Türkiye’de Kapalı Alanlarda Sigara İçiminin Türkiye’de Kapalı Alanlarda Sigara İçiminin

Engellenmesine Dair Yasaya İlişkin İşletme Engellenmesine Dair Yasaya İlişkin İşletme

Çalışanlarının Tutumları ve Yasanın Uygulanışı Çalışanlarının Tutumları ve Yasanın Uygulanışı

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tokat

Doruk S, Çelik D, Etikan İ, İnönü H, Yılmaz A, Seyfikli Z

Çıkar İlişkisi Yoktur

Çevresel tütün dumanı (ÇTD) maruziyeti sigara içimine bağlı

gelişen birçok zararlı etkinin ortaya çıkmasına neden olur ve güvenli bir

düzeyi yoktur

Dünya genelinde her yıl 600 bin kişi ÇTD maruziyeti nedeni

ile hayatını kaybederken bu sayının ülkemizde yaklaşık 9 bin olduğu

tahmin edilmektedir

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde sigara içmeyenlerin sağlığının

korunması için çeşitli yasal düzenlemeler yürürlüğe girmiş, Temmuz

2009’da ‘Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun’

uygulanmaya başlamıştır

Kapalı alanlarda sigara içilmesini engelleyecek olan yasaya uyum

sağlanması açısından ikram sektörü çalışanlarının bilgi ve tutumları,

işletmelerin yasaya ilişkin hazırlıkları büyük önem taşımaktadır

İki safhada planlanan bu çalışmanın ilk aşamasında ilgili yasanın

yürürlüğe girmesinden önce ilimiz şehir merkezinde yer alan ikram sektörüne

ait işletmelerin yasaya ilişkin hazırlıklarını belirlemeyi, işletme çalışanlarının

yasaya ilişkin bilgi ve tutumlarını değerlendirmeyi, yasanın uygulanmaya

başlamasından sonra yapılan ikinci aşamasında da zamanla çalışanlarının bilgi

ve tutumlarının değişip değişmediğini, müşteri yoğunluğu ve gelir

değişikliklerini belirlemeyi amaçladık

AMAÇ

İlimiz Orta Karadeniz Bölgesinde yer alır ve 2009 yılı nüfusu

yaklaşık 130 bindir. Çalışmaya başlamadan önce ilimizi yansıtacak biçimde

şehir merkezinde ikram sektöründeki işletmelerin (kafeterya, kafe, restoran,

lokanta, birahane, bar) listesi Tokat Tarım İl Müdürlüğü Gıda Kontrol Şube

Müdürlüğü’nden elde edildi

İlgili yasanın uygulanmasından önce (06-10.07.2009) belirlenen

işletmeler ziyaret edilerek çalışanlara tarafımızca hazırlanan anket

uygulandı. Tüm katılımcılara sigara içip içmedikleri sorularak sigara

içenlere fagerstrom nikotin bağımlılık testi (FNBT) uygulandı

Yasanın yürürlüğe girmesinden yaklaşık 18 ay sonra şehir

merkezindeki benzer işletmeler tekrar ziyaret edildi. İlk çalışmada

uygulanan ankete ek olarak müşteri yoğunluğu ve gelir değişiklikleri

soruldu, sigara içmek için ısrar eden müşterilerinin olup olmadığı

kaydedildi

YÖNTEM

İlk aşama; 568 kişinin çalıştığı 84 işletme, 337 çalışan

İkinci aşama; 422 kişinin çalıştığı 97 işletme, 310 çalışan

Zaman içinde pek çok işletme sahibi ve çalışanının değişmesi nedeni

ile her iki çalışmaya katılan 38 kişi olduğu belirlendi  

SONUÇLAR

1. AŞAMA

(n=84)

2. AŞAMA

(n=97)

n % n %

İşletme Tipi

Bar-Birahane

Kafe-Kafeterya

Lokanta-Restoran

8

27

49

9.5

32.1

58.3

9

44

44

9.3

45.4

45.4

Alkol ikramı 8 9.5 7 7.2

Tablo 1: İşletmelerin dağılımı

I. AŞAMA

(n=337)

II. AŞAMA

(n=310)

Ort. yaş ± SS 29.1±11.1 29.8±9.5

Ort. FNBT skoru ± SS 4.1±2.7 4.3±2.8

n (%) n (%)

Sigara içenler 190 (56.4) 187 (60.3)

FNBT skoru > 5 62 (32.0) 76 (40.6)

Cinsiyet

Kadın

Erkek

45 (13.4)

292 (86.6)

32 (10.3)

278 (89.7)

Tablo 2: Çalışanların genel özellikleri

*n= 84

Çalışan sayısının ≥10 olduğu işletmelerde yasaya ilişkin

hazırlıkların daha fazla oranda yapıldığı belirlendi (p=0.032)

  

  

n* %

Çalışanların bilgilendirilmesi 29 96.7

Çalışanların sigara içiminin kısıtlanması 26 86.7

Kül tablalarının kaldırılması 17 56.7

İkaz yazılarının asılması 17 56.7

Tüm hazırlıkların yapılması 14 46.7

Tablo 3: Yasaya ilişkin yapılan hazırlıklar

I. AŞAMA II. AŞAMA p

n % n %

Yasa ile ilgili bilgi sahibi olma 298 88.4 95 95.2 0.546

Yasanın gerekliliğine inanma 274 81.3 248 80.0 0.707

Yasanın uygulanabilirliğine inanma 154 45.7 147 47.4 0.767

Tablo 4: Çalışanların yasaya ilişkin görüşleri

I. AŞAMA II. AŞAMA

Sigara

içen

(n=190)

Sigara

içmeyen

(n=147)

pSigara

içen

(n=187)

Sigara

içmeyen

(n=123)

p

% % % %

Yasanın uygulanabilirliğine inanma 35.8 58.5 0.000 42.2 55.3 0.000

Yasanın gerekliliğine inanma 73.2 91.8 0.000 70.6 94.3 0.025

Yasa ile ilgili bilgi sahibi olma 91.1 85.0 0.123 94.7 95.9 0.629

Tablo 5: Sigara içmenin yasaya ilişkin görüşlere etkisi

FNBT >5 FNBT≤ 5p

n % n %

I. AŞAMA

Yasanın uygulanabilirliğine inanma

Yasanın gerekliliğine inanma

Yasa ile ilgili bilgi sahibi olma

14

35

54

22.6

56.5

87.1

55

107

124

41.7

81.1

93.9

0.015

0.001

0.182

II. AŞAMA

Yasanın uygulanabilirliğine inanma

Yasanın gerekliliğine inanma

Yasa ile ilgili bilgi sahibi olma

52

48

75

68.4

63.2

98.7

55

84

102

49.5

75.7

91.9

0.049

0.129

0.046

Tablo 6: FNBT sonuçlarının yasaya ilişkin görüşlere etkisi

Çalışmanın her iki aşamasına katılmış 38 katılımcı;

9‘u (%50.0) yasa ile müşteri yoğunluğunda değişiklik olmadı

17’si (%39.5) azaldı

2’si (%10.5) arttı

Yirmi işletme sahibinin 11’i (%55.0) gelirlerinin azaldığını belirtti

‘Yasağa rağmen sigara içmek için ısrar eden müşteriniz oluyor mu?’

sorusuna yanıt veren 307 katılımcının 156’sı (%50.8) ‘evet‘ yanıtını verdi

Pasif sigara içiciliği nedeni ile gelişen hastalıklar belirlendikçe

halka açık alanlarda sigara içilmesinin engellenmesine ilişkin yasal

düzenlemeler yürürlüğe girmektedir. Birçok ülkede lokantalarda sigara

içiminin yasaklanması ile pasif sigara içiciliğinin önlenebileceği kabul

edilmektedir. Ülkemizde Temmuz 2009’dan itibaren özel kişilere ait ikram

sektörüne ait işletmelerde sigara içilmesi yasaklanarak pasif sigara içiciliği ve

bununla ilişkili hastalıkların engellenmesi amaçlanmıştır

TARTIŞMA

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER); sigara

içmeyenlerin %87.5’inin, içenlerin %55.9’unun, Sağlık Bakanlığı da

yaklaşık 30 bin katılımcının %93.3’ünün yasayı desteklediği bildirilmiştir

HASUDER ikram sektörü çalışanlarının %86.9’unun yasanın

gerekli olduğunu düşündüğünü, bu oranın sigara içenlerde %86.5,

içmeyenlerde %91.3 olduğunu saptamıştır

Çalışmamızın iki aşamasında da katılımcıların yaklaşık %80’i

yasanın gerekliliğine inandığını bildirmiştir. Sigara içmeyenlerde bu oran

çalışmanın her iki aşamasında %90’nın üzerindedir ve içenlerden anlamlı

olarak yüksektir

Yasanın gerekliliğine olan yüksek inanca rağmen katılımcıların

sadece yarısının uygulanabilir olduğuna inanması ilginç ve ancak literatür

ile uyumlu bir sonuçtur. Bu sonuç ülkemizde yüksek oranlardaki sigara

kullanımı ile ilişkili olabilir. Katılımcıların yarısının sigara içmek için ısrar

eden müşterileri olduğunu bildirmeleri de bu sonucu desteklemektedir

İkram sektöründeki işletmelerde sigara içilmesi hem sigara içmeyen

çalışanların hem de müşterilerin sağlığını tehdit etmektedir. Dumansız bir iş

ortamı öncelikle çalışan sağlığı için gereklidir. Fidan ve ark.ı sigara içilmeyen

bir ortamda çalışma ve tüm iş yerlerinde sigarayı yasaklayan bir kanun

çıkarılması isteğini sigara içmeyenlerde içenlere göre yüksek bulmuştur

Çalışmamızda da içmeyenlerin yasanın gerekliliği ve uygulanabilirliğine

daha yüksek oranlarda inandığı belirlenmiştir

Sigara içenlerden FNBT skoru yüksek olanların yasanın gerekliliği ve

uygulanabilirliğine daha düşük oranlarda inanması ilginçtir. Çalışanların sigara

içmeleri ve özellikle de yüksek bağımlı olmaları yasaya uyumu güçleştirecek ve

yasanın uygulanmasını zorlaştıracak bir faktör gibi görünmektedir. Bu nedenle

içicilerin sigarayı bırakmalarının sigara ile ilişkili hastalıkların önlenmesi, tedavisi,

rehabilitasyonu ve içmeyenlerin sağlığının korunması yanında yasaya uyumun

arttırılmasına da katkısı olacağını düşünmekteyiz

Çalışmanın birinci aşamasında yasanın uygulanmasına çok kısa bir

zaman kalmasına rağmen işletmelerin ancak yarısında yasaya ilişkin

hazırlık yapılmış olması çalışmamızın önemli sonuçlarındandır

Konu ile ilgili denetleme ve kontrollerin arttırılması gerekli

düzenlemelerin yapılmasında faydalı olacaktır. Böylece çalışanların

bilgilendirilmesi ve yasanın uygulanabilirliğine inancın arttırılması

sağlanabilir

Yasaya ilişkin en fazla yapılan hazırlık çalışanların sigara

içmelerinin kısıtlanması ve yasa ile ilgili bilgilendirilmesi idi

İkaz yazılarının asılması, kül tablalarının kaldırılması gibi

müşterilere yönelik yapılması gereken hazırlıkların daha düşük oranda

yapılması işletmelerin yasa nedeni ile gelir kaybı endişeleri olabilir. Başta

işletme sahipleri olmak üzere çalışanların yasa nedeni ile gelir kaybına

uğramayacakları konusunda bilgilendirilmesi yasaya ilişkin hazırlıkların

arttırılmasına ve yasanın uygulanabilirliğine katkı sağlayabilir

Çalışmanın iki aşamasına da katılmış olan 38 katılımcının çoğu

müşteri yoğunluğunda azalma olmadığını bildirirken işletme sahiplerinin

yaklaşık yarısı gelirlerinin azaldığını bildirmiştir

Bu konu ile ilişkili elimizde objektif verimiz olmasa da bu

yorumun doğru olmadığını düşünmekteyiz, bu düşüncemizi destekleyen

çeşitli veriler de bulunmaktadır

İkram Sektöründe Kapanan ve Açılan İşletme Sayıları İkram Sektöründe Kapanan ve Açılan İşletme Sayıları

(Ağustos 2008-Ekim 2009) (Ağustos 2008-Ekim 2009)

Ağustos-Ekim

2008

Ocak-Haziran

2009

Temmuz

2009

Ağustos-Ekim

2009

KAPANAN 10720 19611 3168 4219

AÇILAN 15733 40953 5335 7317FARK + 5013 + 21343 + 2167 + 3098

Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı AD. Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nazmi Bilir

İkram Sektöründe İşletme Sayıları ve KDV Ödemeleri İkram Sektöründe İşletme Sayıları ve KDV Ödemeleri

(Ocak-Ekim 2009) (Ocak-Ekim 2009)

İkram sektörü

toplam işyeri sayısı

Yemek sektörü

işyeri sayısı

Alkollü içki servisi

verilen işyeri sayısı

KDV

miktarları

Ocak 929.000 368.000 25.150 835.320.692

Haziran 948.000 377.000 25.700 1.078.944.006

Ekim 956.000 381.000 25.950 1.055.412.088

Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı AD. Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nazmi Bilir

Ülkemizin yaklaşık 130 bin nüfuslu bir ilinin merkezindeki ikram

sektörü çalışanlarının farklı zamanlarda değerlendirildiği çalışmada;

I. Katılımcıların genel olarak yasa ile ilişkili bilgi sahibi olduğu

II. Sigara içenlerin ve FNBT’e göre yüksek bağımlılığı olan bireylerin

yasanın gerekliliğine ve uygulanabilirliğine daha düşük oranda inandığı

belirlendi

SONUÇ

Bilinen pek çok olumsuz etkisinin yanı sıra sigara içiyor olmak

konuya ilişkin yasal düzenlemeleri de olumsuz yönde etkileyebilecektir

İşletme sahipleri ekonomik kayıp endişesi taşımadan müşterilere

yönelik hazırlıkları yapmaları konusunda bilgilendirilmelidir

İşletmelerde yapılacak hazırlıklar ve sigara içmeyen çalışanlar

sayesinde sigara içmek için ısrar eden müşterilerin de azalacağı

beklenebilir