fiansl› bir mimard› Antoni Gaudi.Diplomas›n› al›rken bir dehay› m›bir deliyi mi mezun ediyoruz diye

sormufltu hocas›. Kinayeli bir flekilde yü-celtiyordu ö¤rencisini. Sonras›nda esasflans› olan Eusebi Güell, Avrupa Ayd›n-lanmas›’n›n motorunu oluflturan burjuva-zinin sanatsever ve yenilikçi, güçlü birüyesidir ve bir mimar›n en çok ihtiyaçduydu¤u fleyi sunar Gaudi’ye; hem zekive kültürlü bir yap›mc› hem de deha ka-bul etti¤i kifliye f›rsatlar sunan bir destek-çi olarak. Böylesi y›llar süren iflbirli¤ininsonucu ise Barselona’n›n en önemli sim-ge yap›lar›n›n ve dünyan›n en çok tan›-nan simge parklar›ndan bir tanesi olanPark Güell’in arma¤an edilmesidir kente.Evet, her zengin gücünün bir göstergesi

olarak sahip olmak ister görkemli yap›la-ra ama belki de daha çok ölümsüz birisim için ister bunu. Güell Ailesi isimleriniölümsüzlefltirmeyi baflarm›fl görünüyor.

Gaudi modern sanatlar›n ve mimarininç›k›flta oldu¤u bir dönemde yaflad›. Birtaraftan modernizm düflüncesi gelenek-seli y›karak ilerlerken, mimaride betonunverdi¤i imkânlar, cam ve demirin kulla-n›lmaya bafllad›¤› ifllevsel ve yal›n bir di-li üretiyordu. Bu yeni dil sanayi devrimiekseninde oluflan üretim alt yap›s›n›n or-taya ç›kartt›¤› h›zl› kentleflme ve toplum-sal dönüflümün sonucuydu. ‹flte böylesibir süreç içinde John Ruskin gibi düflünür-lerin geçmifle dönük sanatlar› ve yenimakineleflme ve teknolojinin yok etmeye

bafllad›¤› zanaat türlerini öven, bafltaGotik olmak üzere Orta Ça¤’›n üsluplar›-n› yücelten romantik yaklafl›m›, Gaudi’yietkilemekteydi. Bu aç›k etkiler, Gaudi’ninNe o -Gotik ve Ar t -Nouveau üsluplarayaklaflt›¤› özgün say›labilecek bir mima-ri dil üretmesinde yol gösterici olmufltur.Burada daha aç›kça ortaya koyulmas›gereken ise bu düflünce altyap›s›n›nGaudi’nin mimarisinin söylemi ve ifadeettikleri ile son derece tutarl› bir temsilesahip oldu¤udur. Ça¤›n devrimci gelifl-meleri karfl›s›nda tutucu bir kifliydi Gaudive tamda bu tutucu (gerici dememeye ça-l›fl›yorum) flahsiyet mimari geliflmeleriniçinde kal›c› olabilmifl ama gerçek an-lamda katk›c› olamam›flt›r. Bu Gaudi’yisonralayan güçlü hiçbir ak›m›n olmama-s›ndan da okunabilir düflüncesindeyim.

Gaudi koyu bir dindar ve güçlü bir Kata-lan milliyetçisiydi. Olas›d›r ki yap›tlar›n›bireysel iç dünyas›n›n fantazmik d›flavu-rumu olarak idealist bir vurgu ile ortayakoymufltur. Bu anlamda ça¤dafl› olan bir-çok sanatç›n›n ve mimar›n tersine top-lumcu bir motivasyondan epey uzak birmimarl›¤› vard›. Oysa düflünce olarak et-kilendi¤i “Arts & Crafts” ekolünün enönemli temsilcisi William Morris yineJohn Ruskin’in düflüncelerine paralel birba¤lamda, teknolojinin yabanc›laflt›r›c›etkilerine bir alternatif olarak ortaya ç›k-makta, en önemlisi sanat› ve tasar›m› de-mokratiklefltirmeye çal›flarak sosyal bo-yutlar› ile ele almaktayd›. Gaudi aç›s›n-dan bak›ld›¤›nda, arkadafl› ve iflvereniGüell’in bu konularda esas ilgi sahibi ki-fli oldu¤u söylenebilir. ‹ngiltere’yi gezmiflolan Güell, oradaki sanatsal zemini vesosyal çat›flmalardan do¤an düflünceak›mlar›n› tan›yordu. Park Güell projesi-ni de bu yönden ele al›nm›fl bir toplanmave toplu konut projesi gibi düflünmüfl ol-sa da, baflar›l› bir sonuç elde edileme-mifl, alana park›n yan› s›ra sadece ikiadet konut yap›labilmifltir.

Park tasar›m› ise kendisini temellendireno zaman Barselona’n›n varoflu say›labi-lecek bir alana yap›lan ve sosyal reformdüflünceleri ekseninde ele al›nm›fl olmas›-n›n etkilerini tafl›maktad›r. Her fleydenönce park çok say›da göz al›c› mozaikve renkli tafl kaplamaya sahip olmakla

Gaudi ve Park Güell Üzerine…Efe Korkut Kurt*

birlikte, temelde mütevaz› bir malzemekullan›m› ile yap›lm›flt›r. Kullan›lan mal-zemenin ço¤u park alan›ndan teminedilmifl ve do¤al biçimleriyle kullan›lm›fl-t›r. Kaplama olarak kullan›lan parlaktafllar, seramik ve mozaikler ise ya¤mur,rüzgâr vs. gibi d›fl mekân koflullar›nason derece uygun ve dayan›kl›d›rlar. Bumozaik çal›flmalar›nda özellikle döne-minde etkin olan ve Gaudi’yi de etkile-di¤i bilinen Picasso ve Miro gibi Kübistsanatç›lar›n etkileri görülebilmektedir.Gaudi’yi etkileyen John Ruskin’in de te-mel düflüncesi, mimarl›k ile sanat› tekrar-dan bir bütün olarak ele almakt› ve buyaklafl›m Gaudi’nin yap›lar›nda kulland›-¤› heykel çal›flmalar›nda ve mozaiklerin-de ortaya konulmufltur. Fakat flunu belirt-mek gerekir ki bu çal›flmalar›n sanatsalnitelikleri döneminin ölçüleri ile k›yaslan-d›¤› zaman epey naif kalmaktad›r.

Park bir simetriye sahiptir ve merkezdegüçlü bir sert zemim teras-meydandan

oluflmaktad›r. Kolonlar üzerinde duranbu teras-meydan çevrenin do¤al yap›s›-na z›tl›k teflkil eden sert zemin bir toplan-ma mekân› haline gelerek park›n mimaridilini oluflturan en önemli parça halinegelmektedir. Alan›n yüksek topografyas›-n› kullanan Gaudi, merdivenler ile ulafl›-lan bu düzlü¤ü kolonlar üzerinde dahada yükselterek flehrin tamam›n› gören birmanzaray› olanakl› k›lm›flt›r. Teras› ayak-ta tutan kolonlar›n bulundu¤u yar› aç›kmekân ise tavan süsleri ve madalyonlar›ile ilgi çekici olmakla birlikte so¤uk veölü bir mekân olmaktan kurtulamamakta-d›r. Park›n yap›sal elemanlar›n›n (kolon-lar, korkuluklar, duvarlar vs.) Art-No-uveau tarz›na yaklaflan formlar›, do¤albitkilendirme ile uyumlu bir harmoni ya-ratmaktad›r.

Simge yap›lar›n küresel imajlar üzerin-den pazarlanan flehirlerin en güçlü etiketmalzemesi haline geldi¤i günümüzde,Barselona kenti için de Gaudi’nin eserle-

ri kullan›fll› bir malzeme niteli¤indedir.Bu yönüyle kentin bir yandan reklâm, biryandan da gurur kayna¤› olan Gaudi,mimaride hayal gücü, rastlant›sall›k, ta-rihsellik, coflkusall›k gibi yönlerden öz-gün, eklektik say›labilecek bir dil üretmiflolmakla birlikte, mimarl›k tarihi aç›s›n-dan önemi s›n›rl›d›r görüflündeyim. Süs-lemeyi ve detay› öne ç›karan yaklafl›m›belli bir çekicili¤e sahip olmakla birlikte,mimari aç›dan yüzeysel bir biçimcili¤inötesine geçememektedir. Modern mima-rinin ço¤u zaman toplumcu ve yal›n, ye-nilikçi estetik aray›fllar›na karfl›l›k, Gau-di’nin mimarisi simgesel sermayeyi öneç›kartan gösteriflçi ö¤elerle doludur. Ma-sals› mimarisi ‘delilik-dâhilik’ yak›flt›rma-s›ndan çok bir tür ‘çocuksuluk’ içermekte-dir. Toplumlar›n geliflim süreklili¤i içindeher zaman referanslar›n› geçmiflten al-mak ihtiyac› duyan yarat›c›lar ç›kar. Bukendini fazlaca gösteren üsluplar, insan-lar›n sahici gereksinimlerini sa¤layançok daha az görünür olan fizik-mekânla-r›n yan›nda tüketim toplumlar›na görselmalzeme ifllevi gören süsler olarak yücel-tilebilirler. Oysa Rönesans’›n da öncül te-tikleyicisi olmufl olan mimarl›k disiplinibunun çok ötesinde bir de¤erlendirilmeyihak eder. Yüzeysellikten ziyade içeriktearanacak bir mimarl›k, güçlü ve estetikbir mimarl›k olacakt›r.

Kaynakça:Y›lmaz, N, 2002, 19.Yüzy›lda ‹ki Önemli Ha-reket: Arts and Crafts ve Art Nouveaufiengel, D, 2006, Modern ve Skolastik: Rus-kin’in ‹ncelenmemifl bir Önsözü, METU JFA s.19-39, AnkaraKaraesmen, E, 2007, Büyük Gaudi’de BüyükKutlamalar: Girifl-Mekân ve Yap› Kavram›n›nÜzerine Genel Bir Hat›rlatma, Mimarl›kDergisi, Say› 314, ‹stanbul

Efe Korkut Kurt*efekurt@alumni.bilkent.edu.tr - exfxe@hotmail.com