Scoil Náisiúnta Bhaile Tí Dhónaill

Plean Scoile Gaeilge

Réamhráiteas

Thánagamar le chéile ar pleanála agus cruinnithe fóirne i rith na scoilbhliana ‘01/’02. Bhí

cuiditheoir ag cabhrú linn. Tá an plean bunaithe ar an cleachtas, gcomhthéacs dár chinéal

scoile agus eolas praiticiúl na múinteoirí.

Bunchúiseanna

Tá gá le plean a bheith ann sa Ghaeilge chun go mbeidh leanúnachas, struchtúr agus treoir

ann i múineadh na Gaeilge ó naíonáin go rang a sé. Cuirfear béim ar na ceithre shnáithe –

éisteacht, labhairt, léitheoireacht agus scríbhneoireacht agus déanfar forbairt ar an gcur

chuige cumarsáideach dá bharr. Beidh an plean úsáideach d’ionadaí a thiocfaidh chuig na

scoile agus don Bhord Bainistíochta. Beidh sé scaipthe ar an mBórd agus ar na pairtnéírí eile

sa phróiséas.

Fís

Is scoil mheasctha í an scoil seo. Tá Béarla mar phríoracht againn, ach déanfar sár-iarracht an

Ghaeilge a dhéanamh chomh taitnimhí is gur féidir sa scoil seo.

Tá ochtar oidí i mbun ranganna sa scoil seo. Tá triúir múinteoirí faoi chúram tacaíocht

foghlama/achmhainní. Tá 204 páistí sa scoil.

Cuirfear an-bhéim ar an gcéad dá shnáithe – éisteacht agus labhairt ar dtús chun spéis a

chothú i measc na bpáistí. Ansin, tá béim ar leith ar na ceithre shnáithe ó rang a dó go rang a

sé. Is í taitneamh a chothú i measc na bpáistí an aidhm is mó atá againn sa scoil seo. Tá

láidreachtaí ó thaobh múineadh na Gaeilge de i measc na múinteoirí sa scoil: caighdeán ard

as formhór díobh sa teanga, spéis agus suim ag chuile dhuine inti, neart áiseanna curtha ar fáil

chun tacú linn.

Tá sé mar aidhm ag na múinteoirí sa scoil go gcuirfear an churaclam ina iomlán i bhfeidhm le

gach páiste ag leibhéal áirithe a oireann dó/di agus dár chinéal scoile.

Aidhmeanna

Beidh sé mar phríomh-aidhm ag S.N. Baile Tí Dhónaill go mbeidh sé ar chumas na ndaltaí

agalamh Gaeilge a chothú nuair a bheidh said ag fágaint na scoile i rang a sé.

Cuirimid béim ar leith ar na h-aidhmeanna seo a leanas ins an scoil seo:

Úsáid na Gaeilge mar ghnáth-theanga chumarsáide a chur chun cinn.

Dearcadh dearfach i leith na Gaeilge agus spéis agus dúil inti a chothú.

Taitneamh a bheith le baint as foghlaim na Gaeilge.

Cumas éisteachta agus labhartha an pháiste a fhorbairt agus a m(h)uinín chun an

Ghaeilge a úsáid a chothú.

Cumas léitheoireachta agus scríbhneoireachta an pháiste a chothú ag leibhéil a

oireann dó/di féin agus don chineál scoile.

Éisteacht, labhairt, léitheoireacht agus scríbhneoireacht a fhorbairt ar bhealach

comhtháite.

Feasacht teanga agus feasacht cultúir a chothú.

Cúram a dhéanamh d’fhorbairt shóisialta, chognaíoch, mhothúchánach,

shamhlaíoch agus aeistéitiúil an pháiste.

Cur le líofacht, le cruinneas foghraíochta agus le saibhreas teanga an pháiste.

Pleanáil don Churaclam

Curaclam na Gaeilge

I Scoil Náisiúnta Baile Tí Dhónaill cuirfimid béim ar úsáid na Gaeilge mar ghnáth-theanga

bheo chumarsáide. Cuireann foghlaim na Gaeilge le cumas cumarsáide an pháiste i gcoitinne

agus cabhraíonn sí leis na scileanna cumarsáide i dteanga bhreise. Chomh maith leis sin

cuireann foghlaim na Gaeilge ar chumas an pháiste eolas a chur ar chultúr, ar litríocht, ar

sheanchas agus ar amhranaíocht na tíre.

Ba chóir go mbeadh taitneamh le baint as an ábhar foghlama chun go spreagfaí na múinteoirí,

na páistí agus na tuismitheoirí chun an Ghaeilge a úsáid mar ghnáth-theanga chumarsaide

agus chun go mbeadh dearcadh dearfach acu ina leith.

Beidh an curaclam bunaithe ar chur chuige cumarsáideach. Beidh an phríomhbhéim ar an

gcumarsáid san ábhar teagaisc agus foghlama agus i modhanna múinte na gceachtanna

Gaeilge. Is iad móraidhmeanna an chur chuige seo ná, go mbeadh an páiste in ann úsáid a

bhaint as an teanga chun cuspóirí cumarsáide a bhaint amach agus go mbeadh deiseanna

aige/aici an Ghaeilge atá á fhoghlaim a úsáid go rialta i ngnáthchaint an lae. Tá sé

tábhachtach go mbeadh an páiste gníomhach sa cheacht Gaeilge, is é sin gníomhaíochtaí

teanga a bheith ar siúl, tascanna le déanamh agus fadhbanna le réiteach trí Ghaeilge.

Múinadh na Gaeilge sa Rang

Cur Chúige Cumarsáideach

Beidh an cumarsáid mar sprioc le gach ceacht Gaeilge sa scoil seo. Ag ullumhú a gcuid ábhar

teagasc, úsáideann na múinteoirí ábhair atá bainteach le saol an pháiste, tugtar deiseanna dos

na leanaí a bheith gníomhach san fhoghlaim sna ceachtanna.

Leagtar béim ar cur chuige cumarsáideach.

1. Tréimhse réamhchumarsáide: spéis a spreagadh, teanga an mhuinteora, Gaeilge

neamhfhoirmiuil, aithris agus athra, foghlaim foclóra, cleachtadh comhréire,

gníomhachtaí, cluichí

2. Tréimhse cumarsáide: foghlaim foclóra nua trí tascanna, agallaimh taifeadta, drámaí,

cluichí structúrtha, rólanna i suímh éagsúl, idirghníomhú sóisialta, plé agus

díospóireachtaí, dramaíocht, filíocht agus rainn,

3. Tréimhse iarchumarsáide: cleachtadh gramadaí, anáilís na teanga, cluichí breise, tasc

nua.

Chun spéis sa Ghaeilge a chothú, déanaimíd gach iarracht ins an scoil seo ar Ghaeilge a usáid

ag amanta éagsúla taobh amuigh den cheacht Gaeilge, sa seomra ranga, m.sh. ar maidin, ag

am lóín 7rl, am chluichí uaireanta, agus sa scoil mar theanga chaidrimh. Múintear amhráin

Gaelach sa rang cheoil.

Deántar forbairt ar ghnéithe dár gCultúr sa scoil m.sh. peil Ghaelach do bhuachaillí agus do

chailíní,iomaint, rince Gaelach, 7rl.

Feidhmeanna Teanga

Beidh na feidhmeanna teanga i gceist i ngach snáithe den churaclam: Teanga ó Bhéal,

Léitheoireacht agus Scríbhneoireacht. Rangaítear iad i sé chatagóir feidhmeanna:

Caidreamh sóisialta a dhéanamh

Dul i gcion ar dhuine nó ar dhaoine eile

Dearcadh a léiriú agus a lorg

Eolas a thabhairt agus a lorg

Soiléiriú a lorg i gcomhrá

Struchtúr a chur ar chomhrá

Is gá iad a roghnú agus a fhorbairt, ansin iad a mhúineadh agus iad a úsáid. Tá said

roghnaithe agus forbartha ar bhonn ranga againne sa scoil agus tá teacht orthu seo in Aguisín

1. Tá cóip de na feidhmeanna teanga ag gach múinteoir.

Leagan amach agus struchtúr an churaclam

Tá ábhar teagaisc agus foghlama an churaclaim Ghaeilge eagraithe faoi trí snáithe:

Teanga ó Bhéal

Léitheoireacht

Scríbhneoireacht

Gnéithe

Cumarsáid

Tuiscint

Fiosrú agus úsáid

Teanga ó Bhéal

Is féidir cluas an pháiste a oiliúnt trí éisteacht go foirmiúil i rith ceachta in a ndirítear go

háirithe ar scil na héisteachta. Bainfimid úsáid as ábhar thaifeadta, mar shampla amhráin,

rannta agus giotaí ar nuacht agus aimsir.

Ceangailte leis an bplean seo, tá Aguisín ina bhfuil leibhéil leagtha amach chun éisteacht

foirmiúil a fhorbairt.

Chomh maith le sin, cuirfimid béim ar éisteacht neamhfhoirmiúil i rith an lae m.sh.

múinteoirí ag caint le chéile, teachtaireachtaí ón oifig, dioscanna, TG4, an idirlíon, srl.

Beidh béim an-láidir a chur ar labhairt i scoil Baile Tí Dhónaill. Mar sin is é an cumas

cumarsáide an sprioc is tábhachtaí atá le baint amach ag an bpáiste.

Laistigh den seomra ranga beidh na páistí á mealladh chun an Ghaeilge a labhairt agus chun

taitneamh a bhaint as an gceacht Gaeilge, trí chluichí teanga, ról-ghlacadh i suíomh

shamhlaíochta, agus i ndrámaíocht. I Scoil Baile Tí Dhónaill beidh deis ag na páistí labhairt

go simplí faoi na topaicí a bhfuil spéis acu féin iontu, labhairt fúthu féin agus faoina

dteaghlaigh agus faoina gcáirde. Beidh deis acu iad féin a chur in iúl agus a dtuairimí a

nochtadh, agus cuirfear ar a gcumas cabhair a lorg nuair nach bhfuil an focal nó an frása ceart

acu.

Chomh maith le sin, beidh na páistí á mealladh chun an Ghaeilge a labhairt go

neamhfhoirmiúil sa scoil m.sh. chun caidreamh sóisialta a dhéanamh, cumarsáid a dhéanamh

ag leibhéal simplí, labhairt i gcomhthéacs bainisteoireachta ranga, teachtaireacht a thabhairt,

tuiscint agus easpa tuisceanna a léiriú.

Foghlaim na daltaí i rang a 3 go rang a 6 Amhráin na bhFiann agus Ár nAthair.

Foghlaim na daltaí i rang a 4 go rang a 6 Sé do Bheatha a Mhuire.

Tabhair na múinteoirí ceist nó frasaí do na daltaí gach seacthtain agus nuair a bhíonn said

usáid gaeilge sa scoil tugann an múinteoir Pass don Obair Bhaile dóibh.

Teanga ó Bhéal

Sin iad na Toradh Foghlama:

1. Rannpháirtíoch, éisteacht agus aird

2 agus 3. Gnásanna sóisialta agus feasacht ar dhaoine eile

4. Struchtúr abairte agus gramadach

5. gus 6. Stór focal a shealbhú agus a úsáid

7. Léiriú tuisceanna

8. agus 9. Iarratais agus ceisteanna

10. Catagóiriú

11. Athinsint agus mioinléiriú

12. Teanga a úsáid go spraíúil agus go cruthaitheach

Léitheoireacht agus Scríbhneoireacht

I S.N. Baile Tí Dhónaill tá an polasaí seo leanas i leith na léitheoireacta agus na

scríbhneoireachta.

I SN Baile Tí Dhónaill tosnófar le bhunús maith faoi thuiscint agus faoi labhairt na

teanga sula dtosófar ar an litearacht foirmiúil.

Ní thosnófar ar léitheoireacht foirmiúl roimh rang 1.

Tosnófar leis an Ghaeilge neamhfhoirmiúl a úsáid chun taca a thabhairt le foghlaim

fhoirmiúil eiseamláirí na bhfeidheamnna teanga.

Usáidfear an Gaeilge chomh minic agus is féidir i rith an lae chun comhthéacs

réalaíoch a thabhairt d’úsáid na eiseamláirí teanga.

Beidh an páiste in ann

a. Beannú

b. Scéal simplí a insint

c. Comhrá /agallamh a dhéanamh

d. É/í féin a chur in iúl do dhuine eile

i. Ag fágáil slán

ii. Ag cur ceiste

iii. Teachtaireacht simplí a thabhairt

iv. Cead a iarraidh

v. Cabhair agus treoir a lorg

An Litearacht Luath

Caint a dhéantar leis an bpáiste faoina

s(h)aol féin

na hábhair spéise taobh amuigh agus istigh den scoil m.sh

Déantar an-chuid cainte le linn súgradh le bréagáín, le h-éadaí, le

puipéidí, le huisce agus le gaineamh le cruthanna agus dathannna agus

i rith obair ealaíne.

Tá cluichí Ghaeilge á dhéanamh sna ranganna éagsúla.

Tosófar ar fhorbairt treosuíomh

Éisteacht le hábhair taifeadta, le scéalta, leis an múinteoir ag léamh scéalta m.sh. Na

Trí Bhéar, Cochaillín Dearg, Na Trí Mhuicín agus ag tabhairt treoracha chun cluichí a

imirt agus chun gníomhachtaí éagsúla a dhéanamh.

Drámaí, puipéidí, luascártaí, ainmneacha na bpáistí, laethanta na seachtaine, an

aimsir, na séasúir, leipéidí/cártaí le foclóir na dtéamaí, na h-uimhreacha 1 – 100.

An Scéim Fhoghraíochta

Rang 1 – ‘’Na Consain’’.

Tá an oibre leagadh amach i leabhair mhúinteora Bua na Cainte 1

Rang 2 – ‘’Na Gutaí Fada’’.

Tá an oibre leagadh amach i leabhair mhúinteora Bua na Cainte 2

Rang 3 - ‘’Na Gutaí Fada & Na Consain’’

Tá an oibre leagadh amach i leabhair mhúinteora Sin É 3

Rang 4 – ‘’Na Gutaí Gearra agus na Gutaí Gearra le Chéile’’.

Tá an oibre leagadh amach i leabhair mhúinteora …

Rang 5 – ‘’Na Consain agus na Gutaí Gearra’’.

Tá an oibre leagadh amach i leabhair mhúinteora Sin É 5

Rang 6 – ‘’Na Consain Shéimhithe’.

Tá an oibre leagadh amach i leabhair mhúinteora Béal Beo 6

Léitheoireacht Usáidfimid léitheoireacht ní hamháin chun eolas a fháil ach ar son an phléisiúir agus an

taitnimh freisin. Beidh an páiste gníomhach sa phróiséas. Beidh sé/sí i ngleic leis an téacs ag

iarraidh brí a bhaint as, agus é/í i mbun léitheoireachta.

Ba cheart i gcónaí fanacht go mbíonn an páiste réidh don léitheoireacht agus bunús maith

faoina c(h)umas cainte.

Léitheoireacht ins na Ranganna 1 go dtí a 4

Múinteoir ag léamh,

Prionta/focail sa rang,

léamh os ard, scéalta a léamh, an téarmaíocht a thuiscint,

liostaí focail, focail a thuiscint as leideanna, foghraíocht, focail a bhriseadh síos i

siollaí, téasc a thuiscint tré plé 7rl…..

Scileanna tuisceanna a fhorbairt

Triaileacha tuisceana a thabhairt

Comhcheangail a dhéanamh idir na h-abhair léite

Léamh i gcomhpháirt, léamh os ard agus go ciuin, fograí, dánta, gníomhaioctaí

ealaíne, clár ama, bia chlár, léitheoireacht fheidhmiuil 7rl

Forbairt na léitheoireachta

Córas fuaimeanna na Gaeilge Foghraíocht neamhfhoirmúil/fuaimeanna nach bhfuil sa

Bhéarla msh ua, ia,siollaí, fréamhacha

Prionta sa timpeallacht, coincheapa i leith prionta,leabhair, léitheoireacht

Abairtí / frásaí a chur le chéile m sh crochfaimid ár gcotaí (T.L 33 agus 126)

Stór de ghnáthfhocail inléite a chur le chéile

Frasaí na seachtaine (Aguisin 2)

Tógáil agus briseadh focal : m.sh. siopadóir/eacht siollaí, foghraíocht (guta

gairid/fada) cnuasacht de focail coitianta, leideanna leitheoireachta msh fuaimeanna

ar nós bh, mh, sh, th, gh, ch, abairtí a léamh ar an nuacht, an aimsir, an fhoirm

cheisteach, abairtí a léamh atá ar eolas ar bhonn labhartha.

Réimse leathan d’ábhar léitheoireachta cnuasacht leabhar m sh An Buachaillín

Sinséir, An Frog Prionsa, Cochaillin Dearg, An Tornapa Mór, Cinnin Oír, An Circín

agus an Sionnach, srl

Treoracha a leanúint m.sh sa chlós. Rith go bun an chlós srl. Léamh agus mím a

dhéanamh (T.L 77)

Cluichí m sh bingo, Mireanna mearaí

Crosfhocail , aimsigh na difriochtai, meatseail,

Dánta / amhráin a léamh / abairtí a chur in ord

Focal ar fhocal. Píosa léitheoireachta briste suas – cuir ar ais le chéile

Tóirfhocail

Logainmneacha m.sh. baile ,cill, dun, coill, currach, ceann

Léitheoireacht ins na hÁrd Ranganna An múinteoir ag léamh, tuiscint a fhorbairt, leabhair Gaeilge sa rang, téarmaíocht na

léitheoireachta á fhorbairt, forbairt foclóra, focail a aithint, tuiscint ar chóras fuaimeanna na

gaeilge, fuaimeanna ar leith na gaeilge msh na dé fhoghair srl an príomhsmaoineamh a fháil,

léamh os ard, cláracha teilifíse, cláracha a léamh agus a phlé, teacsanna éagsula, freagairt do

phearsana agus d’eachtraí srl.

Scríbhneoireacht

Tosófar ar an scríbhneoireacht i Rang 1. Ba chóir go mbeadh an páiste ag giniúint teanga

agus ag déanamh cumarsáide le léitheoir fíor nó samhalta nuair a bhíonn sé/sí ag scríobh agus

go mbunófar scríbhneoireacht an pháiste ar a chuid esipeiréas. Cosúil le scríbhneoireacht

Béarla, má dhéanann an páiste athdhreachtú beidh sí/sé níos sásta lena chuid iarrachtaí ansin.

Tús na Scríbhneoireachta

Gníomhachtaí a chothaíonn féín mhuinín, obair na leanaí ar thaispeáint, moltar gach iarracht,

an muinteoir ag tabhairt sampla, scríobh do léitheoirí éagsúla, cóipeáíl agus iomlánú,

ainmneacha féin á scríobh,meaitseáil abairtí le pictiúir agus á scríobh, ag cumadh abairtí,

lipéid a chur le pictiuir, liosta focal a scríobh, nuacht símplí a scríobh, scéalta beaga, cleachtaí

peannaireachta. Scríobhann siad cúpla abairtí sa cóipleabhar bunaithe ar an téama ón

curriculum.

Scríbhneoireacht ins na Meán Ranganna

Proiseas na scríbhneoireachta;

An Múinteoir mar scríobhneoir

Feabhas a chur ar iarrachtaí pearsanta

Ceartú

Foilsiú ó am go h-am

Litriú ón leabhar éagsúla múinteoireachta

Gramadach ón leabhar éagsúla múinteoireachta

Peannaireacht

Forbairt na Scríbhneoireachta

Tascanna scríbhneoireachta:

Crossfhocail, abairtí, litriú, scríobh faoi phictiúir, scéalta símplí, dialann phearsanta, scéalta a

chríochnú, scríobh faoi/fúithi féin agus a saol féín, scríobh faoi Lá le Pádraig, athdhréachtú,

úsáíd an ríomhaire, poncaíocht. Scríobhann na daltaí i rang a 3 cúpla abairtí iad féin bunaithe

ar na teamaí agus rang a 4 leathanach amháin sa cóipleabhar.

Scríbhneoireacht ins na hÁrd Ranganna

Forbairt ar an obair i Rang 5 agus 6

Moltar gach iarracht, rogha a thabhairt faoi ábhar na gceachtanna, cluichí, abair a chur san

ord ceart, forbairt ar chreatlaigh, litreacha, seoladh, cartaí poist, teachtaireachtaí, litir iarratais,

cur síos ar phictiuir, alt, scéal, tuairisc a scríobh, scéal fúthu féin,seanfhocail, cuntas ar an

gcluiche ceannais, scríobh go rialta, forbairt ar an bponcaíocht, litriuchán, an foclóir a úsáid

mar chabhair don litriú. Scríobhann siad scéal iad féin bunaithe ar an téama a leagan amach

an muinteoir. Déanann siad aiste amháin do gach téama.

Comhtháthú

Teanga ó Béal/ Léitheoireacht / Scríbhneoireacht

Tá clár leagtha amach ag gach múinteoir i leith a rang féin maidir leis na cuspóirí, an cur

chuige agus na h-acmhainní a úsáidtear. Déanfar iad a chomhthathú sa cheacht Ghaeilge. Is

feidir iad sin a dhéanamh trí na gníomhaíochtaí atá luaite faoi na snaitheanna san ábhar

teagaisc agus foghlama.

Comhtháthú na Scileanna

Déantar comhtháthú maidir leis na scileanna i ngach rang msh le linn rang léitheoireachta

bíonn éisteacht i gceist, plé/labhairt ar an ábhar idir láimhibh agus go minic bíonn obair

scríofa i gceist chomh maith. Mar sin bíonn na scileanna éagsula fite fuaite go nadurtha ina

chéile.

I S.N. Baile Tí Dhónaill usaidimid an Ghaeilge chomh minic agus is feidir i rith an lae

múinteoirí sa ranga

ócáidí rialta i rith an lae

teachtaireachtaí

prionta sa timpeallacht

frasaí na seachtaine (Aguisín 2)

paidreacha sna ranganna- Ár nAthair, A Mhuire Mháthair

Amhránaiocht- Amhráin na bhFiann

Téamaí Tá deich dtéama sa churaclam, iad ar fad mar an gcéanna ó naíonaín go rang a sé. Tá baint ag

na téamaí go léir le saol an pháiste agus leis na daoine a ndéanann sé/sí teagmháil leo go

laethúil. Cuirfear na feidhmeanna teanga ina láthair ag baint úsáide as topaicí atá oiriúnach.

Seo a leanas liosta de na téamaí:

Mé Féin

Sa Bhaile

An Scoil

Bia

An Teilifís

Siopadóireacht

Caitheamh Aimsire

Éadaí

An Aimsir

Ócáidí Speisialta

Straitéisí

• Cluichí Teanga/Tomhais • Tascanna agua Fadhbanna

• Drámaíocht • DVD

• Scéalaíocht • Filíocht/Rannta/Dánta

• Idirlíon – suíomhanna oiriúnacha • Clár Idirgníomhach

Modhanna Múinte Is gá ar aon leathan modhanna múinte a úsáid freisin chun freastal ar an páistí os ár gcomhair:

an modh díreach, modh na sraithe, modh na lánfhreagartha gníomhaí, modh closlabhartha,

modh closamhairc, modh na ráite.

An modh díreach: Pictiúir, póstaeir, ábhair dhílis a úsáid chun sainfhoclóir na

dteamaí don léibhéal a mhúineadh.

Modh na sraithe: Sraith abairtí le chéile i bhfoirm scéil a léiriú lé pictiúir nó le

gníomhartha.

Modh na lánfhreagartha gníomhaí: Gníomhartha fisiceacha a úsáid chun brí agus

tuiscint na Gaeilge a leiriú, mar shampla: gníomhamhráin a chanadh, cluichí teanga,

éist agus tarraing.

An modh closlabhartha: Agallamh, éisteacht agus leanúint treoracha, gluaiseacht le

ceol.

An modh closamhairc: Leas a bhaint le pictiuírí, ábhair dhílis mar straitéisí

cúiteacha, mar shampla; focail a aithint ó leideanna a úsáid ó phictíúir,

pictiúirleabhair, leabhair mhóra.

Modh na ráite: Frasaí, nathanna beaga a mhúineadh. ADD

Áiseanna

Seo a leanas na háiseanna atá in úsáid sa scoil chun tacú leis an gcuraclam:

Naíonáin Shóisearacha

Bua na Cainte A Naíonáin Shinsearacha

Bua na Cainte B

Rang a haon

Bua na Cáinte 1

Léigh sa Bhaile 1

Rang a dó

Bua na Cainte 2

Léigh sa Bhaile 2

Rang a trí

Sin É 3

Litrigh É Linn 3

Léigh sa Bhaile 3

Rang a ceathair

Sin É 4

Litrigh É Linn 4

Léigh sa Bhaile 4

Rang a cúig

Béal Beo 5

Léigh sa Bhaile 5

Rang a sé

Béal Beo 6/ Sin É 6

Léigh sa Bhaile 6

Am don Léamh 6

Tá liosta leabhair Gaeilge sa leabharlann againn freisin agus tá siad ar an tseilf so seomra

foirine. (Aguisín 3)

Roghnófar ó am go ham cúpla rud nua a cheannach chun tacú a thabhairt le múineadh na

Gaeilge.

Suímh idirlín

www.ncca.ie/

Googláil ar ‘snas ar scéal’ – Cluichí idirghníomhach

www.saolfaoishraid.ie- Na muppets as Gaeilge

www.spraoi-online.com – Áiseanna Gaeilge

www.seideansi.ie- Scéalta agus cluichí Gaeilge

www.anmuinteoir .ie – E-leabhair ar fheabhas- €20 in aghaidh nabliana

www.robo.ie – Scéalta as Gaeilge

www.leighleat.com – Roinnt scéalta agus dánta

Googláil ar “féasta focal” – Dolch list as Gaeilge

Googláil ar “Bain Súp As” – look at grantadach plean – Acmhainn ghramadaí line

http://www.scoildramaiocht.ie/scripteanna/ - Amharclann léitheoireachta agus scéitsí

drámaíochta

www.gaelchultur.ie –Físeáin cgramadaí- Fis agus foghlaim (R5/6)

Googláil ar “e-leathanach” – Nuacht Reatha atá curtha in oiriúnt do pháistí

www.tearma.ie –Floclóir ar line

www. teanglann.ie – Foclóir agus bunachar gramadaí ar line

www.duolingo.com – Suíomh chun tabhairt faoi Ghaeilge a fhoghlaim – Deas i

gcomhair obair bhaile b’fhéidir nó atá ag tabhairt faoi a

fhoghlaim.

www.piced.info- Póstaeir as Gaeilge a cheannach

www.scoilnet.ie –Áiseanna agus ceachtanna Gaeilge

https://sites.google.com/a/pdst.ie/home/speag-an-ghaeilge-le-spraoi- “Spreag an

Ghaeilge le

Spraoi”

www.molanoige.ie –Duaiseanna Gaeilge

www.cic.ie – Cló-lar Chonnachta- Foilsitheoirí Leabhair

*http://www.nicurriculum.org.uk/microsite/pl/irish/index.asp- Cluichí idirgniomach

http://www.cogg.ie/cluichi-spreag-an-ghaeilge-le-spraoi- Cluichí Clóis

*Irish for Parents – support 4+6pm Mon-Thurs

www.pcsp.ie/

www.scoilnet.ie/

www.teachnet.ie/

http://resources.teachnet.ie/

www.mycjfallon.ie/dashboard/resources

www.theschoolhub.ie/

www.cuplafocal.ie/

www.beo.ie/

www.acmhainn.ie/

www.tg4.ie/

www.foclóir.ie/

www.focal.ie /

www.gael-linn.ie/

www.irishdictionary.ie/

www.gaeilge.ie/

www.gaeilge.ie/angum /

www.forasnagaeilge.ie/

www.leabhar.com/

www.seomraranga.ie/gaeilge

www.anseo.net/

www.bbc.co.uk/irish/

www.tobar.ie/

www.snag.ie/

http://mal.ilearn.ie/

www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/

Gaeilge Neamhfhóirmiúil

Moltar an Ghaeilge a úsáid chomh minic agus is féidir i rith an lae taobh amuigh den

cheacht Gaeilge. Féach ar liosta sa Aguisín 1.

Ócáidí rialta i rith an lae.

Teachtaireachtaí / Paidreacha/ orduithe.

Mar theanga chaidrimh agus mar theanga bhainisteoireachta sa seomra ranga.

Ceist a chur/eolas a thabhairt/cabhair a lorg.

Mothúcháin a léiriú.

Beannú/slán a fhágáil/leithscéal a ghabháil.

Na hamhráin agus na dánta a ba cheart a bheith ar eolas ag na páistí.

Prionta sa timpeallacht: féidearthachtaí – comharthaí.

Seachtain na Gaeilge

Frasaí na Seachtaine

An Ghramadach sa Churaclam Is ar úsáid na Gaeilge mar ghnáth-theanga bheo chumarsáide a leagtar béim sa churaclam

seo. Tá an curaclam bunaithe ar chur chuige cumarsáideach.

Comhtháthú le hábhair eile

Déanfar an churaclam a chomhtháthú chomh minic agus is féidir le hábhar eile:

Corpoideachas, Ceol, Drámaíocht, Reiligiún, srl. Is féidir ábhar amháin nó cúpla ábhar a

roghnú do na rang-grúpaí éagsúla agus frásaí, orduithe, moladh, nó gníomhaíochtaí as

Gaeilge a úsáid le linn na gceachtanna sin chomh minic agus is féidir.

Lá Gaeilge/ Seachtain na Gaeilge

Bíonn lá gaeilge/lá glas againn gach bhlian chun seachtain na gaeile a chéiliuradh. Bíonn trá

na gceist ar siúl ó rang Naí go rang a dó agus ó rang trí go rang sé. Bíonn ceol choirm as síul

chomh maith. Déanann gach rang páirt a glacadh sa cheolchoirm. Déanann siad rannta,

dánta,amhráin, dramaíocht, ceol and damhsa. Éisteann na daltaí le sí scéalta mar shampla, An

Tornapa Mór, An Rí Midas, Cinnín Óir srl. Bíonn cluichí gaeilge as síul, biongo. Cluichí

ranga – Deir Ó Gradaigh, crossfhocal agus cuardach focal. Bíonn Comórtas Talánn as síul í

rang 6. Baineann gach dúinne sport agus taitneamh as an lá.

Doras Gaelige

Cuireann na daltaí a obair gaeilge ar an doras sa halla. Feiseann gach duine a téann isteach sa

scoil an obair sin.

Gaelgóir na Seachtaine

Tugann na múinteoirí trophy don dalta amháin sa rang gach Aoine. Tugann sé/sí an trophy

sin do na dalta a usáideann is mó gaeilge i rith an seachtain.

Cluichí Gaeilge

Imiríonn na daltaí cluichí diffiríocht gaeilge i gcóir 3 noiméad ar dtús don gach ceacht

gaeilge nó i rith an lá. Tá na aiseanna don cluichí sin ar an leathanach ar Aguisín 4.

Pleanáil Eagraíochta

Is curaclam cothrom agus leathan í an Curaclam Teanga na Bunscoile i S.N. Baile Tí

Dhónaill

sa scoil seo, tá tabhacht ag baint le

Atmasféar taitneamheach

Dearcadh na dtuismitheoirí

Comhoibriú leis na dtuismitheoirí

An phobal scoile ar aon intinn faoi úsáid na Gaeilge

Comhtháthú idir na ceithre scil teanga

Raon modhanna múinte

Feidhmeanna teanga riachtanach

Téamaí comhtháite le chéile i dtascanna agus i gcluichí spreagúla

An Ghaeilge neamhfhoirmiúl ag tabhairt taca le foghlaim an Gaeilge foirmiúil

An Ghaeilge mar theanga theagaisc

Leanúnachas ó rang go rang sna hábhar teagaisc agus foghlama, sna feidhmeanna

teanga agus an ghramadach

Tús na Léitheoireachta

Pléanáil an Mhúinteora

Is rud an-tábhachtach é go mbainfeadh an múinteoir úsáid as tréimhsí an cheachta,

réamhchumarsáid, cumarsáid agus iarchumarsáid. Ullmhaíonn gach múinteoir clár oibre dá

rang féin bunaithe ar na cuspoirí dá rang. Coiméadtar cúntas ins an Cúntas Míosuil ar an

obair a deintear sa rang.

Éagsúlacht Cumais

Déanfar freastal ar éagsúlacht cumais na bpáistí trí úsaid a bhaint as gníomhaíochtaí agus

tascanna éagsúla m.sh: mím, líníocht, gníomh, ceist a chur, comhrá, leidchártaí, cluichí,

teanga shimplí, teanga níos casta, beannachtaí, ceol agus damhsa. Beidh feagracht ag an oide

feabhais a úsáíd leis na daltaí chomh maith fresin.

Tá díolúine ón Gaeilge ag páistí áirithe, tá liosta san oifig.

Measúnú

Dírbheathú an mhúinteora.

Tascanna agus trialacha deartha an múinteoir.

Bailiúchán d’obair agus do thionscadail an pháiste.

Cumas na bpáistí in úsáid na Gaeilge mar gnáth theanga chumarsáide; measúnú ar na

scileanna cumarsáide, éisteacht, labhairt, léitheoireacht agus scríbhneoireacht.

Is ar chumas an pháiste agus ar an méid atá sí in ann a thuiscint, a rá, léamh nó a

scríobh atá an bhéim agus ní ar an easpa cumais.

Obair Bhaile

De gnáth tugtar obair bhaile chun treisiú a dhéanamh ar an obair a déantar sa rang. Bíonn an

obair réamh-ullmhaithe sa rang sa tslí go mbíonn sé indéanta. Bíonn litriú le foghlaim ag na

daltaí ó rang 2 -rang 6 gach oíche.

Uaireanta eile bíonn tascanna eile ag na paistí, dán a fhoghlaim, frásaí, crossfhocail, giota/

alt/ scéal/ aiste a chriochnú, eolas a fháil ó thuismitheoirí faoi stair na h-áite, logainmneacha

agus bailte fearainne 7rl.

Forbairt Foirne

D’fhreastal gach múinteoir sa scoil ar na cúrsai inseirbhise i leith na Primary Language

Curriculum. Pléimíd acmhainní agus teacsanna go rialta sa scoil. Déanaimíd gach iarracht ar

bheith suas chun dáta leis na smaointe is nua aimsirí tré iniuchadh a dhéanamh ar

www.pdst.ie, chun scéimeanna agus pleananna a scrúdú. Tá sé leagtha amach ag an mbord

bainistíochta go bhfuil Gaeilge ag gach múinteoir atá a bhfostu acu.

Tuismitheoirí agus an Ghaeilge

Cuireann an scoil eolais ar fáil do na tuismitheoirí chun tacú le foghlaim a gcuid páistí, m.sh.

rannta/dánta/frásaí na seachtaine le litir cumarsáide ó gach rang. Liostaí frásanna/foclóir le

cur abhaile ag tús na bliana nó i rith den bhliain. Spreagann na múinteoirí na páistí chun

féachaint ar clár oiriúnacha ar TG4 m.sh. cluichí iománaíochta.

Comhionannas

Tugtar seans do gach páiste sa scoil páirt a ghlacadh sa rang Gaeilge agus ins na h-imeachtaí

cultúrtha. Déantar deimhin de nach gcailleann aon pháiste an rang Gaeilge lá i ndiaidh lae.

IT agus an Ghaeilge

ls féidir teicneolaíocht an eolais agus na cumarsáide a úsáid i múineadh agus i bhfoghlaim na

Gaeilge. Tá cleachtadh ag páistí ar an ríomhaire agus is féidir leo an áis seo a úsáid chun

cluichí a imirt nó chun teacht ar eolas, graificí nó léarscáileanna trí scimeáil ar an idirlíon

agus an t-eolas a thraschur agus a úsáid i bhfoghlaim na Gaeilge.

Tá greasáin Ghaeilge ar féidir le páistí eolas a fháil uathu, agus d'fhéadfaí ceangal a

dhéanamh le léitheoireacht fheidhmiúil na Gaeilge chomh maith le cur le heolas an pháiste. ls

féidir éisteacht le múinteoir Gaeilge sa seomra ranga fíorúil agus glórtha difriúla a chloisteáil

trí úsáid na teicneolaíochta sin.

Is saoráid fhiúntach é an ríomhaire pearsanta i bpróiséas na scríbhneoireachta. Is féidir é a

úsáid mar áis chun píosa scríbhneoireachta a chur in eagar agus a leagan amach go

slachtmhar.

Critéir Rathúlachta

Cúntais garbha á coimeád ag gach múinteoir ranga

Aiseolas ó mhúinteoirí faoin méid Gaeilge atá in úsáid sa rang/sa scoil

Atmasféar Gaelach sa scoil – an bhfuil sé á neartú againn? Fianaise?

Aiseolas ó thuismitheoirí

Rólanna agus Freagracht

Tabharfaidh an príomhoide, misneach agus muinín do gach éinne. ‘Sé/sí an múinteoir ranga

atá i bhun gnó in a rang féin. Is faoi / fúithi atá sé spriocanna áirithe a leagadh síos agus na

páistí a mhealladh is a mholadh chun a ndícheall a dhéanamh.

Spriocdhátaí leis an bplean a chur i bhfeidhm

Meánfomhair ‘O2.

Athbhreithniú

Gnéíthe den phlean do réir mar is gá i mí Feabhra 2017 bhí plé idir na múinteoirí agus duirt

gach duine go bhfuil said sásta leis an plean. Athbhreithniú ag cruinnithe foirne ag deireadh

na scoilbhliana 2017.

Daingniú agus Cumarsáid

Tá an phlean faofa ag an mBord Bainistíochta Mí Feabhra, 2017. Tá cóip don phlean scoile

ag gach múinteoir sa Dropbox agus ceann san oifig an Príomhóide.

Aguisín 1

Feidhmeanna Teanga: Catagóir: Caidreamh sóisialta a dhéanamh

Ba chóir go gcuirfí ar

chumas an pháiste

Naíonáin Ranganna 1 agus 2 Ranganna 3 agus 4 Ranganna 5 agus 6

beannú do dhuine

Dia duit.

Dia is Muire duit.

Tá fáilte romhat.

Dia duit a mhúinteoir, a

athair srl

Dia daoibh.

Dia is Muire

duit/daoibh.

Conas atá tú?

Dia is Muire duit.

Dia is Muire duit is

Pádraig.

Dia is Muire daoibh.

Dia is Muire duit/daoibh is Pádraig.

slán a fhágáil

Slán. Slán anois.

Slán go fóill.

Slán agus go raibh

maith agat.

Slán tamall.

Slán abhaile.

Slán agus go n-éirí an bóthar leat.

Feicfidh mé tú/sibh níos déanaí/amárach.

glaoch ar dhuine

A mhúinteoir.

Tar anseo.

A athair.

A Mháire

A Sheáin

A fhreastalaí.

A dhuine uasal.

A bhean uasal.

aird a lorg

An bhfuil sibh ag

éisteacht? Tá/Níl

Tar anseo.

Gabh mo leithscéal.

An bhfuil sibh

réidh/ullamh? Tá/Níl

Nóiméad amháin más é

do thoil é.

Éistigí.

An féidir liom labhairt leat /ar feadh

nóiméad / rud éigin a fháil

bualadh le duine

An bhfuil tú go maith? Conas atá tú? go maith.

Tá mé tinn. srl

Aon scéal nua.

cur in aithne

Seo é / í. Seo x.

Sin X.

comhghairdeas a

dhéanamh

Maith an buachaill.

Maith an cailín.

Lá breithe sona duit. Maith thú. Comhghairdeas.

comhbhrón a

dhéanamh

Á.

Tá brón orm.

Mí-ádh. Deanaim comhbhrón leat. Beidh lá eile

agat/agaibh.

Catagóir: Dul i gcion ar dhuine nó ar dhaoine eile

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an

pháiste

Naíonáin Ranganna 1 agus 2 Ranganna 3 agus 4 Ranganna 5 agus 6

Cead a lorg, a thabhairt, agus a

dhiúltú

Leithreas más é do

thoil é?

An bhfuil cead agam

dul amach / dul go dtí

an leithreas? Tá/Níl.

An bhfuil cead agam x a fháil/

mo lámha a ní/bior a chur ar

mo pheann luaidhe?

Tá / Níl. Ceart go leor.

Brostaigh. Ar aghaidh leat.

Níl cead agat x a fháil.

An bhfuil cead agam

an fhuinneog a

oscailt/an doras a

dhúnadh? Tá / Níl.

Fan go fóill.

An bhfuil cead

agam teacht

isteach / bheith ar

dtús?

buíochas a léiriú Go raibh maith agat. Go raibh míle maith agat. Míle buíochas.

smaoineamh a chur chun cinn

An féidir linn …….?

An bhfuil cead againn …..?

Cén fáth nach féidir

linn x a dhéanmh?

Cad mar gheall ar

….?

iarradh ar dhuine rud éigin a

dhéanamh

Dún an doras.

Seas sa líne. Croch

suas do chóta.

Suigh síos / seas suas.

Stop. Faigh, tabhair

dom, déan, ná déan.

Oscail do leabhar.

Cuir an x ar an mbord.

Faigh an leabhar….

Tóg amach X….

Pioc suas na páipéir.

Glan an clár bán

Suígí síos.

Seasaigí suas.

Tógaigí amach na

leabhair,

Déanaigí …… Bigí

………

Téigi …….

duine a ghríosadh

Lean ort.

Ar aghaidh leat.

magadh faoi dhuine

Ná bí ag pleidhcíocht Ar chuala tú an

scór?

cuireadh a thabhairt, a dhiúltú,

glacadh leis nó fiosrú faoi

Ar mhaith leat teacht

go dtí mo theach, mo

chóisir srl. Ba/Níor

mhaith liom. Cá

mbeidh sé ar siúl? Cén

t-am? Cén dáta / lá?

Ní féidir liom mar

……..

An dtiocfaidh tú

go dtí … ?

Tiocgaidh / Ní

thiocfaidh. Go

raibh maith agat

don chuireadh /

ach ní féidir liom

dul mar ……

foláireamh a thabhairt do dhuine Bí ag siúl.

Ná bí ag rith.

Ná bí ag caint.

Tóg go bog é.

Ná bí ag pleidhcíocht.

Bí/ bígí curamach

Ná bígi ag x.

Ná bígí ag x nó

………..

Bí/bígí curamach.

Tabhair aire.

Déan diefir/

Brostaigh é

stádas a fhógairt nó a cheistiú Is mise an duine is

fearr sa rang.

Conas atá tú ?

maíomh Tá mé go maith ag _. Tá mé go hiontach ag __. An bhfaca tú é sin? Is mise an duine is

fearr / ag ___.

dúshlán duine a thabhairt

Ní feidir leat é sin a

dhéanamh.

Geallaim duit

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an

pháiste

Naíonáin Ranganna 1 agus 2 Ranganna 3 agus 4 Ranganna 5 agus 6

Ní thuigim Ní thuigim.

Cé mhéad atá air?

Ní feidir liom é a

dhéanamh.

An féidir leat cabhrú

liom?

Cad is brí le x ?

Conas a deireann tú

/ a déarfá?

easpa tuisceana a léiriú

Litrigh x más é do

thoil é.

Cén Ghaeilge atá ar x

?

Conas a litríonn tú

?

cabair a lorg

Abair é sin arís más é

do thoil é.

Abair é go mall le

do thoil.

Catagóir: Dearcadh a léiriú agus a lorg

Ba chóir go gcuirfí ar

chumas an pháiste

Naíonáin Ranganna 1 agus 2 Ranganna 3 agus 4 Ranganna 5 agus 6

eolas nó aineolas, cuimhne

nó easpa cuimhne a léiriú

agus fiosrú fúthu

Tá/níl a fhios agam.

An bhfuil a fhios agat?

An cuimhin leat?

Is/ní cuimhin liom.

Níl a fhios agam cá

bhfuil …..

Níl a fhios agam cé a …

An bhfuil aithne agat ar an

duine seo? Tá / Níl.

cinnteach, éiginnteacht,

féidearthacht a léiriú,

fiosrú fúthu

Tá / Níl

‘Sea / Ní hea

Tá / Níl mé cinnte.

An bhfuil tú cinnte? Tá /

Níl

Ca bhfuil an x?

Níl mé cinnte. B’fhéidir go

bhfuil sé …

leibhéal dóchúlachta a

léiriú agus fiosrú faoi

is dócha

gan amhras

is féidir

gan seans

Cá bhfuil Sinéad?

Is dócha go bhfuil sí

tinn.

B’fhéidir go bhfuil sé san

ospidéal / tinn.

An mbeidh sé anseo / an

bua againn an dóigh leat?

Beidh gan dabht / gan

amhras.

Níl /Tá mé cinnte.

taitneamh nó easpa

taitnimh a léiriú

An maith leat?

Is/ní maith liom.

Is breá liom.

Is fuath liom.

Is fearr liom.

Ar mhaith leat?

Ba/níor mhaith liom.

Is fearr liom x ná y.

An dtaitníonn _ leat?

Taitníonn / Ní thaitníonn.

B’fhearr liom x ná y.

Mianta a léiriú nó fiosrú

fúthu

An bhfuil sé go deas /

maith?

Tá / Níl.

Ar mhaith leat milseán?

Ba mhaith liom / Níor

mhaith liom.

Ba mhaith liom x.

Ar mhaith leat éisteacht

leis an dlúth dhiosca?

Ba mhaith liom.

Ba mhaith liom deoch a

fháil / leabhar a léamh /

leabhar nua a cheannach /

dul ag snámh / dul amach

ag súgradh. Ar mhaith leat?

Cad ba mhaith leat a

dhéanamh?

rogha a léiriú agus fiosrú

fúithi

Is fearr liom x.

Cé acu is fearr leat?

Is fearr liom x ná y. Cé acu ab fhearr leat …?

B’fhearr liom x ná y.

leithscéal a ghabháil Tá brón orm. Gabh mo leithscéal.

sásamh nó míshásamh a

léiriú nó fiosrú fúthu

Go maith! Go deas! Go dona! Tá / Níl sé sin go maith /

go dona.

Cad a cheapann tú?

Ar fheabhas / go dona.

An bhfuil sé seo go maith

(an dóigh leat) ?

Tá / Níl

aontú nó easaontú le

ráiteas

Tá / Níl Is ea. / Ní hea

Fíor / bréagach

Briathra dearfa agus

diúltach san Aimsir

Chaite msh Bhris / Níor

bhris. Tá / Níl an ceart

agat.

Aontaím / Ní aontaím An

naontaíonn tú?.

Tá sé sin fíor / bréagach.

Níl sé sin fíor.

ábaltacht nó easpa

abaltachta a léiriú

Is féidir liom.

Ní féidir liom.

An feidir leat x?

An féidir leat x? Is féidir liom leadóg a

imirt / sacar a imirt.

An bhfuil tú in ann…..?

Tá /Níl. Tá mé in ann

…. Níl mé in ann …..

Is féidir liom x a scríobh / x

a dhéanamh / x a bhriseadh

srl.

séanadh

(An raibh tú ag gaire?)

Ní raibh.

(An bhfaca tú ?) Ní fhaca.

(Ar chuala tú?) Níor

chuala.

(Ar thóg tú?) Níor thóg.

(Ar fhág tú?) Níor fhág.

(Ar bhris tú?) Níor

bhris.

(Ar bhuail tú?) Níor bhuail

(Ar chaill tú?) Níor chaill.

maithiúnas a léiriú

Tá brón orm.

Ceart go leor.

Tá go maith.

Tá sé ceart go leor.

Tá brón orm, ní fhaca

mé tú. Tá brón orm, ní

raibh a fhios agam go

raibh tú ansin.

Ní raibh a fhios agam gur

leatsa é.

tacaíocht a léiriú

Maith thú. Go deas. Go

maith. Tá tú an-mhaith.

Ar fheabhas. Go hiontach.

Go breá. Maith sibh.

Lean ar aghaidh. Tá sé sin

go maith.

Beidh tú go breá – ar

aghaidh leat.

díomá a léiriú

Tá díomá orm. Is mór an trua é.

dóchas a léiriú

Beidh tú ceart go leor. Tá súil agam… Tá suil agam go dtiocfaidh

sé/sí.

Táim ag súil go mór le …

ligean air/uirthi

Tá tinneas cinn / tinneas

fiacaile orm. Tá pian i mo

bholg / i mo chluas / i mo

cheann.

Féach, is feidir liom

eitilt. Is x mé.

Is féidir liom ……

Táim ag ligean orm gur x

mé.

scéalta a chumadh nó a

insint

Bhí … Thit … D’ith …

D’ól… Fuair …..

Ar maidin …. Inné …….

Lá amháin ……

Dé Sathairn seo caite …

Aréir …. Arú inné …

Anuraidh … Ar dtús …

Ansin …. Tar éis tamaill …

faoi dheireadh / ar deireadh

léiriú gur gá nó nach gá

rud éigin a dhéanamh agus

fiosrú faoi

An bhfuil orm/orainn é

seo a dhéanamh?

Tá / Níl

Tá ort / oraibh x a

dhéanamh anois.

Tá orm dul abhaile anois

mar ……

Caithfidh mé dul a

chodladh go luath mar ..

Caithfidh mé éadai nua a

cheannach mar …./ m’obair

bhaile a dhéanamh nó ….

Catagóir: Eolas a thabhairt agus a lorg

Ba chóir go gcuirfí

ar chumas an

pháiste

Naíonáin Ranganna 1 agus 2 Ranganna 3 agus 4 Ranganna 5 agus 6

Aithint

Peann

Sin peann.

Is liomsa é.

Is madra mór é sin. Cailín / buachaill an-

mhaith / an-deas / dána is

ea é/í.

Teach trí stór atá ann.

tuairisciú

Anseo / as lathair

Tá sé/sí tinn, sa bhaile, as

láthair.

Níl sé/sí anseo.

Tá cnag ar an doras.

Tá Liam dána / ag ithe /

ag troid.

Tá an leabhar ar an

mbord.

Tá sé fliuch, fuar, te.

Tá an ghrian ag

taitneamh.

Tá sé/sí ag an bhfiaclóir /

i seomra eile / san

ospidéal.

Thit sé sa chlós.

Bhí…………

Chuaigh …….

Tá / Bhí X ag troid sa

chlós.

Tá x ag ithe an lóin.

Thug San Nioclás x dom.

Inniu an Luan / Máirt /

Céadaoin / Déardaoin /

Aoine.

Chonaic mé é/í ar maidin.

Níl a fhios agam cá bhfuil

sé/sí. Beidh sé ar ais

amárach.

Tá beirt – deichniúr as

láthair.

Chuala……

D’ith mé / d’ól mé …….

Chuaigh ……..

Tá sé tirim / ag cur baistí /

ag cur sneachta / arís /

anois.

Beidh an cluiche ar siúl ar a trí

a chlog amárach.

B’fhéidir go bhfuil sé/sí ……

Beidh mé ag dul go dtí ….

Rachaidh mé …

Ceannóidh mé…….

teachtaireacht a

thabhairt

Seo duit an leabhar

/cóta….

Seo nóta duit ó ……

Tá Niamh tinn.

Tá cóta nua ag x.

Tá litir agam duit ó …..

Ní bheidh mé ar scoil

amárach. Beidh mé ag dul

go dtí an fiaclóir ar a 10 a

chlog. Ní bheidh x ar

scoil go dtí an x mar tá

sé/sí tinn.

Beidh an bus déanach inniu.

Glaofaidh mé ort/oraibh nuair a

bheidh sé in anseo.

ceartú

Ná bí ag _. Ná déan é sin.

Ní hea, is liomsa é.

Ní liomsa é – tá mo chóta

gorm.

Ná caith páipéir sa chlós.

Ní leatsa é – is liomsa é.

Ná bígí ag pleidhcíocht.

Thug sé dom é.

ceisteanna a chur

agus a fhreagairt

An bhfuil cead agam dul

amach / dul go dtí an

leithreas? Tá / Níl.

Cá bhfuil x?

Sa chlós / sa seomra / sa

leithreas / sa chófra / sa

bhosca.

An bhfuil sé (dathanna /

gníomhaíochtaí) ?

An bhfuil tú tinn?

Tá /Níl.

Cad atá sa _?

Cé hé / hí sin?

Cad é sin?

An leabhar é? Ní hea /

Sea.

Ar ith/ól tú?

D’ith mé / níor ith mé.

D’ól mé / níor ól mé.

Cad/céard a tharla?

Cé leis é seo?

Ar thóg, thit, bhris,

chuala, tháinig?

An raibh, bhfaca,

ndeachaigh, ndearna ?

Cén dath atá ar an X?

Cathain? (laethanta na

seachtaine – inné, ar

maidin, ag am lóin)

Conas?

Cén t-am? (uair)

Cé mhéad?

Cad is ainm duit?

Cén aois tú?

Cen rang ina bhfuil tú?

Ceisteanna le briathra ón

Aimsir Chaite, Aimsir

Láithreach, (dearfach

agus diúltach).

Cad is dóigh leat?

Cén t-am? (leathuair tar

éis, ceathrú tar éis,

ceathrú chun)

Cén fáth? Mar ………..

Ceisteanna le briathra ón

Aimsir Fháistineach (dearfach

agus diúltach).

Cad é do thuairim?

Is dóigh liom go / gur …….

Cén sort /saghas?

Cén praghas?

Meas tú?

Catagóir: Struchtúr a chur ar chomhrá

Ba chóir go gcuirfí

ar chumas an

pháiste

Naíonáin Ranganna 1 agus 2 Ranganna 3 agus 4 Ranganna 5 agus 6

oscailt

Ar chuala tú?

Tá an lá go hálainn / go

dona / fliuch / fuar / go

deas.

Tá tú ag obair go crua /dian.

féincheartú

Ó, gabh mo leithscéal, tá

brón orm ….

Ní hea ach ……

Ní anois ach níos déanaí /

níos luaithe / ag am …..

Fan go bhfeicfidh mé.

cur síos a

dhéanamh céim ar

chéim

Ar dtús….. Ansin ………

Tar éis tamaill …….. Leis

sin

Níorbh fhada ……. Ar

deireadh …..

coimriú

….. agus is mar sin a

tharla.

Sin, sin.

…. agus mar sin / dá bhrí sin /

dá bharr ní bheidh sé ar scoil.

deireadh a chur le

comhrá

Sin é.

Ceart go leor mar sin.

Tá deifir orm anois.

Tá orm imeacht. (mar)

Caithfidh mé imeacht.

Beidh mé ag caint leat arís.

Feicfidh mé arís / amárach /

níos déanaí thú.

Aguisín 2

Frásaí na Seachtaine:

Dia Duit / Dia is Muire duit.

Conas atá tú? Tá mé go maith go raibh maith agat.

Slán a pháistí, slán a mhúinteoir.

An bhfuil cead agam _______?

Gabh mo leithscéal.

Más é do thoil é.

Go raibh maith agat.

An clog más é do thoil é.

Tá fáilte romhat.

Tá mé anseo.

Níl sé/sí anseo.

Nigh do lámha. Nífidh mé ______.

Tá brón orm.

Cé leis é/í? Is liomsa é/í.

Níl a fhios agam.

Nollaig Shona duit.

Dul Siar

Cén t-am é?

Faigh ___ / Seo duit ___.

Bí cúramach.

Pioc suas.

Cad/Céard é sin? Sin ___.

An maith leat ___? Is / ní maith liom.

Breithlá shona duit.

Conas atá sibh? Táimid ____.

Brostaigh ort.

An dtuigeann tú? Tuigim / Ní thuigim.

Oscail ___ / Dún ___. Osclóidh mé / Dúnfaidh mé.

Cáisc shona duit.

Cén ghaeilge atá ar ____?

An féidir liom/leat? Is / Ní féidir.

Tá an lá _______; te, fuar, fliuch srl..

Tabhair dom _____.

Aguisín 3

Leabhar Gaeilge sa Scoil

Rás Na Seilidi

Na Tri Mhuicin

An Sionnach Glic agus an

Chircin Rua

Sciob Salach

Eoin ar an teilifis

Deir an Cat

Sciob agus an Cat

Ar Maidin

Mo Chuid Oibre

Daideo ag Siopadoireacht

Seomra Nua

Na Tri Bhear

Stop an Bus!

Mo Phictiur

Broga Chait

Corais Taistil

Eadai

Ce ata ag caint?

Sciob Dana

Nuair a thagann Crubach

Cochaillin Dearg

An Fear Sneachta

Dean Eitleog

Ag an Zu

Ba mhaith Liom….

Thoma agus Eithne a

ngleasadh fein

Muscail!

An tUllord

Pipin, Gragalai agus an

Naionan Mor

An Filimeala

Madrai

Carranna

An Aimsir

Na Seasuir

Crann

Anmhithe Feirme

An Speir Istoiche

Ag Sugradh ar an Tra

Faery Nights Oicheanta Si

Fiacla Mhamo

An Sionnach Sleamhain

An Diabhal Agus An

Baille

Cuimhneachan 1916-1966

Hamad and Buachaill

Murach

Katla an Cailin Ungarach

Mads agus Millalik

An Chearc Agus an Ubh

Sheaclaide

Tairseach

Amaidin An Piscin Ar An

Rinc Scatala

Mairin Sa Sorcas

An tOllamh Agus An

Luchog

Pianta Fais Aghaidheanna

Fidil

Scealta Aoibhnis

Leadai an Leipreachan

Leisciuil

Broga An tSiog Phoist

Bliain na dTroll

An T-Iasc Ildathach

Na Daoine Maithe

An Maicin Cliste

An Garbhan

Na Cailleach Granna

Una, An Bhion De

An Ubh Chaillte

An Tain

Dubh Agus Breac

Gabhra Na nAdhrac Orga

Liam agus Bridin Cois

Farraige

Sceal Na Nollag

Feichin Francach

Breagain Dhaidi Na

Nollag

Liam Agus Bridin sa

Bhriotain

Athas

Naomh Brid agus an

Madra Rua

An Dochtuir Dan

Ta Me I Mo Chodladh

Patruin