“Er gaat een nieuwe wereld voor mij open”

Geletterdheidin 12 portretten

Geletterdheid in Vlaanderen1 op de 7 of 800.000 Vlamingen

Ambassadeurs doorbreken het taboe

Dag allemaal,

Ik lees veel, ik schrijf artikels voor tijdschrif-ten, ik ben op dit moment bezig aan een boek. Kortom: elke dag passeren er duizen-den lettertjes onder mijn ogen. En toch moet ik nog regelmatig een woordenboek gebrui-ken. Ik stel telkens weer vast dat de Neder-landse taal toch verdomd moeilijk is.

En dan veranderen ze nog constant de spelling! Waarom maken ze die dan niet eenvoudiger i.p.v. ingewikkelder? Het is wel alsof ze ons willen verbieden om foutloos te leren schrijven.

Heel veel Vlamingen hebben problemen met lezen, schrijven of rekenen. Je hebt het nochtans elke dag nodig: om werk te zoe-ken, om een treinticket te kopen, om vake en moeke te zijn voor je kinderen. Het gaat gepaard met veel stiekem gedoe, met veel leugens en vooral veel schaamte.

Wel, ik wil helpen om het taboe te door-breken. Het is niet omdat je niet goed kan rekenen, lezen of schrijven, dat je dom

bent. Ik wil met respect wijzen op de mogelijk heden van Basiseducatie. Het is niet omdat je vroeger kansen hebt gemist op school, dat je nu niet meer kan bijleren.

Ik heb grote bewondering voor de mensen die in dit boekje getuigen en zich bloot geven. Ik sta dan ook voor 100% achter hen. Het is niet gemakkelijk en het vergt veel moed om dit te doen.Ik hoop dat hun inzet en hun verhaal veel mensen de ogen opent.

Veel leesgenot!

Groeten Peter Pol Goossen

Wie?

Laaggeletterdheid komt voor bij allochtone en bij autochtone volwassenen, in alle lagen van de bevol-king, in allerlei functies, bij mannen,vrouwen, jongeren en ouderen, in de steden, op het platteland. Toch zijn er bevolkingsgroepen waarin laaggeletterdheid naar verhouding vaker voorkomt: mensen met een lage opleiding, ouderen, vrouwen en mensen zonder of met laag geschoold werk. Ook jongeren verlaten de school met te weinig vaardigheden in lezen, schrijven of rekenen.

Waarom?

Er is niet één enkele oorzaak aan te wijzen voor het feit dat mensen les gevolgd hebben en toch laaggeletterd zijn. Leren is een complex fenomeen waarbij sociale, culturele, economische en individuele omstandig heden een rol spelen. Ze gaan samen en beïnvloeden en versterken elkaar. Toch kunnen we een aantal oorzaken voor laaggeletterdheid aanwijzen. • Kinderen die opgroeien in een taalarme omgeving,

kunnen een taalachterstand oplopen die op school moeilijk valt weg te werken.

• Langzame leerders en kinderen bij wie de taal en cultuur op school sterk afwijkt van thuis, vinden in het onder-wijs soms geen aansluiting of haken af.

• Sommige volwassenen hebben door ziekte of andere persoonlijke redenen weinig onderwijs gevolgd.

• Volwassenen die op school al zwak waren en nadien lees- en schrijftaken zoveel mogelijk vermijden, worden laaggeletterd.

Wat is laaggeletterdheid?

Laaggeletterden beschikken over onvoldoende basisvaar-digheden om volwaardig mee te draaien in de maatschappij, thuis en op het werk. Achthon-derdduizend Vlamingen hebben moeite met lezen, schrijven of rekenen. Deze vaardigheden zijn nodig voor het lezen van een krant of folders, het invullen van een formulier, het begrijpen van een bijsluiter, het voorlezen van de eigen (klein)kinderen, het controleren van een reke-ning, het lezen van instructies en veiligheidsvoorschriften op het werk, het kopen van een treinkaartje uit de automaat, het gebruiken van een mobiele telefoon of het e-mailen en het zoeken van informatie op inter net. In onze maatschap-pij is informatie van essentieel belang. Laaggeletterdheid leidt tot een kenniskloof tussen de mensen die wel en de mensen die geen toegang hebben tot informatie.

De stap naar onderwijs

Motieven

Leren als volwassene vraagt een grote in-spanning. Het is niet eenvoudig om naast de dagelijkse bezigheden ook nog eens bijscho-ling te volgen. Daarbij komt nog de steeds sneller evoluerende samenleving die steeds meer permanente scholing en vorming vraagt. Mensen geraken ontmoedigd en zijn verlegen omdat ze niet mee zijn. Ze hebben het gevoel dat ze nooit meer zullen kunnen bijbenen. De drempel om terug naar school te gaan is daarom vaak hoog.Toch zijn er een aantal redenen om de stap toch te zetten: • Ouders willen hun kinderen kunnen helpen

met het huiswerk • Grootouders willen hun kleinkinderen

kunnen voorlezen of willen met hen chatten • Wanneer de partner wegvalt, komen

alleen staanden plots voor veel meer taken te staan die ze zelfstandig willen kunnen vervullen

• De wil om werk te vinden, te behouden of de positie te verbeteren.

• Door werkloosheid, pensionering of als de kinderen groter worden, komt er meer tijd vrij om onderwijs te volgen.

Geef hen een duwtje in de rug

De stap naar volwassenenonderwijs is meestal een grote stap. Het is belangrijk dat mensen een zetje krijgen van iemand die hun probleem herkent, dit met begrip en respect benadert, bespreekbaar weet te maken, confronteert zonder af te schrik-ken en kan wijzen op de mogelijkheden om les te volgen.

Wat waarderen cursisten aan uw tussenkomst?

• Een directe, duidelijke en persoon-lijke communicatie over het niet goed kunnen lezen, schrijven en rekenen (niet rond de pot draaien).

• Een luisterend oor, want u bent de vertrouwenspersoon waarbij de cursist zijn verhaal van schaamte en frustratie kwijt kan.

• Concrete voorbeelden geven: “Anja volgt een jaar les en kan nu haar doch-ter helpen bij haar huiswerk.”

• Zo snel mogelijk overgaan tot concrete actie: samen bellen voor een afspraak, de eerste keer meegaan.

Waar kunnen geïnteresseerde volwassenen terecht?

In Vlaanderen vinden laaggeschoolde volwassenen een aanbod in de Centra voor Basiseducatie, die deel uitma-ken van het volwassenenonderwijs. Het opleidingenaanbod van de Centra voor Basiseducatie omvat Nederlands, Wiskunde, Informatie- en communica-tietechnologie, Maatschappijoriëntatie, Nederlands als tweede taal, Alfabetise-ring in het Nederlands als tweede taal en Opstapcursussen Frans en Engels.Daarnaast worden veel cursussen uit-gevoerd in samenwerking met andere organisaties.

Meer informatie op www.basiseducatie.be.

Kenmerkend voor het onderwijs in de Basiseducatie is:

• Een intensieve intakeprocedure met aan-dacht voor de persoonlijke leerwensen en leerdoelen van de deelnemer, de school- en werkervaringen, de reeds verworven vaardig-heden, de leermogelijkheden van de cursist.

• Persoonlijke aandacht, kleine groepjes, individuele begeleiding.

• Een veilige leeromgeving. • Een positieve benadering: succeservaringen

creëren en zelfvertrouwen kweken. • Leren wordt verbonden aan situaties die

voor deelnemers realistisch en betekenisvol zijn. Het leren kan onmiddellijk in de praktijk worden gebracht.

• Intensieve en minder intensieve cursussen, zowel overdag als ’s avonds, met meerdere instapmogelijkheden op een jaar.

• Gratis deelname. • Een multimediale omgeving waar deel-

nemers ook op zelfstandige basis extra oefeningen maken of informatie opzoeken en verwerken.

• Een eigen, deskundige aanpak met een team van gespecialiseerde lesgevers.

“De kwaliteit van mijn leven is veel verbeterd.”

“Vooral mijn mening formuleren op papier, was lastig.”

Ingrid

Textielarbeidster Na haar beroepsopleiding ging Ingrid aan de slag in de textielsector.

Tot twee maal toe ging het bedrijf waar ze werkte failliet. Na meer dan 20 jaar werken

in de fabriek wou Ingrid iets helemaal anders. Bij de VDAB kreeg ze steun in haar zoek-

tocht. Ze kon er terecht voor de opleiding ‘polyvalent verzorgende’.

Terug naar school? De schoolbanken lonkten opnieuw. Toch had Ingrid zo haar

twijfels. Het was ten slotte 23 jaar geleden dat ze afstudeerde. Heel wat tijd was voorbij

gegaan en ze had het gevoel dat ze wel wat hulp kon gebruiken bij het instuderen van

een cursus. Tijdens haar zoektocht naar ander werk, had ze veel formulieren moeten

invullen. Ze merkte dat ze ook moeite had met schrijven. Vooral een mening formuleren

op papier, was lastig.

Leren leren De VDAB raadde haar aan om naar Basiseducatie te gaan. Daar kon ze

haar taal opfrissen. Ze kon er ook terecht voor de cursus ‘leren leren’. In die cursus

leerde ze hoe ze een grote pak leerstof kon verwerken: een samenvatting maken,

belangrijke zaken onderscheiden van minder belangrijke zaken, enz. Het kwam alle-

maal aan bod. De lessen waren zeer aangenaam en het klikte in de groep. Dankzij de

voorbereiding bij Basiseducatie kon ze de opleiding bij de VDAB met succes afronden.

Thuiszorg Ingrid werkt nu als bejaardenhelpster in de thuiszorg. De kwaliteit van haar

leven is veel verbeterd. Via haar werk krijgt ze nu ook kansen om andere opleidingen te

volgen. Op die manier heeft ze meer kansen voor de toekomst.

“Ik hou van de rust en de eenvoud.”

“Nu ik beter kan lezen, zaai ik ook al eens andere groenten in de tuin.”

Johnny

Stille werker Johnny is de stille getuige van een hard werkende vader. Hij kan

rustig genieten van de mooie en eenvoudige dingen. Vroeger op school was er wei-

nig aandacht voor hem. Hij kon moeilijk volgen met lezen en schrijven. Dus mocht

hij allerlei klusjes opknappen zoals kolen halen voor de kachels en de speelplaats

borstelen.

Op zijn vijftiende zocht en vond Johnny werk. Hij werkt nog steeds in dezelfde

fabriek. Zijn lees- en schrijfproblemen bleven hem parten spelen. Dus ging hij op

zoek naar een oplossing. Via allerlei omwegen kwam hij tenslotte bij Basiseducatie

terecht. En daar is hij nu nog.

Zaadzakjes ontcijferen Johnny tuiniert heel graag. Hij houdt van de rust en de

eenvoud in de natuur. Zijn grote tuin is ingedeeld in twee delen: een moestuin en

een siertuin. Sinds Johnny beter kan lezen en schrijven, durft hij ook al eens andere

groenten zetten dan de oude bekenden. Hij ontcijfert de zaadzakjes en weet beter

dan wie ook wat hij waar en wanneer moet zaaien. In zijn siertuin zijn vooral de

hortensia’s zijn grote passie. Hij geniet van de verzorging en het bijwerken.

Maar bovenal komt Johnny steeds weer tot rust in zijn tuin. Dat is de plaats waar hij

alle zorgen kan loslaten en waar hij in stilte kan genieten van het mooie om hem heen.

“Ik moest koken voor 25 mensen, maar uitrekenen hoeveel ik nodig had, lukte me niet.”

“Ik ben rijker geworden door opnieuw te leren.”

Tamara

Rekenen met de euro Ik kampte in mijn jeugd met lees- en schrijfproblemen. Ook

had ik problemen met rekenen. Ik kreeg alle kansen van thuis uit, maar dat hielp

niet. Op mijn 18de stopte ik met school. Door de jaren vergat ik veel. Toen de euro

ingevoerd werd, had ik problemen om juist te betalen. Ik wist ook nooit of ik genoeg

terug kreeg.

Jeugdboeken Ik las graag jeugdboeken en kwam vaak in de bib. Daar gaven ze

me het telefoonnummer van Basiseducatie. Ik schreef me in! Ik leerde er werken

met de euro en volgde een rekencursus. Een jaar later vatte ik ook computerles aan.

Nodig in de keuken In het begin op het werk vlotte het niet. Ik moest koken voor

25 mensen, maar uitrekenen hoeveel ik nodig had, lukte me niet. In de rekengroep

leerden we met maten en gewichten werken en vermenigvuldigen. Ondertussen

was ik ook gestart in de lees- en schrijfgroep. Daar leerde ik o.a. de instructies beter

begrijpen. Zo ging het vlotter op mijn werk en maakte ik zelfs promotie. Sinds dit

jaar volg ik ook Frans en dat heb ik ook nodig in de keuken. Daar kom ik veel Franse

woorden tegen. Nu zoek ik soms naar recepten op de computer.

Rijker en zelfstandiger Ik ben rijker geworden door opnieuw te leren. Mijn leef-

wereld is opengegaan en ik ben zelfstandiger. Nu kan ik alleen werken in de keuken

en koken voor grote groepen.

Een goede raad: heb je moeite met lezen, schrijven of rekenen? Zet dan de stap. Je

zal jezelf later dankbaar zijn. Het is immers nooit te laat om te leren.

“Daar kwam nog bij dat ik op mijn werk de kans kreeg om ploegbaas te worden. Daar hoorde natuurlijk ook veel schrijfwerk bij.”

Eric

Huiswerk van de kinderen Dat ik niet goed kon lezen en schrijven werd voor mij

moeilijk toen de kinderen met hun huiswerk steeds naar mama gingen. Als ze aan

mij iets vroegen, moest ik ze toch steeds naar haar sturen. Ik werd steeds op de

achterste rij gezet als er geholpen moest worden bij het huiswerk. Net als vroeger op

school. Als je niet kon volgen moest je maar achteraan in de klas gaan zitten. Hou je

maar bezig tot de bel gaat. Het werd niet gezegd maar het kwam wel zo over.

Ploegbaas worden Daar kwam nog bij dat ik op mijn werk de kans kreeg om ploeg-

baas te worden. Daar hoorde natuurlijk ook veel schrijfwerk bij. Op een dag bracht

mijn vrouw de brochure van Basiseducatie mee. Ik heb nog te lang nagedacht, maar

heb toch besloten om een cursus ‘Nederlands lezen en schrijven’ te volgen. Op het

werk kan ik nu veel beter met mijn chefs communiceren.

Praten met mijn kinderen Mijn oudste zoon is al afgestudeerd, mijn jongste nog

niet. Die heeft het moeilijk op school. Maar omdat ik zelf deze cursus volg, kan ik met

mijn zoon beter praten over het belang van school en waarom hij nu zijn best moet

doen. Ik hoop dat ik regelmatig nog een herhalingscursus kan volgen. Het probleem

voor mij is om het allemaal te blijven onthouden. Af en toe een herhaling zou voor

vele mensen een goede oplossing zijn en een motivatie om te blijven bijleren. Door de

cursus ‘Nederlands lezen en schrijven’ is het ook makkelijker om andere cursussen te

volgen. Wat ik dan ook nog ga doen!

“Af en toe een herhaling zou voor veel mensen een goede oplossing zijn en een motivatie om te blijven bijleren.”

“Een nieuwe kans voor mij en voor mijn zoon.”

Zakia

“Je kind kunnen motiveren is het mooiste wat er is.”

De school beu Ik ben Zakia Azouzi. Ik ben afkomstig uit Tunesië, maar woon al

mijn hele leven in België. Ik ging hier naar een Franstalige school. Mijn ouders, die

geen Frans en Nederlands spreken, hebben mij nooit kunnen steunen. Ze gingen

zelf nooit naar school. Er was ook geen enkele lerares die me kon motiveren. Ik was

de school al vlug beu.

Motiveren om te leren Toen ik mijn man leerde kennen, vond ik wel de motivatie

om vlug Nederlands te leren spreken. Schrijven vond ik zeer moeilijk. Maar omdat

ik Franstalig was, vond ik het niet erg om te zeggen dat ik niet goed kon schrijven

in het Nederlands.

Mijn man heeft me altijd gesteund. Hij heeft ook altijd gezegd dat ik er iets moet aan

doen. Maar ik had, eerlijk gezegd, geen goesting om zoveel tijd te verliezen.

Geen paniek En toen werd ik plots werkloos door gezondheidsproblemen. Ik

moest een andere job zoeken. En daarvoor moest ik Nederlands kunnen schrijven.

Dankzij mijn man vond ik de weg naar Basiseducatie. En ik moet eerlijk zeggen: het

was zeker de moeite waard. Ik voelde me er direct thuis. Het was echt een opluch-

ting. Nu heb ik geen paniekaanvallen meer als ik iets moet schrijven.

Steun van mama Ik ben nu ook veel beter in staat om Sam (9j.) te helpen met zijn

huiswerk. Hem kunnen motiveren is het mooiste wat er is. En ik spreek uit ervaring.

De steun die ik zelf niet kreeg van mijn ouders, kan ik nu wel geven aan mijn zoontje.

En daar ben ik trots op.

“Taal is een open vensterop de wereld.”

Jan

“Niet dùrven schrijven. Dàt was mijn probleem.”

Bang om fouten te maken Ik ben zeer onzeker opgegroeid. Zowel thuis als op

school kreeg ik weinig steun. Mijn zelfbeeld was zo laag, dat ik constant bang was

om fouten te maken en daarmee uitgelachen te worden. Schrijven bijvoorbeeld was

een ramp. Ik durfde gewoon niet te schrijven als er mensen in de buurt waren, omdat

ik dat niet goed kon.

Op mijn hoede In mijn dagelijkse leven trok ik altijd mijn plan. Ik werkte, ik had rela-

ties, ik volgde cursussen in avondonderwijs. Maar de schrijfangst bleef. Ik kon die niet

van me afschudden. Ik bleef constant op mijn hoede om mij niet te veel bloot te geven.

Je moedertaal leren Toen ik Basiseducatie leerde kennen, viel een last van me af.

Ik was duidelijk niet de enige die het moeilijk had met de eigen moedertaal. Hier kan

ik in een veilige omgeving mijn schrijfvaardigheden oefenen. En het lukt !

Taal is heel belangrijk voor mij. Het is veel meer dan spelling en foutloos schrijven.

Het heeft ook een gevoelsmatige kant. Via taal kan je je uitdrukken. Taal biedt je een

venster op de wereld. Ik schrijf ook gedichtjes.

Natuurgids Jan heeft ondertussen een cursus gevolgd als natuurgids. Hij werkt

als vrijwilliger voor het Centrum Voor Natuur- en milieueducatie. Bij Basiseducatie

heeft hij zijn schrijfangst overwonnen. Daar is hij tot de essentie gekomen van zijn

probleem. Hij beheerst nu de taal en kan zich beter uitdrukken. Hij heeft vooral

vertrouwen gekregen in zijn eigen kunnen. Het taboe is van hem afgeworpen. De

achterstand is ingehaald.

“Het kan: vooruitgaan in het leven.”

Wieske

“Het kan: vooruitgaan in het leven.”

“Ik wil een voorbeeld zijn voor andere mensen.”

Meer in mijn mars Na haar schoolperiode werkte Wieske in de buitenschoolse kin-

deropvang. Na een tijdje wou ze toch iets anders doen, want ze voelde dat ze meer

in haar mars had. Ze startte meteen met een cursus ‘Telefonisch onthaalbediende’.

Omdat ze maar gedeeltelijke werkloosheidsuitkering kreeg, zag ze zich verplicht om

aan te kloppen bij het OCMW voor hulp. Daar kon ze via een Art. 60-contract aan

de slag bij Basiseducatie als telefoniste. (Art. 60 is een programma waarin mensen

tewerkgesteld worden voor een bepaalde periode om werkervaring op te doen.)

Van werk naar les De collega’s bij Basiseducatie hadden al vrij vlug door dat

Wieske veel spellingfouten maakte. De stap naar de cursus ‘Nederlands opfrissen’

was klein en is in dit geval wel zeer letterlijk te nemen. Naast personeelslid werd ze

ook cursiste bij Basiseducatie! De cursussen computer, rekenen en Engels volgden.

Leren om verder te geraken Wieske werkt op dit moment als onthaalmedewerker

bij de Federale Politie. Ze vindt het belangrijk om lessen te volgen in functie van haar

werk. Ze wil verder geraken in het leven. Ze wil tonen aan andere mensen dat het

kan: vooruitgaan in het leven. Wieske had problemen, ook emotioneel. Ze heeft er

iets aan gedaan en voelt zich nu veel beter in haar vel. Ze wil mensen vragen zich

niet op te sluiten, maar naar buiten te komen om hun problemen aan te pakken,

zoals ook zij gedaan heeft.

“Ik kom van ver maar het is nog niet ver genoeg! Ik wil nog veel verder geraken!”

“Stilaan ging er een nieuwe wereld open voor mij.”

Peter

“Stilaan ging er een nieuwe wereld open voor mij.”

Nergens goed leren schrijven Na de lagere school ging ik naar de BLO-school. Daar

leer je wel een beroep, maar niet foutloos schrijven. Later volgde ik nog avondschool en

bijscholingen op het werk. Maar vgoed schrijven leerde ik nergens. Ik ging niet solliciteren

als ik wist dat ik papieren moest invullen. De werkbonnen op het werk liet ik door iemand

anders invullen. Ik had zogezegd geen tijd. Alle papierwerk thuis was voor mijn vrouw. Dat

vond zij niet leuk, ze vond dat ik mijn verantwoordelijkheid afschoof.

Voor de eerste keer in mijn leven werd ik niet als lomperik beschouwd Mijn vrouw vond

dat ik naar Basiseducatie moest gaan. Maar wat ik niet goed kon, vermeed ik op alle mo-

gelijke manieren. Daar was ik ondertussen héél goed in geworden. Toen maakte ze zelf een

afspraak en dwong ze mij om mee te gaan. Ik beefde en trilde op mijn benen. De afspraak

met Katia, de lesgever, viel erg mee. Voor de eerste keer in mijn leven begreep iemand mij

en werd ik niet als een lomperik beschouwd. Ik startte de week nadien al met de lessen en

zag dat er nog veel mensen hetzelfde probleem hadden als ik. Stilaan ging er een nieuwe

wereld voor mij open.

Ik praat er over met mijn beste vrienden Ik kan al veel beter schrijven nu. Ik schrijf mijn

werkbonnen zelf, ik durf af en toe zelf een papier in te vullen. Ik kan en durf er zelfs over

praten met mijn beste vrienden. Mijn zelfvertrouwen groeit stilaan. Ik volg nu ook lessen

computer en internet. Ik heb het zelfs tot ambassadeur van de Basiseducatie geschopt! Ik

wil andere mensen met lees- en schrijfproblemen helpen om de stap te zetten. Want was

ik er zelf vroeger mee begonnen dan had ik nu al veel verder gestaan. Ik kom van ver, maar

het is nog niet ver genoeg! Ik wil nog veel verder geraken!

“Ik bewees het tegendeel.”

“Leuke jobs waren voor mij niet weggelegd.”

Lieve

“Leuke jobs waren voor mij niet weggelegd.”

Lieve lieve Lieve is een enthousiaste vijftiger met haar hart op de tong. Ze lacht stralend naar iedereen. Lieve en haar man konden geen kinderen krijgen. Dus steken ze veel energie in anderen: familie, vrienden, buren, verenigingen, enz. Enkele jaren geleden adop-teerden ze zelfs een verre-afstand-dochter in Congo. Die kennen ze enkel van foto’s en brieven.

Geen leuke jobs Lieve had het moeilijk met lezen en schrijven op school. Dus verhuisde ze vlug naar de ‘ezelsbank’. Leuke jobs bleken ook niet weggelegd voor mensen met lees- en schrijfproblemen. Enkele jaren geleden stapte Lieve doel-gericht binnen bij Basiseducatie. Ze wou en zou beter leren lezen en schrijven.

Voorlezen in de kerk In die periode werd ze ook door een lector van haar parochie aangesproken om voor te lezen in de kerk. De pastoor twijfelde aan Lieve’s kunnen. Maar… Lieve bewees het tegendeel. Ze oefende thuis haar teksten zo grondig, dat niemand iets merkte van haar problemen. Intussen geeft Lieve ook catechese aan de 11- en 12-jarigen. Deze jongeren begeleidt ze een jaar lang met hart en ziel en veel geduld. Het zijn – een beetje wel – haar surrogaat-kinderen.

“Niemand maakt mij nog wijs dat je op het werk niet moet kunnen lezen en schrijven!”

Jean-Pierre

Lezen en schrijven op het werk De eerste lessen lezen, schrijven en rekenen in het

eerste leerjaar waren eigenlijk vrij mooi en prettig. Maar ik haalde nooit goede punten

op mijn rapport. Toen ik 16 jaar was, ben ik maar gaan werken. Op mijn werk ging het

ook niet zo goed. Ik kreeg constant verwijten. Ik werd uitgelachen. En de vernederin-

gen die men naar je hoofd gooit, die waren niet om mee te lachen. Niemand maakt

mij nog wijs dat je op het werk niet moet kunnen lezen en schrijven!

Toen ik 22 was, kreeg ik mijn eerste relatie. Die duurde 13 jaar. Mijn vriend deed al

de papieren en de betalingen. Maar toen hij me verliet, stond ik er weer alleen voor.

Dat was wat anders!

Postkantoor Op een dag was ik in het postkantoor. Er stond een lange rij. Ik had

een overschrijving mee. De vrouw aan het loket zei: “Je moet dat zelf invullen, daar

aan die tafel.” Ik antwoordde: “Maar mevrouw, ik kan niet lezen en schrijven!”. Ze

heeft het dan toch zelf ingevuld. Op dat moment besliste ik: “En nú ga ik leren lezen

en schrijven!” Zo ben ik op mijn 35ste bij Basiseducatie terechtgekomen. Ik ben daar

nu al 7 jaar en ik heb er nog geen moment spijt van.

Alles zelf Ondertussen doe ik al mijn overschrijvingen zelf met de computer. En

op het werk zijn de rollen omgekeerd: klanten komen nu soms naar mij met brieven

die ze niet begrijpen. Mijn grote droom is: een boek lezen op een bankje in het park.

Maar… ik kan mij niet concentreren op zoveel ‘dansende’ letters.

“Mijn grote droom? Een boek lezen op een bankje in het park.”

“Ik hield me op de achtergrond.”

Maddy

“Nu wil ik alles leren.”

Van de achtergrond Maddy is moeder van 2 kinderen en heeft sedert enkele

maanden een nieuw zonneke in haar leven: haar kleinzoon. Ze geniet met volle

teugen van de kleine spruit.

Maddy’s leven heeft er veel donkerder uitgezien. Tijdens haar jeugd liep het niet

goed in school. Haar ouders vonden het beter dat ze naar de naaischool ging. Ze

ging naar school tot haar zestiende. Toen ze stopte, kon ze niet goed lezen en schrij-

ven. Dat probleem kon ze goed verdoezelen, omdat haar echtgenoot al het papier-

werk deed. Hij begeleidde ook de kinderen met hun huiswerk. Maddy hield zich

stillekes op de achtergrond.

Naar het podium Maddy’s echtgenoot kwam te overlijden en ze ging op zoek naar

hulp. Zo kwam ze bij Basiseducatie terecht. Maddy wil alles leren: lezen, schrijven,

kunst en cultuur, kaartlezen. Niets is haar te veel. Verbaal is ze niet te evenaren. Het

podium was altijd al haar grote droom. Elke gelegenheid buit ze uit om haar verhalen

voor te dragen.

Vorig jaar kwam dan een ‘engel uit de hemel’. Ze werd gevraagd om mee te spelen

in een toneelstuk. Samen met rasechte acteurs mocht ze op het podium in een

toneelstuk van ‘moeders’. Maddy genoot van alles: het inoefenen, meespelen,

optreden en natuurlijk ook van het applaus. Zelfs nu nog tinkelen haar oogjes als ze

haar acteerverhaal mag vertellen.

“Ik zocht altijd werk zonder lezen en schrijven …”

Eddy

“Ik trek mijn plan op andere manieren” Eddy heeft al heel zijn leven moeite met lezen

en schrijven. Op school kon hij amper mee. Hij was blij als hij kon gaan werken. “Ik

werkte veel en hard. Ik zocht altijd jobs waar ik niet moest lezen en schrijven. Met mijn

handen werken kon ik goed. Ik ben heel technisch aangelegd. Als je moeilijk kan lezen

en schrijven, trek je je plan op andere manieren. Ik was creatief en leerde vlug bij.” Zo

leerde hij veel al doende. Door zijn taalprobleem, bleef hij wel steken in de lichamelijk

zware jobs.

“Lezen en schrijven zal altijd moeilijk blijven” Door een arbeidsongeval is Eddy ver-

plicht om te stoppen met werken. Bureauwerk is voor hem onmogelijk. Hij startte met

taallessen bij Basiseducatie. “Toen ontdekte ik welke duivel me al die jaren kwelde: ik

heb dyslexie (woordblindheid). Waar ik als kind al mee worstelde, kwam ik nu pas te

weten. Lezen en schrijven zal altijd wel moeilijk blijven, maar nu weet ik dat ik niet dom

ben. Ik blijf les volgen, want door veel te oefenen leer ik toch bij.”

“Ook gewone arbeiders moeten instructies kunnen lezen” Als je moeilijk kan lezen

en schrijven, is het moeilijk om nog werk te vinden. “Ik ken veel arbeiders zoals ik.

Mensen die laaggeschoold zijn en die moeite hebben om mee te kunnen op het werk.

Veel machines zijn computergestuurd, dus ook de gewone man moet kunnen werken

met die nieuwe dingen. Ook op gebied van veiligheid is alles strenger geworden. Je

moet instructies kunnen lezen en je moet een attest behalen. Niet simpel allemaal!”

“Nu weet ik dat ik niet dom ben.”

“Ik zocht altijd werk zonder lezen en schrijven …”

Aan de buitenkant kunt u niet zien of iemand laaggeletterd is. Laaggeletterden hebben vaak een heel repertoire aan ‘trucs’ om hun problemen te verbergen. Toch kunt u er wel achter komen of iemand laaggeletterd is. Voormalige cursisten gaven aan dat ze de volgende excuses paraat hielden:

“Sorry, ik ben mijn bril vergeten.”

Het kan gebeuren dat iemand zijn bril ver-geet. Maar als dat vaker het geval is, moet u toch eens gaan nadenken.

“Die formulieren vul ik thuis wel in.”

Dat iemand thuis ingewikkelde formulieren op zijn gemak wil invullen, is niet zo vreemd. Maar als eenvoudige papieren ook worden meegenomen, kan het zijn dat er thuis schrijfhulp aanwezig is.

“Ik schrijf zo onleesbaar, doe jij dat maar voor me.”

Dit kan een signaal zijn dat iemand pro-blemen heeft met schrijven en zelf geen formulieren wil invullen. Het kan ook zijn dat iemand helemáál niet kan schrijven.

“Dat werkbriefje krijg je straks van me.”

Dat iemand – nu even – geen tijd heeft om een werkbriefje in te vullen, kan voorkomen. Maar als dat een vast patroon is, kan het zijn dat die persoon daarvoor hulp inroept van een collega.

“Die bijsluiters zijn allemaal zo ingewikkeld.”

Dat iemand vraagt om uitleg over medicijn-gebruik is best normaal. Maar als die persoon daar altijd om vraagt, kan het zijn dat hij de bijsluiter niet kan lezen.

Hoe kunt u laaggeletterdheid herkennen?

“Ik laat de kinderen altijd boodschappen doen.”

Iemand die niet kan lezen (en rekenen) gaat niet graag naar de winkel. Om de juiste producten te kunnen kopen, moet je immers wel kunnen lezen wat er op het etiket staat.

“Oh, ik dacht dat die afspraak morgen was.”

Als iemand keer op keer afspraken vergeet of vaak op de verkeerde tijden komt, is het mogelijk dat hij of zij geen agenda bij kan houden.

“Die hoofdpijn gaat maar niet over.”

Dat iemand klaagt over – chronische – hoofdpijn, kan vele oorzaken hebben. Eén daarvan is stress, als gevolg van problemen op het werk. Het is niet uitgesloten dat iemand niet meer meekan, omdat hij onvol-doende kan lezen of schrijven.

“De televisie geeft toch al informatie genoeg?”

In veel gezinnen is de televisie het belang-rijkste medium voor informatie. Maar als bij een bezoek aan huis wordt geconstateerd dat kranten, tijdschriften en boeken niet of nauwelijks aanwezig zijn, zou het kunnen dat één of meer gezinsleden niet of niet goed kunnen lezen.

“Ik heb een lelijk handschrift”

Een goede reden om iemand anders altijd te laten schrijven in plaats van het zelf te doen.

“Die regelingen zijn zo ingewikkeld, daar snapt een normaal mens niets van.”

Mensen vragen voortdurend om uitleg.

“Nee, werken met computers is niets voor mij.”

Een uitvlucht om niet alleen het werken met computers te vermijden, maar ook om niet te hoeven lezen en schrijven.

Hoe kunt u laaggeletterdheid herkennen?

Voor meer info, neem contact op

met het Centrum voor Basiseducatie in je buurt:

www.basiseducatie.be