, bunu ilk bilecek kii ben olurdum."Kznn kendisini iyi hissettiine inanyor, kendi haberi olmakszn bylesine ciddi bir eyin olabileceini mmkngrmyordu. Bylelikle ziyareti sona erdirerek le uykusunu tamamlamaya gitti.Yine de ayn gn akamzeri gidip Sierva Ma-ria'y hizmetkrlarn avlusunda buldu. Yz siyaha boyal olarak, yalnayakve banda klelerinki gibi renkli bir trbanla, tavanlarn derilerinin yzlme-sine yardm ediyordu. Marki, bir kpeinonu srdnn doru olup olmadn sordu, o da en ufak bir kukuya yer vermeyecek biimde srmadn syledi. Amao gece Bernarda, haberi dorulad. Marki, aknlkla sordu:"Peki Sierva neden inkr etti?""nk yanllkla bile doruyu sylemesinin yolu yok da ondan," diye yant verdi Bernarda."yleyse bir eyler yapmak gerek," dedi marki. "nk kpek kuduzmu.""Tersine," diye karlk verdi Bernarda: "asl kpek lm olmal onu srd iin. Bu olay ta Aralk aynda olmu, ama okaltak turp gibi salam."Her ikisi de, salgnn ciddiyetiyle ilgili giderek artan sylentilere kulak veriyorlard ve, tpk birbirlerinden daha az nefretettikleri zamanlardaki gibi, ortak sorunlar zerinde ister istemez konumak zorunda kalmlard. Marki iin durumapakt. Her zaman kzn sevdiine inanmt, ama kuduz hastalndan duyduu korku, daha iine geldii iin ken-25di kendisini aldattn itiraf etmek zorunda brakyordu onu. Buna karlk Bernarda, bunu kendi kendisine sormad bile,nk onu sevmediine ve onun tarafndan da sevilmediine inanc tamd ve bu iki inanc da yerinde grnyordu ona.Her ikisinin de kza kar besledikleri nefretin ou, kzn onlarn her birine kar duyduu nefretten geliyordu. Yine deBemarda, kzn lmnn saygn bir nedenden olmas kouluyla, aile onurunu korumak iin, gzya dkme oyununuoynayp acl bir anaya yakr biimde yas tutmaya hazrd."Hangi nedenden ld nemli deil," diye vurgulad. "Bir kpek hastal olmasn da."

Marki, o anda, sanki kutsal bir gle aydnlanm gibi, hayatnn anlamn kavrayverdi."Kzm lmeyecek," dedi, kararl bir tavrla^ "Ama lmesi gerekiyorsa da, lm, Tanrnn buyurduu eyden olacak."+Sal gn, Sagunta'nn szn ettii kuduz hastasn grmek zere, San Lzaro tepesindeki Amor de Dios hastanesinegitti.Yas tlleriyle ssl atafatl arabasnn, henz kuluka dnemindeki felaketlerin yeni bir belirtisi olarak grleceininbilincinde deildi, nk uzun yllardr nemli bir frsat kmadka evden dar adm atmyordu ve yine yllardrtalihsizliklerden baka frsat kt yoktu.Kent, yzyllardan beri sregelen durgunluuna gmlmt, ama arabas, duvarlarla evrili arazisinden kp SanLzaro tepesine doru yola koyulan, ar ipekli yas giysileri iindeki kaygl beyefendinin kederli yzn ve huzursuzluklakard gzlerini fark edecek birileri eksik deildi. Hastaneye vardnda, tula deli yerlere serilmi czaml-26lar, onun cansz admlarla ieri girdiini grnce sadaka istemek iin yolunu kestiler. Kuduz hastas, azl hastalarnkouunda bir diree balanmt.

Sa sakal bembeyaz olmu yal bir melezdi. Bedeninin yans fel olmutu bile, ama kuduz hastal bedeninin tekiyansna yle bir g vermiti ki, kendini duvardan duvara atp paralamasn diye onu balamak zorunda kalmlard.Hastane kaytlan, onu sran kpein de, Sierva Maria'y sran, aln beyaz lekeli, tyleri kl rengi ayn kpek olduuna


7/51

kuku brakmyordu. Ve gerekten de kpek ona salyasn bulatrmt, ama derisinin salkl yerine deil de,baldnndaki kapanmak bilmez bir yaraya. Bu aklama, markiyi yattrmaya yetmemiti; lmcl hastann halindendehete kaplm olarak ve Sierva Maria iin en kk bir umut tamakszn kt hastaneden.Tepenin eteklerinden kente geri dnerken, lm atnn yannda yol stnde bir taa oturmu iriyan bir adama rastlad.Arabay durdurdu ve ancak adam ayaa kalktnda, kentin en nl ve tartmal hekimi, yksek renim sahibiAbrenun-cio de Sa Pereira Cao olduunu anlayabildi. Tpk maa papazna benziyordu. Gneten koruyan geni kenarlbir apka, binici izmeleri ve okumu azatllannkini andnr siyah bir pelerin giymiti. Pek allmadk bir resmiyetle

selamlad markiyi."Benedictus qui venit in nomine veritatis,"1 dedi.At, trsa kalkp kt ayn tepeden inerken, yrei dayanmayp atlamt. Markinin arabacs Neptuno, hayvanneyerini zmeye yeltendi, ama atn sahibi'onu vazgeirdi.1 (Latince) Gereklerin adna, gelene selam olsun. (Cev.)27t "Eyerleyecek hayvanm olmadktan sonra eyeri ne yapaym?" dedi. "Brak onunla birlikte rsn."Arabac, irikym gvdesiyle arabaya kabilmesi iin ona yardm etmek zorunda kald; marki de onu sana oturtarakonurlandrd. Abrenuncio, atn dnyordu."Sanki bedenimin yars lm gibi," diye iini ekti."Bir atn lmne are bulmaktan daha kolay bir ey olamaz," dedi marki.Abrenuncio, cesaret bulmutu. "Bu, farklyd," dedi. "mknm olsayd onu kabristana gmdrr-dm." Tepkisinibekleyerek markiye bakt, sonra szn tamamlad:"Ekimde yz yan bitirmiti."

"O kadar yaayan at yoktur," dedi marki."Kantlayabilirim," diye karlk verdi hekim.Abrenuncio, Sal gnleri, baka illetleri olan,c-zamllara yardm etmek iin Amor de Dios hastanesinde hizmetgryordu. spanya'daki bask yznden Karayibler'e g etmi bir baka Portekiz Yahu-disi olan yksek renimli JuanMendez Nieto'nun sekin bir rencisi olmu, byc ve az bozuk biri olarak yapt kt nn de ondan almt, amahi kimse derin bilgisinden kuku duymuyordu. Onun inanlmaz aklamalarm ve allmadk yntemlerini affetmeyenteki hekimlerle olan ekimeleri srekli ve kanlyd. Ylda bir kez alnarak insan salna g katp hayat uzatan birhap bulmutu, ama ilk gn insann akln yle bir altst ediyordu ki, kendisinden baka hi kimse onu alacak cesaretibulamyordu. Bir zamanlar, hastalar zel olarak bestelenmi bir mzikle yattrmak iin baulannda arp alard. Hepretmen bozuntularyla berberlere28zg aa bir zanaat olarak grd iin cerrahlk yapmyordu ve dehet saan uzmanlk alam, hastalara lm gn vesaatini nceden haber vermekti. Yine de, iyi n de, kt n de ayn kaynaktan besleniyordu: dediklerine gre -ki bunuhi kimse hibir zaman yalanlamamt-, bir ly diriltmiti.Abrenuncio, btn deneyimine karn, kuduz olayndan heyecanlanmt. "nsan bedeni, insann yaayabilecei yllaragre yaplm deil," dedi. Marki, onun bu tumturakl ve renkli szlerinin tek kelimesini bile karmad ve ancak hekiminsyleyecek baka bir eyi kalmadnda konuarak,"O zavall adama ne yaplabilir?" diye sordu."ldrlr," dedi Abrenuncio.Marki, dehetle bakt ona."En azndan, iyi Hristiyanlar olsaydk yapacamz bu olurdu," diye hi oral olmadan konumasn srdrd hekim."Hem hi armayn, efendim: dnyada sanldndan daha fazla iyi Hristiyan var."Aslnda, kenar mahallelerde ya da krsal kesimlerde olsun, kuduran yaknlarn hayatlarnn son anndaki korkuneziyetten kurtarmak iin yemeklerine zehir katma yrekliliini gsteren, teni herhangi bir renkten, yoksul Hristiyanlankastediyordu. Bir nceki yzyln sonlarnda, bir ailenin btn bireyleri, yalnzca be yandaki bir ocuu zehirleyecekcesareti kendilerinde bulamadklarndan, zehirli orbay hep birlikte imilerdi."Biz hekimlerin byle eylerden haberimiz olmad sanlyor," diye sonuca vard Abrenuncio. "Oysa hi de yle deil,ama onlara arka kacak ahlaki otoriteden yoksunuz. Buna karlk, lm halindeki hastalara az nce grdnz gibidavranyoruz. Onlar Aziz Huberto'ya havale edip bir diree

29balyoruz, daha da beter ve daha uzun sre can ekisinler diye.""Peki baka are yok mu?" diye sordu marki."Kuduzun ilk saldrlarndan sonra hibir are yok," dedi hekim. Onu, cierotu, zencifre, miskotu, cva, anagallis flrepurpureo gibi trl formllere dayal, iyiletirilebilir bir hastalk olarak kabul eden gln aratrmalardan sz etti."Fasafiso," dedi. "Gerek u ki, kuduz bazlarna geer, bazlarna gemez; gemeyenlere ilalar sayesinde gemediinisylemek de kolaydr." Hl uyank olup olmadn anlamak iin markinin gzlerine bakt, sonra yle sordu:"Niin bu kadar ilgilisiniz?""Acdm iin," diye yalan syledi marki.Pencereden, le sonras saat drtteki hareketsizlik iinde durgunlam olan denize bakt ve yrei skarakkrlanglarn geri dnm oldukjar-n fark etti. Rzgr henz kmamt. Bir grup ocuk, balkl kumsalda yolunukaybetmi bir pelikan talayarak avlamaya alyordu; marki, surlarla evrili kentin ltl kubbeleri arasnda gzdenkaybolana kadar kuun uarak kamasn izledi.Kupa arabas kentin kara ynndeki Yanm Ay kapsndan surlarn iine girdi ve Abrenuncio, arabacy grlt patrt

iindeki zanaatkarlar mahallesinden geirerek evine varana kadar ona yolu gsterdi. Bu, pek kolay olmamt. Neptunoyetmiini aknd, stelik kararszd, gzleri iyi grmyordu ve atn kendisinden daha iyi bildii sokaklardan tek banageip gitmesine alkt. Sonunda eve vardklarnda Abrenuncio, kapda durup Horatius'dan1 bir dizeyle vedalat.


8/51

' Horatius:


9/51

Markinin haberi olduysa da gzelce anlamazlktan geldi. Sonuta, eiyle arasnda kalan ortak tek ey Sierva Maria'ydve ona kendi kzym gibi deil, yalnzca onun kzym gzyle bakyordu. Bernarda ise, bunu dnmyordu bile.Kzn ylesine unutmutu ki, ekerkam deirmenindeki uzun dnemlerinden birinden geri dndnde onu o kadarbym ve farkl grnce, bakasyla kartrmt. Kz yanna arp incelemi, hayatyla ilgili sorular sormu, amaazndan tek bir sz bile alamamt."Tpk baban gibisin," demiti ona. "Anormalin tekisin."te, markinin Amor de Dios hastanesinden dnp, evde dizginleri smsk ele alma kararn Ber-narda'ya bildirdii gn,

her ikisi de byle bir ruhsal durum iindeydiler. Markinin telal halinde, Ber-34, ,,'".,-.,,narda'y karlk vermekten alkoyan fkeli bir ey vard.Markinin yapt ilk i, kzna, markiz bykannesinin yatak odasn geri vermek oldu; Bernarda, klelerle birlikte yatsndiye karmt onu oradan. Bir zamanlann ihtiam, bir toz tabakasnn altnda olduu gibi duruyordu: bakr paralarnnlts yznden hizmetkrlarn altndan yaplm sandklar ahane yatak; duvak tlnden cibinlik; eritlerle ssl zenginyatak takmlar; akmermerden lavabo ile tuvalet masasnn zerine zenle dizilmi trl trl parfm ve kozmetik ieleri;porselenden oturak, tkrk hokkas ve kusma leeni; romatizmadan arplm o yal kadnn, sahip olamad kz vehi grmedii torunu iin hayalini kurduu bir d dnyasyd buras.Kleler yatak odasn yeniden hayata dndrrlerken, marki de evin iinde kendi yasalarn koymakla urayordu.Kemerlerin glgesinde uyukla-yan kleleri kovalam, ihtiyalarn bir daha kelerde grecek ya da kapal odalarda talihoyunlar oynayacak olurlarsa, krba ve bodrumda hapis cezasna urayacaklarn syleyerek gzda vermiti. Bunlaryeni kurallar deildi. Ynetimin Bernarda' da olup, Dominga de Adviento tarafndan uyguland zamanlar ok daha sertbir biimde yerine getirilirdi; marki bile herkesin iinde, o tarihi yargsn alaya alrd: "Bizim evde, ben neye itaat

ediyorsam o yaplr." Ama Bernarda kakao bamll batana saplanp, Dominga de Adviento da lnce, kleler bykbir gizlilik iinde yeniden ieri szmlard; ilk nce ufak tefek ilerde yardm etmek iin bebe-leriyle birlikte kadnlar,sonra da koridorlarn serinliini arayan isiz gsz erkekler. Tam bir knt35halindeki Bernarda, karnlarm sokakta dilenerek doyursunlar diye onlar evden dar yolluyordu. Bir buhran zamannda,ev ilerine bakan drt tanesi dnda hepsini azat etmeye karar vermi, ama marki sama bir nedenle kar koymutu:"Alktan leceklerse, o uzak yerlerde deil, burada lsnler daha iyi."Sierva Maria'y kpek srdnda ise, bu kadar kolay formllere balanp kalmad. En otoriter ve en gvenilir grd birkleyi yetkili klarak, sertlii Bernarda'y bile artan birtakm emirler yadrd. lk gece ev, Dominga de Adviento'nunlmnden beri ilk kez bir dzene girdiinde, gidip Sierva Maria'y klelerin barakasnda, farkl dzeylerde aprazlamabalanm hamaklarnda uyuyan yanm dzine zenci kzn arasnda buldu. Yeni ynetimin kurallarn bildirmek iinhepsini birden uyandrd."Bu gnden byle kzm evde yaayacak/'jdedi onlara. "Burada da, tm krallkta da bilinsin ki, onun yalnzca bir tek ailesivar, o da yalnzca beyazlardan oluuyor."Kucana alp yatak odasna gtrmeye kalktnda kz direndi; dnyada erkeklerin dzeninin hkm srdn onaanlatmas gerekmiti. Bykannesinin yatak odasna vardklarnda, klelerin bezden gmleinin yerine ona bir gecelikgiydirirken azndan tek sz almay baaramad. Bernarda, kapda durmu onlar seyrediyordu: marki, yataa oturmu,yepyeni iliklerden bir trl gemeyen gecelik dmeleriyle bouuyor, kz ise, karsnda ayakta durmu, hiumursamadan ona bakyordu. Bernarda, kendini tutamad,"Neden evlenmiyorsunuz?" diye alay etti. Marki oral olmaynca, daha da ileri gitti: "Sirklere sat-36mak iin tavuk ayakl kk Kreol markizleri dourmak, hi de fena bir i olmazd."Aslnda onun iinde de bir eyler deimiti. Glmesindeki gaddarla ramen yznde pek de o kadar ac bir ifadetamyordu; vefaszlnn derinliklerinde de, markinin fark edemedii bir merhamet kalnts vard. Marki, onunuzaklatn hisseder etmez, kza yle dedi:"O, murdar domuzun teki." Kzda bir ilgi kvlcm aktn hissetti. "Murdar ne demek, biliyor musun?" diye sordu, yantversin diye ii giderek.Sierva Mana, yant vermeye yanamad. Ona bakmak ltfunda bile bulunmadan, kendisini yatrmasna, ban kutyyastklara yerletirmesine, sedir aacndan sandn mis gibi kokusu sinmi keten araf dizlerine rtmesine ses

karmad. Marki, vicdannn titrediini hissetti:"Uyumadan nce dua eder misin?"Kz, ona bakmad bile. Hamakta yatmaktan gelen bir alkanlkla ana rahmindeki gibi kvrlp yerleerek, iyi gecelerdilemeden uyuyakald. Marki, uyurken yarasalar kann emmesinler diye cibinlii byk bir dikkatle rtt. Saat onageliyordu ve klelerin kovulmalanyla ferahlam olan evin iinde yandaki delilerin korosu dayanlmaz bir biimdeduyuluyordu.Markinin oban kpeklerini salvermesiyle hayvanlar, bykannenin yatak odasna doru ok gibi frlayarak, soluk soluakesik kesik havlamalarla kaplarn aralklarn koklamaya baladlar. Marki, parmaklarnn ucuyla balarn okayarak,onlar mjdeli haberle yattrd:"Sierva geldi; bu geceden sonra artk bizimle birlikte oturacak."37Gecenin saat ikisine kadar ark sylemeyi srdren deliler yznden marki, hem az, hem de kt bir uyku uyumutu.Horozlarn tmeye balamasyla yataktan kalkar kalkmaz yapt ilk i, kznn odasna gitmek oldu; ama kz orada deil,klelerin blmndeydi. Sierva Maria'nn en yaknnda yatan kle kz, korkuyla uyand. Onun bir ey sormasna frsat

vermeden,"Kendi gelmi, efendim," dedi. "Ben farkna bile varmadm."


10/51

Marki, bunun doru olduunu biliyordu. Sierva Maria'y kpek srdnda yannda hangisinin bulunduunu soruturdu.lerindeki tek melez olan Caridad del Cobre adndaki kz, korkudan tir tir titreyerek kt ortaya. Marki, onu yattrd."Sanki Dominga de Adviento'ymusun gibi ilgilen onunla," dedi kza.Sonra da grevlerini anlatt. Onu bir an bilegz-den karmamasn, ona sevgi ve anlay gstermesini, ama fazlahogrl olmamasn tembih etti. En nemlisi, klelerin avlusuyla evin geri kalan blm arasna yaptraca dikenli itiamamasyd. Her sabah kalkar kalkmaz ve gece yatmadan nce, daha kendisi sormadan ona ayrntl bir rapor vermekzorundayd.

"Ne yaptna ve nasl yaptna iyice dikkat et," diye szlerini tamamlad. "Bu emirlerimin yerine getirilmesinden sorumlutek kii sen olacaksn."Marki, sabahn saat yedisinde, kpekleri kafeslerine kapattktan sonra kalkp Abrenuncio'nun evine gitti. Kapy hekimkendisi at, nk ne kleleri vard, ne de hizmetkrlar. Marki, hak ettiine38inand biimde kendi kendine sitem ederek,"Bu saatte ziyarete gelinmez," dedi.Hekim, kendisine az nce gnderilen at iin kran duygularyla kalbini at markiye. Onu avludan geirerek, demirciocann ykntlarndan baka bir eyi kalmam eski bir nalbant blmnn sundurmasna gtrd. ki yanda gzel birdoru at, doup byd yerlerden uzakta huzursuz grnyordu. Abrenuncio, bir yandan kulana Latince bovaatlerde bulunurken, yanaklarna eliyle hafife vurarak yattrd onu.Marki, len atn, Amor de Dios hastanesinin, kolera salgn srasnda zenginlerin mezarl olarak kullanlm olan eskisebze bahesine gmldn anlatt. Abrenuncio, ar bir ltuf olarak grd bu iyilie teekkrler etti.Konuurlarken, markinin konunun biraz dnda kaldn fark etmiti. Marki, hibir zaman ata binmeye cesaret

edemediini itiraf etti ona."Atlardan da, tavuklardan korktuum kadar korkarm," dedi."Ne yazk, nk atlarla olan iletiimsizlik yznden insanlk geri kalmtr," dedi Abrenuncio. "Bu iletiimsizlii bir kezolsun krabilseydik, san-tor'u1 yaratabilirdik."Engin denizlere alan iki pencerenin aydnlatt evin ii, mzmin bir bekrn kt bir alkanlk halini alm an ssmerakna gre dzenlenmiti. nsan tbbn gcne inanmaya iten gzel bir balsam kokusu, evin her yanma sinmiti.zeri derli toplu bir yaz masas ve Latince etiketler tayan porselen kavanozlarla dolu bir vitrin vard. Tedavi amal arp,zeri altn renkli bir tozla rtl olarak1 Santor. Yar insan yar at biiminde masal yarat. (ev.)39bir keye atlm duruyordu. En nemlisi de, pek ou Latince olan, srtlar bezemeli kitaplard. Vitrinler ve ak raflarkitaplarla doluydu, bazlar da byk bir dikkatle yerlere ylmt ve hekim, bu kt ynlar arasndaki dar geitlerden,gller arasnda dolaan bir gergedan rahatlyla geiyordu. Marki, onca kitaptan bunalmt."Bilinen her ey bu odada olsa gerek," dedi."Kitaplar hibir ie yaramyor," diye karlk verdi Abrenuncio, keyifle. "teki hekimlerin ilala-ryla neden olduklarhastalklar iyiletirmeme imdiye kadar hep hayat yardm etti."Her zaman kendi oturduu byk koltuun zerinde uyuyan kediyi, markinin oturmas iin kaldrd. Simyac ocandakendi elleriyle hazrlad demli bir fincan kokulu ot ikram etti ona; bir yandan da tbbi deneyimlerini anlatt durdu, ta kimarkinin ilgisini kaybettiini fark edene kadar. Gerekten de marki, birdenbire yerinden kalkarak ona arkasn dnm,pencereden azgn denizi seyrediyordu. Sonunda, srt hep ona dnk olarak, sze balama cesaretini buldu kendinde."Sayn diplomal hekim," diye mrldand.Abrenuncio, byle bir hitap beklemiyordu."Ha?""Hekimlik gizliliinin gvencesi altnda ve yalnzca sizin bilginiz dahilinde kalmak zere, sylenilenlerin doru olduunuitiraf ediyorum," dedi marki, ciddi bir ses tonuyla. "O kuduz kpek kzm da srd."Dnp hekime bakt ve onun sakin yzyle karlat."Biliyordum," dedi hekim. "Ve bu yzden bu ka-40dar erken saatte geldiinizi tahmin ediyorum."

"yle," dedi marki. Sonra da hastanedeki kuduz olaynda sormu olduu ayn soruyu tekrarlad: "Ne yapabiliriz?"Abrenuncio, bir gn nceki acmasz yantnn yerine, Sierva Maria'y grmeyi istediini syledi. Markinin de ondanisteyecei buydu zaten. O halde niyetleri aynyd ve araba onlar kapda bekliyordu.Eve vardklarnda marki, Bernarda'y, tuvalet masasnda oturmu, son kez sevimi olduklar ve kendisinin oktanbelleinden sildii uzak yllardaki ivesi iinde taranr buldu. Odann iine sabunlarnn mis gibi ilkbahar kokusu sinmiti.Kocasn aynadan grnce, hrnlamadan sordu ona:"Biz kimiz ki ona buna at hediye ediyoruz?"Marki, onunla konumaktan kanarak darmadank yatan iinden gndelik giysisini alp Ber-narda'nn zerine att veonunla ilgilenmeden emretti:"Hemen giyinin, doktor burada.""Tanr beni korusun," dedi Bernarda."Geri ihtiyacnz var ama sizin iin gelmedi," diye karlk verdi marki. "Kz iin geldi.""Ona bir yardm olamaz," dedi Bernarda. "Ya lr, ya da lmez: baka bir seenek yok." Ama merak baskn kmt:"Gelen kim?"

"Abrenuncio," diye yantlad marki.


11/51

Bernarda, ok sinirlenmiti. Aile onurunu sinsi bir Yahudinin ellerine terk etmektense, o haliyle, yalnz ve rlplaklmeyi yelerdi. Abrenuncio, babasnn evinde hekimlik yapmt ve onu uzakla-trmlard, nk kendi tanlarnvmek iin hastalarnn durumunu ortala yayard. Marki, karsna diklendi:41' "Siz istemeseniz de, hele ben bsbtn istemesem de, siz onun anassnz," dedi. "Bu kutsal hak nedeniyle, sizdenmuayeneye izin vermenizi istiyorum.""Cannz ne isterse onu yapn, umurumda deil," dedi Bernarda. "Ben lmm."

Beklenilenin tersine, kz, kurgulu bir oyunca seyrediyormuasna bir merakla, bedeninin zenle muayene edilmesinehi marklk etmeden raz oldu. "Biz hekimler, ellerimizle grrz," dedi Abre-nuncio. Bu sz kzn houna gitmiti, ilkkez olarak glmsedi ona.Salkl olduu besbelliydi, nk kaderine terk edilmi havasna ramen, mutlu bir serpilmenin ilk filizlerini verdii,neredeyse gzle grlmez altn ans incecik tylerle kapl, oranl bir bedeni vard. Dileri kusursuz, gzleri keskin,ayaklan bakml, elleri becerikliydi ve sann her bir teli, uzun bir yaamn belirtisiydi. Sinsi sorulara cesaret ve kendinegvenle yant verdi; bu yantlann hibirinin doru olmadn kefedebilmek iin onu fazlasyla iyi tanyor olmakgerekiyordu. Ancak hekim ayak bileindeki nemsiz yara izini bulduunda gerginleti. Abre-nuncio'nun kurnazlonunkine baskn kmt:"Dtn m?"Kz, gzn bile krpmadan dorulad."Salncaktan."Hekim, kendi kendine Latince konumaya balad. Marki, szn kesti:

"Ladino1 olarak sylesenize.""Size sylemiyordum," dedi Abrenuncio. "Latince yazdilinde dnrm de."1 Ladino: 1492'de spanya'dan kovulan Yahudilerin konutuklar, spanya kkenli Roman dili. (ev.)42Sierva Mana, Abrenuncio'nun kurnazlklarna baylmt. Sonunda onu dinlemek iin kulan gsne dayadnda, kalbideli gibi arpmaya balad; teninden, belli belirsiz bir soan kokusuyla kark, buz gibi souk, hafif bir ter yaylmt.Muayene sona erdiinde hekim, kzn yanana sevecenlikle hafife vurarak,"Sen ok cesursun," dedi.Markiyle ba baa kaldklannda, kzn, kpein kuduz olduunu bildiini syledi ona. Marki, bir ey anlamamt."Size pek ok yalan att," dedi, "ama yle bir ey sylemedi.""Kendisi sylemedi, efendim," dedi hekim. "Yrei syledi: tpk kafese kapatlm minik bir kurbaa gibi rpnyordu."Marki, kznn artc daha baka yalanlarn uzun uzun sayp dkt; bundan znt deil, baba olarak belirli bir kvanduyuyordu. "Belki de air olacaktr," dedi ama Abrenuncio, yalann, sanatn bir koulu olduunu kabul etmedi."Yaz ne kadar saydam olursa, iirsellik o kadar ok kendini gsterir," dedi.Hekimin yorumlayamad tek ey, kzn telindeki soan kokusu olmutu. Herhangi bir kokuyla kuduz hastal arasndabildii hibir ilgi olmad iin, bunu bir belirti olarak grmeyip zerinde durmad. Daha sonra, Caridad del Cobre'ninmarkiye akladna gre, Sierva Maria, kendini klelerin bilimsel uygulamalarna gizlice teslim etmi, onlar da onamanaj1 yaks inetmiler ve kpein yapt ktln etkisini bozmak iin onu bodrumdaki soan deposunarlplak kapatmlard.' manaj: Amerika'da yetien bir aa. (ev.)43* Abrenuncio, kuduzun en kk bir ayrntsn bile hafifletmeye kalkmad. "Isrk ne kadar derin ve beyne ne kadaryaknsa, ilk belirtiler o kadar tehlikeli ve hzl olur," dedi. Aradan be yl getikten sonra len, ama acaba sonradanfarkna varmadan ald bulac bir hastalktan m ld kukusunu ardnda brakan bir hastasn hatrlatt. Yarann abukkabuk balamas bir anlam tamyordu: ngrle-meyen bir srenin sonunda yara izi kabarp yeniden alarakileyebilirdi. Sonunda hastann can ekimesi yle korkun oluyordu ki lse daha iyiydi. O halde yaplabilecek tekakllca i, mezhep sapkmla-nyla ve cin arpp kuduranlarla baa kmakta usta Senegallilerin bulunduu Amor de Dioshastanesine bavurmakt. Yoksa marki bizzat kendisi, kzn lene kadar yataa zincirlenmi olarak tutmaya mah.-kmolmay kabullenmek zorunda kalacakt.

"Bunca yllk insanlk tarihinde," diye szlerini tamamlad, "hibir kuduz hastas, nasl olduunu anlatacak kadar uzunyaamamtr."Marki, ne kadar ar olursa olsun, katlanamaya-ca hibir zorluk olamayacana karar verdi. O halde kz, kendi evindelecekti. Hekim, saygdan ok acma ifade eden bir bakla takdirlerini belirtti."Sizden ancak byle bir licenaplk beklenebilirdi efendim," dedi. "Ruhunuzun buna dayanacak cesareti bulacandankukum yok."Koyduu tanda telaa decek bir ey olmadn bir kez daha srarla belirtti. Kzn yaras, en tehlikeli blgedenuzaktayd ve kanadn hi kimse hatrlamyordu. En byk olaslk, kuduzun Sierva Maria'ya bulamamasyd."Peki bu arada?" diye sordu marki."Bu arada," dedi Abrenuncio, "ona mzik aln,44evi ieklerle donatn, kularn tmesini salayn, denizde gurubu seyretmeye gtrn, onu mutlu edebilecek ne varsayapn." Sonra da apkasn havada yle bir dndrerek, Latince bir zdeyile ve-dalap gitti. Ama bu kez markininhatr iin evirisini de yapmt: "Mutluluun iyi edemediini iyiletirecek ila yoktur."

45riki


12/51

Markinin bylesine miskin bir duruma nasl dt ve hayatn huzurlu bir dul olarak geirmeye kararl olduu haldebylesine uyumsuz bir evlilii neden yrtt hibir zaman anlalamamt. Oysa, efendisi kral hazretlerinin onurpayeleriyle avantalan esirgemedii ve hakszlklara uratmad, Santiago valyesi ve ast astk kestii kestik birderebeyi ve gaddar bir komutan olan babas birinci markinin snrsz gc sayesinde ne istese olabilirdi.Birinci markinin tek mirass olan Ygnaci, hibir zelliin belirtilerini tamyordu. Baz zihinsel gerilik iaretleri vererekbyyp ileri yalara kadar okuma yazmas olmadan yaamt ve o zamana kadar kimseyi sevmemiti. Yirmi yanageldiinde kendini gsteren ilk hayat belirtisi, arklaryla lklan ocukluunun ninnilerini oluturmu olan Divina

Pastora tmarhanesi hastalanndan birine k olup onunla evlenmek istemesi olmutu. Kzn ad Dulce Olivia idi.Sarayda saralk yapan bir ailenin tek kzyd ve neredeyse iki yzyllk bir gelenein kendisiyle birlikte sona ermemesiiin koum takmlar yapma sanatn renmek zorunda kalmt. Zaten akln karmas da, allmadk bir biimde bylebir erkek iine sokulmasna yorulmutu; stelik yle berbat bir durumdayd ki, ona kendi pisliklerini yememeyi retmekolduka zor olmutu. Bunun dnda, akl olduka kt bir Kreol46markisi iin hi de fena bir e saylmayabilirdi.Dulce Olivia'nn kvrak bir zeks, iyi huylar vard; deli olduunu anlamak da kolay deildi. Gen Ygnacio, daha ilkgrd gn terastaki kargaann iinde onu tekilerden ayrt edebilmi, ayn gn iaretlerle anlamlard. Kz, onakttan kular iinde mesajlar yolluyordu. Ygnacio, onunla yazabilmek iin okuma yazma rendi ve bu, hi kimseninanlamak istemedii gerek bir tutkunun balangc oldu. Dehete kaplan birinci marki, halka bir aklama yaparak olayyalanlamas iin oluna gzda verdi."Bu yalnzca doru olmakla kalmyor," diye karlk verdi Ygnacio, "ayn zamanda evlenme nerisinde bulunmak iinonun iznini de aldm."

Kzn deli olduu ileri srlnce de, verdii yant u oldu:"Dncelerini kabullenecek olursanz, hibir deli, deli deildir."Bunun zerine babas, kullanmaya asla yanamayaca efendilik yetkileri vererek onu iftliine srd. Ygnacio iinyaarken lmek gibi olmutu bu; nk tavuklar dnda btn hayvanlardan d patlard. Ama iftlikte canl bir tavuuyakndan gzlemlediinde, onu bir inek byklnde hayal etmi ve karadaki ya da sudaki herhangi bir hayvandan okdaha korkulacak bir canavar olduunu fark etmiti. Karanlkta buz gibi terler dkyor, ahrlarn rktc sessizliiyznden gece yars havaszlktan boulur gibi uyanyordu. Yatak odasnn nnde sabaha kadar gzn krpmadanbekleyen oban kpei, btn teki tehlikelerden daha fazla tedirgin ediyordu onu. Bir keresinde yle demiti: "Hayattaolmaktan korkarak yayorum." te bu sr-47gn hayatnda kazanmt o hznl grnmn, ekingen tavrlarn, dnceli halini, uyuuk hareketlerini, ar arkonumasn ve sanki onu bir inziva hcresine mahkm eden o mistik eilimini.Srgnde birinci yln tamamladnda bir gece, kabarm rmaklarn sesini andran bir hrtyla uyand: iftliktekihayvanlar ahrlarn terk ederek, dolunayn altnda tam bir sessizlik iinde krlara doru uzaklayorlard. nlerine,otlaklarla sazlklarn, sel yataklaryla sulak ayrlarn iinden dmdz ilerlemelerini engelleyecek ne karsa, sessizceykyorlard. En nde bykba hayvan srleriyle yk ve binek atlar, daha arkadan da domuzlar, koyunlar ve kmeshayvanlar, rktc bir biimde tek sra halinde yryerek gecenin iinde gzden kayboldular. Gvercinler de dahilolmak zere uzun uulu kular bile, yryerek ekip gitmilerdi. Sabah olduunda yalnzca oban kpei, hlefendisinin yatak odasnn nndeki nbet yerindeydi. Markinin onunla ve evde onu izleyen pek ok baka oban k-peiyle srdrd neredeyse insanca dostluun balangc olmutu bu.Maliknenin sszlndan dehete kaplan gen Ygnacio, akndan vazgeerek babasnn isteklerine boyun edi. Babasise, bu ak zverisiyle yetinmemi, spanya'nn ileri gelenlerinden birinin miras-syla evlenmesini de vasiyetnamesinekoul olarak koymutu. te debdebeli bir dnle Dona Olalla de Mendoza'yla evlenmesi byle olmu, pek ok bykyetenekleri olan bu son derece gzel kadn, ona bir evlat sahibi olma ltfunu balamamak iin bakire olarakbrakmt. Daha sonra da, doduundan beri hep yapt gibi, hibir ie yaramaz bir bekr olarak yaamay srdrd.48Dona Olalla de Mendoza, onu insan iine karmt. Bir grev yerine getirmekten ok kendilerini gstermek iin Pazarayinine gidiyorlard; Dona Olalla, zerinde kat kat volanl eteklii ve gz kamatrc gzellikteki pelerini, bandabembeyaz dantelden kolal apkasyla ve maiyetindeki ipekli giysiler iinde ve altnlarla rtl kleleriyle birlikte giderdi.

En tkrldmlarn bile kilisede kullandklar terliklerin yerine, inci bezemeli uzun deri botlar giyerdi. Marki ise, demodeperukalar ve zmrtt dmeler kullanan teki ileri gelenlerin tersine, pamuklu giysilerle yumuak bir takke giymeyiyelerdi. Yine de, toplumsal hayata olan korkusunu asla yenemediinden, bu tr toplantlara hep zorlanarak katlyordu.Dona Olalla, Segovia'dayken Scarlatti Domeni-co'nun rencisi olmu, okullarda ve manastrlarda mzik ve an dersivermesini salayacak iyi dereceli bir diploma almt. Oradan paralar halinde getirip kendi kurduu bir klavsen ve bykbir ustalkla alp rettii eit eit telli alglarla birlikte gelmiti. Evde, talya'dan, Fransa'dan, spanya'dan en yenihavalarla akamlan enlendiren bir renci topluluu kurmutu; bu topluluun i lahilerden esinlendii syleniyordu.Marki, mzik konusunda son derece yeteneksiz grnyordu. Franszlara zg bir tanmlamayla, onda sanat elleri,ama topu kula olduu syleniyordu. Yine de daha alglarn ambalajlarnn ald gn, ift sra akort anahtarlarnnacayiplii, diyapazonunun bykl, tellerinin says ve sesinin duruluu nedeniyle bir talyan tiorbas1 dikkatiniekmiti. Doha Olalla, bu algy kendisi kadar iyi1 tiorba: Lavta ailesinden eski bir alg. (ev.)Ak ve br Cinler49/4

almas iin kollar svad. Sabahlarn, meyve bahesindeki aalarn altnda krk dkk altrmalarla geiliyorlard;Dona Olalla sabr ve sevgiyle, marki ise bir ta yontucusunun inatlyla, ta ki dize gelen madrigal1 daha fazla acektirmeden onlara teslim olana kadar.


13/51

Mzik, evliliklerinde yle bir uyum salamt ki, Dona Olalla, eksikliini duyduu adm da atma cesaretini buldukendinde. Frtnal bir gecede, belki de duymad bir korkuyu duyuyormu gibi yaparak, eldememi kocasnn odasnagitti."Bu yatan yarsnn sahibi benim," dedi, "onu almaya geldim."Marki, Nuh diyor peygamber demiyordu. Yine de onu iyilikle ya da zor kullanarak yola getireceinden emin olan DonaOlalla, niyetinden amad. Ama hayat onlara frsat vermeyecekti. Bir 9 Kasm gn, hava tertemiz, gkyz demasmavi ve bjulut-suz olduundan portakal aalarnn altnda det yaparlarken, birden akan bir imein gzlerini ka-

matrmasyla, deprem olurcasma bir atrt akllarn balarndan alm ve Dona Olalla yldrm arpmasyla yereylmt.aknlk iinde kalan kent halk, bu faciay, itiraf edilemez bir gnah karsnda ilahi fkenin patlak vermesi biimindeyorumlad. Marki, kralielere yarar bir cenaze treni yaplmasn buyurmu ve ilk kez bu tren srasnda artk hepzerinde tayaca siyah bantlarla yas renkleri iinde ortaya kmt. Kabristandan dnte, meyve bahesindekiportakal aalarnn zerine yam kttan kular grnce akna dnd. lerinden rastgele birini yakalayp aarakokudu: O, benim yldrmmd.' madrigal: Ksa ve iirsel mzik paras tr. (ev.)50Marki, cenazenin ardndan daha dokuzuncu gn dualarnn okunmas sona ermeden, mirasnn byk bir blmnoluturan tanmaz mallan kiliseye balamt: bunlar, Mompox'da bir hayvan iftlii, Ayapel'de bir bakas, oradanyalnzca iki fersah uzaklktaki Mahates'te, iinde pek ok damzlk ve binek at srleri bulunan iki bin hektarlk bir arazi,bir tarm iftlii, bir de Karayib kylarnn en iyi ekerkam deirmeniydi. Yine de, servetinin asl efsanesi, belleklerdekihayali snrlan La Guaripa bataklklannn ve ta Urab'daki mangle ormanlanna kadar uzanan La Pureza ovalarnn

telerinde kaybolan usuz bucaksz bo bir arazinin zerine kuruluydu. Elinde tuttuu tek ey, hizmetkrlar avlusuolabildiince kltlm haliyle derebeylik maliknesi ve Mahates'deki ekerkam deirmeniydi. Evin ynetiminiDominga de Advien-to'ya brakmt. Birinci markinin vermi olduu arabaclk payesini yal Neptuno'nun elindenalmam, az da olsa maliknenin ahrlarndan geriye kalanlarn bakmn da ona vermiti.Atalarnn o kasvetli maliknesinde ilk kez tek bana kaldnda, btn soylu Kreollerde doutan var olan, uykudaykenkleleri tarafndan katledilecekleri korkusu yznden karanlkta zorlukla uyuyabiliyordu. Anszn uyanveriyor, tepepencerelerinden bakan ltl gzlerin bu dnyadan m, br dnyadan m olduunu bilemiyordu. Ayaklannn ucunabasa basa kapya gidip aniden ayor ve anahtar deliinden kendisini gzetleyen bir zenciyi sust yakalyordu.Onlarn, mlplak ve yakalaya-masnlar diye hindistancevizi yana bulanm bir halde koridorlardan kaplan admlarylakayp gittiklerini hissediyordu. Bir ara da onca korkudan ne ya-51pacam bilemez halde, klarn afak skene kadar yanar braklmasn emretmi, bo alanlar yava yava ele geirenkleleri atarak, sava oyunlar retilmi ilk oban kpeklerini almt eve.Evin ana kaps kapatlmt. Kadifeleri nem yznden pis pis kokan Fransz mobilyalarn atarak, goblenleri, porselenlerive baz saatilik aheserlerini satmlar, tamtakr braklm yatak odalarnda scaa dayanabilmek iin dulavrat otundanrlm hamaklarla yetinmilerdi. Marki, kiliseye denecek haralarda dakikliini srdrmesine ramen, bir daha neayine ne de dualara katlm, ne ayin alaylarnda Hazreti sa'nn sayvann tam, ne bayramlar kutlam, ne de orututmutu. Austos scaklar yznden bazen yatak odasna, hemen her zaman da meyve bahesindeki portakalaalarnn altca kurulu olan hamana snmt. Yandaki deliler, ona mutfak artklar atyorlar, ak sak denebilecekszlerle baryorlard, ama ynetim, ona bir iyilik yaparak tmarhaneyi baka bir yere tamay nerdiinde, delilereduyduu kran borcu yznden reddetti.Talibinden yz bulamamann perianl iindeki Dulce Olivia, hibir zaman olamad eyin zlemiyle avutuyordukendini. Frsat bulduka Divina Pastora'nm meyve bahesi tarafndaki kk kaplarn birinden kayordu. obankpeklerini sevgi gsterileriyle yola getirerek kendine balamt ve uyku saatlerini asla sahip olamad evin bakmnstlenerek, uur getirsin diye ortal fesleen s-prgesiyle sprmek ve sivrisinekleri karsn diye yatak odalarna dizidizi sarmsaklar asmakla geiriyordu. Becerikli elleri hibir eyi ansa brakmayan Dominga de Adviento, sabahlarkoridorlarn neden52akamkinden daha temiz olduunu ve akamdan dzelttii baz eyleri sabahleyin neden baka trl bulduunu

kefedemeden lp gitmiti. Marki, daha dulluunun zerinden bir yl gemeden, Dulce Olivia'y ilk kez olarak, klekzlarn batan savma ykadklarn dnd baz mutfak gerelerini ykarken yakalamt."Bu kadarna cesaret edebileceini hi sanmazdm," dedi ona."Sen hl her zamanki zavallsn da ondan," diye karlk verdi kz.Bylece, hi deilse bir zamanlar aka benzeyen yasak bir dostluk yeniden kurulmu oldu. Gndelik alkanlklaramahkm yal bir evli ift gibi hibir hayale ya da zntye kaplmadan, gn yana kadar konuuyorlard. Mutluolduklarna inanyorlard, belki de yleydiler, ama ikisinden biri fazladan bir sz syledi ya da eksik bir ey yapt m,oban kpeklerinin bile keyfini karan ykc bir kavgayla btn gece mahvolup gidiyordu. te o zaman her ey eskihaline dnyor ve Dulce Olivia uzun bir sre evden yok oluyordu.Marki, dnyasal zenginliklere deer vermemesinin ve hayat tarzndaki deiikliklerin sofuluktan deil, einin bedeniniyldrmdan kmrlemi bir halde grdnde inancn anszn kaybetmenin verdii korkudan geldiini itiraf etmiti ona.Dulce Olivia, avutmak iin kendini sundu markiye. Mutfakta olduu kadar yatakta da ona kul kle olacana sz verdi.Ama marki, boyun emedi."Bir daha hi evlenmeyeceim," diye yemin etti.

Yine de, aradan bir yl gemeden, babasnn denizar ticarette ykn tutmu eski bir khyasnn53


14/51

kz olan Bernarda Cabrera ile gizlice evlenmiti. Markinin, Dona Olalla'nm hi dayanamad salamura ringa balklarylasiyah zeytinleri eve getirmesi iin ona sipari verdiinde tanmlard ve Bernarda, karsnn lmnden sonra damarkiye ayn eyleri gtrmeyi srdrmt. Bir akam Bernarda, onu meyve bahesindeki hamanda bulduunda solelinin avucunda falna bakmt. Marki, onun doru bildiklerinden ylesine etkilenmiti ki, satn alaca hibir ey olmasada onu le uykusu saatinde armay srdrmt, ama herhangi bir konuda inisiyatifi ele alamadan aradan iki aygemiti. Bunun zerine ilk adm onun yerine Bernarda att. Hamakta zorla stne karak, markinin harmanisininetekleriyle onu bitkin brakana kadar azn burnunu tkad. Sonra da markinin yalnz ak hayatnn clz zevkleri iinde

asla hayal edemeyecei Dr atelilik ve beceriklilikle onu yeniden canlandrd ve bekretini bozuverdi. Marki elli ikiyandayd, Bernarda ise yirmi , ama aralarndaki ya fark en nemsiz sakncayd.le uykusu saatinde, portakal aalarnn kutsal glgesinde, alelacele ve gnlszce sevimeyi srdryorlard. Delilerkendi teraslarndan syledikleri edepsiz arklarla onlar kztryorlar, sonra da baarlarn stadyumdaym gibialklayarak kutluyorlard. Markinin, kendini bekleyen tehlikelerin bilincine varmasna frsat kalmadan, Bernarda, iki aylkhamile olduu haberiyle onu iinde bulunduu uyuukluktan karmt. Ona zenci deil, spanyol ile yerli karm birbaba ve Kastilyal beyaz bir annenin kz olduunu hatrlatmt, yani yrtlan onurunu dikebilecek tek ine, resmi nikht.Marki onu kap dan etti, ta ki kzn babas omzun-54da eski bir arkabzle le uykusu saatinde kapya dayanana kadar. Adam, yumuak hareketlerle ar ar konuuyordu;hi yzne bakmadan silah markiye teslim etti."Bunun ne olduunu biliyor musunuz, sayn marki?" diye sordu.Marki, elindeki silahla ne yapacan bilemiyordu."Bilgimin yettii kadaryla, bunun bir arkabz olduunu sanyorum," dedi. Sonra da gerekten merak iinde sordu: "Onu

ne iin kullanyorsunuz?""Kendimi korsanlardan korumak iin, efendim," dedi yerli, hl yzne bakmayarak. "imdi de onu, acaba benkendilerini ldrmeden zatlile-ri beni ldrrler mi diye getirdim."Marki onun yzne bakt. Hzn dolu kck gzleri suskundu, ama marki o gzlerin sylemediklerini anlamt.Arkabz ona geri vererek anlamay kutlamak zere ieriye buyur etti. ki gn sonra, komu kiliselerden birinin rahibi,kzn anne ve babasyla her ikisinin vaftiz ana-babalarnn huzurunda nikh kyd. Tren sona erdiinde, neredengeldiini kimsenin anlayamad Sagunta ortaya karak, yeni evli lerin balarna mutluluk elenkleri koydu.Gecikmi yamurlarn yad bir sabah, Yay Burcunun altnda, Sierva Maria de Todos los Angeles, zor bir doumlayedi aylk olarak domutu. Renksiz bir kurbaa yavrusunu andryordu ve boazna dolanm olan gbek kordonu onubomak zereydi."Kznz oldu," dedi ebe. "Ama yaamayacak."te o zaman Dominga de Adviento, kendi azizlerine, kza yaama ltfunu bahedecek olurlarsa,55kzn salarn dn gecesine kadar kesmeyeceine yemin etti. Bu ada yapmasyla ocuun alamaya balamas birolmutu. Dominga de Adviento, sevin iinde bard: "Bu kz bir azize olacak!" Marki ise, onu ykanm ve giydirilmiolarak ilk kez grdnde, onun kadar ileri grl olamamt."Orospu olacak," demiti, "Tanr mr ve salk verirse."Bir soyluyla aa tabakadan birinin kz olarak Sierva Maria'nn, terk edilmi bir ocukluu olmutu. Annesi, daha ilkemzirdii gn ondan nefret etmi, onu ldrecei korkusuyla yannda tutmay reddetmiti. Kz, Dominga de Advientoemzirmi, onu sa'ya vaftiz edip, Olokun'a adamt; cinsiyeti belirsiz olan bu Yoruba tanrsnn yz, tahminlere greylesine korkuntu ki, kendisini yalnzca dlerde ve her zaman bir maskeyle gsteriyordu. Klelerin avlusunagnderilmi olan Sierva Maria,jiaha konumadan dans etmeyi renmi, sonra da ayn anda Afrika dilini, a karnnahoroz kan imeyi ve sanki cisimsiz bir varlkm gibi Hristiyanlarn arasndan grnmeden ve hissedilmeden geiver-meyi renmiti. Dominga de Adviento, onun evresini zenci kle kzlardan, melez hizmetilerden, getir gtr ilerinebakan yerli kadnlardan oluan neeli bir maiyetle sarmt. Bunlar onu kutsanm sularla ykyorlar, Yemaymineiekleriyle arndryorlar ve be yana geldiinde bir alayan gibi beline kadar inen salarna bir glfidanymasna zen gsteriyorlard. Kle kadnlar, sonunda saylar on yediyi bulan trl trl tanralarn kolyelerinibirer birer ona takmaya balamlard.Marki, meyve bahesinde pineklerken, Bernar-da, evin ynetimini artk smsk ele geirmiti. Yap-

56t ilk i, birinci markinin iktidarnda kazanlm olan serveti, paylatrld yerlerden geri almak oldu. Birinci marki,zamannda, sekiz yl iinde be bin kle satma izni elde etmi, ayrca kle bana iki varil un ithal etmeyi de yklenmiti.Ustalkla evirdii dolaplar ve gmrklerin rvete yatknl sayesinde, szlemesini yapt unu satmt, ama ayrcakaak olarak bin kle daha satm, bu da onu yaad yzyln en talihli satcs haline getirmiti.yi bir ticaretin kleler deil un olduunu akl eden de Bernarda olmutu, ama aslnda en byk i, onun o inanlmazinandrma yeteneiydi. Drt yl iinde bin kle ve her biri iin de varil un ithal etmek iin ald tek bir izinle hayatnnvurgununu yapmt: anlat biimde bin kleyi satm, ama bin varil un yerine on iki bin varil getirtmiti. Yzyln enbyk kaakl olmutu bu.O zamanlar vaktinin yansn, lkenin i ksm-laryla her trl kaakl yrtebilecei byk Magdalena rmanayaknl nedeniyle ilerinin ekirdeini oluturduu Mahates'deki ekerkam deirmeninin banda geiriyordu.Markinin evine, hesabn kimseye vermedii zenginliiyle ilgili tek tk haberler geliyordu. Marki, burada geirdii vehenz buhrandan nceki sre iinde, kafese kapatlm bir baka oban kpei gibiydi. En iyisini Do-minga de Advientosylemiti: "Gt bytmeye urayor."

Sierva Maria, klesi lnce ilk kez olarak evin iinde srekli bir yer edinmi, birinci markizin yaad o ahane yatakodasn onun iin dzenlemilerdi. Ona berik spanyolcas dersleriyle aritmetik ve doa bilimleri zerine bilgiler versindiye tuttuk-


15/51

57lan retmen, okuma yazma retmeye de almt. Ama dediklerine gre kz ayak diremiti, nk harflere hi aklermiyordu. Kilise dndan bir retmen hanm da, onu mzie balatmt. Kz, mzikle ilgili ve zevk sahibi olduunugsteriyordu, ama hibir algy renecek kadar sabrl deildi. retmen hanm, aknlk iinde bu iten vazgeti vevedalarken markiye yle dedi:"Kznzn hibir eye yetenei olmadndan deil, baka bir dnyann insan o."Bernarda, aralarndaki hnc yumuatmay istiyordu, ama ok gemeden kabahatin ne birinde, ne de tekinde deil, her

ikisinin de yaradlnda olduu aka anlalmt. Kznda hayaletmi gibi bir tuhaflk kefettiine inandndan beriyrei aznda yayordu. Dnp arkasna bakp da, artk diz-lerine kadar zgrce inen salaryla hafif tller iindeki oincecik yaratn anlalmaz baklaryla .karlaaca n dnmek bile ona korku veriyordu."Kz!" diye baryordu ona, "Bana byle bakman yasak ediyorum!"Btn dikkatini en youn biimde ilerine verdii bir anda kendisini gzetleyen ylann slk alan soluunu ense kkndehissediyor ve dehetle irki-liyordu."Kz!" diye baryordu ona, "eri girmeden nce ses karsana!"Sierva Maria, Yoruba dilinde bir sr sz art arda sralaynca, Bernarda'nm korkusu bsbtn artyordu. Geceleri dahada beterdi, nk birinin kendisine dokunduu duygusuyla birdenbire uyanyor, bir de bakyordu ki kz yatanayakucunda durmu onu uyurken seyrediyor. Kzn kolazna ngrak asma giriimi de bir yarar salamamt, nk58 ;.Sierva Maria'nn temkinli hareketleri ngran almasn engelliyordu. "Bu kzda beyaz olan tek ey, rengi," diyorduannesi. Bu ylesine doruydu ki, kz, kendi uydurduu bir Afrika adyla deitirmiti adn: Maria Mandinga.Btn bu ilikiler, Bernarda'nn an kakao yznden dili damana yapm bir halde uyanp, Sierva Maria'nn

bebeklerinden birini su kpnn iinde yzer bulduu bir afak vakti doruk noktasna ulat. Gerekte suda yzen basitbir bebek olarak deil de korkun bir ey olarak grnmt ona: l bir bebekti bu.Sierva Maria'nn kendisine kar kt bir Afrika bys yapt inancyla, ikisinin birden ayn eve smadna karar verdi.Marki, ekinerek arabuluculuk etmeye kalktysa da Bernarda kestirip att: "Ya o, ya ben." Bylelikle Sierva Maria,annesinin ekerkam deirmeninin banda olduu zamanlarda bile orada kalmak zere klelerin inine gerignderilmiti. Anasndan doduu zamanki kadar iine kapankt ve tek szck bile okuyup yazam-yordu.Ama Bernarda'nn da ondan aa kalr yan yoktu. Judas Iscariote'yi, kendini onun dzeyine indirerek yannda tutmaydenemi, daha iki yl gemeden ilerinde de, hayatn kendisinde de dizginleri elden karmt. Onu Nubyal korsan,kupa as ya da Kral Melkor1 klna sokarak, zellikle de kalyonlarn demir atp kentin yarm yllk bir cmbe daldzamanlar kenar mahallelere gtryordu. Kefedilmi dnyann her yerinden trl trl mallarn peinde Lima'dan,Portobelo'dan, Havana'dan,' Kral Melkor. Bir yldzn klavuzluunda Beytllahim'e giderek yeni domu sa'ya tapnan Doulu mneccim kral:Gaspar, Baltasar ve Melkor. (ev.)59Veracruz'dan gelen tccarlar iin derme atma meyhaneler ve genelevler kuruluyordu hemen. Bir gece, krekmahkmlarnn gittii bir meyhanede krktk sarho olduklarnda Judas, gizemli bir tavrla Bernarda'nn yannayaklat."A azn, yum gzn," dedi.Bernarda dediini yapnca, dilinin zerine bir tablet o nefis Oaxaca ikolatasndan koydu. Bernarda, ne olduunuanlam ve tkrmt, nk ocukluundan beri kakaoya kar zel bir tiksinti duyuyordu. Judas, bunun, insannhayatna nee katan, fiziksel gcn artran, moralini ykselten ve cinsel yaamn glendiren kutsal bir maddeolduuna inandrd onu.Bernarda, kahkahay koyuverdi."Bu doru olsayd," dedi, "Santa Clara'daki kk rahibelerin hepsi birer gre boas olurdu." *oktandr fermante olmu bala tutkundu o; daha evlenmeden ncesinden beri okul arkadalaryla birlikte tketirlerdi veekerkam cenderesinin bandaki scak havann iinde de yalnzca azndan deil, be duyusunun hepsinden birdenalmay srdrmt. Judas'la birlikte, Sierra Nevada yerlileri gibi, yarumo1 klleriyle kartrlm ttn ve koka yapraklarinemeyi renmiti. Meyhanelerde ise Hint kenevirini, Kbrs terebentinini, Real de Cator-ce kaktsn ve, hi deilsebir kez, Filipinli kaaklar tarafndan getirilmi in afyonunu denemiti. Yine de, Judas'n kakaoyu ven szlerine

kulaklarn tkamad. Btn tekilerden frsat kaldnda onun da erdemlerini tand ve hepsine yeledi. Sonunda Judashrsz ve pezevenk olmutu, ara sra olanclk da yapyordu; hepsi bir alkanlk haline1 yarumo: Amerika'ya zg bir palmiye tr. (ev.) :,,.60gelmiti ve artk eksik olan hibir ey kalmamt. Uursuz bir gece, Bernarda'nn gz nnde, bir kumar kavgasyznden filonun krek mahk-muyla yumruk yumrua dvmeye kalkm ve onu dve dve ldrmlerdi.Bernarda, artk ekerkam deirmenine snmt. Ev babo kalmt ve o zamandan beri ayakta durabiliyorsa,Sierva Maria'y kendi tanrlarnn istedii biimde yetitiren Dominga de Adviento' nun usta elleri sayesinde durabiliyordu.Marki, karsnn tkendiini yeni renmiti. ekerkam deirmeninden, onun lgn bir durumda olduu, kendi kendinekonutuu, sefahat gecelerinde eski okul arkadalaryla paylamak zere en gzde kleleri seip ald gibi haberlergeliyordu. Serveti, haydan gelmi huya gidiyordu ve Bernarda'nn can ok ektiinde vakit kaybetmeden elinin altndabulabilmek iin orada burada sakl tuttuu bal tulumla-ryla kakao torbalarnn merhametine kalmt. O gnlerde elindekalan tek gvence, ilerin tkrnda gittii zamanlarda yatann altna gmm olduu, yzlk ve eyreklik som altnliralarla tka basa dolu iki kpt. Bernarda ylesine bir knt halindeydi ki, kesintisiz yln sonunda, o kpein

Sierva Maria'y srmasndan az nce, bir daha gitmemek zere Mahates'den dndnde kocas bile tanmamt onu.


16/51

Mart ortalarna doru, kuduz tehlikesi geitirilmie benziyordu. Talihine kreden marki, gemiteki hatalarn onararakAbrenuncio'nun tledii mutluluk reetesiyle kznn kalbini fethetmeye koyuldu. Btn vaktini ona adamt. Salarnnnasl61taranp rleceim renmeye alt. Ona gerek bir beyaz olmay, soylu bir Kreol olma yolundaki yklan hayalleriniyeniden kurmay, azndaki iguana salamuras ve tatu1 yahnisi tadn silmeyi retmeye alt. Hemen hemen herareyi denedi, bunun, onu mutlu etmenin yolu olup olmadn sormann dnda.

Abrenuncio, markinin evine ziyaretlerini srdryordu. Markiyle anlamas pek kolay olmuyordu, ama onun, KutsalMahkeme'nin2 korku sald dnyann bu gzlerden uzak kesindeki bilinsizlii ilgisini ekiyordu. Yazn scak aylanbylece geip gidiyordu ite: hekim, iekli portakal aalarnn altnda kimseye duyurmadan konuarak, marki de, onaverdii markilik payesinden haberi bile olmayan bir kraldan bin yz deniz mili uzaktaki hamanda ryerek. Buziyaretlerin birinde, Bernar-da'nm acl szlanmas konumalarn yarda* kesmiti.Abrenuncio arm, marki ise duymazlktan gelmiti, ama bir sonraki inleme ylesine yrek paralaycyd ki, kulakasmamak mmkn deildi."Bu her kimse, bir yant alma ihtiyacnda," dedi Abrenuncio."kinci kez evlendiim kadn," diye karlk verdi marki."Karacieri berbat bir durumda," dedi Abrenuncio."Nereden bildiniz?""nk az ak inliyor," diye yantlad hekim.zin istemeden kapy iterek, odann yar karan-1 tatu: (sp. armadillo) Gney Amerika'da yaayan, kemerligillerden bir hayvan.

(ev.)! Kutsal Mahkeme: Engizisyon mahkemesi. (ev.)62lnda Bernarda'y grmeye alt, ama kadn yatakta deildi. Adyla seslendi, yant alamad. Bunun zerine pencereyiat ve le sonras saat drtteki i k, edepsizcesine rlplak bedeniyle yerde kollarn ha gibi iki yana am velmcl melankolisine sarnm haliyle gzler nne serdi onu. Teni, ar safrann verdii karasan renkteydi. Ansznalan pencerenin parlaklyla gzleri kamaarak ban kaldrp bakt ve a kar duran hekimi tanyamad. OysaAbrenuncio'ya, kadnn yazgsn grmesi iin yle bir bakvermek yetmiti."Senin iin lm anlar almaya balam bile, kzm," dedi ona.Sonra da, kannn temizlenmesi iin kendini ivedi bir tedaviye brakmas kouluyla kurtulmak iin hl vakti olduunuanlatt. Bernarda, hekimi tanm, elinden geldiince toparlanarak kfrler yadrmaya koyulmutu. Abrenuncio,pencereyi yeniden kapatrken hi oral olmadan katland onun sylediklerine. Dar ktnda da markinin hamannnnde durarak tansn aklad ona:"Hanmefendi, en ge 15 Eylle kadar lecektir, tabii daha nce kendini bir kirie asmazsa." teki, kl kprdamadanyle dedi: "Tek sakncas, 15 Eylle daha ok vakit olmas." Marki, Sierva Maria'nn mutluluk terapisini srdryordu.San Lzaro tepesinden douda o tehlikeli bataklklar, batda ise okyanusa alev alev gmlen koskoca, kpkrmz gnegrnyordu. Kz, denizin te yannda ne olduunu sordu ona, marki de yle yant verdi: "Dnya var." Yapt her birhareketin kzda beklenmedik yanksn buluyordu. Bir akam ufukta pupa yelken ortaya kan Kalyon Filosunu grdler.63Kent bambaka olmutu. Baba kz, kuklalarla, atebazlarla ve iyilik iaretleri gsteren o Nisan aynda limana gelensaysz panayr yenilikleriyle oyalanyorlard. Sierva Maria, o iki ay iinde beyazlarla ilgili olarak daha nce bildiklerindenok daha fazla ey renmiti. Onu deitirmeye alrken marki kendisi de baka bir insan olmutu ve bu ylesinekkl bir deiimdi ki, sanki kiilii deil de doas deimiti.Evin ii, Avrupa panayrlarnda grlen trden kuklalar, balerinler, mzik kutular ve mekanik saatlerle dolmutu. Marki,talyan tiorbasmn tozunu ald. Sonra tellerini gererek, yalnzca sevgiye yoru-labilecek bir titizlikle akort etti ve ne yllarn,ne de uzak anlarn deitirebildii iyi bir ses ve kt bir kulakla bir zamanlarn arklarn yeniden alp sylemeyekoyuldu. O gnlerde Sierva Maria, arklarda dedikleri gibi, akn her eyin stesinden gelebileceinin doru olupolmadn sordu ona."Dorudur," diye yant verdi babas, "ama sen yine de inanmasan iyi olur."

Bu iyi gelimelerle mutluluktan uan marki, Sierva Maria'nn iinde saklad dertlerinden kurtulmas ve eitiminitamamlayp dnyay tanmas iin Sevilla'ya bir gezi tasarlamaya balamt. Yolculuun gnleri ve gzergh tamkararlatrlmt ki, Caridad del Cobre, acmasz bir haberle le uykusundan uyandrd onu:"Zavall yavrucuum kpee dnmeye balad bile, efendim."vedilikle arlan Abrenuncio, halkn, kuduza yakalananlann sonunda kendilerini sran hayvana tpatp benzedikleribiimindeki bo inancn yalanlad. Kzn bir para atei olduunu anlamt ve64atelenmenin, baka bir hastaln belirtisi deil de kendi bana bir hastalk olarak kabul edilmesine ramen, bir belirtiolabileceini gzard etmedi. Kederli beyefendiyi, kznn herhangi bir tehlikenin dnda olmad konusunda uyard,nk kuduz olsa da olmasa da bir kpein srmas, yabana atlacak bir ey deildi. Her zamanki gibi, tek arebeklemekti. Marki, ona yle sordu:"Bana syleyebileceiniz son ey bu mu?""Bilim, size daha fazlasn syleyebilmeme olanak tanmyor," diye ayn sertlikle yant verdi hekim. "Ama banainanmyorsanz, yine de bir areniz daha var: Tanrya gvenin."

Marki, anlayamamt."Sizin imansz olduunuza yemin edebilirdim," dedi.Hekim, dnp ona bakmad bile:


17/51

"Daha ne isterdim, efendim," diye karlk verdi.Marki, Tanrya deil, kendisine herhangi bir umut verebilecek her eye gveniyordu. Kentte diplomal hekim daha,ayrca alt eczac, kan alma uzman on bir berber, saylamayacak kadar ok da arlatan hekim ve byclk sanatlarylauraan statlar vard, hem de Engizisyonun son elli yl iinde bin yz kiiyi trl cezalara arptrm ve yedi tanesinide atete diri diri yaktrm olmasna ramen. Salamanca'l gen bir hekim, Sierva Maria'nn kapanm olan yarasndeerek, iinde kalm irini boaltmak iin dalayc baz yaklar vurdu. Bir bakas, ayn eyi srtna slkler yaptrarakdenedi. Kan alma ustas bir berber, yaray kzn kendi sidi-iyle ykam, bir bakas ise sidii kza iirmiti. Aradan iki

hafta geene kadar Sierva Mana, gndeAk ve br Cinler65/5iki kez ifal ot banyosuyla yumuatc iki lavmana katlanm, doal antimon uruplar ve tehlikeli daha baka iksirlerlelmn eiinden dnmt.Atei dmt, ama kimse kuduz tehlikesinin atlatldm sylemeye cesaret edemiyordu. Sierva Maria, kendini lecekgibi hissediyordu. nceleri gururundan dn vermeden dayanmt, ama aradan hibir sonu alnmadan iki haftagetiinde, ayak bileinde ate gibi yanan bir yara alm, teni hardal yaklar ya da lapalarla dalanmt, midesi ise clkyara gibiydi. ekmedii kalmamt: ba dnyor, rpmyor, spazmozlar geiriyor, hezeyanlara kaplyor, alttan sttenkaryor, acdan ve fkeden uluya uluya yerlerde debeleniyordu. En gz pek arlatan hekimler bile, ya delirdi, ya da cinarpt diye onu kaderine terk etmilerdi. Markinin de tm umudunu yitirdii bir anda, elinde Aziz Huberto' nun anahtarylaSagunta kageldi. ^Artk son perdeye gelinmiti. Sagunta, zerindeki araflar karp bedenini baz yerli yalaryla ovarak, kzn plakbedenine srtmeye balad. Kz, kprdayacak hali olmasa da elleri ve ayaklaryla direniyordu, ama sonunda Sagunta

onu zorla yola getirdi. Bernarda, kzn deli gibi lklarn ta odasndan duymutu. Ne olduunu grmeye kotu ve SiervaMaria'y yerde debelenir, Sagunta'y da onun zerine km, salarnn bakr renkli dalgalanna dolanm bir halde AzizHuberto'nun duasn uluya uluya okur buldu. Her ikisini de haman ipleriyle* krbalad: nce aknlktan neyapacaklarn bilemez halde yerlerde, sonra da kendi soluu kesilene kadar ke bucak pelerinden kovalayarak.66Sierva Mara'nn lgnlklaryla abuk sabuk davranlarnn ortalkta yaratt heyecandan telaa kaplan blge piskoposuDon Toribio de Cceres y Virtudes, nedeni, gn ya da saati ile ilgili hibir ayrnt tamayan, bu yzden de byk birivedilik belirtisi olarak yorumlanan bir ar gnderdi markiye. Marki, bu belirsizlii kendi bana aarak, nceden habervermeksizin ayn gn piskoposu grmeye gitti.Piskopos, bu grevini, markinin toplumsal yaamdan zaten ekilmi olduu bir srada stlenmiti ve o zamana kadar pekgrmemilerdi. stelik, rahat hareket etmesini engelleyen iri gvdesiyle kt salnn kurban olmu, inanlannsnayan amansz bir astmn yiyip bitirdii bir adamd. Yokluunun hissedilmedii nemli toplantlarn pek oundabulunmuyordu, katld pek aznda ise araya koyduu uzaklk, onu yava yava gerekd bir varlk haline getirmiti.Marki onu, hep uzaktan ve halk arasnda olmak zere birka kez grmt, ama belleinde ondan kalan an, ynetiminileri gelenlerince tahtrevanla tanarak bir tente altnda katld, din grevlilerince ortaklaa kutlanan bir ayinle ilgiliydi.Gsterili tren giysileri iindeki iriyar gvdesiyle ilk bakta dev gibi bir ihtiyar andryor, ama acayip yeil gzleriyletemiz ifadeli kse yz, ya belli olmayan el dememi bir gzellii sakl tutuyordu. Tahtrevann tepesinde PapaHazretlerinin byl bir halesi bulunuyordu ve onu yakndan tanyanlar, bilgeliinin ve iktidar bilincinin ltsnda da aynhalenin varln hissediyorlard.Piskoposun oturduu saray, kenttekilerin en es-kisiydi ve geni odalarn bulunduu ykk dkk iki67katnn ancak birinin yarsn bile igal etmiyordu. Saray, katedralin bitiiindeydi ve kemerleri kararm bir galeriyle,kupkuru allklar arasnda yknt halinde bir sarnc bulunan ortak bir i avluyu paylayorlard. Yapnn kesme tatangsterili cephesiyle masif tahtadan byk kaplan bile terk edilmiliin izlerini tayordu.Marki, yerli bir diyakoz tarafndan ana kapda karlanmt. Giri holnde ayaklarn sryerek dolaan dilenci gruplararasnda birer para sadaka datt ve hem katedral hem de midesi leden sonra saat drd srarla ald srada evinserin yar karanlna girdi. Orta koridor yle karanlkt ki, diyakoz, kt yerletirilmi heykellere ve ortala yaylmmolozlara taklmamak iin her admn dne tama atarak nn grmeden yol alyordu. Koridorun sonunda, bir tepepenceresiyle biraz daha aydnlatlm kk bir n oda vard. Diyakoz, orad durup markiye beklemek zere oturmasn

iaret etti ve bitiikteki kapdan ieri geti. Marki, ayakta durmay srdrerek, odann ana duvannda asl duran, kralnsancaktarlarnn tren niformasn giymi gen bir subayn byk boy yalboya portresini incelemeye koyuldu. Bunun,piskoposun genlik portresi olduunu, ancak erevedeki bronz plaketi okuduunda fark edebildi.Diyakoz, kapy aarak onu ieri buyur etti; markinin, piskoposu portredekinden krk yl daha yal olarak bir kez dahagrmesi iin yerinden kprdamas gerekmemiti. Astmdan tkanm ve scaktan bunalm haline ramen,sylendiinden ok daha iriyar ve etkileyiciydi. akr akr terliyor, daha rahat soluk alabilmek iin ne doru ediigvdesini palmiye yaprandan bir yelpazeyle hafif hafif yel-68pazeleyerek, Filipin ii bir salncakl sandalyede ar ar sallanyordu. Ayana renber sandaletleri, zerine de fazlasabundan yer yer ypranm, kaba ketenden bir gmlek giymiti. Yoksulluunun itenlii daha ilk bakta kendini belliediyordu. Yine de en ok dikkati eken, gzlerinin, yalnzca ruhsal bir ayrcala yorulabilecek temizliiydi. Markiyikapda grr grmez sallanmay brakarak, elindeki yelpazeyle sevecenlik dolu bir iaret yapt."Buyur, Ygnacio," dedi ona. "Buras senin evin."Marki, ellerinin terini pantolonuna sildi, kapdan geip, sar boru iekleriyle salkm salkm e-reltiotlanndan bir ardan

altndaki ak terasta buldu kendini; buradan btn kiliselerin kuleleri, kentin belli bal konaklarnn krmz atlar,scaktan hareketsizlemi gvercinlikler, d izgileri cam gibi duru gkyzne vurmu kaleler ve cayr cayr yanan denizgrnyordu. Piskopos, asker elini kastl bir hareketle uzatt ona, marki de yzn pt.


18/51

Astm yznden derin derin ve zorlukla soluk alyor, cmleleri beklenmedik i geirmeler, kuru ve ksa ksrklerlekesiliyordu, ama bunlarn hibiri gzel konumasn etkilemiyordu. Ufak tefek gndelik olaylarla ilgili kolay bir syleibalatvermiti hemen. Karsnda oturan markinin kranla karlad bu avutucu balang konumas ylesine ho birbiimde uzayp gidiyordu ki, saatin be olduunu belirten an sesleri onlar artmt. Bir sesten ok, akamn ndatitreimler yaratan bir sarsnt gibiydi ve gkyz rkm gvercinlerle doluver-miti."Korkun bir ey," dedi piskopos. "Her bir saat, tpk bir yer sarsnts gibi ta iimde yanklanyor."69

> Bu szler markiyi artmt, nk saat drd vurduunda o da tpk byle dnmt. Piskoposa doal bir rastlantgibi grnd bu. "Dnceler kimsenin deildir," dedi. aret parmayla havada birbiri ardna bir sr halka izdi, sonrada szn tamamlad:"Tpk melekler gibi, oralarda uuur dururlar."Piskoposun hizmetini gren bir rahibe, kaliteli ve sert bir arabn iine doranm bir srahi dolusu meyveyle, dumanlantterek havay bir ila kokusuyla dolduran bir leen su getirdi. Piskopos, gzlerini kapayarak buhan kendindengeercesine iine ekti, kendini toparladnda ise baka biriydi sanki: grevinin tam anlamyla hkimiydi."Seni buraya getirttik," dedi markiye, "nk Tannya ihtiyacn olduunu ve bunu bilmezlikten geldiini biliyoruz."Sesindeki org tnlamas kaybolmu, gzleri aski dnyasal ltsna kavumutu. Marki, havaya girmek iin arapkadehinin yarsn bir dikite iti."Bir insanin bana gelebilecek en byk talihsizlie uradm Zat- ahanelerinin biliyor olma-lan gerek," dedi,karsndakini yattnc bir alakgnlllkle. "Ben artk inanmaz oldum.""Biliyorduk zaten, olum," diye karlk verdi piskopos hi armadan. "Bilmez olur muyuz!"Bunu biraz da sevinle sylemiti, nk kendisi de, Fas'ta kraln sancaktanyken, bir atmann patrts arasnda, yirmi

yanda inancn kaybetmiti. "Tanrnn artk var olmadndan bir anda emin olmutum," dedi. O zaman, dehet iinde,kendini dua ve tvbekrla vermiti."Ta ki Tanr bana acyp da hak yolunu gsterene kadar," diye szn tamamlad. "Yani nemli70olan senin inanmaman deil, Tanrnn hl sana inanyor olmas. Bunda da kuku yok, nk seni feraha karmamziin bizi aydnlatan, sonsuz inayeti iinde yine O olmutur.""Bahtszlma sessizce katlanmak istemitim," dedi marki."yleyse bunu hi beceremedin," diye karlk verdi piskopos. "Zavall kznn utan verici rpnmalar iinde ve putperestdilinde uluyarak kendini yerden yere att, herkesin dilinde olan bir sr. Bunlar, onu cin arptnn kesin belirtileri deilde nedir?"Marki, dehet iindeydi."Ne demek istiyorsunuz?""eytann saysz kurnazlklar arasnda en sk grleni, masum bir bedenin iine girebilmek iin iren bir hastalngrnmne brnmesidir," dedi. "Ve bir kez girdi mi, onu oradan kartmaya kimsenin gc yetmez."Marki, kpek srmasnn tbbi geliimini anlatt, ama piskopos hepsine kendince bir aklama buluyordu. Sonunda ok iyibildiine kuku olmayan bir ey sordu:"Abrenuncio'nun kim olduunu biliyor musun?""Kz ilk gren hekim o olmutu," dedi marki."Bunu senin azndan duymak istemitim," diye karlk verdi piskopos.El altnda bulundurduu kk bir ngra sallad ve otuz yalarnda kadar eli yz dzgn bir rahip, sanki iedendar salverilmi bir cin gibi grnverdi. Piskopos, onu yalnzca Peder Cayeta-no Delaura olarak tantrd veoturmasn syledi. Scaa kar evde giyilen trden bir cppe ile tpk71piskoposunkiler gibi sandaletler giymiti. Gl kuvvetli, solgun benizliydi, gzleri canl, alnnda bir tutam beyaz olansalar simsiyaht. Ksa soluklan ve hareketli elleri, mutlu bir adamnkileri andrmyordu."Abrenuncio hakknda ne biliyoruz?" diye piskopos sordu ona.Peder Delaura'nn dnmesi gerekmemiti."Abrenuncio de Sa Pereira Cao," dedi, hekimin adn heceler gibi. Hemen arkasndan da markiye dnd: "En sondakisoyadnn Portekiz dilinde kpek anlamna geldiine dikkat ettiniz mi, sayn marki?"

Tam olarak dorusu aranrsa, diye devam etti Delaura, bunun onun gerek ad olup olmad da bilinmiyordu. KutsalMahkeme'nin dosyalarna gre, berik yanmadasndan kovulmu bir Portekiz Ya-hudisiydi ve burada, Turbaco'nun kantemizleyici sular sayesinde iki librelik bir tay iyi ettii iin kendisine gnl borcu duyan bir vali tarafndan korunuyordu.Onun byl reetelerinden, lm nceden haber verirkenki azametinden, olas olanclndan, ahlakszcayorumlarndan ve Tanrsz yaamndan sz etti. Yine de ona kar yaplm tek somut sulama, ufak tefek onanm veskklerle uraan Getseman'li kk bir terziyi diriltmi olmasyd. oktan kefenlenip tabuta konulmuken Abre-nuncio'nun ona yerinden kalkmay emrettiini dorulayan ciddi tanklar bulup getirmilerdi. Neyse ki dirilen adamnkendisi, bilincini bir an bile kaybetmediini Kutsal Mahkeme'nin nnde beyan etmiti. "Bylece onu odun ateindeyanmaktan kurtard," dedi Delaura. Son olarak da San Lzaro tepesinde lp kabristana gmlen at olayn hatrlatt.72"Onu bir insanm gibi seviyordu," diye sze kart marki."Bu, bizim inancmza kar bir kfrdr, sayn marki," dedi Delaura. "Yz yanda atlar, Tanrnn ii deildir."Marki, Kutsal Mahkeme'nin arivlerine gizli bir ihbarn ulatrlm olmasndan telaa kapld. ekinerek savunmayagemeye alt: "Abrenuncio, azna geleni syleyen biridir, ama bununla din sapknl arasnda dalar kadar fark var."

Piskopos, onlar uzaklatklar konuya geri dndrmeseydi, tartma sertleerek srp gidecekti."Hekimler ne derlerse desinler," dedi, "insanlarda kuduz hastal, ou kez Dman'n onca dzenbazlklarndan biridir."


19/51

Marki, anlamyordu. Piskopos ona yle dramatik bir aklama yapt ki, anlattklar sonsuza dek cehennem ateinemahkmiyetin bir balangcyd sanki."Talihimiz varm ki," diye szn tamamlad, "kznn bedeni geri alnamayacak durumda olmasna ramen, Tanr onunruhunu kurtarmamzn yollarn gsterdi bize."Akamn karanl dnyann zerine kyor-du. Marki, eflatun gkyznde kan ilk parlak yldz grd ve arlatanhekimlerin sama sapan ila-laryla berbat olan ayan sryerek pislik iindeki evde tek bana kalan kzn dnd.Tanr vergisi alakgnlll iinde sordu:

"Ne yapmam gerek?"Piskopos, tek tek aklad ona. Yapaca her giriimde, zellikle de kzn en ksa zamanda kapatmak zorunda olduuSanta Clara manastrnda, kendi adn kullanma yetkisini verdi ona.73"Onu bizim ellerimize emanet et," diye szn tamamlad. "Gerisini Tann zmler."Marki, geldii zamankinden daha byk bir ac iinde vedalap ayrld. Arabasnn penceresinden yoksul sokaklar, subirikintilerine girip kan plak ocuklar, akbabalarn ortala satklar pleri seyrediyordu. Keyi dnnce, herzamanki yerinde denizi grd; birden bir kuku kaplad iini.Akam duas iin anlar alarken karanlkta evine vard ve Dona Olalla'nm lmnden beri ilk kez yksek sesle etti buduay: Efendimizin melei Meryem'e duyurdu mjdeyi. Tiorbann telleri, karanlkta bir kuyunun dibinden gelir gibiyanklanyordu. Marki, mziin geldii yne doru el yordamyla ilerleyerek kznn yatak odasna vard. Sierva Mara,zerinde beyaz gmlei, yerlere kadar uzanan ak salaryla tuvalet masasnn nnde oturmu, ondan rendii ilkparalardan birini alyordu. le vaktinde arlatan hekimlerin gaddarlyla aclar iinde braktyla ayn kii olduunainanam-yordu, ya da bir mucize gereklemi olmalyd. Ama anlk bir grntyd bu. Sierva Maria, onun geldiini

sezince algy bir yana brakp eski mutsuzluuna geri dnmt.Marki, btn gece kzn yanndan ayrlmad. Yatak odasndaki olaan ilerde, byle eylere alkn olmayan bir babannbeceriksizlii iinde yardmc oldu ona. Geceliini ters giydirmi, kzn karp doru dzgn giymesi gerekmiti. Onu ilkkez plak gryordu; teninin altnda kaburga kemiklerini, tomurcuklanm meme ularn, incecik tylerini grmek acvermiti ona. Yangl ayak bileinde alev alev yanan bir hale vard. Yatmasna yardm ederken kz, duyulur duyulmaz birszlanmayla tek ba-74na ac ekmeye devam ediyordu; marki, sanki lmesine yardm ediyormu duygusuna kapld birdenbire.nancn kaybettiinden beri ilk kez dua etmeihtiyacn duyuyordu. Kendisini terk etmi olan Tanry geri kazanmak iin tm gcn harcayarak dua odasna gitti, amayarar yoktu: inanszlk, inantan daha dayanklyd, nk duygularla besleniyordu. Gecenin serinlii iinde kzn stste k-srdn duyunca kalkp odasna gitti. Geerken Bernarda'nn yatak odas kapsnn aralk olduunu grd.Kukularn paylama ihtiyac iinde itti kapy. Bernarda, yerde yzkoyun yatm uyurken grltyle horluyordu. Marki,eli kapnn tokmanda, ylece durarak onu uyandrmad ve kendi kendine konutu:"Onun hayatna karlk seninki." Sonra da hemen dzeltti: "Onunkine karlk bizim ikimizin boktan hayatlarmz!"Kz, uyuyordu. Marki, onun hareketsiz ve ruhsuz bir halde yatma bakarak, onu kuduz cezasna arptnlmaktansalm olarak grmeyi yeleyip yelemeyeceini sordu kendi kendine. Yarasalar kann emmesinler diye cibinliinidzeltti, daha fazla ksrmemesi iin zerini rtt ve onu bu dnyada daha nce hi sevmedii kadar ok sevmeninverdii yepyeni bir hazla yatan yannda uyumadan beklemeye koyuldu. te o zaman ne Tannya, ne de baka birkimseye danmakszn hayatnn kararn verdi. Sabahn saat drdnde Sierva Maria gzlerini am ve onu yatannyannda oturur bulmutu."Gitme vaktimiz geldi," dedi marki.Kz, daha fazla aklamaya gerek olmakszn kalkt. Marki, bu nemli gn iin giyinmesine yar-75dm etti. Botlarnn ift kat derisi ayak bileini actmasn diye sandktan kadife pabular bulup kard, bir de ocukkenannesinin olan bir gece elbisesi geti eline. Delik deikti ve zamanla ypranmt, ama iki kez bile giyilmedii belliydi.Marki, neredeyse bir yzyl sonra, Sierva Maria'nin ermilik kolyele-riyle vaftiz gslnn zerine giydirdi elbiseyi.Biraz dar gelmiti, bu da nedense eski grnmn artryordu. Yine sandkta bulduu, rengrenk kurdeleleri elbiseyehi uymayan bir apkay da giydirdi. Bana tam gelmiti. Son olarak da, iine bir gecelik, bit sirkelerini bile ayklayacak

kadar sk dili bir tarak, bir de bykannesine ait altn menteeli, sedef kapakl bir dua kitabn koyduu bir el antashazrlad.O gn, Paskalyadan nceki kutsal Pazar gnyd. Marki, Sierva Maria'y sabah be ayinine gtrd ve kz, niinolduunu bilmeksizin, seve sev ald kutsanm palmiye yapran.1 Dar ktklarnda, gnein douunu arabadanseyrettiler. Marki, dizlerinin zerindeki el antasyla arabann esas koltuunda oturuyor, kz da karsndaki koltuktakorkusuzca oturmu, on iki yanda son kez grecei sokaklarn pencereden geip gitmelerini seyrediyordu. Byle DeliJuana2 klnda ve banda orospu apkasyla bu kadar erken saatte nereye gtrldn renmek iin en ufak birmerak belirtisi gstermemiti. Uzun dncelere daldktan sonra marki, ona yle sordu:"Tanrnn kim olduunu biliyor musun?" Kz, hayr anlamnda ban sallad.' Paskalyadan nceki Pazar gn, Hz. sa'nn Kuds'e girdii ve halkn onun nne palmiye yapraklar serdii kutsalgn. (ev.)3 Juana la Loca: (1479-1555) Ei Avusturya Aridk Filip'in lmnden sonra akln karan Kastilya kraliesi. (ev.)76Ufukta imekler akyor, uzak gk grltleri yanklanyordu; gkyz kapkara bulutlarla rtl, deniz hrnd. Bir

keyi dndklerinde, kumsaldaki bir p ynnn zerinde mavi pancurlanyla kat ykselen, tek bana, bembeyazSanta Clara manastn kt karlarna. Marki, iaret parmayla gstererek, "te orada," dedi. Sonra da sol yann iaret


20/51

etti: "Pencerelerinden her saat denizi greceksin." Kz hi oral olmaynca, kaderiyle ilgili olarak bir daha hiyapamayaca bir aklama yapt ona:"Hava deiiklii olsun diye Santa Clara rahibe-leriyle birka gn geireceksin."Paskalyadan bir nceki Pazar olduundan, dner kapda her zamankinden daha fazla sayda dilenci vard. Onlarlamutfak artklan iin tartmakta olan birka czaml da, ellerini aarak markiye doru seirttiler. Marki, bozuk paralantkenene kadar, her birine birer tane olmak zere be kuru sadaka datt onlara. Dner kapdaki grevli rahibe,markinin siyah yas giysilerini ve kralieler gibi giyimli kzn grnce onlarla ilgilenmek zere kapy at. Marki, Sierva

Maria'y oraya piskoposun emriyle getirdiini anlatt. Grevli rahibe, bunlan syler-kenki ifadesinden herhangi birkukuya kaplmad. Kzn grnmn inceleyerek bandaki apkay kard."Burada apka giymek yasaktr," dedi ve apkay alkoydu.Marki, el antasn da rahibeye vermek istedi, ama o almayarak,"Ona hi ihtiyac olmayacak," dedi.Sierva Maria'nn iyi tutturulmam olan sa rgs, neredeyse yerlere kadar alvermiti. Rahibe, san doal olduunainanamad. Marki, rgy ye-77niden toparlamaya alt. Kz, onun elini iterek, rahibeyi artan bir beceriyle hi yardmsz kendisi toplad san."Bunu kesmek gerek," dedi rahibe."Kutsal Meryem'e yaplan ve evlenecei gne kadar srecek bir adak bu," diye aklad marki.Grevli rahibe, bu gereke karsnda raz oldu. Kz elinden tutarak, vedalamasna frsat brakmadan onu dnerkapdan geirdi. Kz, yrrken ayak bilei acd iin sol ayann pabucunu kard. Marki, pabucu elinde, plakayayla seke seke uzaklatn grd onun. Bir an olsun insafa gelerek dnp kendisine baksn diye bouna bekledi.

Ondan kalan son an, yaral ayan sryerek bahedeki galeriyi geip, inzivaya ekilenlerin blmnde gzdenkaybolmas oldu.78Santa Clara manastr, doal grnml, glgeli bir bahenin evresindeki yarm daireli kemerlerden oluan galerisi vebirbirinin ei saysz pencere-leriyle, denize kar ykselen katl, drt ke bir yapyd. Muz aaklanyla yabaniereltiotlannn arasnda tal bir patika, arayarak at terasndan daha ykseklere uzanm zarif bir palmiye aac,bir de dallarndan vanilya sarmaklaryla salkm salkm orkidelerin sarkt ulu bir aa vard. Aacn altnda da,zerinde tutsak guacamaya'larn1 sirk numaralar yapt pasl demirden bir erevesi olan, sular durgun bir havuz.Bahe, yapy iki ayr kanada blmt. Sa yanda, yalyara arpp ekilen dalgalarn soluundan ve ibadet saatlerindekidua ve ilahilerden pek de rahatsz olmayan inzivadakilerin bulunduu kat vard. Bu blok, manastrn i blmndekirahibeler kilisenin halka ak nefinden gemeden koro blmne girebilsinler ve kendileri grnmeden darygrmelerine olanak salayan kafeslerin arkasndan ayini dinleyip ark syleyebilsinler diye bir i kapyla manastrnapeliyle balantlyd. Manastrn her yannda tavanlar kaplayan, deerli tahtalardan yaplm olaanst tavanbezemeleri, ana mihraptaki nilerden birine gmlme hakkna karlk mrnn yarsn bu ie adayan bir spanyol ustatarafndan yaplmt. Orada, neredeyse iki yz-! guacamaya: Uzun kuyruklu bir tr Amerika papaan. (ev.)79yllk barahibelerle piskoposlar ve daha baka ileri gelen kiilerle birlikte mermer kapak talarnn ardnda skmyatyordu.Sierva Mara, manastra girdiinde, hepsi de hizmetkarlaryla birlikte seksen iki spanyol ve genel valiliin belli balailelerinden otuz alt Kreol kz, burada inzivaya ekilmi rahibeleri oluturuyorlard. Yoksulluk, sessizlik ve iffetyeminlerini ettikten sonra, daryla olan tek balantlar, n deil, yalnzca sesin geebildii tahta kafesleri bulunanziyareti odasndaki seyrek ziyaretlerdi. Dner kapnn bitiiinde bulunan bu odann kullanm, konumalar dinleyen birbaka rahibenin eliinde olmak kouluyla, son derece snrlyd ve bir ynetmelie balyd.Bahenin solunda ise, rahibe adaylaryla, onlara el sanatlarn reten rahibelerin kalabalk bir grup oluturduklar okullarve her trl atlye bulunuyordu. Aynca burada odun ateiyle yanan kocaman bir oca olan mutfak ve kasap blmleri,bir de byk bir ekmek frn yer alyordu. Dip tarafta, pek ok kle ailesinin bir arada yaad ve ykanan amarlaryznden her zaman su birikintileri iinde bir avlu, en sonda da iyi bir yaam srmek iin gereken ne varsa besleyip

yetitirdikleri ahrlar, bir kei al, bir domuz ahr, bir sebze bahesiyle an kovan-lan vard.Btn bunlarn bittii, olabildiince uzak ve Tanrnn elini ektii bir yerde de, altm sekiz yl boyunca Engizisyonazindanlk etmi ve hl da yoldan km Klaris rahibelerine zindan olmay srdren, tek bana bir blm bulunuyordu.te Sierva Maria'y da, kpein srmasndan doksan gn sonra ve hibir kuduz belirtisi grlmeksizin, her-80kee unutulmu bu kedeki en son hcreye kapattlar.Dner kapda grevli olup onu elinden tutarak alp gtren rahibe, koridorun sonuna geldiinde, mutfak ynne gitmekteolan bir rahibe adayyla karlam, ondan kz barahibeye

gabriel garcia marquez - aşk ve Öbür cinler

Documents