1.

โรคระบบทางเดินอาหาร โรคทองรวง0

2. โรคทองผูก

3. โรคกระเพาะอาหาร0

4. นิ่วในถุงน้ําด0ี

1. โรคทองรวง 0

เม่ือไรจึงจะเรียกทองรวง

หมายถึงการท่ีถายอุจาระเหลว หรือเปนน้ํามากกวา 3 ครั้งตอวันหรือถายเหลวมีเลือดปนเพียง 1

ครั้งใน 24 ช่ัวโมงโดยท่ัวไปอาการทองรวงมักหายไดเองใน 2-3 วันโดยท่ีไมตองรักษา ถาเปน

นานกวานั้นตองมีปญหาอ่ืน ทองรวงทําใหเกิดผลเสียคือรางกายขาดน้ํา ซ่ึงถาเปนมากอาจจะ

อันตรายถึงกับเสียชีวิตได

ประวัติท่ีตองเตรียมกอนพบแพทย

• อยูในแหลงท่ีมีน้ําทวมหรือไม

• อยูในแหลงท่ีมีการระบาดหรือไม

• การเดนิทาง

• ประวัติการรับประทานอาหาร

• ยาท่ีรับประทานอยูโดยเฉพาะยาปฎิชีวนะ

• โรคประจําตัว

สาเหต ุ

สาเหตุท่ีพบบอยๆ คือ

• การติดเช้ือแบคทีเรีย ซ่ึงเกิดจากการรับประทานอาหารและน้ําท่ีไมสะอาด ไดแกเช้ือ บิดไม

มีตัว Shigella,ไขไทฟอยด Salmonella,เปนตน

• การติดเช้ือไวรัส ไดแก rotavirus, Norwalk virus

• การติดเช้ือพยาธ์ิ เชน Giardia lamblia, Entamoeba histolytica

• จากแพอาหาร และนม

• จากยา เชน ยาลดความดนั ยาปฏิชีวนะ ยาระบาย

• โรคลําไสมีการอักเสบ

อาการของโรคทองรวง

ผูปวยโรคทองรวงจะมีอาการ แนนทอง ปวดทอง คล่ืนไสอาเจียน และถายบอย โรคทองรวงถา

เปนนานกวา 3 สัปดาหเรียกเรื้อรัง ถาหายภายใน 3 สัปดาหเรียกทองรวงเฉียบพลันโดยมากเกิด

จากเช้ือ แบคทีเรีย และเช้ือไวรัส อาการท่ีทานจะตองสังเกตและแจงแกแพทย

• ระยะเวลาท่ีเจ็บปวย

• อาการคอยเปนหรือเปนมากทันที

• จํานวนครั้งท่ีถาย ลักษณะอุจาระ

• อาการปวดทอง อาเจยีน

• ไข

โรคทองรวงในเด็ก

สาเหตุของโรคทองรวงในเด็กท่ีพบบอยไดแกการติดเช้ือไวรัส Rotavirus ซ่ึงใชเวลา 5-8 วันจึง

หาย นอกจากนั้นยังเกิดจากเช้ือแบคทีเรีย ,จากยา เปนตน การใหยาจะใหเหมือนผูใหญไมได เด็กท่ี

ถายเหลว 1 วันก็ทําใหเกิดการขาดน้ําได ควรพาเด็กพบแพทยเม่ือมีอาการดังตอไปนี ้

• อุจาระมีหนอง หรือเลือด

• ไขมากกวา 38 ํ

• อาการไมดีขึ้นใน 24 ช่ัวโมง

• มีอาการของขาดน้าํ

อาการขาดน้ํามีอะไรบาง

• หิวน้ําบอย

• ปสสาวะลดลง

• ผิวหนงัแหง

• ออนเพลีย

• เวียนศีรษะ

• เวลาเปล่ียนจากทานอนเปนยืนจะมีอาการหนามืดเปนลม

ในเด็กอาจจะสังเกตอาการขาดน้ําไดจาก

• ปากและล้ินแหง

• ไมมีน้าํตาเวลารองไห

• ไมมีปสสาวะมากกวา 3 ช่ัวโมง

• แกมตอบ ทองแฟบ ตากลวง

• ไขสูง

• รองกวน

• ผิวแหง

ถาหากมีอาการของการขาดน้าํควรพบแพทยทันที

เม่ือไรควรไปพบแพทย

• เม่ือมีอาการทองรวงนานเกิน 3 วัน

• มีอาการปวดทองอยางมาก

• มีไขมากกวา 38.5 ํ

• มีเลือดในอุจาระ หรืออุจาระดํา

• มีอาการขาดน้าํ

แพทยจะตรวจอะไรบาง

• ตรวจอุจาระ และเพาะเช้ือจากอุจาระ

• ตรวจเลือดเพ่ือหาสาเหตุ

• ใหงดอาหารท่ีสงสัยวาจะแพ เชน นม ขนมปง

• สองกลองดูลําไสใหญเพ่ือหาสาเหตุ [sigmoidoscopy,colonoscopy]

การรักษา

หลักการรักษาคือปองกันการขาดน้ําโดยการไดรับ ORS วิธีการเตรียม

• เตรียมน้ําตมสุก เ ขวด

• เทน้ําตมสุกลงในแกว 1 แกว

• เตมิผงเกลือแร ORS ลงในแกว คนจนละลาย

• เทน้ําท่ีละลายเกลือแรลงในขวด

• ดืม่ตามฉลากขางซองกาํหนด

หรืออาจจะเตรียมน้ําเกลือแรเองไดโดย

• ผสมเกลือ 3.5 กรมั ผงฟู 2.5 กรัม เกลือ potassium chloride 1.5 กรัมผสมน้ํา 1 ลิตร

ยาท่ีทําใหหยุดถายไมแนะนําเนื่องจากทําใหหายชา

2. โรคทองผูก

ภาวะทองผูกเปนอยางไร

ไมมีตัวเลขแนนนอนวาคนปกติควรจะถายกี่วันครั้งหรือวันละกี่ครั้ง เนือ่งจากความถ่ีของการถาย

ขึ้นกับ ปริมาณอาหารท่ีรับประทาน ชนดิของอาหารท่ีรบัประทาน รวมท้ังการออกกาํลังกาย โดย

เราถือวาถาถายนอยกวา 3 ครั้งตอสัปดาห และถายลําบาก อุจาระแข็งเราจัดเปนทองผูก

การแกไขภาวะทองผูก

1. รบัประทานอาหารท่ีมกีากหรอืใยอาหารใหมาก กากอาหารจะพบมากในผัก ผลไม และ

ธัญพืช กากและใยอาหารจะทําใหอุจาระนุม ควรหลีกเล่ียงอาหารท่ีไมมีกาก เชน ครีม เนย

เนื้อ มันทอด

2. ดื่มน้ํา น้ําผลไม และน้ําผักใหมาก น้ําจะทําใหอุจาระนุมและออกงายไมควรดื่มกาแฟ และ

แอลกอฮอลเนื่องจากจะทําใหอุจาระแหง

3. ออกกําลังกายเปนประจําจะทําใหระบบขับถายดีขึ้น โดยอาจจะใชเดินวันละ 20-30นาที

4. เวลาเขาหองน้ําอยารีบเรงจนเกินไป ใหเวลากับการขับถายบาง

5. ใชยาระบายตามแพทยส่ังและใชเทาท่ีจําเปน ผูปวยสวนใหญถาปฏิบัติตัวดีก็หายเองได

โปรดปรึกษาแพทยในการเลือกใชยาระบาย

6. หากทานใชยาประจําโปรดปรึกษาแพทยเพราะยาบางชนิดอาจจะทําใหเกิดอาการทองผูก

เชน แคลเซียม ยาลดกรด ยาแกปวดบางชนดิ ยาขบัปสสาวะ

3. โรคกระเพาะอาหาร 0

โรคกระเพาะอาหารหมายถึงภาวะท่ีมีแผลเยื่อบุกระเพาะและลําไสถูกทําลายถึงแมวาจะ

เรียกวาโรคกระเพาะแตสามารถเปนไดท้ังท่ีกระเพาะและลําไส วาถาเปนเฉพาะเยื่อบุกระเพาะ

เรียก gastritis แตถาเปนแผลถึงช้ันลึกmuscularis mucosa เรียก ulcerถาแผลอยูท่ีกระเพาะเรียก

gastric ulcerถาแผลอยูท่ีลําไสเล็กเรียกduodenal ulcer โรคกระเพาะพบไดทุกวัย

สาเหตุของโรคกระเพาะอาหาร

สาเหตุของการเกิดโรคกระเพาะมีมากมายแตเช่ือกันวาสาเหตุสวนใหญเกิดจากมีกรดใน

กระเพาะอาหารมาก และเยื่อบุกระเพาะอาหารออนแอลง

1. เช่ือโรค Helicobacter pylori

เปนเช้ือรูปแทงติดสีน้ําเงิน มีความสามรถอยูในสภาวะกรดไดด ี

2. สาเหตุท่ีกระเพาะอาหารมีกรดมากขึ้น เกิดขึ้นเนื่องจากส่ิงตอไปนี้กระตุนใหกรดหล่ังมาก

• กระตุนของปลายประสาท เกิดจากความเครียด วิตกกังวลและอารมณ

• การดื่มแอลกอฮอล ไดแก เหลา เบียร ยาดอง

• ชา กาแฟ และน้ําดื่มท่ีมี Caffeine จะทําใหกรดหล่ังออกมามาก

• การสูบบุหรี่ เนื่องจากบุหรี่ทําใหเกิดการหล่ังกรดออกมามาก

• การกนิอาหารไมเปนเวลา

• ภาวะท่ีมีกรดหล่ังออกมามาก เชนโรค Zollinger-Ellisson syndrome กรดท่ีหล่ังออกมามาก

จะทําลายเยื่อบุกระเพาะอาหารทําใหเกิดแผลในกระเพาะอาหาร

3. มีการทําลายเยื่อบุกระเพาะอาหาร เกิดจาก

• การกินยาแกปวด ลดไข แกปวดกระดูก ปวดกลามเนื้อ ยาชุดท่ีมีแอสไพริน และยาส

เตียรอยด ยาลูกกลอนตางๆโดยเฉพาะสารท่ีระคายกระเพาะ เชน ยาแกปวดกลุม NSAID

แมววาจะใหยาโดยการฉีดหรืออมใตล้ินก็มีโอกาสเกิดแผลท่ีกระเพาะ เนื่องจากนี้จะไป

กระตุนใหเกิด cyclooxigenase II (Cox II) ซ่ึงจะทําใหเกิดการอักเสบท่ีกระเพาะ

• การกินอาหารเผ็ดจัด และเปรี้ยวจัดจากน้ําสมสายชู

• การดื่มแอลกอฮอล ไดแก เหลา เบ้ีย ยาดอง

4. ประวัติเปนโรคกระเพาะในครอบครัวหากครอบครัวไหนมีโรคกระเพาะ คนในครอบครัว

นั้นก็จะมีโอกาสเกิดโรคกระสูง

Helicobacter pylori (H. pylori) คืออะไร

เปนเช้ือแบคทีเรียท่ีเปนสาเหตุท่ีสําคัญของผูปวยโรคกระเพาะ เช่ือวาติดตอโดยการรับประทาน

อาหาร และน้ํา เช้ือจะทําลายเยื่อบุ และฝงตัวท่ีกระเพาะอาหาร กรดจากกระเพาะอาหารจะชวย

ทําลายเยื่อบุทําใหเกิดแผลในกระเพาะอาหาร

อาการของโรคกระเพาะ

1. ปวดทอง ลักษณะอาการปวดทองท่ีสําคัญ คือ

• ปวดบรเิวณล้ิมป ปวดแบบแสบๆหรอืรอนๆ ปวดเรือ้รงัมานาน เปนๆ หาย ๆเปนเดอืนหรอื

เปนป

• ปวดสัมพันธกับอาหาร เชน ปวดเวลาหิวหรือทองวางเม่ือกินอาหารหรือนม จะหายปวด

บางรายจะปวดหลังจากกนิอาหารหรอืนมจะหายปวด บางรายจะปวดหลังจากกนิอาหาร

หรอืปวดกลางดกึกไ็ด

2. จุกเสียด แนนทอง ทองอืด ทองขึ้น ทองเฟอ เรอลม มีลมในทอง รอนในทอง คล่ืนไสอาเจียน

3. อาการโรคแทรกซอน ไดแก

• อาเจียนเปนเลือดดํา หรือแดง หรือถายดํา เนื่องจากมีเลือดออกในกระเพาะอาหาร หรอื

ลําไสเล็กสวนตน

• ปวดทองรนุแรง และ ชอค เนือ่งจากแผลกระเพาะอาหารหรอืลําไสเล็กทะลุ

• ปวดทองและอาเจยีนมาก เนือ่งจากการอุดตนของกระเพาะอาหาร

อาการของโรคกระเพาะอาหารจะไมสัมพันธกบัความรนุแรงของโรค บางรายไมมีอาการปวดทอง

แตมีแผลใหญมากในกระเพราะอาหาร หรอืลําไส บางรายปวดทองมากแตไมมีแผลเลยกไ็ด

อาการอื่นที่พบได

• น้ําหนักลด

• เบ่ืออาหาร

• แนนทอง ทองเฟอ

• คล่ืนไส อาเจียน

ผูปวยที่มีอาการเหลานี้ตองรีบพบแพทย

1. ปวดทองทันที ปวดเหมือนถูกมีดบาด ขยับตัวหรือหายใจแรงๆจะทําใหปวดเพ่ิมมากขึ้น

และปวดไมหาย ซ่ึงอาจจะเกดิจากกระเพาะอาหารทะลุ

2. อุจาระดํา หรืออาเจียนเปนเลือด เนื่องจากเลือดออกทางเดินอาหาร

3. แนนทองอาเจียนบอย เปนอาหารท่ีรับประทานเขาไป ซ่ึงอาจจะเกิดจากลําไสอุดตัน

การวินิจฉัยโรคกระเพาะอาหาร

หากอาการปวดทองเหมือนกับโรคกระเพาะอาหารแพทยจะมีวิธีวินิจฉัยโรคกระเพาะดังนี ้

• จะตรวจกลืนแปงแลว x-ray เปนวิธีท่ีทํางาย ไมเจ็บปวด ไมตองใหยานอนหลับ ตรวจเสร็จ

แลวกลับบานได ขอเสียของการตรวจวิธีนี้คือไมไดเห็นดวยตาตัวเอง แลไมสามารถนาํ

เนื้อเยื่อไปตรวจ

• endoscope เปนวิธีการท่ีสําคัญในการตรวจและรักษา ขอดีของการตรวจคือเห็นดวยตา

สามารถถายรูป และนําเนื้อเยื่อไปตรวจ ขอเสียตองใสทอเขาในกระเพาะ อาจจะตองใชยา

นอนหลับเพ่ือดูวามีแผลหรือไม

การวินิจฉัย H. pylori

หลังจากแพทยพบวาเปนแผลในกระเพาะอาหารแพทยจะสงตรวจวาเปน H. pylori ไดหลายวิธี

1. โดยการเจาะเลือดหาภูมิคุมกันตอเช้ือ H. pylori

2. Breath tests วิธีนี้โดยมากใชติดตามหลังการรักษา โดยการใหผูปวยดื่มสาร urea ซ่ึงมี atom

ของ carbon ท่ีอาบรังสี ถาผูปวยมีเช้ือในกระเพาะจะตรวจพบ atom ของ carbon จากลม

หายใจ

3. จากการตัดเนื้อเยื่อโดยการสองกลองซ่ึงตรวจได 3 วธีิ

• นําเนื้อเยื่อทําปฏิกิริยา urease test ถามีเช้ือจะใหผลบวก

• นําเนื้อเยื่อสองกลองหาตัวเช้ือ

• นําเนื้อเยื่อไปเพาะเช้ือ

วิธีการรักษาโรคกระเพาะอาหารทําอยางไร

1. กําจัดตนเหตุของการเกิดโรค ไดแก

ก. กนิอาหารใหเปนเวลา

ข. งดอาหารรสเผ็ดจัด เปรี้ยวจัด

ค. งดดื่มเหลา เบียร หรือยาดอง

ง. งดดืม่น้าํชา กาแฟ

จ. งดสูบบุหรี่

ฉ. งดเวนการกินยา ท่ีมีผลตอกระเพาะอาหาร

ช. พักผอนใหเพียงพอ ผอนคลายคลายตึงเครียด

2. การใหยารักษา โดยกินยาอยางถูกตอง คือตองกินยาใหสมํ่าเสมอ กนิยาใหครบตามจาํนวน และ

ระยะเวลาท่ีแพทยส่ังยารักษาโรคกระเพาะอาหาร สวนใหญตองใชเวลาประมาณอยางนอย 4-6

อาทิตย แผลจึงจะหาย ดังนั้นภายหลังกินยา ถาอาการดีขึ้นหามหยุดยา ตองกินยาตอจนครบ และ

แพทยแนใจวาแผลหายแลว จึงจะลดยาหรือหยุดยาวได

3.การผาตัด ซ่ึงในปจจุบัน มียาท่ีรักษาโรคกระเพาะอาหารอยางดีจํานวนมากถาใหการรักษาท่ี

ถูกตอง ก็ไมจําเปนตองผาตัดสําหรับการผาตัดอาจทําใหเปนกรณีท่ีเกิดโรคแทรกซอน ไดแก

ก. เลือดออกในกระเพาะอาหารและลําไสเล็ก โดยไมสามารถทําใหหยุดเลือดออกได

ข. แผลกระเพาะอาหารและลําไสเล็กเกิดการทะลุ

ค. กระเพาะอาหารมีการอุดตนั

4. นิ่วในถุงน้ําด ี0

นิ่วในถุงน้ําดีเกิดไดอยางไร

ตับ liver เปนอวัยวะสรางน้ําดี ซ่ึงจะสงไปเก็บท่ีถุงน้ําด ีเม่ือตองการไปยอยไขมัน ถุงน้ําดีก็บีบตัว

สงน้ําดีไปตามทอน้ําดี common bile duct เขสูลําไส doudenum และยอยอาหาร น้ําดีประกอบดวย

น้ํา ,cholesterol ,ไขมัน, bile salt เม่ือน้ําในน้ําดีลดลงก็ทําใหเกิดนิ่ว พบบอยๆมี 2 ชนิดคือ นิ่วท่ี

เกิดจาก cholesterol และนิ่วท่ีเกิดจากเกลือตาง ๆ

นิ่วในถุงน้ําดีอาจจะหลุดและอุดทางเดินน้ําดีทําใหเกิดตัวเหลืองตาเหลือง ถุงน้ําดีอักเสบ ตับออน

อักเสบ เปนตน

ปจจัยเส่ียงท่ีทําใหเกิดนิ่ว

• คนอวนจะเกิดนิ่วท่ีมี cholesterol เนื่องจากการบีบตัวของถุงน้ําดีลดลง

• การไดฮอรโมน estrogen จากการรับประทานหรือตั้งครรภทําใหระดับ cholesterol ในน้ําดี

สูง

• เช้ือชาติ

• เพศ หญงิพบมากกวาชาย

• อายุท่ีพบบอยอายุ 60 ขึ้นไป

• ไดยาลดไขมันบางชนดิ ทําให cholesterol ในน้ําดีสูง

• ผูปวยเบาหวาน เนื่องจากมีระดับ triglyceride สูง

• การลดน้าํหนกัอยางรวดเรว็ ทําใหรางกายละลายไขมันมากไป

อาการของโรคนิว่ในถุงน้าํด ี

ผูปวยบางรายอาจจะไมมีอาการอะไร บางรายมีอาการปวดเฉยีบพลัน

• ปวดทองบนขวาปวดตลอดอาจจะปวดนานเปนชั่วโมง

• ปวดมักจะปวดอยูบริเวณสะบัก

• อาจจะปวดราวไปไหลขวา

• มีอาการคล่ืนไสอาเจียนรวมดวย

ผูปวยบางรายอาจจะมีอาการเรื้อรังโดยมากมักจะสัมพันธกับอาหารมัน อาการอ่ืนท่ีพบมี

• ทองอืด

• รับประทานอาหารมันแลวทําใหทองอืด

• ปวดมวนทอง

• เรอเปรยีว

• มีลมในทอง

• อาหารไมยอย

ถาทานมีอาการเหลานีค้วรพบแพทย

• ไขสูง และมีเหง่ือออก

• ไขเรื้อรัง

• ตัวเหลืองตาเหลือง หรือท่ีเรียกดีซาน

• อุจาระเปนสีขาว

การวินิจฉัย

หลังจากซักประวัติและตรวจรางกายหากสงสัยวาเปนโรคนิ่วในถุงน้ําด ีแพทยจะสงตรวจ

ultrasound โดยใชคล่ืนเส่ียงความถ่ีสูงตรวจหานิ่ว บางรายแพทยจะตรวจพิเศษ เชน Endoscopic

retrograde cholangiopancreatography (ERCP) เปนการตรวจโดยการสองกลองเขาในทอน้ําดีเพ่ือ

หาตําแหนงของนิ่วในทอน้ําด ี

การรักษา

นิ่วในถุงน้ําดีท่ีไมมีอาการไมจําเปนตองผาตัด นิ่วท่ีมีอาการตองผาตัดเอานิ่วออกวิธีทีนิยมคือ

laparoscopic cholecystectomy โดยการเจาะท่ีหนาทองเปนรูหลายรูแลวใสเครื่องมือเพ่ือตัดเอาถุง

น้ําดีออกมา วิธีนี้สะดวก เจ็บนอยกวาการผาตัดแบบเกา และอยูในโรงพยาบาลไมนาน ผูปวยบาง

รายหลังสองดูแลวผาตัดแบบ laparoscopic cholecystectomy ไมไดตองเปล่ียนโดยการผาตัดแบบ

เกา

นิ่วท่ีอยูในทอน้ําดีอาจจะเอาออกโดยการทํา Endoscopic retrograde cholangiopancreatography

(ERCP) และเอานิว่ออก

การรักษาโดยไมตองผาตัดผลท่ีไดยังไมดี คือ

• Oral dissolution therapy เปน bile acid ใชละลายนิ่วท่ีเปน cholesterol ท่ีกอนไมใหญ ตอง

ใชเวลานานในการละลาย ผลขางเคยีงอาจทําใหเกดิทองรวง และตับมีการอักเสบเล็กนอย

• Extracorporeal shockwave lithotripsy (ESWL).โดยการใชคล่ืนแสงกระแทกใหนิ่วแตก

หลังการทําผูปวยอาจจะปวดทอง และอัตราผลสําเร็จต่ํา