geleneksel türk okçuluğu ve menzil "Şampiyonu" biga sancak beyi osman bey

7/25/2019 Geleneksel Trk Okuluu ve Menzil "ampiyonu" Biga Sancak Beyi Osman Bey

1/43

GELENEKSEL TRK OKULUU VEMENZL AMPYONU BGA SANCAK

BEY OSMAN BEY

Abdlhadi GENEL

Danman retmen: Sekin GRK

BGA ATATRK ANADOLU LSES

BGA 2013


2/43

1

GELENEKSEL TRK OKULUU VE

MENZL AMPYONU

BGA SANCAK BEY OSMAN BEY

Abdlhadi GENEL

Danman retmen: Sekin GRK


3/43

2

NDEKLER

GR

A- OK VE YAYIN TARHSEL GELM

B- TRK OKULUU

C- OSMANLI DEVLETNDE OKULUK

a. Sava Okuluu

b.

Av Okuluu

c. Spor okuluu

1. Hedef At

Kabak At

Puta At

2. Darb At

3. Menzil At

D- YAY VE OK VE MALZEMELER

E- ATI TEKNKLER

F- BGA SANCAI

G-

MENZL REKORTMEN BGA SANCAK BEY OSMAN BEY

H-SONU

- TEEKKR

J- KAYNAKA

K-GNMZDE YAPILAN GELENEKSEL OKULUK

AKTVTELERNDEN GRNTLER


4/43

3

Proje Ad: Geleneksel Trk Okuluu ve Menzil ampiyonu Biga Sancak Beyi

Osman Bey

Proje Amac: Bu projedeki ama Trk okuluunun dnyadaki yerini ve teknik

stnln ortaya koyarak gelecek nesillere aktarlmasna katkda bulunmaktr. Ayrca Bigailesinden kan rekortmen bir okunun tannmasn salamaktr.

Yntem: Proje konusu belirlendikten sonra kaynak taramas yapld. Konu ile ilgili

yazlm tm anlar, tezler, kitaplar ve makaleler tarand. Arivlerde kapsaml bir fotoraf ve

belge taramas yapld. Okuluk msabakalarna katlan deiik milletlerden okular ile

grld. Geleneksel okuluk teknikleri ile imalat yapan ustalardan ve profesyonel

okulardan bilgi alnd.

Giri: Ok ile yay elinize aldnz an zaman iinde on binlerce yl ncesine uzanan bir

yolculua kyorsunuz demektir. Tarihte ilk olarak avlanma ihtiyacndan doan daha sonra

ordularda kullanlmaya balanlan ok ve yay teknolojik geliimler karsnda gnmzde

sadece sportif amal olarak kullanlmaktadr. Modern anlamda okuluk sporu 1972den bu

yana olimpiyatlarda yer almaktadr. Alminyum, karbon gibi malzemelerden retilen bu ok ve

yaylar hem grnmleri hem mekanizmalar hem de at stilleri ile teknolojinin tm

zelliklerini yanstmaktadr. Geleneksel okuluk ise ok yay ve dier aksesuarlarn,

malzemelerinde, yapmnda ve at tekniklerinde tamamen geleneksel yntemlerin kullanld

bir alandr. Sportif ynnn yan sra tarihi mirasa sahip kmak ve gelecek nesillere aktarmak

amacn tar.


5/43

4

A- OK VE YAYIN TARHSEL GELM

Okuluk insanlk tarihinin bilinen en eski alarna kadar uzanan bir gemie sahiptir.

Toplayclk ile birlikte insanln en eski ekonomik uralar olarak kabul edilen avclk iin

ilk akla gelen aralar arasnda ok ve yay vardr. akmak tandan yaplan baltalar ve

mzraklardan sonra kullanlmaya balanacak olan ok ve yay avclarn daha sonra da ordularn

on binlerce yl vazgeemeyecekleri bir silah olacaktr.

Yaplan arkeolojik aratrmalarda akmak

tandan yaplma en eski ok ular spanyann

Valencia blgesinde bulunmutur. Bu ok ularnnPaleolitik aa ait M.17000 ile 15000 aras bir

zamandan kalma olduklar tahmin edilmektedir1.

Bu ok ularnn arkasndaki kntlar aracl ile

okun gvdesine monte edildikleri tahmin

edilmektedir.

Mezolitik adan itibaren ok

yaygnlamaya ve gelimeye balar. Neolitik

ada ok ularnda yeni bir form ortaya kar.

Daha nceki okun gvdesi temrene kntdan

balanrken Neolitik ada temrenin arkas

oyularak gvdeye muhtemelen reine veya

1CEL, (1999) A 9


6/43

5

benzeri bir yaptrc ile yaptrlmtr. Yine spanyada Paleolitik aa ait Morella La

Vella maara resmi, Mezolitik aa ait Cueva Remigia ve Los Caballos maara resimleri

tarihteki en eski ok ve yay ile avlanma sahneleridir.

Okun geliimi Maden ana geilmesi ile

birlikte genileyerek devam etmitir. Bronz anda

deiik amalarla kullanlan ok ular ortaya

kmtr. Anakara Anadolu Medeniyetleri

Mzesinde Bronz ana ait kanatl, mahmuzlu,

kovanl ok ular sergilenmektedir.

lk yaylarn bulunuu ile ilgili ise en nemli tahmin kaln ve esnek bir daln bklmesi

ve ularna bitki lifi ya da hayvan barsandan yaplma kirilerin balanm olmasdr.

Bilinen en eski yaylar ise Kuzey Almanya ve Danimarkada bulunmutur. Danimarkada

bulunan ve daha yeni olduu belirtilen yayn Karbon 14 Metodu ile M.4800 ylna ait

olduu belirlenmitir2. Sonuta her iki yay da Ta ana ait yaylardr. lk buluntularna

Avrupada rastladmz ok ve yay trlerine erken dnemlerde Kuzey Afrika, Amerika,

Avustralya gibi blgelerde de rastlamaktayz. Bu yaylar basit yay dediimiz tek para aatan

yaplma yaylardr. Orta ve Dou Asyada bulunan yaylarda

ise kompozit yay ya da bileik yay dediimiz yeni bir yap

ile karlalr. Yani bu corafyann yaylar tek para aatan

deil aa, boynuz, sinir gibi maddelerin birleiminden

oluur3. Basit yaylar bir sre sonra kuruyarak esnekliini

yitirip ie yaramaz hale gelmektedir. Oysaki kompozit

yaylarn ok uzun yllar kullanlabildii bilinmektedir. Ayn

zamanda bu yaylar at stnde kolay kullanm

salamaktadrlar. Bunun dnda yayn gc ve esneklii

sinir ve boynuz oran deitirilerek istenildii gibi

deitirilebiliyordu. Buna gre isabet, menzil veya

2E, M (2006) H H 12

3CEL, (1999) A 10


7/43

6

ldrclk konusunda amaca uygun deiik yaylar

retilebiliyordu. Asya yaylarnn dier bir zellii

de tek bir kavisten oluan Avrupa yaylarndan farkl

olarak, yay kollarnn ucunda dar doru bir

bkm daha yapmasdr4.

lk kez avlanmak amac ile kullanlmaya

balanan ok ve yay ilk alardan itibaren devletlerin

geliimi ile birlikte ordularn en vazgeilmez

silahlarndan biri olmutur.

Eski Msrllarn ve Hititlerin karlat

Kade Savanda savan kaderini ordularn sava

arabalar ve oku birlikleri belirlemitir.

Roma Douya ilerlerken Anadolu ve n

Asya topluluklar ile karlatnda at zerinde her

yne ok atabilen birlikler karsnda uzun sre

bocalamtr. Ancak Roma lejyon birliklerini Asya

eyaletlerinden devirilen atl oku birlikleri ile

desteklemi ve blgede stnlk kurmutur.

Romann mirass olan Bizansn da Dou

toplumlar ile mcadele edebilmek iin ayn

yntemi uygulad grlyor. mparator Mavrikos Sava Sanat adl kitabnda yle der

stiyoruz ki her Romal zgr gen yay kullanmay rensin ve her zaman eline bu silah ve

iki mzrak verilsin.

Ok ve yay slam ordularnn Arap Yarmadas dna kp yaylmalarnda nemli birrol oynar. zellikle Trk Arap ilikilerinin balamas ile gelimi Orta Asya kompozit yay

slam ordularna geer. Ardndan Seluklularn ve Osmanlnn Batya ilerleyiinde atl oku

birlikleri nemli rol oynayacaktr.

Atl oku birlikleri Asya topluluklarnn Avrupa ordularna kar bir dier stnl

idi. zengi zerinde dorulan ve atn dizleri ile idare edebilen oku yaynn kiriini at

4E, M (2006) H H 13


8/43

7

drtnala giderken, atnn drt aya da yerden kesildii ksack anda brakrd. Bu teknikte

kirii eken el, sabit atlarn aksine vcudun herhangi bir noktasna sabitlenmiyor atn

hareketine uygun bir ekilde salnyordu. Kollarnn arln vcudunun st ksmna eit bir

ekilde datan oku dengesi bozulmadan nian alabiliyor, her yne ok atabiliyordu. Bunlar

yapabilmek iin de hafif svari olmas yani zerinde fazla bir arlk olmamas gerekiyordu.

Bu da onu yakn savata savunmasz brakyordu. Mool Hkmdar Cengiz Hann hareketli

yaplar yznden zrh kullanmay sevmeyen askerlerine rakip ordularn oklarnn vcuda

girii esnasnda hzn ve etkisini azaltmak iin ipek mintanlar giydirdii bilinmektedir5

Atl oku birliklerinin savalardaki en byk taktik avantaj rakibi ile arasndaki

mesafeyi srekli koruyabilmesi ve kendisi iin en avantajl zamanda saldrya geebilmesidir.

Bunun dnda Asya ordularnn zellikle Trklerin ska uygulad sahte geri ekilme vesava geni alanlara yayma taktiklerinin uygulanmasnda atl oku birliklerinin hareket

kabiliyetleri ve ypratc saldrlar belirleyici rol oynamaktayd.

B- TRK OKULUU

Eski kaynaklarda Dou toplumlarna verilen isimlerden biri de oku kavimler

kavramdr. Nitekim Herodot skitlerden oku kavimler diye bahseder. Eski Avrupal

tarihiler arasnda zaman zaman Hunlar, Avarlar, Moollar, Tatarlar, skitler soylarna

baklmakszn bu zellikleri ile tanmlanmlardr6.

Bozkr yaamnn bykl ve sertlii, ok geni alanlarda hareket ederek yaama

zorunluluu blgede yaayan Trkler iin at ve silahlarn vazgeilmez bir unsur haline

getiriyordu. Yaam alannn bykln ve hzl hareket etme zorunluluunu

dndmzde ise dnemin en hzl ve en uzun mesafeye gidebilen silah olan ok ve yayn

bu silahlar iinde ilk sray aldn tahmin edebilmek hi de zor deildir.

Yapmnda boynuz, sinir, kemik, deri gibi malzemeler kullanlan Trk yay amaca ve

artlara gre ayarlanabilen yaps ile Avrupa, Ortadou ve Afrikadaki adalarndan ok

stn durumda idi. Trk yaynn genelde at zerinde kullanld iin daha ksa olmasna

ramen isabet ve ldrclk oran olduka yksektir. Ayrca demir madeninin blgede ok

5G ://./1. 03.01.201 3

6CEL, (1999) A 1


9/43

8

eskiden beri karlyor olmas ve demir iiliindeki geliim silah yapmnda da kendisini

gsterecek ve demirden hafif ve ldrc ok ular yaplacaktr. Gktrklerin Altay

Dalarndan demir kardklar ve demir dkme, ileme konusundaki ustalklar bilinmektedir.

Avar Hkmdarnn kzn isteyen daha sonra Gktrk Devletinin kurucusu olacak Bumine

Siz bizim dkm yapan, silah yapan

klelerimizsiniz szleri Gktrklerin bu

zellikleri hakknda bize bilgi vermektedir.

Nitekim Dede Korkut Hikyelerinde de ska

demir ulu ok kavram gemektedir.

Trklerin yaamnda bu kadar yer alan

ok ve yay geleneklerde, inanlarda,sembollerde de dier silahlarn nnde yer

alr. nk ok ve yayn sembol olarak en

nemli anlam hakimiyet ve ball ifade

etmesidir. Yay oku att iin hakimiyeti yani

hakanl ok da yay tarafndan atld iin

hakana ball ifade eder7. Eski Trk

Destanlarndan Ouz Kaan Destanna greOuz Kaan olunu douya olunu

batya gnderir ve douya giden oullar altn

bir yay ve batya giden oullar gm ok

getirirler. Ouz Kaan yay efsaneye gre

daha sonra Bozoklar oluturacak olan

oullarna oklar da oklar oluturacak olan

oullarna bltrr. Birok Trk Devletinin

ve Trk Boyunun bayrak amblemlerinde ok

ve yay figrleri birlikte ya da tek bana yer

almas ok ve yayn Trk kltrnde ve

inanlarnda ne kadar n planda olduunu

7KAHAMAN A (1995) D A 238


10/43

9

gstermektedir. Sonraki yllarda Timur Devletinde mhrlerde, Seluklu Devletinde

sikkelerde ok ve yayn sembol olarak kullanlmasna devam edilecektir.8

Bunun dnda hakan tarafndan ok kendine bal komutanlara savaa katlmas iin

ar arac olarak gnderilmitir.9 Baz dil bilimciler okumak fiilinin armak davet etmek

anlamna da geldiini ve iddia etmektedir. Gnmzde Anadolunun baz blgelerinde de

dn ve benzeri merasimler iin gnderilen davetiyeye okuntu okuluk denmesi bu tezi

desteklemektedir.

Asya tarihinde geni topraklara sahip ilk nemli oku millet olarak skitler kabul

edilir. Baarlarnn en nemli srr ise son hzla at kotururken her yne isabetli ok atabilen

svarileridir. Gl dmanlar ile yakn savaa yanamadan sava ok geni alanlara

yayarak uyguladklar sava taktiinde yine atl okular savan kaderini belirliyordu. Yunan

mitolojisinde Kafkaslardaki kadn savalar olarak bahsedilen Amazonlarn skitlerin en

nemli oku birlikleri olduu hatta bu kadnlarn daha rahat ok atabilmek iin sa gslerini

dalattklar belirtilir.10

Hazar Denizinden Altay Dalarna kadar geni bozkrlarda yaayan Hunlar n blgede

zellikle in zerinde kurduklar bask yine sahip olduklar sratli ve hareket kabiliyeti ok

yksek askeri yaplar ile aklanabilir. Daha sonra in askeri sistemini Trklerin bu stn

ynlerine gre yeniden dzenleyecek atn ve atl okunun nemini fark edecektir. MS 4. yy

da Avrupaya giren Hunlar allmam sava taktikleri ve silahlar ile Avrupal kavimleri ve

Roma mparatorluunu artacaktr.

9. ve 10. yyda Maverannehr zerinden Ortadouya girmeye balayan Ouzlar

Gazneliler ile yaptklar savata fillerle destekli rakiplerini yine sava geni alanlara yayarak

le ekmiler, ska yaptklar basknlarda oku birlikleri Gazne Ordusunu perian etmitir.

Seluklu Devletini kuran Ouzlar ayn atl birlikleri ile Malazgirt Savanda kendisinden dahakalabalk Bizans Ordusunu yenerken de sahte geri ekilme taktiini baar ile uygulam ve

8GK, E (2009) D G H A K

K

9KAHAMAN A (1995) D A 240

10CEL, (1999) A 11


11/43

10

rakibini yenmeyi baarmt.11Hatta savan sonunda mparator Romen Diyojen Trk okular

tarafndan kuatlm eline isabet eden ok ile yaralanm daha sonra da at oklanarak yere

drlm ve esir alnarak Alparslann huzuruna karlmt12.

766-869 yllar arasnda yaam Arap seyyah El Cahiz Trkleri yle anlatyor Trk,vahi hayvana, kua, havadaki hedefe, insana, meltilmi veya yere konmu hayvandan

hedeflere, avnn stne pike yapan kulara ok atar. O, hayvann hzl srd halde, ne

arkaya, saa ve sola, yukarya ve aaya ok atar. Harici yayna bir ok koymadan, Trk on

tane ok atar. Dadan inerken veya bir vadinin iine girerken atn haricinin dz yerde

srdnden daa hzl srer. Dmanla karlanca, balangta geri ekilirler. Bununla

beraber ok defa geri dnerler. Fakat bu, askeri tehlikeye maruz braktktan, dman

hcuma tamah ettirdikten sonra vuku bulur. Trk geri dnd takdirde ldrc bir zehir,insann iini bitiren bir lmdr. Zira arkasndaki insana nndeki insan gibi okunu isabet

ettirir.

C- OSMANLI DEVLETNDE OKULUK

Osmanl Devletinde okuluu yapl amacna gre e ayrabiliriz sava okuluu, av

okuluu ve spor okuluu.

a. Sava okuluu

Osmanl Beyliinin gebe bir airetten doduunu dndmzde bozkrn askeri

geleneklerini Anadoluya tadna phe yoktur. Zira Malazgirtten bu yana Bizansa

salanan stnlkte bozkr taktiklerinin etkisi ok byktr.

Bizans zerine yaplan aknlar ve vur ka savalarna katlan Alp ve Gazi

dediimiz aknclarda aranan dokuz arttan ikisi iyi bir ata ve salam bir yaya sahip

olmaktr13.

11CEL, (1999) A 16

12AI, H; G, A; ENA, B; E, M (2011) A F M

N 34 3648 38

13CEL, (1999) A 18


12/43

11

Feridun Bey 1858 tarihli Mneats Selatin adl eserinde 1289 ylnda Konyadaki

Seluklu Sultannn Osman Beye ellier okluk tirkei ile birlikte 2000 adet yay gnderdiini

yazar14.

Yenieri Oca iinden seilen Sekbanlar padiahn en yakn korumalar idiler. Bu

sekbanlarn iinden Solaklar denilen sekiz kii belirlenir ve bunlarn drd sol elle drd de

sa elle ok atanlardan seilirlerdi. Ulufe datmnda maalarn ilk nce almak ve tm

kapkullar iinde en yksek gndelikten maa almak solaklarn en nemli ayrcalklar

arasndayd.15

Yenieriler Ok Meydan ya da Et Meydan ad ile bilinen ve gnmzde Marmara

Denizi ile Aksaray arasnda kalan bir blgede talim yapmaktaydlar. Burada Talimhane

adnda odalar bulunur ve tm masraflar devlet tarafndan karlanrd.16Ayrca zel ve cretli

Talimhanelerin de olduu Yenierilerin buralarda da altklar bilinmektedir. Ok Meydan

kaytlarnda birok yenieri, solak ismine rastlamak mmkndr. En nl kemankelerden

Tozkoparan skender ve Deve Kemal yenieridir17.

Balkanlarda ilerleyen Osmanl ordusunda Yenierilerin bir ksm ve Tmarl

Sipahilerin byk bir ksm, Aknclarn ise tamam atl birliklerden olumakta idi. Bu durum

nemli sayda ok yay ihtiyacn ortaya karyordu. Ordunun bu artan ok yay ihtiyacn

karlamak iin resmi imalathaneler kurulmutur. Fakat bu imalathanelerin yeterli olmadn

Sleymaniye semtinde bulunan esnaf ve zanaatkrlar arasnda devletten ayda bir maa alan

ok ve yayclarn bulunmas gstermektedir. htiya duyulduunda bu esnaf ferman ile

ordunun yannda savaa bile gtrlebiliyordu18.

14CEL, (1999) A 18

15KAHAMAN A (1995) D A 242

16KAHAMAN A (1995) D A 243

17CEL, (1999) A 25

18E, M (2006) H H 24


13/43

12

Osmanl Ordusunda kullanlan yaylar Orta Asyann kompozit yaylardr. Fakat

Osmanl ustalar (kemangerler) bu teknii zirveye tamlardr19.

Osmanl Devletinde tfek 16. yydan itibaren orduda kullanlmaya balanmtr20.

Fakat tfek ve yeni sava taktikleri ok ve yay bir anda sava alanlarndan silememitir. Bu da

tabii ki tfek teknolojisinin geliimi ile ilgilidir. lk kullanlan fitilli tfeklerin doldurulmas ve

atelenmesi ok ve yaya gre ok dezavantajl idi. Ayrca yamurlu ve rzgarl havalar, silah

doldurma ve at ilemlerinin at zerinde yapldn dnrsek ok ve yay hala tfee gre

ok stndr. Hzl doldurulan bir tfek ile yaplan iki at arasnda eitimli bir oku 20- 30

civarnda ok atabilirdi. Tfein arl 4-5 kg olabilirken bir sava okunun arl 500 gr

civarndadr21. Hz bakmndan yayn gerisinde olan bu tfekler birok orduda ok ve yay ile

birlikte kullanlmtr. rnein 17. yyda Venedikli tfekilerin silahlarn doldururkenokular tarafndan desteklendikleri biliniyor22.

1550li yllarda stanbulda yaayan Avusturya Elisi Busbecq Trk Mektuplar adl

eserinde Osmanl Ordusunda tfein kullanmna tepkiler ile ilgili yle bir hikaye anlatr.

Bu nedenle birileri Rsteme (Sadrazam Rstem Paa) sultanla birlikte ran seferine

karken kdemli askerler arasndan iki yz kiilik bir svari mfrezesi kurup dmana dehet

saarak byk katliamlar yapabilmeleri iin misket tfekleriyle donatlmalarn sylemi

Ancak yolun yarsn kat etmeden tfekler arzalanmaya balad. Her gn baz paralar

krlyor veya kayboluyordu. Onlar tamir edebilecek pek az adam vard Tfek ayn

zamanda Trklerin ok nemsedikleri temizlik anlayna da ters dyordu. Elleri kurumj

iinde kalyor, niformalar kirleniyor, sarkan hantal barut kutular ile torbalar

arkadalarnn alay konusu oluyordu. Onlara eczac diye ad takmlardRstemin

huzuruna karak hibir ie yaramayan bozuk tfekleri gsterip dmanla karlatklarnda

bunlardan ne fayda bekleneceini sordular. Ona yalvarp, kendilerini bu tfeklerden

kurtarmasn ve altklar silahlar geri vermesini dilediler. Rstem konuyu dikkatle

19AI, H; G, A; ENA, B; E, M (2011) A F M

N 34 3648 41

20NAILI, H (1994) B A 3 56

21E, M (2006) H H 25

22AI, H; G, A; ENA, B; E, M (2011) A F M

N 34 3648 40


14/43

13

inceledikten sonra, isteklerini yerine getirmekte herhangi bir saknca grmedi. Ve bylece

Rstemin msaadesiyle svariler oklarna ve yaylarna kavutular.23

17. yydan itibaren tfek teknolojisinin gelimesi ile bu silahn ordudaki rol artmaya

balam ancak ok ve yay yzyln sonlarna kadar orduda varln srdrebilmitir. II.

Viyana Kuatmasnda Trklerden kalan sava ganimetlerinin sergilendii Viyana ve Kalsruhe

Mzelerinde Osmanl ok ve yaylar da bulunmaktadr.24

Tfein ok ve yayn yerini almasnda en etkili sebeplerden biri de tfek kullanm iin

gereken srenin ok ksa olmasdr. Birka hafta iinde bir askere bu eitim rahatlkla

verilebilirken iyi bir okunun yetimesi iin yllar gerekmektedir.

b. Av Okuluu

Orta Asya Toplumlarnda dzenlenen

askeri tatbikat niteliindeki av partilerinin

Osmanlda da dzenlendiini bilmekteyiz.

Orhan Gazinin olu ve nl komutan

Sleyman Paann Bolayrda dzenlenen

kalabalk bir avda atndan derek lmtr25.

Yldrm Bayezit dneminde iki byk sava

(Nibolu Sava ve Ankara Sava) ncesinde

byk av partileri dzenlenmitir. Hammer

tarihinde Nibolu ncesinde dzenlenen avda

13000 kiinin grev ald yazldr26.

23CEL, (1999) A 26

24CEL, (1999) A 23

25NAILI, H (1994) B A 1 136

26HAMME, J . (2003). B B


15/43

14

ahinci, doanc, zaarba ,saksoncuba gibi grevliler ve balarndaki ikar aalar

Osmanl Sarayndaki nemli grevliler arasnda yer alrd. Bunun yan sra ou Trakyada

olmak zere bir ok av kk ina edilmiti27.

I.Murat, elebi Mehmet, II. Bayezit, Kanuni gibi padiahlar Hnername deki

minyatrlerinde avlanrken tasvir edilmilerdir.

Sultan IV. Mehmetin ava dknl kendisine avc lakab verilecek kadar yksektir.

ocuk yata balayan bu merak lnceye kadar devam etmitir. Hatta ordu seferde iken bile

ava kt sylenir.28

18.yydan itibaren avclkta ok ve yay yerini tfee brakmtr.

c. Spor Okuluu

Sava veya av iin yaplan okuluk altrmalarn spor olarak kabul edersek bu sporun

tarihini ok ve yayn icadna kadar gtrebiliriz. Ancak ruhsal ve bedensel anlamda kendini

gelitirmek amal sistemli egzersizleri ve bu ii yapan kurumlar l alrsak 15.yydan

itibaren okuluun spor olarak ortaya ktn syleyebiliriz. Osmanl Devletinde de 15. Ve

16.yylarda hedef okuluu 17, 18 ve 19.yylarda ise menzil okuluu olduka yaygn bir

spor daldr. Tm nemli ehirlerde ok meydanlarn ve talimhaneleri grmek mmkndr.

Yldrm Bayezitin Nibolu Sava sonras sava esirlerine oklarn temrenlerinin krlmamas

iin Bursadaki atclar meydanndaki topra kalburdan geirerek dzelttirdii

bilinmektedir29.

II. Bayezit Dneminde Ok Meydannda kurulan Okular Tekkesi bir vakfa bal oluu,

kurallar, seimle baa gelen yeleri ve ok sayda kaytl yesi ile tarihteki ilk spor

kulplerinden biri olarak kabul edilir30.

27KAHAMAN A (1995) D A213,226

28NAILI, H (1994) B A 3, 422

29KAHAMAN A (1995) D A 237

30B, A; KAA, M; ACA, (2006) M B

A IIII; 3967 40


16/43

15

Spor Amal yaplan okuluun ana dal vardr. Bunlar nian almaya dayanan hedef

at, bir cismi delme iin atlan darp at ve oku en uzak mesafeye gndermek iin yaplan

menzil atdr.

1. Hedef At

Hedef okuluunun tarihesi avclarn ya da askerlerin yeteneklerini gelitirmek iin

yaptklar antrenmanlara dayanmaktadr. Hedefi vurmann phesiz ki en zor olan koan bir

atn zerinde karya, yana, geriye ok atmakt. Osmanlda spor amal yaplan hedef atlarn

kabak at ve puta at olarak iki ana kategoride inceleyebiliriz

Kabak At

Kabak Okuluu uzun bir direin tepesine konulan bir hedefe atla drtnala giderken

ok atmak esasna dayanr. Drtnala giden bir atn zerinde kabak direinin altndan geerken

vcudun dengesini bozmadan atn boynuna doru yatmak ve okunu yukar dorultarak en

doru anda ve en doru ada at yapmak gerekir.

At ve binicinin uyumu bu atn baarsnn en

nemli artlarndan biridir31. Kayseri Atl Okuluk

Spor Kulb Bakan Sami Genel bu kategorinin en

zor atl okuluk tr olduunu, at ve binici

uyumunun en st dzeyde olmas gerektiini ve

sabrl bir alma gerektirdiini belirtiyor.

Avusturya elisi Busbecq kabak okuluunu

u ekilde anlatyor. Trklerde, Partlara uzanan

eski bir usul var. At srtndan kaarken arkaya okatmak diye zetlenebilecek bu usul, etkili bir sava

taktiidir. Drtnala giderken arkaya ok atmak

hnerini u ekilde kazanrlar. Pek uzun bir direin

tepesine pirin bir top koyarlar. Atlarn drtnala

diree doru srer, direi geince birdenbire arkaya dnerek topa bir ok atarlar.

31CEL, (1999) A 41


17/43

16

Puta At

Puta at belli bir mesafeden hedefi

vurmak iin yaplan atlara denilmektedir.

Puta kelimesinin anlam ile ilgili deiik

grler vardr. Evliya elebi Fatih

Dneminde Ayasofyadan karlan ikonlarn

ok meydannda atclar tarafndan hedef

olarak kullanldn ve bunlarn put olarak

kabul edildii iin bu atlarn adnn puta

olarak kaldn belirtir. Atf Kahraman Spor

Tarihi kitabnda Puta kelimesininaataycada ktk anlamna geldiini

savunur32. Trk Okuluu kitabnda nsal

Ycele gre ise kelime, Farsa testi, toprak

kap anlamna gelen bute sznden tremitir33.

Puta atlarnda ayna, testi, aa kt gibi

deiik hedefler kullanlmtr. Ancak Osmanl

Devletinde 18. ve 19.yylarda tek tip deri

kapl, yass, armut biimli hedefler

kullanlmtr34. Hedeflerin ii genellikle tala

ve pamuk ekirdei ile doldurulmutur.

Puta atlar minber sofas denilen

yerlerden hedefe ortalama 165m ile 265m

arasndaki uzaklklardan atlrd (Eski birim ile

250-400 gez). Puta okusu hem iyi bir nianc

32KAHAMAN A (1995) D A 395

33CEL, (1999) A 45

34M K E (2010) K 128


18/43

17

hem de okuluk deyimi ile zarbzen yani kuvvetli vurucu, delici olmak zorundayd35.

Yarmalar iki kii ya da iki takm arasnda yaplrd. Yarmalar genellikle 30 ok zerinden

yaplr ve meydan eyhi (hakem) isabet eden oklar sayarak galibi ilan ederdi.

2. Darb At

Metal levhala, cam bardak ve benzer sert ve kaln maddeleri delmek amac ile yaplan

at trdr. Hem teknii hem de kullanlan yay ve ok trleri ile dier at trlerinden ayr bir

tarz vardr.

Genellikle byk elencelerde, saray dnlerinde gsteri amal olarak kullanlmtr.

Padiahlardan Yavuz Sultan Selim ve IV. Mehmetin darb atlarna merakl olduklar

bilinmektedir36.

3. Menzil At

Okuluk Tarihimizde menzil okuluunun ayr bir yeri vardr. Dier okuluk

trlerinin benzerlerine birok corafyada rastlayabiliriz ama menzil okuluu disiplini sadece

Osmanl Devleti snrlar iinde grlr.

Bu disiplinde insanlar bugn bile artan mesafelere atlar yaplmtr. Sradan

kemankelerin att mesafeler dahi batl uzun yaylarn ok tesindedir. Bu rekorlar ayn

zamanda Osmanl kompozit yaynn dier yaylar karsndaki bariz stnln

simgeliyordu. Ok ve yay sanat birok kiiye gre menzil okuluu ile zirve noktasna

ulamtr. nk rekorlarn krlmasnda rekor iin yllarca alan okunun yann sra yay ve

okun kt usta eller de ok nemli idi. Bu malzemeleri reten esnaf ve zanaatkarlar

zellikle 17. ve 18.yy stanbulunda nemli bir yere sahiptir37. Bu sektrdeki geliimin ne

kadar ince ayrntlara kadar indiinin en nemli rneklerinden biri de abri oklar denilen

antrenman oklardr. Dnldnde menzil okular iin en byk sknt eer ok

meydanna ok yakn bir yerde oturmuyorsa antrenman yapacak alan sorunudur. Bu durumu

dnemin ustalar ularna helezon eklinde tyler taktklar abri oklar ile zmlerdi. Zira

35M K E (2010) K 128

36B, A; KAA, M; ACA, (2006) M B

A IIII; 3967

37E, M (2006) H H 93


19/43

18

zel tasarm olan oklar ne kadar hzl atlrsa atlsn ok ksa bir mesafede yere dyordu38.

Menzil atlarndaki bu rekorlar Osmanl yay ve oklarnn bu gelimilii Batllarn da ok

dikkatini ekmi ve bu konularda birok alma yaplmt. Bunlardan biri 1929 ylnda

Trkiyeye gelen fiziki Paul Klopseg Osmanl ustalarnn ok ve yaylarn incelemi ve

1934te bir fizikinin gz ile yazd Trk Okuluu ve Bileik Yay adl kitabn

yaynlamtr.

Menzil Okuluu rgtl bit spor federasyonu gibi kurallar olan bir spordu.

Sporcular da gnmzn profesyonel sporcular gibi dzenli ve ar antrenmanlar yaparak

atlara hazrlanmlardr. Menzil okusu olmak da o kadar kolay bir i deildi. ncelikle

oku kendisine bir stat bularak gerekli eitimi alrd. Daha sonra Okular Tekkesi grevlileri

huzurunda istenilen uzakla menzil attktan sonra defterli yani okular siciline kaytl

kemanke olurdu. Kabza alma treni ile de Okular Tekkesinin sporcusu olurdu39.

38IIN, M (2009) A E. K A II 233241

235

39CEL, (1999) A 99


20/43

19

Menzil atlar dier birok sporun aksine sporcularn ayn anda yart bir msabaka

deildir. Sporcular farkl zamanlarda nceden beri kullanlan veya yeni alan bir menzilde

rekor denemesi yaparlar. Menzil atmak isteyen oku nce meydan ihtiyarlar denilen

grevlilere bavurarak menzili bildirerek izin ister. Grevliler uygun grd takdirde

belirlenen gn ve saatte meydan ihtiyarlar ve drt ahit huzurunda at yaplr40. Oku daha

nceki rekoru yani menzilin ba tan getii takdirde menzili bozmu olur ve yeni bir ta

dikmeye hak kazanr. Fakat tan yaptrlmas ve dikilmesi aamasndaki tm masraflar

okuya aittir. Tren gn tm atclara, tekke grevlilerine ve davetlilere ziyafet verir. Bu

yzden baz atclarn fakir olduklar iin bu talar dikemediklerini bilmekteyiz.41

Menzil atlarndaki en byk rekabet Bursal ca ile Tozkoparan skender arasnda

yaanmtr. Yine padiahlarn da bu spor ile ok ilgili olduklarn biliyoruz. IV. Murat, III.Ahmet, III. Selim ve II. Mahmutun Ok Meydannda menzil talar vardr42.

Ancak ta dikilmese bile tm rekorlar tekkenin sicil defterine yazlr. Bu defter

1484ten 1905 ylna kadar tutulmu, kabza ve menzil alan tm okular deftere kaydedilmiti.

Tekke 1894 ylndaki depremde byk hasar grm ve defterler tekkenin son eyhi Ahmet

Abdurrauf Efendide kalm; ondan da Cumhuriyet Dneminin ilk okuluk kulb Oksporun

kurucularndan olan olu Vakkas Okatana kalmtr43.

E- YAY VE OK MALZEMELER

Yay Malzemeleri

Kompozit Osmanl yaynn yapmdaki en nemli malzemeler aa, boynuz, sinir ve

tutkaldr.

Kemanger dediimiz yay ustalar muhtemelen uzun denemelerden sonra en iyi yay

aacnn akaaa olduunda karar klmlardr44

. nk Biga Orman letme Mdr Orman

40KAHAMAN A (1995) D A 412

41B, A; KAA, M; ACA, (2006) M B

A IIII; 3967

42KAHAMAN A (1995) D A 248

43KAHAMAN A (1995) D A 248

44

CEL, (1999) A 246


21/43

20

Mhendisi brahim Tantan rendiimize gre akaaa hafif, esnek, su yollar geni ve

tutkal iyi emebilme zelliine sahiptir. Ayrca akaaa dibe yakn bir noktadan kesildikten

sonra yerine kan srgnler iki bilek kalnlna ulatnda yay yapmak iin hazr hale

gelirdi. Kemangerler genellikler akaaa dikim ve kesimine kendileri giderlerdi45.

Yay yapmnda ikinci nemli malzeme boynuz idi. Genellikle mandalardan tercih edilen

dzgn ve temiz boynuzlar bir kazanda yumuayncaya kadar kaynatlrd. Sonra plakalar

halinde kesilirdi ve atete dzeltilirdi.

nc malzeme olan sinir iin en ok srlarn bileklerindeki tendonlar (ail tendonu)

tercih edilirdi.

Son olarak da mersin balnn hava kesesinden yaplan tutkal ya da sinirlerden artanparalardan elde edilen tutkal kullanlrd46.

Tm bu ilemlerin sonunda belki de en son ksm olan paralarn birletirilmesi safhasna

geilir. Malzemelerin hazrlanmasndan ata hazr bir yayn elde edilmesine kadar geen sre

en az 3 yldr. Yayn kalitesini arttrmak isteyen baz ustalar, yayn yapl sresini bundan

daha uzun tutmutur.

Sonuta ortaya kan kompozit yay hem uzun yllar kullanlabilmektedir hem de ksa ve

hafif olmasna ramen ok uzun menzillere ok gl atlar yapabilen bir yaydr.

Ok Malzemeleri

Osmanl ok ustalar ok gvdesinin yapmnda uzun kamlar veya karaam tercih

etmilerdir. Kam oklar uzun boumlu kamlara ekil verilerek yaplrd. Aa oklar ise

karaamn gvdesinin st ksmlarndan elde edilir47

.

Oklarn ucuna taklan malzemeye ise temren veya soya denilirdi. Amaca gre bu ular

kemik, balk dii, fildii, demir, elik, pirin gibi maddelerden elde edilirdi. Okun havada

45M K E (2010) K 111

46M K E (2010) K 112

47KAHAMAN A (1995) D A 366


22/43

21

kontroll gidebilmesi iin de arka ksmna yelek denilen tyler taklrd. Kanatl hayvanlar

iinde de en ok kuunun kanat tyleri tercih edilirdi.48

Osmanl ok ustalar okun yaydan kndan hedefe gidene kadar tm hareketlerini kontrol

edebilecek kadar gelimi bir teknik bilgiye sahiptiler. nk at yapld anda yayn ilevi

biter dmen tamamen oka geerdi. Okun uzaa ya da yakna gitmesi, hedefe sert ya da

yumuak saplanmas, havada istenilen ekli izmesi atcnn olduu kadar ok ustasnn da

hneridir.

F- ATI TEKN

Ok At zerinde, ayakta, kerek hatta

gerektiinde her pozisyonda atlabilen bir silahtr.

Atcnn yeteneine gre sadece ne deil yanlara ve

arkaya da atlabilir. Kk ve hafif olan kompozit

Trk yay bu konuda da ok avantajldr.

Trkler ou Orta Asya toplumu gibi

baparmaklarna yayn kiriine taklarak kolay

ekilmesini salayan ve parmak dibinin

yaralanmasn engelleyen bir yzk takarlard.

Ayrca bu yzk attaki kusurlar engellemeye de

yarard. Osmanlda bu yze zihgir ad verilmiti.

Osmanlda ok atmay yeni renenlere (kepazeke) ilk nce duru retilirdi.

Kepazeke at an ve sonrasnda mermer bir stun gibi dimdik durmalyd.

48CEL, (1999) A 286


23/43

22

Osmanlda ana yay eki

disiplini vard. Bunlardan ilki, en

makbul olan, bya eki, ikincisi

sineye(gse) eki, ncs ise gze

ekitir.

Kiriin braklmasna kad

denirdi ve talimlerde en nem verilen

ksmlardan biri bu idi. Kiri

brakldktan sonra sa elin dirsekte

yukars yere paralel, dirsekten aas

ise yere dik olmaldr. Sonuta atn enbandan okun hedefini bulmasna kadar

kullanlan tm teknikler ciddi antrenman

ve disiplin gerektirmektedir.


24/43

23

G- BGA SANCAI

Orhan Gazi ve I. Murat dnemlerinde kademeli olarak Osmanl Devletinin eline

geen Biga Yarmadas Osmanl Dneminin en nemli Sancak Merkezlerinden biridir. Sancak

anakkale blgesini ve Rodosa kadar olan Ege Adalarn kapsayan ve merkezi Gelibolu olan

Bahr Sefid Eyaletine baldr. Sancan idari merkezi de 1864 vilayet nizamnamesine kadar

bugnk Biga ilesi olmutur. 1864 Vilayet Nizamnamesine gre Biga Karesi Vilayetine

balanmtr. 1890 da ise tekrar yaplan bir dzenleme ile Biga Mutasarrfl kurulmutur.

Fakat artk idari merkez Biga deil Kale-i Sultaniye yani anakkaledir.

17.yzyl ortalarnda ehre gelen Evliya elebi ise Seyahatnamesinde Biga hakknda

unlar yazmtr: (Biga) ehri alak da eteinde, geni vadi (Biga-an vadisi) iinde olup,

bal, baheli, mamur ve ssl bir kasabadr. Evleri eski usul kargir ve kiremit rtldr.

ar iindeki cami kurun rtl ve kalabalk cemaati olan eski bir camidir. Alt adet ocuk

mektebi var. Hamamlarnda Leysizade Efendi hamam havas ho, eski yap ve aydnlk bir

hamamdr. Sultani arsnda (anakkale yolu ars) btn sanat erbab mevcuttur. Halk


25/43

24

Trk ve Yrktr. Fakat Salih (emir ve yasaklara uyan iyi ahlak sahibi), garip dostu (muhta

yoksullarn dostu), hanedan sahibi (kkl aile sahipleri, cmert, misafirperver) adamlardr.

uha (yn kuma) ve zerine tekfuri bezinden ( ) kaftan (astarsz, bolcu, uzun terifat elbisesi)

giyerler. Kadnlar beyaz ozar ( ) rtnrler. Havas ve suyu gayet ho ve tatldr. Beenilen

mahsullerden ba bahelerinde unnab aac dnyada mehurdur. Bu ehir unnab suyu

kullandklar iin, hunnak ve dier boaz hastalklarna yakalanmazlar.49

Biga Osmanl ncesinde uzun yllar Ceneviz kolonisi olarak kalmtr. Osmanl

Dneminde de Gney Marmarada ele geirilen son nokta Biga merkezi ve Karabiga Liman

olmutur. Daha sonra da Rumeliye geiin en stratejik noktalarndan birini oluturmutur.

Rumeliye yaplacak seferlerde Anadolu

Beylerbeyliinin askerleri uzun yllar Biga Ovasndatoplanmtr50.

Ok yapmnda en ok kullanlan aa am

aacdr. O yllarda Biga Sancana iinde bulunan

Kaz Dalarndaki am aalar ok ustalar iin en

kymetli malzeme olmutur. Mustafa Kani Efendi

Kitabnda ak adres vererek konuyu u ekilde anlatr.

am her memlekette bulunur. Amma en iyisi Kaz

Da kasabalarndan Behrami adl kazada avular

Kynn halknn ler Dandan nceden

anlattmz ekilde kestikleri amlar baka

memleketlerde kesilenlerden daha stndr.51

H- MENZL REKORTMEN BGA SANCAK BEY OSMAN BEY

Biga ilesinde Osmanl Dneminde spora byk bir ilginin olduunu bilmekteyiz.Yal gre, okuluk ve at yarlar bu dnemde yaplan spor dallar arasndadr. Bunlardan

elimizde kalan tek belge, Biga Sancak Beyi Osman Beyin, stanbul Okmeydannda salad

baardr.

49G, E; (1999) B B 27

50NAILI, H (1994) B A 1434

51M K E (2010) K 120


26/43

25

18.yy balarnda Biga Sancak Beyi olan Osman Beyin hayat hakknda kaynaklarda

bilgi yoktur. Okuluun ok revata olduu, ayn zamanda kendisi de menzil sahibi bir oku

olan III. Ahmet dneminde stanbulda menzil almtr. Daha nce de anlattmz gibi bir

okunun byle bir rekora ulaabilmesi iin yllarca almas gerekmektedir. Bu da onun aylar

belki de yllarca Bigada antrenman yaptna iaret eder.

Osman Bey de,1726 ylnda (Rumi 1142), Cerrah Yeri Menzilinde yldz rzgarnda

farkl kaynaklarda farkl rakamlar olmakla birlikte Kemanke Mustafa Aa ve Mustafa Kani

Beye gre 678m 81cm (kaytlardaki birimi ile 1128.5 gez) mesafeye ok atarak, ta diktirmeyi

baarmtr52. Ayn menzilin son rekorunu daha sonra Padiah II. Mahmut kracaktr.

52M K E (2010) K 120


27/43

26

O kaytlar tutulurken rekoru kran okunun atta kulland yayn ve okunu imal eden

ustalara da ok nemi verildiini bilmekteyiz. Kaytlara gre Osman Beyin yayn yapan usta

Ok Meydan yayclarnn en nllerinden Mehmet Ustadr. Ondan kalan bir yayn zerinde

Mehmet Mehmet imzas bulunur. Osman Beyin ok ustas ise yine Ok Meydan okularndan

ad bilinmeyen ama lakab Sofuzade olan bir ustadr53.

Rekordan 110 yl sonra 1836 ylnda yaynlanan Mustafa Kani Bey Telhis-i Resailat

Rumat adl eserinde Osman Beyin tann kayp olduunu belirtiyor. Fakat smail Fazl

Ayanolu 1974te yaynlad kitabnda Osman Beyin Solakeme civarnda 1950lerde

ektii fotoraf ve zerindeki yazy yaynlyor. Tan daha sonraki akbeti bilinmiyor.

53CEL, (1999) A 336, 378

Deiik kaynaklara gre Cerrah Yeri Menzili kaytlar

Sra No:10

Menzilin Ad :Cerrah YeriMenzilin Havas :Poyraz(Yldz-Poyraz)Menzilin Ayak Yeri :Tozkoparan skenderin Arkuri Menzilinin ayak-ta ileLamc yerinin arasnda

Menzilin Ba Ta :Sinan Paa Camisinin kar tarafndaAtlan Okun Cinsi :Aa PerevTaSras

Atcnn Ad ve Lakab AbdullahEfendiyk.53.b

KemankeMustafaAas.13

M. KaniEfendi

s.247

12345

67891011121314

Solak Mehmed BeyKepenki Reis(Ana ta kabul)Solak HamzaSolak Mehmed BeyDefterdar-zade Ali Bey (Kk)

Solak saDefterdar-zade Mehmed Bey(Byk)Solak Kara HasanCerrah Ali BeyBiga Beyi Osman BeyParpul Hseyin Efendi(Ta dikmemi)Enderundan Abadan Mehmet AaEnderundan ukadar Kara Hasan AaSultan II. Mahmud(11.5+15+12=38.5)

8629589779821001

10071049105310571060-SonraSonraSonra

-94310161034.51046

1073107611191125.51128.5-11431146Sonra

-94310161034.51046

1073107611191125.51128.5-114311461184.5


28/43

27

2011 ylnda Biga Kaymakaml tarafndan Bigaya Osman Beyin menzil ant

dikilmitir. Yine ayn yl Osman Bey ansna Geleneksel Okuluk Festivali dzenlenmeye

balanlmtr.

Osman Beyin Ok meydanna dikilen tann yazs o dnem airlerinden Rahmi

tarafndan yazlmtr. iirin orijinali ve Trke aklamas aadaki gibidir.

Namda fuhr- alem vezir ibn-i vezir

Kim odur sihr musahib-i husrev-i cem mesnede

Mazhar et ya Rab son ol dstur-i dilen hasleti

Samt- cavide mr- Hz-a aziz medde

Resm-i tirendazlk ferman edp itabna

Geri tevik eyledi bu sanat- msteside

Seyredenler kuvvet-i bazusuna tahsin

Aferin han- sena oldu o merd-i erede

Binde bir ancak der Rahmi bu tarih-i latif

Keman-ta dikti menzil atmada.

1142 (1728)

Ayn nam, ad alan (Fah-i Alem) Hazreti Muhammed Veziriazam

Ki sihir ve hkmdarlarn padiah sohbetindeki makama

Nail et(ereflendir)

Ya Rab gnl eken Viziri, kanunu mizac sen ol.

Ebediliin susmann, sessizliine Hzn mrne muhterem iareti.

Devlet tarafndan ok atclk emri (buyruu) padiah verip arkasna katld.

Geri bu uurlu sanlan sanata tevik eyledi.(Tevik etti)

Herkesten sekin olup amma ki Osman klesi (kulu)

Ban yukar kaldran, ykselten o arslan

Bin yz yirmi sekiz arn uzaa (arya) ok atp

Bu uzak saylan mesaye iaret (koydu) ald.

Seyredenler pazu (kas) kuvvetini beenip alkladlar.


29/43

28

verek aferin dediler, o hareket hatt daha iyi olan merde.

Binde bir ancak der Rahmi (Rahmete Masup) gzel tarih.

Ok atmada ok atan (oku) bir gnlk yola ok att.

Mustafa Kani Beyin Telhis-i Resailat- Rumat adl kitabnda 147 ve 148. sayfalarda

Cerrah Yeri Menzilini ve ta diken rekortmenleri anlatt blm yledir.

Ayakyeri Tozkoparann Arkur menzili ayakyeri ile Lokumc menzilinin beyninde

olup bata Sinan Paa kurbndedir ibtida nasb- menzil iden Solak Muhammed Beg olup

zerinden iki ta atldktan sonra tan srm halen cnci ta anndr.Bundan sonra

Kepenekci Reis Ferhad Paa Reisi dimekle maruf tir-endaz Muhammed Begden aur atuphalen anata olup tokuz yz krk gez menzildir.Bundan sonra Solak Hamza nam kemanke

anatann otuzalt gez ast tarafndan amma anatandan yetmi gez aur atup bin onalt

gez menzile sengini ibka etmi. Bundan sonra Solak Muhammed Beg tan srp imdi

anatann krkiki gez ast tarafndan ikinci sengden onsekiz buuk gez aur atup bin otuzdrt

buuk gez menzile nasb- nian itmi. Bundan sonra Defterdar-zade Ali Beg anatann iki gez

ast tarafndan seng-i rabii onbir buuk gez aur atup bin krkalt gez menzile sengini ibka

itmi.Bundan sonra Solak sa yiirmibe buuk gez ast tarafndan drdnci tadan

yiirmiyedi gez aur atup bin yetmi gez menzile nasb- nian itmi.Bundan sonra

Defterdar-zade Ali Begin byk karnda Muhammed Beg anatann yarm gez kabza

tarafndan beinci sengden gez aur bin yetmi gez menzile nasb- nian itmi.Bundan

sonra Solak Kara Hasan ana tann on drt gez ast tarafndan altnc tadan krk gez

aur atup bin yz on dokuz gez menzile nasb- nian itmi. Bundan sonra Cerrah Ali Beg

anatann sekiz buuk gez ast tarafndan yedinci sengden alt buuk gez aur atup bin yz

yiirmi be buuk gez menzile nasb- nian itmi. Bundan sonra Biga Begi Osman Beg gez

c gez aur atup ta dikmi amma mrur ile zayi olup imdi mevcud degidir ve Parpul

Hseyin Efendi de yevmi meydan hava muvafakatiyle hayl aur inmi ise de yalnz

havacyan bulunup kemankean bulunmadu Hseyin Efendinin hretine mebni mani deil

ise de nasb- senge rabet itmemi Badehu Abad Muhammed Efendi ondrt buuk gez aur

atup nasb- seng itmi. Bundan sonra Enderun aavatndan ukadar- ehriyariden Kilari

Hasan Aa c gez aur atup bin yz krkalt gez menzile nasb- nian itmi.Badehu Ser-taht-

revanilikle bekam olunmu bu menzil-i mntehaya mddet-i medid zafer bulunmayup bin yz

krkbe tarihinden (bin ikiyz) ellibir senesi Cumadelahiri ahirine kadar defada evketl


30/43

29

kerametl cmle-i bendegan hakknda merhametl veliyyn-nimet-i bi-minnetimiz sultan-

cihan cihan Sultan Mahmud- Adli Han efendimiz otuzsekiz buuk gez sebkat- tir-

endazileriyle sebkat idp bin yz seksen drt buuk gez menzile nasb- mmtaz seng-i bi-nazir

vaz buyuruldu menzil-i ahaneleri srasnda muharrerdir.

Mustafa Kani Beyin Telhis-i Resailat- Rumat adl kitabnda 147 ve 148. Sayfalarnn

orijinal metni de yledir.


31/43

30

I- SONU

Geleneksel Trk okuluu tarihsel mirasmzda teknolojinin geliimine yenik den

nemli unsurlarmzdan sadece biridir. Atalarmzn okuluk sz konusu olduunda

savalarda, avclkta ve sporda bir otorite olduu dnya tarafndan kabul edilmektedir. 850

metrelik mesafeye ulaan menzil at, elik levhay delen darp at ve koan bir atnzerinden her yne yaplan isabetli atlarn srr tm dnyada byk merak uyandrmaktadr.

Biraz aratrldnda Geleneksel Trk Okuluun hem yapmnn hem de at tekniklerinin

bal bana birer sanat olduu grlecektir.

Ok ve yayn, Trk tarihi boyunca siyasi bir sembol olduunu, ordudaki yerini, kendi

etrafnda oluturduu ekonominin bykln ve halkn kltrel yaamndaki yerini

dndmzde bile tarihteki roln anlayabiliriz.

Gnmzde yeniden canlandrlmaya allan geleneksel okuluumuz Bigada

Kayseride, stanbulda, Tokatta, Amasyada, Bursada kurulan atl ve yaya okuluk

kulpleri aracl ile varln srdrmektedir.


32/43

31

J- TEEKKR

Bu almamda benden desteini esirgemeyen okul mdrm Faruk Girgine, Tarih

retmenim Sekin Grke, Trk Dili ve Edebiyat retmenim Mehmet zgr

Nazilliye, Almanca kaynaklardaki evirilerinden dolay Almanca retmenim Refik

Dndara, ngilizce kaynaklardaki evirilerinden dolay ngilizce retmenim Burcu Dikene,verdii bilgilerden dolay Trkiyedeki ilk atl okuluk kulbnn kurucu bakan Sami

Genele, bana okuluk sevgisini alayan babam Fatih Genele;

Aratrmalarmda faydalandm tm eser sahiplerine ve aratrmaclara teekkr bir

bor bilirim.

Abdlhadi GENEL


33/43

32

K- KAYNAKA

ARI, Hilmi; GR, Ayen; ETNTA, Burak; ZVER, Murat (2011) Anadoluyu

Fetheden Okun Maceras Ntvtarih say 34 sayfa 36-48

BR, Atilla; KAAR, Mustafa; ACAR, inasi (2006) Trk Menzil Okuluu Ok ve Yaylar

Osmanl Bilimi Aratrmalar say VIII-I; sayfa 39-67

DELCE, Halil brahim (2001) Kitab Fi- lmin Nab Ankara

ERGN, Muharrem (2012) Orhun Yaztlar stanbul

GRAYSON, Charles. E. (2007) Traditional Archery from Six Continents Missouri

GKSU, Erkan (2009) Ok ve Yayn Trk Devlet Gelenei ve Hakimiyet Anlayndaki

Yeri Krkkale niversitesi Krkkale

GRSU, Engin; (1999) Biga Pegai anakkale/Biga

HAMMER, Joaph V. (2003)ev. Vecdi Brn Byk Osmanl Tarihi stanbul

IIN, Priscilla Mary (2009) Trk Okuluk Aratrmalar ve Paul E. Klopsteg Acta Turcicasay I-I sayfa 233-241

KAHRAMAN Atf (1995) Osmanl Devletinde Spor Ankara

Mustafa Kani Efendi (2010) Okuluk Kitab Telhis-i Resailat Rumat stanbul

ZVER, Murat (2006) Okuluk Hakknda Herey stanbul

UZUNARILI, smail Hakk (1994) Byk Osmanl Tarihi Ankara

YCEL, nsal (1999) Trk Okuluu Ankara


34/43

33

L- GNMZDE YAPILAN GELENEKSEL OKULUK AKTVTELERNDEN

GRNTLER


35/43

34


36/43

35


37/43

36


38/43

37

()


39/43

38


40/43

39


41/43

40


42/43

41


43/43

geleneksel türk okçuluğu ve menzil "Şampiyonu" biga sancak beyi osman bey

Documents