Ders: Eğitim psikolojisi Konu: Gelişim Psikolojisinde Temel

Kavramlar ve Gelişimi Etkileyen Faktörler

Bölüm: Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği

Sınıf:1

Grup: Birlik

Kaynak: Eğitim Psikolojisi Ders Kitapları

Hazırlayanlar: Recep Aktaş Musa Kaya İsa Uruk

Ders Hocası: Arş. Gör. Ceyhun Ozan

Gelişim Psikolojisinde Temel Kavramlar ve Gelişimi Etkileyen faktörler

Gelişim psikolojisi; döllenmeden ölüme kadar insanda ve davranışlarındaki değişiklik, bu değişikliğin gerçekleştiği süreç ve bireylerdeki gelişim farklılıklarını inceler.

Temel kavramlar şunlardır: Gelişim: Öğrenme, olgunlaşma ve yaşantılar

sonucunda bireyde meydana gelen düzenli ve sürekli değişikliklerdir

Büyüme: Organizmada meydana gelen ve gözlenebilen niceliksel değişimlerdir.

Olgunlaşma: Organizmanın kendinden beklenilen işlevleri yerine getirebilecek fizyolojik güce ulaşmasıdır.Başka bir ifadeyle organizmanın fonksiyonda bulunabilme kapasitesindeki artıştır.Organizma fizyolojik olarak bir davranışı, bir işi yapabilecek hale geldiğinde olgunlaşma gerçekleşmiştir.Örneğin; konuşma olgunluğuna ulaşmayan bir çocuğa ne kadar alıştırma yaptırılırsa yaptırılsın gereği gibi konuşamaz.Birçok psiko-motor becerinin gösterilmesi olgunlaşmaya bağlıdır.

Öğrenme: Yaşantılar ve uygulama sonucunda davranışlarda meydana gelen nispeten kalıcı değişikliklerdir.Gelişimin gerçekleşebilmesi için büyüme ve olgunlaşmanın yanı sıra öğrenme sürecinin de olması gerekir.

Hazırbulunuşluk: Olgunlaşmadan daha geniş

kapsamlı bir kavramdır.Öğrenme ve olgunlaşma yaşantıları sonucunda organizmanın, davranış ortaya koyma veya öğrenmeye hazır olmasıdır.Başka bir ifadeyle bireyin olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli davranışları yapmaya hazır olmasıdır.Örneğin: dört işlemi öğrenecek olan bir çocuğun hem dört işlemi kavrayacak bir olgunluğa ulaşması, hem de bunun için gerekli olan sayma, toplama, çıkarma v.s ile ilgili bilgi ve becerilere sahip olması gerekir.

Dönem: Gelişimin benzer özellikler gösterdiği zaman dilimleridir. Ele alınan gelişim alanına ve farklı kuramcılara göre farklı dönemsel süreçlerden söz edilebilir.En yaygın dönem sınıflaması yaşa göre yapılan

sınıflamadır.Bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik, yaşlılık sınıflamaları gibi.

Kritik Dönem: Belli davranışların, belli dönemlerde kazanılması gerektiğine dair bir kavramdır. Ayrıca bazı davranışların engellenmesinin en kolay olduğu dönemlere verilen addır.Bir çocuğun bazı rahatsızlıklardan dolayı dört yaşında yürümeye başlaması kritik dönemin geçirildiğini gösterir.Bu dönem kaçırılırsa o davranışın öğrenilmesi,ya çok güç olmakta ya da asla tam öğrenme gerçekleşememektedir.

Gelişim görevleri: Havighurst tarafından ortaya atılmış bir kavramdır. İçinde bulunulan yaşam döneminde ortaya konması gereken davranışlar, başarılması gereken görevler ya da ulaşılması gereken özellikler anlamına gelmektedir.Bireyin belli dönemdeki gelişim görevlerini yerine getirmesi onu mutlu ederken, başarısızlık durumunda gerek kişisel gerekse toplumdaki beklentilerin karşılanamaması nedeniyle bireye yönelttiği olumsuzluklar bireyi mutsuz yapar.

Üç farklı döneme ilişkin gelişim görevlerini

ele alalım:

Bebeklik ve ilk çocukluk dönemi(0-6 yaş):

1. Yürümeyi öğrenme2. Katı yiyecekleri yemeyi öğrenme3. Konuşmayı öğrenme4. Okumaya hazır olma5. Beden atıklarını kontrollü biçimde

boşaltmayı öğrenme6. Cinsiyet farklılıklarını öğrenme7. Dili kullanmayı öğrenme ve kavramlar

oluşturma

Son çocukluk dönemi(6-12 yaş):

1. Aile etkinlikleri ve akranlarıyla arkadaşlık yoluyla,ait olma duygusunda artış

2. Kendine olan güveninin artmasına bağlı olarak aileden bağımsızlaşma

3. Temel yetişkin kavramlarını öğrenme4. Başkaları ile iletişim kurma yollarını

öğrenme5. İnsanları daha çok sevme, şefkatli olma6. Ahlak ve değer sistemi oluşturma7. Okuma, yazma ve beceri kazanma8. Nasıl çalışılacağını öğrenme

9. Kendi cinsiyetine uygun sosyal rolleri öğrenme

10. Bedenine karşı olumlu tutum geliştirme

Ergenlik dönemi(12-18 yaş)

1. Bedeninin değişen büyüklük, biçim ve fonksiyonlarını kabullenme ve olgunlaşmanın anlamını kavrama

2. Çeşitli fiziksel becerileri yerine getirebilmek için bedenini etkili biçimde kullanabilme ve sağlığını koruma

3. Tatmin edici ve sosyal olarak kabul edilebilir kadın ya da erkek rollerine ulaşma

4. Bir ya da daha fazla akran grubunun üyesi olma ve karşı cins de dahil olmak üzere çeşitli insanlarla etkili ilişkiler kurma

5. Ana-babadan ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığa ulaşma

6. Yetenek ve ilgilerine uygun bir mesleğe yönelerek ekonomik bağımsızlığa hazırlanma

7. Evliliğe ve aile hayatına hazırlanma8. İdealler ve değerler sistemi geliştirme

9. Sorumlu bir vatandaşlık için zihinsel becerileri ve çalışma becerilerini geliştirme

Gelişimi Etkileyen Faktörler

Gelişimi etkileyen temel faktörler kalıtım, çevre ve zamandır.

Kalıtım: Ana-baba özelliklerinin çocuklara biyolojik aktarımına ilişkin bilgiler genetik bilimin bulgularına dayanır.Genetik bilimin temel analiz ünitesi gendir.Genler çeşitli kimyasal maddelerin üretimi ile ilgili önemli bilgileri taşıyan aktif moleküllerdir.Bir insanda toplam gen sayısı 10 milyara kadar ulaşabilir.Bu büyük gen sayısına hem annenin hem de babanın katkı yapması nedeniyle bireyin genetik yapısı çok farklı biçimlerde ortaya çıkabilir.

Çevre: Genetik olarak getirilmeyen ya da kalıtımın dışında kalan her şey çevresel faktörlerin içinde düşünülür.Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası çevresel faktörlerden söz edebiliriz. Doğum öncesi çevresel faktörler;

beslenme,ilaç kullanımı, alkol kullanımı, sigara kullanımı, uyuşturucu kullanımı,

hastalıklar, kan uyuşmazlığı, annenin duygusal durumu, çevre kirliliğidir.

Doğum sırası çevresel faktörler; doğum

travmaları, geç doğum, düşük doğumdur.

Doğum sonrası çevresel faktörler: Doğum sonrası bireyin gelişimini yüzlerce etkileyen faktör saymak mümkündür.Ancak bunlardan en önemlisi çocuğun büyüyeceği aile ortamı, alacağı eğitim ya da okul ortamı, içinde yaşayacağı etkileşime gireceği toplum, çevresinden kendisine aktarılan değerler, inançlar, kurallar ya da yaşadığı sosyo-kültürel ortam sayılabilir.

Çevresel faktörlerin en önemlisi ailedir.Bireyin gelecekte nasıl bir insan olacağının temelleri ilk yıllarda atılmaktadır.Bu yıllarda çocuğun en önemli etkileyicisi ve eğiticisi ailesidir.Elbette çocuk aileden etkilendiği gibi ana-baba da çocuktan etkilenir.Bu karşılıklı etkileşim sonucunda her iki tarafta da değişiklikler meydana gelir.

Zaman: Kalıtım ve çevreden sonra gelişimi etkileyen üçüncü faktör ise zamandır.Tüm gelişimsel sürecin zaman içinde gerçekleştiği dikkate alındığında, gelişim için aşağıdaki formül önerilebilir.

Gelişim=Kalıtım-Çevre-Zaman Özetle gelişim; kalıtım, çevre ve zaman etkenlerinin etkileşiminin bir ürünüdür.

KAYNAKÇA: Eğitim Psikolojisi Ders Kitapları

GÖNDERENLER: Recep Aktaş Musa Kaya İsa Uruk