gedragseconomie en prosociaal gedrag henriëtte prast lid wrr hoogleraar universiteit van tilburg...
TRANSCRIPT
Gedragseconomie en prosociaal gedrag
Henriëtte Prast
Lid WRR
Hoogleraar Universiteit van Tilburg
Den Haag, 15 april 2010
Gedragseconomie
• Benut inzichten uit economie en psychologie om gedrag te verklaren
• Vertrekt vanuit feitelijk waargenomen gedrag
• Probeert systematiek te ontdekken
• Probeert beleidsconclusies te trekken
WRR project
• Overheid wil gedrag burger beinvloeden
– In belang van burger zelf
– In belang van het geheel
Verschenen november 2009
In belang burger zelf
• Mensen helpen weloverwogen keuzes te maken
– Financiele keuzes– Gezonde keuzes
In belang geheel
• Prosociaal gedrag
– Aardig zijn voor elkaar– Klimaat, milieu– Voedselschaarste
Hoe? (1)
• Toezicht op marktwerking (NMA, AFM, Opta, Consumentenautoriteit)
Hoe? (2)
• Informatie, educatie, transparantie
– Uniform pensioenoverzicht, indexatielabel, financiele bijsluiter, Voedingscentrum
– Vleeswijzer
Hoe? (3)
• Waarschuwen, overreden
– Geldlenenkostgeld– Doe aardig campagne– Handvest burgerschap
Gedragseconomie laat zien
• Dat informatie op zijn best de intentie beinvloedt
• Dat mensen zich in sociaal gedrag veel meer laten leiden door sociale normen
• Dat externe prikkels de intrinsieke motivatie kunnen ondermijnen
Sociale norm
• Descriptief: wat de meeste mensen doen
• Injunctief: wat de meeste mensen goed vinden
Het voorbeeld van de crèche
• Ouders halen hun kind te laat op
• Crèche introduceert boete
• Gevolg: ouders halen hun kinderen nog veel vaker te laat op
Duurzaam gedrag: overreden (1)
Duurzaam gedrag: overreden
• “Ieder jaar gaat dit park achteruit doordat bezoekers een “souvenir” meenemen. Bescherm ons natuurlijk erfgoed”
CitizenshipCitizenship
Turn off AC &Turn off AC &Turn on FanTurn on Fan
EnvironmentEnvironment
Turn off AC &Turn off AC &Turn on FanTurn on Fan
$$$$$$
Turn off AC &Turn off AC &Turn on FanTurn on Fan
NeighborsNeighbors
Turn off AC &Turn off AC &Turn on FanTurn on Fan
6% Drop6% DropZero Impact on ConsumptionZero Impact on Consumption
Date of study: 2003Date of study: 2003
The Power of Social Comparison
Boodschap
• Wie prosociaal gedrag wil beinvloeden moet NIET communiceren hoeveel mensen zich antisociaal gedragen
• Geldt ook voor belastingontduiking en duurzaam gedrag
Standaardeffecten
• Standaard: wat je kiest als je niet actief kiest
• “Wie zwijgt stemt toe”
• Rond 80% van de mensen kiest standaard – wat die ook is
Voorbeelden
• Pensioensparen
• Orgaandonatie
• Electronisch patientendossier
Waarom deze effecten?
• Standaard wordt beschouwd als aanbevolen keus
• Standaard wordt beschouwd als sociale norm
• Luiheid, uitstel en afstel, vergeten in te vullen
Toepassing duurzaamheid
• Nu: wie GEEN vlees wil moet dieetwens doorgeven
• Duurzaam: wie WEL vlees wil eten moet dieetwens doorgeven
Conclusie
• Beleid verwacht teveel van informatie en communicatie
• Beleid doet te weinig met effect sociale norm
• Beleid doet te weinig met effect standaard
Dank voor uw aandacht
• Vragen welkom