T. C. STANBUL N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS ZEL HUKUK ANAB L M DALI

GEM SINIFLAMA KURULULARININ FAAL YETLER VE SORUMLULUUDOKTORA TEZ

brahim Serdar KOYUNCU

STANBUL, 2008

T. C. STANBUL N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS ZEL HUKUK ANAB L M DALI

GEM SINIFLAMA KURULULARININ FAAL YETLER VE SORUMLULUUDOKTORA TEZ

brahim Serdar KOYUNCU 2502030066 Tez Danman: Do. Dr. Emine YAZICIOLU

STANBUL, 2008

ii

ZETGemi snflama kurulular, deniz sigortaclarnn tekne ve yk

sigortalaryla ilgili olarak, gemiler hakknda ihtiya duyduklar bilgileri salamak amacyla kurulmutur. Ancak sz konusu kurulular ksa bir sre iinde, bu amacn kapsamn aacak ekilde denizcilik sektrnde etkili olmaya balamtr. Bu etkinin salanmasnda, bamszlk, tarafszlk ve uzmanlk zellikleri nedeniyle sz konusu kurululara gvenilmesinin nemli katks bulunmaktadr. Ayrca bayrak devletleri tarafndan yrtlmesi gereken belgeleme faaliyetleri hususunda yetkilendirilmeleri ve bu faaliyetleriyle ilgili uluslararas szlemelerin hazrlanmasnda tecrbeleriyle saladklar katk, gemi snflama kurulularnn denizcilik sektr zerindeki etkisini daha da arttrmtr. Gemi snflama kurulular, gemilerle ilgili olarak snflama ve belgeleme faaliyetlerini icra eder. Snflama faaliyetleri, gemilerin fiziki durum ve gvenlik bakmndan, bu kurulular tarafndan dzenlenen kural kitaplarna uygun olup olmadnn tespit edilmesi amacna yneliktir. Belgeleme faaliyetleri ise, uluslararas szlemeler veya ulusal hukuk dzenlemeleri kapsamnda yaplmas gereken faaliyetleri kapsar. Tezimizin ilk iki blmnde, bu faaliyetlerin kapsam ve zellikleri tespit edilmitir. nc blmde snflama szlemesinin hukuki nitelii ve zellikleri incelenmitir. Sonraki blmlerde sz konusu faaliyetlerin icras srasnda meydana gelen zararlardan dolay, gemi snflama kurulularnn szlemeden doan sorumluluu ve szleme d sorumluluunun kapsam ve artlar belirlenmitir.

iii

ABSTRACTClassification societies came into existence for the needs of marine insurers. But in a short time, they became more effective in maritime area according to their original purpose. Confidence provided by independence, impartiality and excellence character of classification societies has great contribution about that effect. This makes classification societies to play a vital role in the maritime industry, especially with an increasing number of responsibilities being delegated to them by flag states. Classification societies have two main functions that called to provide classification services and statutory certification services, in maritime area. Purpose of classification services is ascertaining, the physical and safety, conformity of ships to the rule book of classification society. Meanwhile statutory services are relating to conformity of ships to the international conventions and national law. The first and second chapters of thesis are concerned with scope and features of these services. Nature and character of classification agreement is analyzed in the third chapter. Last two chapters are related to scope and conditions of contractual liability and third part liability of classification societies.

iv

NDEK

LERSAYFA

NDEK LER. iii KISALTMALAR D Z N .x G R ........ 1 I. KONUNUN NEM . 1 II. KONUNUN KAPSAMI VE SINIRLANMASI. 7 III. TERM NOLOJ .10

B R NC BLM GEM SINIFLAMA KURULULARI VE IACSI. GEM SINIFLAMA KURULULARI15 A. Tarihi Geliim.. 15 1. 18. Yzylda Gemi Snflama Kurulular.......... 15 2. 19. Yzylda Gemi Snflama Kurulular... 20 3. 20. Yzyl ve Sonrasnda Gemi Snflama Kurulular 28 B. Trkiyede Gemi Snflama Kurulular. 33 1. Genel Olarak 33 2. Trk Loydu.. 34 C. Gemi Snflama Kurulularnn Tanm ve zellikleri. 37 1. Tanm... 37 2. Gemi Snflama Kurulularnn zellikleri.. 39 a. Genel Olarak.. 39 b. Bamszlk 39 c. Tarafszlk.. 42 d. Uzmanlk 44 D. Gemi Snflama Kurulularnn Hukuki Yaps. 46

E. Gemi Snflama Kurulularnn Denizcilik Sektrndeki Yeri ve nemi.. 49 1. Genel Olarak 49 2. Donatanlar 50 3. Tersaneler.51 4.Gemi Kiraclar ve Tatanlar..52 5. Deniz Sigortaclar.. 53 6. Kredi Kurulular 56 II. IACS. 57 A. Tarihi Geliim.. 57 B. IACSn Hukuki Yaps 59 C. IACSn nemi. 61 1. Deniz ve Gemi Gvenlii Ynnden. 61 2. Gemi Snflama Kurulular Ynnden. 64

K NC BLM GEM SINIFLAMA KURULULARININ FAAL YETLERI. SINIFLAMA FAAL YETLER ... 69 A. Snflama Faaliyetlerinin Kapsam. 69 B. Denetleme. 71 1. Geminin nas Srasnda Denetleme. 72 2. Geminin letilmesi Srasnda Denetleme. 74 a. Genel Olarak.. 74 b. Snfa Kabul / Snf Yenileme Srveyi 77 c. Ara Srvey. 80 d. Yllk Srvey..81 C. Deerlendirme.. 82 D. Geminin Snfnn Askya Alnmas/Snfndan karlmas 87 1. Genel Olarak 87

iv

2. Geminin Snfnn Askya Alnmasn Gerektiren Sebepler.... 90 3. Geminin Snfndan karlmasn Gerektiren Sebepler.. 94 II. BELGELEME FAAL YETLER ... 96 A. Belgeleme Faaliyetlerinin Kapsam 96 B. Belgeleme Faaliyetleriyle lgili Hukuki Dzenlemeler...105 1. Uluslararas Szlemeler105 a. LOADLINE Szlemesi106 b. TONNAGE Szlemesi.108 c. SOLAS Szlemesi109 aa. Genel Olarak..109 bb. ISM Kodu..112 cc. ISPS Kodu..115 d. MARPOL Szlemesi 116 2. Ulusal Hukuk Dzenlemeleri. 119 a. Genel Olarak.. 119 b. Trk Hukuku.. 119 C. Belgeleme Faaliyetlerinde Yetki Devri.. 121 1. Genel Olarak 121 2. Yetki Devri Usul... 123 3. Belgeleme Faaliyetlerinin Denetlenmesi.. 126 4. Gemi Snflama Kurulularnn Ykmllkleri.. 127 5. Yetkilerin Kstlanmas veya Askya Alnmas 128 6. Yetkilerin ptali... 129 D. Belgeleme Faaliyetlerinin Hukuki Nitelii ve zellikleri... 130 III. GEM SINIFLAMA KURULULARININ FAAL YETLER N N DEN ZE ELVER L L K KAVRAMIYLA L K S ... 133

v

NC BLM SINIFLAMA SZLEMESI. GENEL OLARAK.138 II. SINIFLAMA SZLEMES N N TANIMI...139 III. SINIFLAMA SZLEMES N N HUKUK N TEL . 139 A. Genel Olarak. 139 B. Hizmet Szlemesi... 142 C. stisna Szlemesi 144 D. Veklet Szlemesi.. 146 IV. SINIFLAMA SZLEMES N N ZELL KLER ..151 A. ki Tarafa Bor Ykleyen Szleme..151 B. Srekli Edimli Szleme.....152 V. SINIFLAMA SZLEMEN N KURULMASI, TARAFLARI VE ARTLARI ...154 A. Szlemenin Kurulmas... 154 B. Szlemenin Taraflar.. 159 C. Szlemenin artlar 160 VI. SINIFLAMA SZLEMES NDE TARAFLARIN YKMLLKLER ... 162 A. Genel Olarak. 162 B. Gemi Snflama Kuruluunun Ykmllkleri.. 165 1. Snflama Faaliyetlerini cra Etme Borcu.165 2. zen Borcu..167 3. Sadakat Borcu.. 170 C. Donatann Ykmllkleri.. 171 1. cret deme Borcu. 171 2. Donatann Grevleri 173 VII. SINIFLAMA SZLEMES N N SONA ERMES ... 175

vi

DRDNC BLM GEM SINIFLAMA KURULULARININ SZLEMEDEN DOAN SORUMLULUUI. SZLEMEDEN DOAN SORUMLULUUN KAPSAMI 178 II. SORUMLULUK SEBEPLER ... 180 A. Borcun Hi veya Gerei Gibi fa Edilmemesi.. 180 1. Borcun Hi fa Edilmemesi 180 2. Borcun Gerei Gibi fa Edilmemesi.. 184 3. Borcun Hi veya Gerei Gibi fa Edilmemesinin Hukuki Sonular. 186 a. Genel Olarak...... 186 b. Tazminat Davas187 aa. Tazminat Davasnn artlar.187 aaa. Borca Aykr Davranlmas.. 187 bbb. Alacaklnn Zarara Uramas.. 188 ccc. Borca Aykr Davran ile Alacaklnn Zarara Uramas Arasnda lliyet Bann Bulunmas 189 ddd. Borca Aykr Davrann Kusurlu Olmas.. 191 bb. Tazminatn Hesaplanmas 193 B. Borcun fasnn Gecikmesi (Temerrt)...... 195 1. Genel Olarak 195 2. Temerrdn artlar196 a. Borcun Muaccel Olmas 196 b. Muaccel Borcun fasnn Mmkn Olmas. 197 c. Alacaklnn htar.. 199 3. Temerrdn Sonular 200 C. Szleme Grmelerinde Kusurlu Davranlmas (Culpa in Contrahendo) ... 206 D. nc Kiinin Zarara Uramas... 208 III. FA YARDIMCILARININ F L NDEN SORUMLULUK . 209

vii

A. fa Yardmcs Kavram... 209 B. Uygulanacak Hkmler211 C. fa Yardmclarnn Fiillerinden Sorumluluun artlar... 212 1. BK m.100 Hkmne Gre Sorumluluun artlar 212 a. Borcun fasnn fa Yardmcsna Braklmas 212 b. fa Yardmcs Kullanmann Borca Aykr Olmamas 212 c. fa Yardmcsnn Borlunun Borcuna Aykr Bir Davranla Alacaklya Zarar Vermesi. 213 d. fa Yardmcsnn Fiilinin Borluya Farazi Kusur Olarak Yklenebilmesi.. 214 2. BK m.391 Hkmne Gre Sorumluluun artlar 215 IV. SORUMLULUUN KAPSAMININ SZLEMEYLE BEL RLENMES 217 A. Genel Olarak. 217 B. Sorumsuzluk Kaytlar. 220 C. Sorumluluun Snrlandrlmasna likin Kaytlar... 224

BE NC BLM GEM SINIFLAMA KURULULARININ SZLEME DII SORUMLULUUI. SZLEME DII SORUMLULUUN NEM VE KAPSAMI.... 225 II. SORUMLULUK SEBEPLER ... 228 A. Kusura Dayanan Sorumluluun artlar... 228 1. Hukuka Aykr Fiil. 228 2. Hukuka Aykr Fiilden Zarar Domas... 234 3. Hukuka Aykr Fiil ile Zarar Arasnda lliyet Bann Bulunmas 237 4. Hukuka Aykr Fiilin Kusurlu Olmas. 237 B. stihdam Edenin Kusura Dayanmayan Sorumluluunun artlar.. 240 1. Genel Olarak.. 240

viii

2. stihdam likisinin Bulunmas... 242 3. Zararn, stihdam Edenin inin Grld Srada Meydana Gelmesi..244 4. stihdam Edenin Kurtulu Kant Getirememi Olmas245 III. SZLEME DII SORUMLULUUN DZENLENMES NE L K N KAYITLAR... 247 SONU........ 253 YARARLANILAN KAYNAKLAR.......... 262

ix

KISALTMALAR D Z N

ABS All ER Art. AHFD BGB BIMCO BK Bl. BV C. CCS Ch. Circ. cl. ClassNK CMI CSR ev. D. Deniz HD DK dn. DNV E. EC Ed.

:American Bureau of Shipping :All England Law Reports :Article :Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi :Brgerliches Gesetzbuch :Baltic And International Maritime Council :Borlar Kanunu :Blm :Bureau Veritas :Cilt :China Classification Society :Chapter :Circular :clause :Nippon Kaiji Kyokai :Comit Maritime International :Common Structural Rules :eviren :Daire :Deniz Hukuku Dergisi :Deniz Kanunu :dip notu :Det Norske Veritas :Esas :European Community :Edited veya Editor x

EMSA ESP f. F. 2nd F. 3rd F. Supp. FAL

:European Maritime Safety Agency :Enhanced Survey Programme :fkra :Federal Reporter, Second Series :Federal Reporter, Third Series :Federal Supplement :Convention on Facilitation of International Maritime Traffic

GL GMO HD HL IACS ICC01 ICC82 IHC02 IJOSL ILO IMCO IMO ISM ISO ISPS ITCH95 BD K HFM JBP

:Germanischer Lloyd :Gemi Mhendisleri Odas :Hukuk Dairesi :House of Lords :International Association of Classification Societies :Institute Classification Clause 2001 :Institute Cargo Clauses 1982 :International Hull Clauses 2002 :International Journal of Shipping Law :International Labour Organisation :Inter-Governmental Maritime Consultative Organization :International Maritime Organisation :International Safety Management :International Organization for Standardization :International Ship And Port Facilities :Institute Time Clauses Hulls 1995 : stanbul Barosu Dergisi : Kanunu : stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas :Joint Bulk Carrier Project

xi

JTP K. KR Ks. KHFD Lloyds Rep. LMCLQ LOADLINE LR m. MARPOL

:Joint Tanker Project :Karar :Korean Register of Shipping :Ksm :Kocaeli niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi :Lloyds Law Reports :Lloyds Maritime and Commercial Law Quarterly :International Convention on Load Lines :Lloyds Register of Shipping :madde :International Convention for The Prevention of

Pollution From Ships MEPC MoU MSC N. NTDLR OECD :Maritime Environment Protection Commitee :Memorandum of Understanding :Maritime Safety Commitee :Number :Notre Dame Law Review :Oraganisation Development OJ p. PR Pt. QBD QMSR QSCS Reg. Res. :Official Journal :page :Procedural Requirements :Part :Queens Bench Division :Quality Management System Requirements :Quality Management System Certification Scheme :Regulation :Resolution for Economic Co-operation and

xii

Rev. RG. RINA RS s. S. S.D.N.Y.

:Revision :Resmi Gazete :Registro Italiano Navale :The Russian Maritime Register of Shipping :sayfa :Say :United States District Court for the Southern District of New York

Sec. SHD SOLAS TKHK TL TMK TOCA TONNAGE

:Section :Sigorta Hukuku Dergisi :International Convention For The Safety of Life at Sea :Tketicinin Korunmas Hakknda Kanun :Trk Loydu :Trk Meden Kanunu :Transfer of Class Agreement :International Convention on Tonnage Measurement of Ships

TPG TTK Tul.L.R Tul.Mar.L.J ty UR U.S.F.Mar.L.J UYAP v. vd. Vol.

:Tekne Poliesi Genel artlar :Trk Ticaret Kanunu : Tulane Law Review :Tulane Maritime Law Journal :tarih yok :Unified Requirements :University of San Francisco Maritime Law Journal :Ulusal Yarg A Projesi :versus :ve devam :Volume

xiii

Y. YHGK. YKD yy

:Yargtay :Yargtay Hukuk Genel Kurulu :Yargtay Kararlar Dergisi :yaym yeri yok

xiv

G R

I. KONUNUN NEMGnmz ticaret hayatnda, serbest piyasa ekonomisinin gerei olarak, ok sayda gerek ve tzel kii ayn mal veya hizmeti retmekte ve satmaktadr. Bu rekabeti piyasada mal veya hizmetlerin istenilen vasflara sahip olmas, dier bir ifadeyle belirli standartlara uygunluu, kalitesi, bunlar reten veya satan kiilerin gvenilirlii, mterilerin kararlarnn olumasndaki en nemli etkenlerdendir. Bu hususlarn deerlendirilerek varlnn tespit edilmesi, kolaylk arz eden bir i deildir. zellikle ilk kez giriilecek ya da karmak, teknik veya mhendislik boyutlar bulunan bir ticari ilikinin sz konusu olmas halinde, durum daha da zorlar. Mal ve hizmet salayclar, mterilerini bu zorluktan kurtarmak ve mterilerine gven vermek, dolaysyla ticari ilikinin kurulmasn kolaylatrarak, bu konuda avantaj salamak amacyla; mal ve hizmetlerinin zelliklerini ve belirli standartlara uygunluunu, gvenilirlik ve kalitelerini belgeleme yoluna gitmektedir. Mal ve hizmet salayclarn ticari amalardan hareketle kendi iradeleriyle aldklar bu belgeler, mterilere gven salamadaki etkileri nedeniyle, her trl ticari ilikide aranr hale gelmitir. Dolaysyla sz konusu belgeleri almak, mal ve hizmet salayclarnn ticari faaliyetlerini srdrebilmeleri iin yar zorunlu bir hal almtr. Baz sektrlerde ise, ticari amalardan bamsz olarak, sz konusu belgelerin alnmas zorunluluk arz eder. zellikle salk ve gda gibi, kamu saln yakndan ilgilendiren sektrlerde faaliyette bulunulabilmesi iin; yaplacak faaliyetin belirli standartlara uygun olmas ve bu durumun belgelendirilmesi, devlet tarafndan, o sektrde alabilmenin n koulu olarak aranabilir. Sz konusu belgeler, konularnda uzman ve bamsz kurulular tarafndan, nceden belirlenmi kural ve dzenlemelere uygun olarak yaplan inceleme, test ve kontroller sonucu dzenlenir. Bu belgeleri dzenleyen kurulularn

konularndaki uzmanlklar ve bamsz almalarnn yannda, uyguladklar yntemlerin gvenilirlii ve faaliyetlerinde gsterdikleri titizlik, sz konusu kurulular tarafndan dzenlenen belgelere nem atfedilmesini ve gven duyulmasn salamaktadr. Yirminci yzyln ikinci yarsndan itibaren, belirli standart ve kurallara uygun bir ekilde faaliyet gsterildiini belgelemenin ticaret hayatnn vazgeilmez unsuru haline gelmesi, bu kurulularn sosyal hayat ve hukuk alanndaki nemini de arttrmtr. Belirli standartlarn oluturulmas ve yaplan faaliyetlerin bunlara uygunluunun belgelendirilmesi, dier sektrlerde olduu gibi, denizcilik sektrnde de nem tayan hususlardr. Denizcilik sektrnn bu ihtiyacn gemi snflama kurulular karlamaktadr. On sekizinci yzyln ikinci yarsna kadar da uzanan tarihesi dikkate nclk etmi olduu alndnda, tespitinde gemi snflama bulunmak yanl kurulularnn dier sektrlerde faaliyet gsteren ve yukarda bahsi geen kurululara olmayacaktr. Gemi snflama kurulular, deniz sigortacl sektrnn, gemilerin fiziki durumlar hakknda ihtiya duyduu bilgileri salamak amacyla kurulmutur. konular artarak Zaman iinde sz konusu kurulularn faaliyet Yaanan gelimeler gemi snflama gelimitir.

kurulularn, gnmz deniz ve gemi gvenlii sisteminin en nemli unsuru haline getirmitir 1. Bu nedenle sz konusu kurulularn icra ettii faaliyetler,John B. HUTCHISON, Practical And Political Considerations, Classificati on Societies, Ed. by Jonathan LUX, s.27-35, London, New York, Hamburg, Hong Kong, 1993, s.27; Brian D. STARER, US Perspective, Classification Societies, Ed. by Jonathan LUX, s.51-57, London, New York, Hamburg, Hong Kong, 1993, s.51; Barbara VAUGHAN, The Liability of Classification Societies, (evri mii), http://web.uct.ac.za/ depts/shiplaw/assign/assign2006.pdf, (16 Mart 2007). Deniz ve gemi gvenlii sisteminin unsurlarn; IMO konvansi yonlar, ILO konvansi yonlar, bayrak devleti denetimi, gemi snflama kurulular, deniz sigortacl sektr ve liman devleti denetimi eklinde saymak mmkndr. Baknz, Oya ZAYIR, Port State Control, London, 2001, s.93. Karlatrnz, Classification Societies What, Why and How?, (evri mii), http://www.iacs.org.uk/pdf/cl ass_WhatWhy&How.pdf, (07 Ekim 2005). Bayrak devletlerinin arlkl ksmnn, deniz ve gemi gvenliiyle ilgili uluslararas szlemeler ve i hukuktaki dzenlemelerden kaynaklanan deneti m yetkilerinin kendi adlarna kullanlmas hususunda, gemi snflama kurulularn yetkilendirdii grl mektedir. Dolaysyla IMO konvansiyonlar ve ILO konvansiyonlar erevesinde yaplacak denetimler ile bayrak devleti denetimi gemi snflama kurulular tarafndan icra edilmektedir. Deniz sigortacl sektrnn nemli bilgi kaynaklarndan olduu da dikkate alndnda, sz konusu kurulularn deniz ve gemi gvenlii sisteminin en nemli1

2

gemi ina tekniklerinin gelitirilmesi, gemi ve seyir gvenlii ile gemi kaynakl deniz kirliliinin nlenmesine ilikin uluslararas standartlarn oluturulmas iin yaplan almalara nemli katk salamaktadr 2. Bunun yannda gemilerin fiziki durumlar ve gvenlik ynnden, kendilerinin hazrlad kurallara, hazrlanmasnda katkda bulunduklar deniz ve gemi gvenliiyle ilgili uluslararas standartlara veya bayrak devletlerinin bu hususa ilikin i hukuktaki emredici dzenlemelerine uygunluunu denetleme ile kural, standart veya dzenlemelere uygunluun tespit edilmesi halinde bu durumu belgeleme gibi geni bir alanda faaliyet gstermektedir 3. Dier bir ifadeyle, deniz ve gemi gvenliiyle dorudan veya dolayl birunsuru olduu ortaya kmaktadr. Deniz ve gemi gvenliini salamaya ynelik grevl erin arlkl olarak gemi snflama kurulularna yklenmi olmas nedeniyle; bu kurulular, denizcilik sektrnn gayr resmi bekileri yaktrmasn hak et mektedir. Machalle MILLER, Liability Of Classification Societies From The Perspective Of United States Law, Tul.Mar.L.J, Vol. 22, s.75-115, 1997, s.75. Ayrca baknz, Class Responsibility & Regulation, IACS Briefing, N.8, January 1999, (evri mii), http://www.iacs.org.uk/Publication/ briefing/brief8.pdf, (08 Mart 2006); Barbara VAUGHAN, The Liability of Classification Societies, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/assign/assign2006.pdf, (16 Mart 2007). Karlatrnz, Robert D. SOMERVILLE, Are We Too Reliant On Classificati on Societies?, (evri mii), http://www.marinetalk.com/articles_HTML, (13 Haziran 2005).2

Anthony ANTAPASSIS, Classification Societies Liability: A Comparison With Emphasis To Greek Law, Marine Insurance At The Turn Of The Millenium, Ed. by Marc HUYBRECHTS, Vol.2, s.57-69, Antwep: Intersentia, 2000, s.57; Classification Societies What They Do And Do Not Do, (evrimii), http://www.iacs.org.uk/_pdf/ class.pdf, (07 Eki m 2005). Gemi snflama kurulular uluslararas standartlarn oluturulmas almalarnda, bu konulardaki tecrbelerinden dolay, danman olarak yer almaktadr. Hans G. PAYER, Insurer And Class And Marine Accidents, Current Marine Environmental Issues And The Internati onal Tribunal For The Law Of The Sea, Ed. by Myron H. NORDQUIST and John Norton MOORE, s.291-299, The Hague, 2001, s.292. Nagendra SINGH / Raoul COLINVAUX, Shipowners, British Shipping Laws, Vol.13, Ed. by Bushby HEWSON (General Ed.), Raoul COLINVAUX and Kenneth C. McGUFFIE, London, 1967, s.164. Sz konusu danmanlklar, IACS vastasyl a yrtlr. IACS, IMOda gzlemci - danman sfatyla yer alan tek sivil toplu m kuruluudur. About IMO, (evrimii), http://www.imo.org/About/mainframe.asp, (24 Temmuz 2006); IACS And IMO The Essential Relationship, IACS Briefing, N.4, February 1997, (evri mii), http://www.iacs.org.uk/Publication/briefing/brief4.pdf, (08 Mart 2006). Gemi snflama kurulularnn, mterilerinin taleplerini karlamak amacyla faaliyet alanlarn geniletmeleri; asl faaliyet konular olan, gemileri snflama iinden uzaklamalarna sebep olduu gerekesiyle, eletiri konusu yaplmaktadr. Baknz, Philippe BOISSON, The Liability Of Classification Societies In The Marine Industry Context, Classification Societies, Ed. by Jonathan LUX, s.1-26, London, New York, Hamburg, Hong Kong, 1993, s.2. Faaliyet alanlarnn genilemesine ramen, sz konusu kurulularn, kurulu amalarna uygun ekilde faaliyet gsterdikleri de savunulmaktadr. Bu konuda baknz, Kemal KARHAN, Klasifikasyon Cemiyetleri, Gemi Mecmuas, S.7 (Yeni seri), s.1-2 ve 31, ubat 1962, s.1.3

3

ekilde ilgili her konu gemi snflama kurulularnn ilgi ve faaliyet alanna girer. Gnmzde sadece deniz sigortacl sektr deil; kredi kurulular, donatanlar, tersaneler, gemi kiraclar ve tatanlar gibi dorudan veya dolayl bir ekilde deniz ticaretiyle ilgili faaliyette bulunan her ahs, sz konusu kurulularn veya i faaliyetlerinden hukuktaki yararlanmaktadr. Ayrca bayrak devletleri de, deniz ve gemi gvenliiyle ilgili taraf olduklar uluslararas szlemeler emredici dzenlemelere gemilerin uygunluunun denetlenmesi ve ilgili belgelerin dzenlenmesi hususunda yetkilendirmek suretiyle, bu kurulularn faaliyetlerinden yararlanmaktadr 4. Dolaysyla gemi snflama kurulularnn faaliyet konularnda olduu gibi, ilikide bulunduklar ahslar da eitlenerek artmtr. Zaman iinde gstermi olduklar gelime, gemi snflama kurulularn denizcilik sektrnn nemli unsurlarndan biri konumuna getirmitir. Gnmzde gemilerin iletilebilmesi, sz konusu kurulularn yetkileri dhilinde dzenledikleri belgelere sahip olunmas artna bal hale gelmitir 5. Dolaysyla denizcilik sektr iin bu kurulularn faaliyetleri, sektrn varlk sebebi olan gemilerin iletilmesi derecesinde nem arz eder.

4 Bayrak devletlerinin gemi snflama kurulularn sz konusu denetimler iin yetkilendirmelerinin sebebi, bu konularla ilgili uzmanlk ve tecrbelerinden yararlanmaktr. Yetkilendirme hususunda ekonomik sebeplerin de rol bulunmaktadr. Zira bu konularda uzmanlk sahibi kiiler yksek cretler karlnda almaktadr. Dolaysyla bu kiilerin istihdamnn, devlete byk bir ekonomi k klfet getirecei aktr. Eitim, aratrma, gelitirme ve bilimsel gelimeleri takip etmek iin yaplmas gereken masraflar dikkate alndnda, uzman kiilerin devlet tarafndan yetitirilmesi de ekonomi k gzkmemektedir. Ayrca baknz, ANTAPASSIS, s.58; HUTCHISON, s.29 vd.; STARER, s.53 ve s.56.

Gemi snflama kurulular tarafndan dzenlenmesi gereken ve gemide bulundurulmas zorunlu olan belgelerin mevcut olmamas halinde, geminin bir limana giri veya k yapmas mmkn deildir. Dolaysyla byle bir durumda, geminin iletilmesi fiilen imknsz hale gelir. Baknz, Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potential Liability Of Classification Societies: Developing Role, Current Disorder & Future Prospects, (evri mii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/theses/durr.htm, (08 Haziran 2005); Barbara VAUGHAN, The Liability of Classification Societies, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/assign/assign2006.pdf, (16 Mart 2007); ZAYIR, s.350 vd. Gemi snflama kurulularnn dzenledikleri belgelerin gemilerin iletilmesi zerindeki ekonomik ynden dier etkileri hakknda baknz, Jrgen BASEDOW / Wolfgang WURMNEST, Third-Party Liability Of Classification Societies: A Comparative Perspecti ve, Berlin, Heidel berg, 2005, s.7.

5

4

Bu gelimelere paralel olarak artan i yk ve aralarndaki youn rekabet, gemi snflama kurulularnn faaliyetlerini gerekletirirken gstermeleri gereken zen hususunda baz zaaflarn ortaya kmasna sebep olmutur6. Bu konuda kolay bayrak devletleri olarak adlandrlan devletlerin, deniz ve gemi gvenliiyle ilgili uluslararas standart ve dzenlemelerin uygulanmas zaaflar iin yetkilendirdikleri dorudan veya gemi dolayl snflama bir kurulularnn iliki iinde faaliyetlerini denetlemedeki yetersizliklerinin de etkisi bulunmaktadr. Bu genellikle, ekilde sebebiyet bulunduklar zarara uramasna vermektedir.

ahslarn

Gnmzde bu kurulular, gerek szlemeden doan gerekse szleme d sorumluluklaryla ilgili olarak, gittike artan sayda davayla muhatap olmaktadr7. Sz konusu kurulularn gstermeleri gereken zen hususundaki zaaflar, zellikle gemi kaynakl byk apl evre felaketleri (Erika 8 ve6

Kk apl (ulusal) gemi snflama kurulularnn ortaya kmasyla, bu kurulular arasnda rekabet artmtr. Peter F. CANE, The Liability of Classification Societies, LMCLQ, s.363-376, 1994, s.364; BOISSON, s.1; HUTCHISON, s.29; ANTAPASSIS, s.58. Yaanan rekabetin hizmet kalitesini drecei hususunda baknz, Anders ULRIK, The Underwriters Perspective, Classification Societies, Ed. by Jonathan LUX, s.37-42, London, New York, Hamburg, Hong Kong, 1993, s.40; Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potential Liability Of Classification Societies: Developi ng Role, Current Disorder & Future Prospects, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/ theses/durr.htm, (08 Haziran 2005); BASEDOW / WURMNEST, s.5; ANTAPASSIS, s.58; STARER, s.53 vd.; HUTCHISON, s.29 vd. Karlatrnz, Bernd KRGER, Presentation On Behalf Of The German Shipowners Association And Of The Maritime Law Committee Of ICS, CMI Yearbook 1997 Annuaire, s.185-189, Antwerp, 1998, s.185. Frank L. WISWALL, Classification Societies: Issues Considered by The Joint Working Group, IJOSL, s.171-187, 1997, s.172; Howard M. McCORMACK, Warranties And Disclaimers, Tul.L.R, Vol.62, s.549-585, 1988, s.563; Philippe BOISSON, Classification Society Liability: Maritime Law Principles Must Be Requestion?, CMI Yearbook 1994 Annuaire, s.235-252, Antwerp, 1995, (Liability), s.235. Ancak, sebebiyet verdikleri zararlardan dolay gemi snflama kurulularnn sorumlu tutulmas hususunda, mahkemelerin ekingen davrand gzlemlenmektedir. Chris MOORE, UK And Far East Perspective, Classification Societies, Ed. by Jonathan LUX, s.43-49, London, New York, Hamburg, Hong Kong, 1993, s.45 vd.; BASEDOW / WURMNEST, s.3; BOISSON, s.25; Barbara VAUGHAN, The Liability of Classification Societies, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/assign/assign2006.pdf, (16 Mart 2007). Doksanl yllarn bandan itibaren, gemi kaynakl evre felaketlerinde art olmutur. Bu felaketlerin bazlarn takiben (Aegean Sea, Braer, Sea Empress olaylar gibi) denizcilik sektrn etkileyen tepkisel baz giriim ve dzenlemelerde bulunulmutur. Bu konuda bilgi iin baknz, Oya ZAYIR, The Erika And Its Aftermath, International Maritime Law, Vol.7, Issue7, s.230-240, 2000, (evrimii), http://www.turkishpilots.org/ DOCUMENTS/Oya_Ozcayr/The_Erika_And_Its_Aftermath.htm, (19 Haziran 2006). Ayrca baknz, Henrik RINGBOM, The Erika Accident And Its Effects On EU Maritime Regulation, Current Marine Environmental Issues And The International Tribunal8 7

5

Prestige 9 olaylar gibi) nedeniyle meydana gelen zararlardan dolay, denizcilik sektr dndaki kamuoyunun da dikkatini ekmektedir 10. Bu nedenlerle gemi snflama kurulularnn, faaliyetlerini icra ederken uymalar gereken kurallar ile sebebiyet verdikleri zararlardan sorumluluu ve sorumluluun kapsam denizcilik evrelerinin gndemini youn bir ekilde megul etmektedir. IMO, CMI ve IACS gibi denizcilik kurulular ve Avrupa Birlii, bu konularla ilgili youn almalar yapmaktadr. Son dnemlerde, uluslararas alanda yrtlen alma ve yrrle konulan dzenlemeler dorultusunda, Trk hukukunda da gemi snflama

For The Law Of The Sea, Ed. by Myron H. NORDQUIST and John Norton MOORE, s.265-290, The Hague, 2001, s.265. Ancak sz konusu felaketlerden hi biri denizcilik sektrn, 12 Aralk 1999 tarihinde meydana gelen, Erika olay derecesinde etkilememitir. Avrupa Birlii ve denizcilik kurulular bu olaya byk tepki gstererek, deniz ve gemi gvenliini arttrc eitli tedbirler alm ve ok sayda hukuki dzenlemeyi de yrrle koymutur. Bu konuda ayrntl bilgi iin baknz, ZAYIR, s.250 vd.; Barbara VAUGHAN, The Liability of Classification Societies, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/assign/assign2006.pdf, (16 Mart 2007). Ayr ca baknz, Joseph ANGELO, Erika Aftermath: Developments At IMO On Double Hulls (A U.S. Perspective), Current Marine Environmental Issues And The International Tribunal For The Law Of The Sea, Ed. by Myron H. NORDQUIST and John Norton MOORE, s.309-317, The Hague, 2001, s.309 vd.; Gus BOURNEUF, Enhanced Surveys Of Bul k Carriers, (evrimii), http://www.eagle.org/news/papers/Bourneufpaper.PDF, (14 Eyll 2006); RINGBOM, s.268 vd. Sz konusu tedbir ve dzenlemeler denizcilik sektrn btnyle etkilemi ve felsefe deiiklii yaratmtr. Erika olay sonras oluturulan yeni dzenden; faaliyetleri srasnda gstermeleri gereken zen, uymalar gereken kurallar ve sorumluluklar hususunda yaplan dzenlemeler nedeniyle, en fazla gemi snflama kurulular etkilenmitir.9

19 Kasm 2002 tarihinde meydana gelen ve byk apl bir evre felaketine neden olan Prestige olay, Erika olayyl a birlikte denizcilik sektrnde balayan deiim hareketlerini hzlandrmtr. Erika olaynn etkisiyle yaplan sk kontrollere ramen meydana gelen Prestige olay, deniz gvenliiyle ilgili sorunlarn acil zm gerektirdii sonucunu ortaya karmtr. Bu durum, Erika olayn takiben deniz ve gemi gvenliini arttrmak amacyl a yaplan dzenlemelerin, ngrlenden daha erken tarihlerde yrrle konulmasn gerektirmitir. Ayr ca Prestige olayyla birlikte deniz ve gemi gvenliinin arttrlmasna ynelik yeni dzenlemelerin yapl masyla ilgili almalar da hzlandrlmtr. Bu dzenlemelerin amac, gemi standartlarn ykseltmek ve uygulanan denetlemeleri sklatrmaktr. Ayrca baknz, The Prestige - IMO Statement, (evri mii), http://www.imo.org/Safety/mainframe.asp?topic_id=583&doc_id=2583, (19 Haziran 2006); Barbara VAUGHAN, The Liability of Classification Societies, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/assign/assign2006.pdf, (16 Mart 2007). RINGBOM, s.266; PAYER, s.295; WISWALL, s.172; BASEDOW / WURMNEST, s.1; HUTCISON, s.27; MOORE, s.37; MILLER, s.76; KRGER, s.185; McCORMACK, s.563 vd.; ZAYIR; s.250.10

6

kurulularyla ilgili baz dzenlemeler yaplmtr 11. Ancak sz konusu kurulularn denizcilik sektrndeki nemli konumuna ve bu kurulularla ilgili yaplan hukuki tartma ve kapsaml almalara ramen, Trk hukuk retisinde konuya gereken ilgiyi gsterilmemitir. Dolaysyla bu konuda yaplacak incelemenin Trk hukukuna nemli bir katk salayaca dncesinden hareketle almamzn konusu belirlenmitir.

II. KONUNUN KAPSAMI VE SINIRLANMASIalmamzn amac, gemi snflama kurulularnn szlemeden doan ve szleme d sorumluluunun artlarn, snr ve kapsamn tespit etmektir. Ancak konunun kavranmasnda katks olaca dncesiyle, sz konusu kurulularn faaliyetleri de inceleme konusu yaplmtr. Gemi snflama kurulularnn faaliyet alanlar ok genitir. Konuyu znden ayrlmadan, makul bir erevede inceleyebilmek amacyla, sz konusu kurulularn faaliyetleri ve dolaysyla sorumluluu hususunda baz snrlamalar yaplmaldr. Gemi snflama kurulularnn deniz ve gemi gvenliiyle ilgili faaliyetleri ile bu erevede snr szlemeden ve doan ve szleme d sorumluluklarnn kapsam almamzn konusunu

artlar,

oluturmaktadr. Bu nedenle gemi kavramna girmeyen ve farkl snflama kurallarna tbi olan; petrol platformu, yzer vin, yzer dok ve yzer havuz gibi yaplarla ilgili faaliyetleri konumuzun kapsam dnda kalmaktadr. Bunun yannda, sz konusu kurulularn denizcilik alan dndaki belgeleme faaliyetleri de incelenmemitir. Ayrca gemi snflama kurulularnn sorumluluu hususuyla dolayl ilikisinin bulunmas nedeniyle, aratrma ve gelitirme faaliyetleri de ayrntl olarak inceleme konusu yaplmamtr.11

rnein, Trk Bayrakl Gemilerde Bayrak Devleti Adna Hareket Edecek Kurulularn Seimi ve Yet kilendirilmesine Dair Ynetmelik, (Yetkilendirme Ynetmelii), (RG. 01.10.2003 tarih ve S.25246).

7

Deniz ticareti uygulamasnda gemiler, eitli kurulular tarafndan deiik amalarla kamusal veya zel karakterli eitli srveylere 12 tbi tutulur13. Gemi snflama kurulular, gerek snflama faaliyetleri, gerekse bayrak devletleri tarafndan yetkilendirildikleri uluslararas szlemeler veya i hukukta yer alan emredici dzenlemelerin uygulanmasyla ilgili belgeleme faaliyetleri srasnda, gemileri eitli srveylere tbi tutar. Sz konusu srveylerin amac deniz ve gemi gvenliini salamaktr. Bunun yannda sz konusu kurulular, itigal konusu gemilere ticari amal srvey yapmak olan gzetim kurulu veya irketleri gibi; donatanlarn, gemi kiraclarnn, tatan ve dier ykle ilgililerin veya sigortaclarn talepleri dorultusunda ticari srvey de yapmaktadr. Ticari srveylerin kapsamnn amaca gre deimesi, belirli bir snflamaya tbi tutularak incelenmesini, gsterilmesi gereken zen ile sorumluluun snr ve kapsamnn belirlenmesini zorlatrmaktadr 14. Dolaysyla almamzn kapsamnn gereksiz ekilde genilemesine sebep olacak sz konusu srveyler inceleme konusu yaplmamtr. Ancak inceleme konumuz dhilindeki srveylerle ilgili yaptmz tespitler, bnyesine aykr olmamak artyla, ticari amal srveyler hakknda da geerlidir. Bu snrlamalar dikkate alnarak hazrlanan almamzn giri blmnde, gemi snflama kurulularnn denizcilik sektrndeki yeri ve nemi genel olarak incelenmitir. Ayrca sz konusu kurulular ifade etmek amacyla kullanlmas gereken terim de tespit edilmitir. almamzn12

Deniz ticareti uygulamasnda ska kullanlan srvey teriminin, kk ngilizce survey fiilinden gelmekte ve szlk karl ise; bakmak, incelemek, denetlemek, kontrol etmek, deerlendirmek ve muayene etmektir. Srvey iini yapan tecrbeli ve uzman ahslara ise, uygulamada srveyr denilmektedir. almam zda sz konusu i iin, uygulamada kullanlan srvey teriminin yannda, szlk karlklar da alternatif olarak kullanlmtr.13 Bu konuda ayrntl bilgi iin baknz, Brian J. BECK, Liabilit y Of Marine Surveyors For Loss Of Surveyed Vessels: When Someone Other Than The Captain Goes Down With The Ship, NTDLR, Vol.64, s.246-270, yy, 1989, s.246 vd. 14

Baknz, BECK, s.251 vd. Ayrca baknz, Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potential Liability Of Classification Societies: Developi ng Role, Current Disorder & Future Prospects, (evrimi i), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/theses/durr.htm, (08 Haziran 2005).

8

konusunu oluturan gemi snflama kurulularnn faaliyetleri ve sorumluluu ise, girii takip eden be blmde incelenmitir. Birinci blm, gemi snflama kurulularnn tarihi geliimi, tanm, zellikleri, hukuki yaps, denizcilik sektrndeki yeri ve neminin yannda; IACSn tarihi geliimi, hukuki yaps, deniz ve gemi gvenlii ile gemi snflama kurulular ynnden arz ettii nem konularn kapsamaktadr. kinci blmde sz konusu kurulularn faaliyetleri, srasyla snflama faaliyetleri ve belgeleme faaliyetleri erevesinde incelenmitir. Burada snflama faaliyetleri esas alnarak ayrntl ekilde inceleme konusu yaplmtr. Belgeleme faaliyetleri ise, tekrardan kanmak amacyla, snflama faaliyetlerine gre zellik arz eden hususlar dikkate alnarak incelenmitir. Snflama faaliyetleri bal altnda gemilerin denetlemeye tbi tutulmas ve deerlendirme aamalar ile geminin snfnn askya alnmas ve snfndan karlmas yaptrmlar konular dayana incelenmitir. niteliindeki Belgeleme uluslararas faaliyetleri bal ve ise, snflama hukuk faaliyetlerine gre zellik arz eden hususlarn yannda, bu faaliyetlerin szlemeler ulusal dzenlemeleri ile sz konusu kurulularn bayrak devleti tarafndan

yetkilendirilmesi konularn kapsamaktadr. Ayrca bu blmde, denize elverililik kavramnn gemi snflama kurulular tarafndan icra edilen faaliyetlerle ilikisi de inceleme konusu yaplmtr. nc blmde, bu kurulularn taraf olduu szlemeler, snflama szlemesi esas alnarak incelenmitir. Bu kapsamda szlemenin hukuki nitelii, zellikleri, kurulmas, taraflar ve artlar ile taraflarn ykmllkleri inceleme konusu yaplmtr. Bunun yannda snflama szlemesinin sona ermesi hususuna da yer verilmitir. Drdnc blm, gemi snflama kurulularnn szlemeden doan sorumluluuna ilikindir. Bu blmde, sz konusu kurulularn sorumluluk halleri incelenmitir. Ayrca ifa yardmclarnn fiillerinden sorumluluk ile taraflarn szlemeden doan sorumluluun kapsamn nceden belirlemeleri hususlar da inceleme konusu yaplmtr. Beinci blm ise, gemi snflama kurulularn szleme d sorumluluuyla ilgili hususlar kapsamaktadr. Bu kapsamda sz konusu kurulularn kusura

9

dayanan ve dayanmayan sorumluluu ile sz konusu sorumluluun kapsamn dzenleyen kaytlar incelenerek almamz sonulandrlmtr.

III. TERM NOLOJUluslararas hukuk alannda gemi snflama kurulularn belirtmek iin, ngilizce Classification Societies terimi kullanlmaktadr. Ancak her lkenin i hukukunda, kendi lisanlarna uygun olarak, bu terimden tretilmi olan terimler kullanlmaktadr. terimi rnein; Trk Alman hukukunda hukukunda ise, gerek Klassifikationsgesellschaften terimi, Fransz hukukunda ise Socits de Classification kullanlmaktadr. dzenleyici hukuk kaynaklarnda, gerekse retide bu hususta terim birlii bulunmamaktadr. rnein; 4922 sayl Denizde Can ve Mal Koruma Hakknda Kanun 15 m.5 hkm ve Ticaret Gemilerinin Teknik Durumlar Hakknda Tzk 16 m.9 hkmnde, tasnif kurumlar, terimi kullanlmaktadr. Gemi Bayrak ahadetnameleri Hakknda Nizamname 17 m.4 hkmnde, tasnif messesesi, terimi kullanlmtr. Gemi Koordinasyon Ynetmelii (mlga) 18 m.4/B(5) bendi hkmnde, snflandrma messeseleri terimi kullanlrken, ayn maddenin C(4) bendi hkmnde ise, klas messesesi, terimi kullanlmaktadr.RG. 14.06.1946 tarih ve S.6333. Kanunun m.5 hkm, 05.05.1981 tarihli ve 2459 sayl kanunla, RG. 06.05.1981 tarih ve S.17334, deitirilmitir.16 17 18 15

RG. 15.04.1948 tarih ve S.6884. RG. 17.04.1957 tarih ve S.9588.

RG. 10.08.1970 tarih ve S.13575. Sz konusu ynetmelik, 28.08.2006 tarih ve S.2006/10933 ynetmelik gereince yrrlkt en kaldrlmtr (RG. 05.10.2006 tarih ve S.26310).

10

Denizcilik Mstearlnn Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname 19 m.8 hkm, Trk Uluslararas Gemi Sicili Ynetmelii 20 m.4 ve 20 hkmleri, Liman Devleti Denetimi Ynetmelii21 m.11 ve 20 hkmleri, Deniz Ticaret Filosunun Gelitirilmesi ve Gemi na Tesislerinin Teviki Hakkndaki Kanunun Uygulanmasna likin Ynetmelik 22 m.3 hkm, Ky Emniyeti ve Gemi Kurtarma letmeleri Genel Mdrlnn 4734 sayl Kamu hale Kanununun 3/G Maddesi Uyarnca Yapaca Mal ve Hizmet Almlarnda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik 23 m.38/a hkm ile Gemi ve Su Aralarnn nas, Tadilat, Bakm-Onarmlarnda Uygulanacak Usul ve Esaslara Dair Ynetmelik 24 m.4 ve 5 hkmlerinde ise, klas kuruluu, teriminin kullanld grlmektedir. Terminoloji hususunda Tekne Poliesi Genel artlar (TPG) da bir alternatif sunmaktadr. Genel artlarn m.A.2 hkmnde, snflama kurumlar ve klas messeseleri, terimleri kullanlmtr. retide terimleri; ise; Classification Societies cemiyetleri 25, tasnif terimi karl olarak tasnif

birbirinden farkl ok sayda terim kullanlmaktadr. Bu hususta kullanlan klasifikasyon messeseleri 26,

19 20 21 22 23 24 25 26

RG. 19.08.1993 tarih ve S.21673. RG. 23.06.2000 tarih ve S.24088. RG. 26.03.2006 tarih ve S.26120. RG. 24.09.2004 tarih ve S.25593. RG. 27.02.2004 tarih ve S.25386. RG. 08.07.2005 tarih ve S.25869. KARHAN, s.1 vd.

Rayegn KENDER / Ergon ET NG L, Deni z Ticareti Hukuku (Takip Hukuku ve Deniz Sigortalar l e Birli kte) Temel Bilgiler, Gzden Geirilmi ve Geniletilmi 8. bas, stanbul, 2007, s.39; Turgut KALPSZ, Deni z Ticareti Hukuku, C.I, Ankara, 1971, s.153 ve 161.

11

kurumlar 27,30 32

tasnif

irketleri 28,

gemi

tasnif31

kurumlar29, gemi33

gemi

tasnif

messeseleri ,

snflandrma

messeseleri ,

snflandrma

messeseleri , gemi snflandrma kurumlar , klas kurumlar 34, klas kurulular35 ve snflama kurulular36 eklinde saymak mmkndr. Dier bir ifadeyle retide, sz konusu ngilizce terimin karl olabilecek btn Trke alternatif terimler kullanlmtr. Mevzuat ve reti tarafndan sunulan bu alternatifler arasnda bir tercihte bulunmak zor gzkmektedir. Faaliyetlerinin kapsam dikkate alndnda, gerek ngilizce terimin gerekse karlk olarak kullanlan Trke terimlerin, sz konusu kurulular tam olarak ifade etmedii sonucuna varlabilir. nk gnmzde bu kurulularn faaliyetlerinin arl; gemilerin ina tarz, teknik zellikleri vb. kriterlere gre kategorilere ayrlmas suretiyle gvenilirliklerinin, kalitelerinin ve tadklar ekonomik risklerin belirlenmesi ile bu durumun belgelendirilmesi (gemilerin

Atilla AYBAY / Aydn AYBAY / Gndz AYBAY / Rona AYBAY, Deni zciler, letmeciler ve Yneticiler in Deni z Hukuku, stanbul, 1998, s.593; Adil ZVEREN / Nisim FRANKO / Ahmet ALIK, Deniz Ticaret Hukuku, Ankara, 1994, s.49.28 M. Sami OKAY, Deniz Ticareti Hukuku, C.I, 3. bask, stanbul, 1970, s.114 vd.; KALPSZ, s.153.

27

Tahir AA / Rayegn KENDER, Deni z Ticareti Hukuku Giri, Gemi, Donatan ve Kaptan, Gzden geirilmi 14. bas, stanbul, 2005, s.91; Blent SZER, Tayan n Gemiyi Sefere Elverili Halde Bulundurmak Borcu, Ankara, 1975, s.77 vd.30

29

Tahir AA / Rayegn KENDER, Deniz Ticareti Hukuku II - Navlun S zl emesi, 7. bask, stanbul, 2004, (Cilt II), s.179; KALPSZ, s.155 ve 158.31 32 33 34 35

KALPSZ, s.153 ve 158. Mertol CAN, Deniz Ticareti Hukuku, C. I, 2. bask, Ankara, 2003, s.89 vd. Fahiman TEK L, Deniz Hukuku, 6. bask, stanbul, 2001, s.325. AYBAY / AYBAY / AYBAY / AYBAY, s.593.

Emine YAZICIOLU, Tekne Sigortas Szlemelerine Eklenen Snflama (Classification) Klozunun Trk Hukuku Bakmndan Nitelii ve Geerlilii, Beinci Yargtay Kararlar ve Sigorta Hukuku Sempozyumu (2001), SHD, S.1, s.36-41, 2003, (Snflama), s.37. Emine YAZICIOLU, Tekne Sigortas Szlemesi, YAZICIOLU, (Snflama), s.36 vd.36

stanbul, 2003, s.247 vd.;

12

snflanmas) eklindeki asl faaliyetlerinden, bayrak devletlerinin gemiler hakkndaki uluslararas szlemeler veya i hukukta yer alan emredici dzenlemelerinin uygulanmasna ynelik faaliyetlere doru kaymtr. Bu nedenle sz konusu kurulular tanmlamak iin, arlkl faaliyetlerinin dikkate alnmas suretiyle, yeni bir terimin tretilmesi gerektii dnlebilir 37. Ancak, Classification Societies teriminin ok uzun bir sreden beri kullanlyor olmas, sz konusu kurulularn uluslararas hukuk alannda bu terimle tannyor olmas ve gelien faaliyet alanlar karsnda tretilecek terimin de bir sre sonra yetersiz kalaca endiesi nedeniyle, tretilecek terimin Trk hukukunda kullanlan ok saydaki terime bir tane daha eklemekten baka bir fonksiyonu olmayacaktr. Bu nedenle almamzda yeni bir terim kullanlmayacaktr. Kullanacamz terimin, Classification Societies teriminin Trke szlk karlnn yannda, sz konusu kurulularn halinde veya faaliyetlerini doru ve ifa tarznn da dikkate alnarak belirlenmesi yerletirmek isabetli dier bir olacan ifadeyle dnmekteyiz. tasnif etmek,

Classification kelimesi kategorilere veya guruplara ayrmak suretiyle dzenlemek, snflandrmak veya snflamak, anlamna gelen Classify fiilinin isim halidir. Buna gre Classification kelimesinin Trke karl tasnif, snflandrma veya snflama kelimeleridir. Arapa kkenli olmas ve gnmz Trkesinde pek kullanlmamas sebebiyle, almamzda tasnif kelimesinin kullanlmas tercih edilmemitir. Snflandrma kelimesi ise, sz konusu kurulularn faaliyetlerini bakalarna yaptrdklar veya bu faaliyetlerde araclk yaptklar izlenimi uyandrmaktadr. Bu kurulular

37

Sz konusu kurulular tanmlamak iin, Belgeleme Kurulular teriminin kullanlmasnn daha uygun olaca da savunulmaktadr. Nikos E. MIKELIS, A Case For The Establishment Of An Industry Technical Committee To IACS, 5 th International Seminar Substandard Shipping Sol ution Through Partnership Russian Maritime Register of Shipping, 2-3 October 2002, St. Petersburg, (evrimii), http://www.intertanko.com/pubupload/Mikelis%20pres%20St%20Petersburg.pdf, (24 Temmuz 2006). Gemi snflama kurulular teriminin, sz konusu kurulularn asl (snflama) faaliyetleri dikkate alnarak belirlenen etimolojik kkeni ve gnmzdeki faaliyetlerinin bu terimle uyumsuzluu hakknda baknz, Philippe BOISSON, Classification Societies And Safety At Sea Back To Prepare For The Future, Marine Policy, Vol.18, N.5, s.363-377, 1994, s.377.

13

faaliyetlerini bizzat ifa etmektedir. Dolaysyla anlam bozukluuna sebep olabilecei dncesiyle, snflandrma kelimesinin de kullanlmas tercih edilmemitir. Bu nedenlerle almamzda Classification kelimesine ngilizce karlk olarak snflama kelimesi kullanlacaktr. Sz konusu

terimin ikinci kelimesi olan Societies, Society kelimesinin oul halidir. Society kelimesinin Trke szlk karl, dernek, kulp, irket veya topluluktur. Gnmzde sz konusu kurulularn; vakf, irket gibi hukuk dzeninin izin verdii her trl tzel kiilik eklinde rgtlenmeleri mmkndr38. Bu nedenle Society kelimesinin Trke szlk karlklarndan birinin kullanlmasn doru bulmamaktayz. Bunun yerine btn tzel kii trlerini kapsayacak ntr bir kelime olan kurulu kelimesinin kullanlmas daha isabetli olacaktr. Dolaysyla, Classification Societies teriminin karl olarak snflama kurulular teriminin kullanlmas gerekir. Ancak yirminci yzyln ikinci yarsndan itibaren, belirli standart ve kurallara uygun bir ekilde faaliyet gsterildiini belgelemenin ticaret hayatnn vazgeilmez unsuru haline gelmesi, sz konusu kurulular, denizcilik dndaki alanlarda da faaliyetlerde bulunma hususunda tevik etmitir. Bu kurulularn denizcilik dndaki faaliyetleri, almamzn konu, kapsam ve amac dnda kalmaktadr. almamzda bu ayrm vurgulamak maksadyla, Classification Societies teriminin karl olarak, gemi snflama kurulular terimi kullanlmtr.

Gemi snflama kurulular, genellikle zel hukuk tzel kiisi niteliindedir ve ounlukla li mited irket veya anonim irket formunda rgtlenmektedir. ANTAPASSIS, s.57. Ayrca baknz, Cornelius BRANDI, German Perspective: Responsibilities of Classification Societies, Classification Societies, Ed. by Jonathan LUX, s.67-71, London, New York, Hamburg, Hong Kong, 1993, s.67; Turgut KALPSZ, Trk Loydu, Gemi Mecmuas, S.19 (Yeni seri), s.2-3 ve 8, ubat 1965, (TL), s.3; KALPSZ, s.160; OKAY, s.115. Fakat i hukuk sisteminin izin verdii dier tzel kiilik formlarnda da rgtlenmeleri mmkndr. Nitekim Trk gemi snflama kuruluu olan Trk Loydu vakf eklinde rgtlenmitir. Gemi snflama kurulularnn hizmetlerini etkili ve mterilerinin (dolaysyla gemilerin) ihtiya ve taleplerini karlayacak bir ekilde ifa edebilmeleri iin Dnya apnda rgtlenmi olmalar gerekir. Bu gereklilik nedeniyle; IACS yesi olan byk gemi snflama kurulularnn ounluu, merkez rgtn yannda, i hacminin gereklerine gre, pek ok lkede kurduklar temsilci lik veya irketler vastasyla hizmet vermektedir.

38

14

B R NC BLM GEM SINIFLAMA KURULULARI VE IACS I. GEM SINIFLAMA KURULULARIA. Tarihi Geliim 1. 18. Yzylda Gemi Snflama Kurulular lk gemi39

snflama

kurulular

deniz

sigortaclar

tarafndan

kurulmutur . Deniz sigortaclarnn sz konusu kurulularla olan ilgisinin temelinde sigortann zellikleri bulunmaktadr. Sigorta konusu menfaatin ilgili olduu maln zellikleri ve istatistiklere dayal ihtimal hesaplamalarna gre rizikonun deerlendirilmesi sigortann en nemli zelliidir. Bylece sigortacnn yklenecei riziko ve sigorta ettirenin deyecei prim miktar doru ekilde belirlenebilir. elinde, 17. yzyln sonlarna doru kadar, bir deniz ekilde sigortaclarnn ihtimal hesaplamalarn

yapabilmelerini salayacak gvenilir bilgi kaynaklar bulunmamaktayd. Bu dnemde deniz sigortaclar, sigorta konusu gemiler veya gemiyle tanacak sigorta konusu ykler hakknda riziko deerlendirmesi yapabilmeleri iin gerekli olan; gemilerin ya, fiziki durumlar, yolculuk performanslar, deerleri ve geirdikleri kazalar gibi bilgileri, kaptan veya dier gemi adamlarndan renmekteydi. Limanlara yakn bar ve kahvehaneler, gemiler hakknda bilgi alveriinin yapld en nemli meknlard. Sigortaclarn bu meknlardan elde ettikleri, snrl ve riziko deerlendirmesinin doru ekilde yaplabilmesi iin yetersiz olan bilgiler, genellikle kulaktan dolma bilgiler39

Lars LINDFELT, A Future For Classi fication Societies, CMI Yearbook 1994 Annuaire, s.253-255, Antwerp, 1995, s.253; BOISSON, (Safety), s.367; BASEDOW / WURMNEST, s.5; HUTCHISON, s.32; ZAYIR, s.348; Classification Societies What, Why and How?,(evrimii),http://www.iacs.org.uk/pdf/class_WhatWhy&How.pdf, (07 Ekim 2005).

15

olduu iin gvenilir de deildi 40. Sz konusu meknlar arasnda Edward Lloyd tarafndan iletilen kahvehane ok popler hale gelmitir 41. Bunun en nemli sebebi, Edward Lloydun deniz sigortaclar bata olmak zere btn denizcilik sektrnn bilgi ihtiyacn karlamak amacyla yapt giriimlerdir. Bu amala nceleri el yazsyla, 1696 ylndan itibaren ise haftada gn yaynlanan Lloyds News adl gazete vastasyla, gemiler hakknda toplad bilgileri liste halinde mterilerine duyurmutur. Yaynlanmaya baladktan ksa bir sre sonra, Lordlar Kamaras hakknda yazd eletiri ierikli makale nedeniyle, sz konusu gazete kapatlmtr. Fakat Edward Lloyd, gemiler hakknda edindii bilgileri liste halinde mterilerine ulatrmaya devam etmitir. Bu listeler 1700 ylndan itibaren, Ships Lists (gemi listeleri) olarak anlmaya balanmtr. Edward Llo ydun lmnden sonra Lloyd ailesi, 1734 ylndan itibaren Lloyds List adnda bir gazete yaynlamaya balamtr 42. Yaynlarna gnmzde de devam eden bu gazetede, dnemin tarzna uygun olarak, gemiler hakknda toplanan bilgiler liste halinde okuyucuya sunulmutur. Gemi snflama kurulularnn temelinin sz konusu gemi listeleriyle atld kabul edilmektedir 43. Lloydun sz konusu dnem iin yararl kabul edilebilecek

almalar, bir sre sonra deniz sigortaclar tarafndan yetersiz bulunmaya balanmtr. Bunun en nemli sebebi, gemi listelerinde sunulan bilgilerin gemi veya yk sahipleri tarafndan kolaylkla maniple edilebilir nitelikteBOISSON, (Safety), s.364; Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potential Liability Of Classification Societies: Developing Role, Current Disorder & Future Prospects, (evri mii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/theses/durr.htm, (08 Haziran 2005).41 40

Edward Lloyd tarafndan iletilen kahvehanenin ve temelini oluturduu Lloyd grubunun, deniz ticareti ve deniz sigortacl sektrnn gelimesi ve modernlemesinde nemli katklar bulunmaktadr. Bu konuda baknz, M. Oktay KARAARSLAN, Deniz Sigortalar Tarihesi le lgili Derleme, Prof. Dr. Tahir aann Ansna Armaan, s.279-287, stanbul, 2000, s.284 vd.; Nedret UTKAN, Lloyds Register of Shipping Hakknda, Gemi Mecmuas, S.21-22 (Eski seri), s.2-4, Mays 1958, s.2 vd.; KARHAN, s.2.42 43

ZAYIR, s.348; KARAARSLAN, s.285. OKAY, s.116; UTKAN, s.3; KARHAN, s.2.

16

olmasndan dolay, sigorta dolandrclnn nlenmesi hususunda tatmin edici sonularn elde edilememesidir 44. Sz konusu durum, sigortaclar, bilgi ihtiyalarn daha etkili ve gvenli ekilde karlamalarn salayacak bir sistemin oluturulmas amacyla harekete geirmitir. 1760 ylnda Lloydun kahvehanesinin mdavimlerinden ve dnemin en nemli sigortaclar ile sigorta brokerlerinin oluturduu bir grup tarafndan, sigortalanacak gemilerin zelliklerinin yannda riziko deerlendirmesi iin gereken dier bilgilerin de yer alaca bir gemi sicilinin 45 yaynlanmas amacyla komite kurulmutur. lk gemi snflama kuruluu olan Lloyds Register of Shippingin (LR) kuruluu bu olaya dayandrlmaktadr 46. Komite, 1764 ylnda ilk gemi sicilini yaynlamtr 47. Bu sicilde, kaydedilen geminin ad, maliki, kaptan, gemi adam says, tonaj, balama liman, ina yl ve yeri gibi geminin veya ykn sigortalanmas iin gerekli temel bilgiler bulunmaktadr. Ayrca gemiler, komitenin atad srveyrler tarafndan tekne ve donanm durumlarnn incelenmesi sonucu yaplan deerlendirmeye gre, bir derecelendirmeye (rating) tbi tutulmak suretiyle kayt altna alnmtr. Gemilerin derecelendirmeye tbi tutulmu olmas, sz konusu sicili nceki gemi listelerinden ayran nemli bir yeniliktir. Derecelendirme sisteminde, geminin teknesinin ina kalitesi ve durumunu belirtmek amacyla A, E, I, O veya U harfleri kullanlrken, geminin donanm durumu iin ise G, M veya B harfleri kullanlmtr. Buna gre en iyi44 45

Bu konuda baknz, BOISSON, (Safety), s.364.

Bir kii veya mal hakkndaki bilgilerin kaydedildii kte sicil denir. Devletlerin kendi bayraklarn tayan gemileri, gemilerin zelliklerini ve gemilerle ilgili baz hukuki ilikileri tespit etmek amacyla tuttuu kte gemi sicili denilmektedir. Bu konuda ayrntl bilgi iin baknz, Gnen ER , Aklamal ve tihatl Trk Ticaret Kanunu C.III (Deni z Ticareti ve Sigorta Hukuku), Ankara, 1990, s.132 vd.; AA / KENDER, s.72 vd.; KENDER / ET NG L, s.46 vd.; ZVEREN / FRANKO / ALIK, s.34 vd. Gemi snflama kurulular da snflamaya tbi tuttuklar gemiler hakkndaki bilgileri bir kte kaydederler. Bu kte gemi si cili denilmektedir. almamzda gemi sicili terimi, resmi olmayan, bu ktkler iin kullanlacaktr. Devletler tarafndan tutulan gemi sicilleri iin, resmi gemi sicili teriminin, kullanlmas tercih edilmitir.46

SINGH / COLINVAUX, s.165; BOISSON, (Safety), s.364; BASEDOW / WURMNEST, s.5 dn.20; ZAYIR, s.348.47

Bu gemi sicili hakknda bilgi iin baknz, SINGH / COLINVAUX, s.165; BOISSON, (Safety), s.367; ZAYIR, s.348; UTKAN, s.3.

17

durumdaki gemilerin derecesi AG eklinde ifade edilirken, en kt durumdaki ynde gemilerin derecesi tespit ise UB eklinde sz ifade edilmitir. derecelerin Srveyrlerin sonraki incelemelerinde, gemilerin durumlarnda iyi veya kt deiimlerin edilmesi halinde, konusu deitirilmesi imkn da bulunmaktayd 48. Lloyds, 1768 ylndan itibaren, gemi sicillerinin yaynlanmasna destek vermitir. 1768 ylnda yaynlanan ikinci sicilde, gemilerin geirdii tamiratlar da, derecelendirmede dikkate alnmtr. Derecelendirme sistemi, teknenin ina kalitesi ve durumu iin a, b veya c harflerinin, donanm durumu iin ise 1, 2, 3 veya 4 rakamlarnn kullanlmas suretiyle deitirilmitir. 1775 ylnda yaynlanan nc sicilde, derecelendirme sistemi tekrar deiiklie uramtr. Geminin teknesinin ina kalitesi ve durumu iin A, B veya C harfleri, geminin donanm durumu iin ise 1 veya 2 rakamlar kullanlmtr 49. Bu sicilde, deerlendirme sistemi de deitirilmitir. nceki sicillerde, gemiyi inceleyen srveyrler kendi deerlendirmelerine gre geminin derecesini belirlemekteydi. Gemilerin derecelendirmesi konusunda birliin salanmas ve olabilecek suiistimallerin nlenmesi amacyla, gemilerin derecelerinin belirlenmesi yetkisi oluturulan komiteye verilmitir 50. Ayrca derecelendirmede dikkate alnacak unsurlarda da deiiklik yaplmtr. Gemilerin ya ve ina yerleri, derecelendirmede dikkate alnacak en nemli unsurlar haline getirilmitir. Thames veya Saint Lawrence blgesinde ina edilen gemiler 13 yana kadar, dier blgelerde ina edilen gemiler ise 9 yana kadar, birinci snf gemi saylrken; sz konusu srelerin sonunda,

48 49

BOISSON, (Safet y), s.367.

Gnmzde, LRnin en iyi gemileri ifade et mek iin kulland A1 snfnn kayna, bu sicilde uygulanan derece sistemidir. BOISSON, (Safety), s.367; UTKAN, s.3; Classification Societies What, Why and How?, (evri mii), http://www.iacs.org.uk/pdf/cl ass_WhatWhy&How.pdf, (07 Ekim 2005).50

BOISSON, (Safety), s.367. Derecelerin, srveyrlerin kiisel deerl endirmelerine gre tespit edilmeleri nedeniyle birliin salanamad konusunda baknz, SINGH / COLINVAUX, s.165 vd.

18

mevcut tekne ve donanm durumlar dikkate alnmadan, gemilerin bu niteliklerini kaybedecekleri kabul edilmitir 51. lk siciller, ksa zamanda, deniz sigortaclar iin en yararl bilgi kayna haline gelmitir. Dolaysyla bu siciller, sz konusu dnem artlarnda, abonelerine nemli ticari avantajlar salamtr. Saladklar avantaj kaybetmek istemeyen aboneler, sicillerde yer alan bilgileri denizcilik sektryle paylamaktan kanmtr. Gemi ve yk sigortalarnn sz konusu sicillerde yer alan bilgiler dikkate alnarak yaplmaya balanmas nedeniyle, ieriinden haberdar olmadklar bu sicillerden dolay donatanlar 52 ve tersane sahiplerinin ileri etkilenmitir. Bunun yannda nc sicille getirilen deerlendirme sisteminde, baz gemilerin birinci snf saylma srelerinin uzatlmas gibi, adaletsiz durumlarla da karlalmtr. Yaanan olumsuzluklar nedeniyle, 1798 ylnda, baz donatan ve tersane sahipleri kendi gemi sicillerini oluturma karar almtr. Bu sicil beklendii nispette baarl olmamasna ramen, donatan ve tersane sahipleri lehine baz sonularn domasn salamtr. yle ki, iki sicil arasnda yaanan rekabetin dayanlmaz boyutlara ulat 1834 ylnda, taraflar Lloyds

51

BOISSON, (Safet y), s.368; SINGH / COLINVAUX, s.166; ZAYIR, s.348.

52 Trk hukukunda donatan; TTK m.946/f.1 hkmnde, gemisini deniz ticaretinde kullanan gemi sahibi, eklinde tanmlanmtr. Buna gre donatan, hem sermaye sahibi hem de mteebbistir. Dolaysyla gemisini bizzat il etmeyen kimseler donatan saylmamakta, gemi maliki sfatn haiz olmaktadr. Ayrntl bilgi iin baknz, AA / KENDER, s.131 vd.; KENDER / ET NG L, s.73 vd.; TEK L, s.145 vd.; ZVEREN / FRANKO / ALIK, s.97 vd.; ER , s.238 vd. Gemi snflama kurulularyla ilikileri dikkate alndnda, gemi sahiplerini nitelendirmek iin kullanlan donatan veya gemi maliki teri mleri, anlam ve kapsam ynnden nemli farkllklar arz etmemektedir. Bu nedenle almamzda, gereksiz aklamalar ve terim kargaasndan kanmak amacyla, donatan terimi hukuki anlamnn yannda gemi maliki terimi yerine de kullanlmtr. almamzda donatan terimiyle, geminin snfnn yenilenmesi ve muhafazas ile belgeleri yenileme borcu bulunan, gemi kiracs gibi, kiiler de ifade edilmektedir. Tersane sahipleri de gemi snflama kurulularyla hukuki ilikiye girmektedir. Akladmz gerekelerle almam zda, donat an terimi tersane sahiplerini de kapsayacak ekilde kullanlmtr. Dier bir ifadeyle gemi snflama kuruluuyla hukuki ilikiye giren ahslar, sfatlarna baklmakszn, donat an terimi kullanlarak ifade edil mitir. Dolaysyla almamzda sz konusu ilikinin taraflar, gemi snflama kurulular ile donatan eklinde belirlenmitir. Ancak donatan temel alnarak yaptmz aklamalarda, bu terim kapsamnda deerlendirdiimiz ahslarla ilgili, zellik arz eden hususlarn sz konusu olmas halinde, ayrca gerekli aklamalarda bulunulacaktr.

19

Register of British and Foreign Shipping ad altnda birleme karar almtr 53. Yeni sicil iin oluturulan komitede deniz sigortaclarnn arl bulunmaktadr. Ancak donatanlar, tersane sahipleri ve tacirler de temsil edilme imkn bulmu; bunun yannda, Lloyds bakan da komitenin doal yesi kabul edilmitir 54.

2. 19. Yzylda Gemi Snflama Kurulular Uluslararas alanda faaliyet gsteren, byk apl, gl ve etkili gemi snflama kurulularnn ounluunun temeli 19. yzylda atlmtr. Gemi snflama kurulularnn bu yzyl iinde yaad geliimin, deniz yoluyla yaplan ticaretin artmas, gemi yapm tekniklerinin deimesi ve karmaklamaya balamasyla yakn ilgisi vardr. Ancak sz konusu geliimdeki en nemli etkenlerin, deniz sigortaclarnn gemiler hakknda doru ve gvenilir bilgi ihtiyac ve LRnin faaliyetlerinin sektre yapt olumlu katklarn olduunu belirtmek gerekir. LR tarafndan hazrlanan sicillerde gemilerin zellikleri, fiziki durumlar ve ekonomik deerleri hususlarnda sunulan bilgilerin, gemilerin ve bu gemilerle tanacak yklerin sigortalanmasnda rizikonun doru ve isabetli bir ekilde deerlendirilmesi ynnde byk katks olmutur. Sz konusu sicillerden edinilen bilgilerin katksyla yaplan deerlendirme sonucu, yksek riziko tad tespit edilen gemiler iin, deniz sigortaclar tarafndan sigorta teminat verilmemeye veya yksek primler karlnda verilmeye balanmtr. Dolaysyla deniz sigortaclarnn gerekleen rizikolar nedeniyle demek zorunda kaldklar sigorta tazminatlarnda azalmalar gzlenmitir. LRnin sektre yapt bu nemli katk, dier denizci lkelerde bulunan deniz sigortaclar tarafndan da fark edilmitir. Bunun zerine baz denizci lkelerde, LR benzeri bir

53 54

SINGH / COLINVAUX, s.166; ZAYIR, s.348. BOISSON, (Safet y), s.365; KARHAN, s.2.

20

yaplanmay

gerekletirmek

amacyla,

deniz

sigortaclar

tarafndan

giriimlerde bulunulmutur. Gemiler hakknda doru ve gvenilir bilgi kaynaklarnn

bulunmamas; 19. yzyln balarnda, Kara Avrupasnda faaliyet gsteren deniz sigortaclarnn en nemli sorunu olmutur. Bu sorun, Fransa bata olmak zere denizci lkelerde faaliyet gsteren ok sayda sigortacnn sz konusu dnemde byk zararlara uramasna, hatta ifls etmelerine sebep olmutur55. Sorunun zm iin, fiziki durumlar kt olan gemilerin tespit edilmesini salayacak, LR benzeri bir yaplanmaya ihtiya duyulmaktayd. Bu amala 1828 ylnda Belikann Antwerp ehrinde, iki sigortac ve bir broker tarafndan, Deniz Sigortalar in Haber Alma Brosu (Bureau de Renseignements Pour les Assurances Maritimes) kurulmutur. Bro ertesi yl, Bureau Veritas (BV) adn almtr. 1932 ylnda ise, Fransz sigorta piyasasna daha yakn olmak amacyla, Parise tanmtr. Fransada faaliyet gstermeye balad yllarnda yabanc kkenli olmas sebebiyle iyi karlanmayan BV, donatanlar ve tersane sahiplerinin yan sra, Integritas Register adl gemi sicilini yaynlayan (bu sicilin yaynna 1846 ylnda son verilmitir) rakipleriyle mcadele etmek zorunda kalmtr 56. BV, ilk gemi sicilini 1829 ylnda, Lloyds Franais ad altnda karmtr. Yaynlanan ilk sicillerinde, LR tarafndan yaynlananlar gibi, gemiler belirli kriterlere gre derecelendirmeye tbi tutulmutur. Ancak, ayn dnemde LRnin kulland derece sistemden farkl olarak, gemilerin yann yannda, salaml, tekne ve donanm durumlar dikkate alnm ve bu kriterlere gre tespit edilen derecenin geerli olduu deniz yolculuklar da belirtilmitir 57. Bu sicillerde,55

zellikle 1821 ylnn k aylarnda meydana gelen gemi kazalarnn ar sonular olmu ve merkezi Fransada bulunan byk si gorta irketlerinin ou bu dnemde ifls etmitir. ngiliz The Courier gazetesine gre, bu gemi kazalarnda 2.000 gemi batm ve 20.000 insan hayatn kaybetmitir. Bilgi iin baknz, BOISSON, (Safety), s.365; ZAYIR, s.348.56 57

BOISSON, (Safet y), s.365; KALPSZ, s.154.

BVnin uygulad derece sistemi ve bu sistemin geliimiyle ilgili ayrntl bilgi iin baknz, BOISSON, (Safety), s.368 vd.

21

gemilerin harf ve rakamlarla ifade edilen derecesi, srveyrlerin yaptklar incelemeler sonucunda, BV merkezine sunduklar rapor dorultusunda belirlenmitir. Gemi snflama kurulularnn olumlu katks, 19. yzyln

ortalarndan itibaren, deniz sigortacl sektrnn ileyi tarznda baz deiikliklerin yaplmasn da beraberinde getirmitir. Artk, LR veya BVnin faaliyette bulunmadklar dier denizci lkelerin sigortaclar da, sigortalayacaklar gemilerin bu kurulularn yaynladklar gemi sicilinde yer almasn aramaya balamtr. Bu durum LR ve BVyi, sz konusu lkelerde atklar temsilcilikler vastasyla faaliyette bulunmaya yneltmitir. Fakat faaliyetlerin icra tarz, bu lke donatanlar ile deniz sigortaclarn fazla memnun etmemitir. Bunun sebebi, yabanc gemiler iin, kendi lke bayran tayan gemilere gre, daha dk derecelerin takdiri ve yksek hizmet bedellerinin talep edilmesidir 58. Bu duruma kar ilk tepki talyadan gelmi ve 1861 ylnda Mtel Deniz Sigorta Birlii (Associazione della Mutual Assicurazione Marittima) tarafndan talyan Sicili (Registro Italliano) kurulmutur. Sicilin amac, derecelendirmenin daha adil yaplmas ve hizmet bedellerinin drlmesinin yannda, deniz sigortaclarnn gemilerle ilgili bilgi ihtiyalarn karlamak ve talyan gemi filosunun gelitirilmesine katkda bulunmaktr. lk gemi sicili 1863 ylnda yaynlanmtr. talyan sicili, ekonomik ve politik

sebeplerle eitli tarihlerde isim deitirmek zorunda kalsa da, varln gnmze kadar srdrm ve Registro Italiano Navale (RINA) ad altnda uluslararas alanda faaliyet gsteren tannm bir gemi snflama kuruluu haline gelmitir 59.58

Ayrca baknz BOISSON, (Safety), s.366; ZAYIR, s.349; Origins, History And Development Of RINA Group - Registro Italiano Navale, (evri mii), http://www.rina.org/Upl oadedFiles/Sect-A2-R3(2).PDF, (03 Temmuz 2006).59

talyan sicili, 1910 ylnda t alyan Ulusal Sicili (Registro Nazionale Italiano), 1917 ylnda talyan Denizcilik Sicili (Registro Navale Italiano), 1927 ylnda talyan Denizcilik ve Havaclk Sicili (Registro Italiano Navale ed Aeronautico RINedA), 1938 ylnda ise

22

Dier denizci lkelerin sigortaclarnn tepkisi de gecikmemitir. Norvete bir gemi snflama kuruluu kurmak amacyla, 1850 ylndan itibaren, lkenin nde gelen deniz sigortaclar tarafndan eitli giriimlerde bulunulmutur. Bu giriimler sonucunda, 1864 ylnda Det Norske Veritas (DNV) kurulmutur60. Alman deniz sigortaclar da, 1867 ylnda Germanischer Llo yd (GL) adnda bir gemi snflama kuruluu kurmak suretiyle tepkilerini gstermitir. Avrupada yaanan gelimeler, Amerika Birleik Devletlerinde faaliyet gsteren deniz sigortaclarn da bir gemi snflama kuruluu kurmak amacyla harekete geirmitir. Bu amac gerekletirmek iin, dnemin nde gelen deniz sigortaclarnn kaptan ve gemi adamlarnn snavlarn dzenlemek ve diplomalarn vermek amacyla 1862 ylnda kurduklar, Amerikan Gemi Kaptanlar Birlii (American Shipmasters Association) kullanlmtr. Birlik kuruluundan ksa bir sre sonra, gemilerin derecelendirilmesi ve sicile kaydedilmesini salayacak bir yaplanma iin yeniden organize edilmitir. 1869 ylnda ilk gemi sicilini yaynlayan birlik, 1898 ylnda American Bureau of Shipping (ABS) adn almtr 61. 19. yzyln ortalarndan itibaren Japon denizcilii atlm yapm ve zellikle gemi inas alannda hzl bir geliim gstermitir. Gemi ina

talyan Denizcilik Sicili (Registro Italiano Navale - RINA) adn almtr. RINAnn tarihi gelii mi hakknda ayrntl bilgi iin baknz, Origins, History And Development Of RINA Group - Registro Italiano Navale, (evrimii), http://www.rina.org/ Upl oadedFiles/Sect-A2-R3(2).PDF, (03 Temmuz 2006). DNVnin kurulu sreci hakknda bilgi iin baknz, BOISSON, (Safety), s.366; ZAYIR, s.349. DNVnin faaliyetleri hakknda bilgi iin baknz, DNV Annual Report 2004, Oslo, 2005, s.7 vd.61 60

ABSnin kurulu sreci, tarihi geliimi ve yaps hakknda ayrntl bilgi iin baknz, American Bureau Of Shipping - One Hunderedth Anniversary 1862-1962, New York, 1962; American Bureau Of Shipping - 1862-2000, Fifth Edition, New York, 2001. Ayrca baknz, Tahsin USER, Gemilerin Klaslanmas ve American Bureau Of Shi pping, Gemi Mecmuas, S.8 (Yeni seri), s.7-9, Mays 1962, s.7 vd.; SINGH / COLINVAUX, s.174 vd.; BOISSON, (Safety), s.366; ZAYIR, s.349.

23

tekniklerini gelitirmek, bu alanda belirli bir dzen salamak ve deniz sigortaclarnn doru ve gvenilir bilgi ihtiyacn karlamak amacyla, 1899 ylnda mparatorluk Deniz Birlii (Teikoku Kaiji Kyokai) kurulmutur. Birlik, 1901 ylndan itibaren gemi kaytlar tutmaya balam ve 1924 ylnda da ilk gemi sicilini yaynlamtr. kinci Dnya Savandan sonra lkede hkim olan, Japon mparatorluunun izlerinden kurtulma eiliminin etkisiyle, birliin ad 1946 ylnda Nippon Kaiji Kyokai (NKK veya ClassNK) olarak deitirilmitir 62. 19. yzyl, yeni gemi snflama kurulularnn kurulduu ve oluum aamasndaki sektrn yapsnn, alma dzeni ve artlarnn ekillenmeye balad bir dnem olmutur. Bu ekillenmede zellikle donatanlar ve tersane sahiplerinin nemli etkileri olmutur. Sz konusu etkileri u ekilde saymak mmkndr. lk gemi snflama kurulular, deniz sigortaclar tarafndan, kendi ihtiyalarn karlamak ve faaliyetlerini verimli ekilde yrtebilmek amacyla kurulduu iin, bu yaplanmada denizcilik sektrnn dier unsurlarnn temsilcileri yer almamtr. Gemi ve yk sigortalarnn bu kurulularn hazrladklar sz gemi sicilleri dikkate alnarak yaplmaya balanmas nedeniyle, etkilenmitir. lk konusu kurulularn faaliyetlerinden bata yer alan bilgilerin sektrle etkileyen

donatanlar ve tersane sahipleri olmak zere btn denizcilik sektr gemi dolay sicillerinde bu paylalmamasndan kimselerin, faaliyetlerini

sebeplerden haberdar olmas da sz konusu deildi. Bu kimseler, iinde yer almadklar ve haberdar olmadklar sebeplerle ticari faaliyetlerini etkileyen, sz konusu yaplanmann adil olmadn savunmaktayd. Haklarnn korunmas iin bu yaplanmada yer almalar gerektiine inanan donatanlar ve62

ClassNKnin tarihi geliimi hakknda ayrntl bilgi iin baknz, History, (evrimii), http://www.classnk.or.jp/hp/nk_e/About_NK/AboutNKhistory.htm, (06 Haziran 2006); Historical Chronology Of The Society, (evrimii), http://www.classnk.or.jp/hp/ nk_e/About_NK/aboutnkhist orychrono.htm, (03 Temmuz 2006).

24

tersane sahipleri, bu ynde yaptklar basklar sonucunda, gemi snflama kurulularnn ynetim ve komitelerine girmeyi baarmtr. Bu durum gemi snflama kurulularnn hem yapsn deitirmi, hem de faaliyetlerinde yeni bir dnemin balamasna neden olmutur. Artk sz konusu kurulularn, faaliyetlerini ifa ederken, deniz sigortaclarnn yannda donatanlar ve tersane sahiplerinin de menfaatlerini dikkate almalar gerekmektedir. Bu kimselerin gemilerle balantl kart menfaatlerini 63 badatrmak kolay olmamtr64. Yzyln ortalarna kadar, gemi snflama kurulularnn basit bir alma sistemleri bulunmaktayd. Bu kapsamda, deniz sigortaclarnn talebi zerine, gemilerin mevcut durumlar srveyrler vastasyla incelenmekte ve inceleme sonucuna gre gemiler derecelendirmeye tbi tutulmaktayd. Geerlilii inceleme tarihiyle snrl olan bu dereceler, gemi sicillerinde de yaynlanmaktayd. Yaynlanan sicillerde kayd bulunan gemilerin piyasada avantajl konuma geldiini gren donatanlar, bu avantaj en azndan belirli bir sre iin garanti altna alabilmek amacyla, sz konusu kurululara alma dzenlerini deitirmeye ynelik bask yapmaya balamlardr. Bu basklar ekonomik artlarn da etkisiyle sonu vermi ve yzyln ikinci yarsndan itibaren gemi snflama kurulularnn alma dzenlerinde kkl deiiklikler meydana gelmitir. Gnmzde de uygulanan bu yeni alma dzenine gre gemiler, donatann talebi zerine, kural kitaplar erevesinde kapsaml bir incelemeye tbi tutulacak, inceleme sonunda verilecek63

Rizikonun doru olarak deerlendirilmesindeki etkisi nedeniyle, yaplacak deniz sigortasyla ilgili geminin (eksiklikleri dhil) mevcut durumunun tespit edilmesi, deniz sigortaclarnn menfaatinedir. Buna karlk donatanlar ve tersane sahiplerinin menfaatleri ise, dk primle sigortalanma imkn salayaca iin, geminin yksek standartlara sahi p olduunun tespit edilmesini gerektirmektedir. Bu nedenle sz konusu taraflar arasnda, kart menfaatler bulunmaktadr.64

Gnmzde gemi snflama kurulularnn, daha fazla sayda menfaat grubunun (bayrak devleti, yk sahipleri, yolcular gibi) menfaatlerini gzetmek zorunluluu bulunmaktadr. Sz konusu kurulular tecrbeleri sayesinde bu ii baarl bir ekilde yrtmektedir. HUTCHISON, s.28 ve 32; SINGH / COLINVAUX, s.168 vd. Ayrca baknz, Zeyyad PARLAR, Trk Loydu Genel Kurul Toplantsnda Mteebbis Daim Komite Bakan Yksek Mhendis Zeyyad Parlarn Al Beyanat, Gemi Mecmuas, S.8 (Yeni seri), s.56, Mays 1962, s.6; MOORE, s.44.

25

derecenin, geminin ina tarz ve kullanlan malzemelerin kalitesine gre belirlenecek sreler iin geerlilii bulunacak; verilen derece ile geerlilik sresi hakknda bilgilerin yer ald bir belge dzenlenecek ve bu bilgiler ayrca gemi sicilinde de yaynlanacakt. Geminin, derecenin geerlilik sresi boyunca, belirli zaman aralklaryla dzenli ekilde denetlemeye tbi tutulmas zorunluydu. Bu sistem, verilecek derecenin geerlilik sresinin belirlenmesinde, kural kitaplarndaki artlar, geminin genel durumu, ina tarz ve kullanlan malzemelerin dikkate alnmas temeline dayanmaktadr. Bu nedenle, gemileri belirli kriterlere gre ayrma tbi tutan yeni sistemin, derecelendirme sisteminden snflama sistemine geii ifade ettii kabul edilmektedir 65. Yeni sistemle birlikte donatanlar, gemi snflama kurulularnn en nemli mterileri haline gelmitir. Kural kitaplarn n plana karan yeni sistem, gemilerin bu kitaplarda yer alan kurallara gre ina edilmesini zorunlu hale getirmitir. Bu durum tersane sahiplerinin, ina ettikleri derecenin gemilerin verilmesi sz konusu kurallara taleplerde uygunluunu ispatlayacak ynnde

bulunmasna neden olmutur. Bu taleplerin olumlu karlanmas sonucunda, tersane sahipleri de gemi snflama kurulularnn nemli mterileri arasna girmitir. 19. yzyln ikinci yarsndan itibaren, gemi yapm tekniklerinde yaanan hzl deiim, gemi snflama kurulularnn tersane sahipleriyle olan ilikisinin daha da younlamasn salamtr 66. Bu dneme kadar hkimiyetlerini srdren ahap tekneli gemilerin yerini nce demir tekneli

Derecelendirme sisteminde, gemiyi inceleyen srveyrlerin takdiri n planda iken; yeni sistemde srveyrl er, kural kitaplarndaki artlar erevesinde inceleme yapacak, verilecek derece ise sz konusu artlar erevesinde gemi snflama kurulularnn merkez rgt tarafndan belirlenecekti. Derecelendirme sisteminden snflama sistemine gei ve sebepl eri hakknda ayrntl bilgi iin baknz, BOISSON, (Safet y),s.369 vd. Ayrca baknz, SINGH / COLINVAUX, s.163 vd.; ZAYIR, s.350; Wayne K. TALLEY, Regulatory Issues: The Role of International Maritime Institutions, (evrimii), http://www.oduport.org/REGULATORYISSUES.htm, (13 Haziran 2005); Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potenti al Liability Of Classification Societies: Devel oping Role, Current Disorder & Future Prospects, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/ shiplaw/theses/durr.htm, (08 Haziran 2005).66

65

BOISSON, s.3. Ayrca baknz, USER, s.7; KALPSZ, s.158.

26

gemiler, ksa bir sre sonra da elik tekneli gemiler almtr 67. Gemi ina tekniklerinde yaanan bu hzl deiim srecinde yaanan sorunlarn zm hususunda, gemi snflama kurulular ve tersane sahipleri birlikte almalar yapmtr 68. Yaplan basklarn yannda, gemi snflama kurulularnn iinde bulunduu ekonomik artlar da mteri portfynn deitirilmesinde etkili olmutur. Sz konusu kurulularn, deniz sigortaclarnn gemi sicillerine abonelik iin yaptklar Elde yllk edilen demelerden gelirlerle oluan, snrl gelirleri masraflar bulunmaktayd. ancak yaplan

karlanabiliyordu. Donatanlar ve tersane sahiplerinin mterileri arasna girmesiyle, gemide yaplan inceleme ve muayenelere gre cret talep edilmeye balanmtr69. Gelirlerinde nemli lde art meydana gelmesini salayan bu durum, sz konusu kurulular ekonomik ynden ok rahatlatmtr. Gelirlerinin artmasyla birlikte gemi snflama kurulular, deniz ve gemi gvenliini artrmaya ynelik aratrmalar yapmak ve faaliyetlerini uluslararas alana yaymak iin gerekli finansal kaynaa kavumutur70. Dolaysyla 19. yzyln ikinci yarsnda yaanan ekonomik deiimin bu kurulularn geliiminde nemli katklar olmutur. Ancak sz67

Bu hzl deiim, gemi snflama kurulularnn yeni ina tekniklerine uygun kural kitaplarn ok ksa aralklarla yaynlamalarn gerektirmitir. Gemi snflama kurulularnn ahap, demir ve elik gemilerle ilgili ilk kural kitaplarnn yayn tarihleri iin baknz, BOISSON, (Safety), s.369 vd.; American Bureau Of Shipping - 1862-2000, s.6 vd.; Origins, History And Development Of RINA Group - Registro Italiano Navale, (evri mii), http://www.rina.org/UploadedFiles/Sect -A2-R3(2).PDF, (03 Temmuz 2006). SINGH / COLINVAUX, s.167. Yaanan deiim srecinde gemi snflama kurulularnn altrd srveyrlerin niteliinde de deiiklikler olmutur. Artk kaptanlarn yerine gemi mhendis ve teknisyenleri srveyr olarak altrlmaya balanmtr. BOISSON, (Safety),s.370.69 68

SINGH / COLINVAUX, s.166; BOISSON, (Safet y),s.369; Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potential Liability Of Classification Societies: Developi ng Role, Current Disorder & Future Prospects, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/ theses/durr.htm, (08 Haziran 2005).70

BOISSON, (Safety),s.369; Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potential Liability Of Classification Societies: Developing Role, Current Disorder & Future Prospects, (evri mii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/theses/durr.htm, (08 Haziran 2005).

27

konusu deiim, gemi snflama kurulularyla ilgili sorunlarn temelindeki sebep olarak grlmekte ve reti tarafndan eletirilmektedir 71.

3. 20. Yzyl ve Sonrasnda Gemi Snflama Kurulular Gemi snflama kurulularnn saysnda, yirminci yzyln balarndan itibaren hzl bir art gzlemlenmitir. Sz konusu kurulularn says; altml yllarda yirmi bir iken 72, doksanl yllarn balarnda krk bulmu73, gnmzde ise bu say elliyi gemitir 74,75. Yirminci yzylda kurulan gemi71

IACS And IMO The Essential Relationship, IACS Briefi ng, N.4, February 1997, (evri mii), http://www.iacs.org.uk/Publication/briefing/brief4.pdf, (08 Mart 2006). Yaplan eletirilerde, yaanan deiimin deniz ve gemi gvenliinin pazarlk konusu yaplmasna i mkn salad ve bu durumun gemi snflama kurulularnn gvenilirliinin sorgulanmasna sebep olduu savunulmaktadr. Eletiriler iin baknz, Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potenti al Liability Of Classification Societies: Devel oping Role, Current Disorder & Future Prospects, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/ shiplaw/theses/durr.htm, (08 Haziran 2005). Ayrca baknz, ULRIK, s.40; STARER, s.53; RINGBOM, s.268 vd.; LINDFELT, s.253 vd.; Wayne K. TALLEY, Regulatory Issues: The Role of International Maritime Institutions, (evrimii), http://www.oduport.org/ REGULATORYISSUES.htm, (13 Haziran 2005). Gemi snflama kurulularnn bamsz ve kr etme amac gtmedi kleri gerekelerini ileri srerek, bu eletirilere dolayl bir ekilde kar kanlar da bulunmaktadr. Baknz, Christian BREITZKE, German Perspective: In Defence Of Classification Societies, Classification Soci eties, Ed. by Jonathan LUX, s.59-65, London, New York, Hamburg, Hong Kong, 1993, s.60; BASEDOW / WURMNEST, s.6.72 73

SINGH / COLINVAUX, s.163.

BOISSON, s.1; Peter D. CLARK, An American Admiralty Law Viewpoint On The Changing Role Of Classification Societies Sea Law, Vol.1, (evrimii), http://www.navlaw.com/articles/class.ht m, (08 Haziran 2005). Ayrca baknz, CANE, s.364.74

Iain S. GOLDREIN, Ship Sale And Purchase, Second Edition, London, New York, Hamburg, 1993, s.231; Wayne K. TALLEY, Regulatory Issues: The Role of International Maritime Institutions, (evrimii), http://www.oduport.org/ REGULATORYISSUES.htm, (13 Haziran 2005); Barbara VAUGHAN, The Liability of Classification Societies, (evrimii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/assign/ assign2006.pdf, (16 Mart 2007); Classification Societies What, Why and How?, (evri mii), http://www.iacs.org.uk/pdf/class_WhatWhy&How.pdf, (07 Ekim 2005); Robert D. SOMERVILLE, Are We Too Reliant On Classificati on Societies?, (evri mii), http://www.marinetalk.com/articles_HTML, (13 Haziran 2005).75

Bunlardan bazlarn; American Bureau of Shipping (ABS), Bureau Veritas (BV), Det Norske Veritas (DNV), Germanischer LLoyd (GL), Lloyd's Regist er of Shipping (LR), Registro Italiano Navale (RINA), Nippon Kaijai Kyokai (NKK), China Classi fication Society (CCS), Korean Register of Shipping (KR), Russian Maritime Register of Shipping

28

snflama kurulularnn ounluunun ortak zellii; yaplanmalarnda uluslararas alanda faaliyet gsteren gemi snflama kurulularn model almalar 76, uluslararas denizcilik alannda saygnlk unsuru olarak grlmeleri nedeniyle devlet tarafndan desteklenmeleri 77 ve ulusal gemi filosunun snflama ve belgeleme ihtiyacn karlama amac tamalardr 78. Bu amala lkemizde de, 1962 ylnda, Trk Lo ydu (TL) adnda bir gemi snflama kuruluu kurulmutur79. Yirminci yzylda kurulan kk apl ulusal gemi snflama kurulularnn uluslararas denizcilik sektr zerindeki etkileri ok snrldr. Bunlarn arasndan sadece 1913 ylnda Rusyada balangta nehir gemilerini snflamak amacyla kurulan The Russian Maritime Register of Shipping (RS), 1956 ylnda inde kurulan China Classification Society (CCS) ve 1960 ylnda Gney Korede kurulan Korean Register of Shipping (KR), gemi sicillerine kaytl gemi tonajnn

(RS), Indian Regist er of Shipping (IRS), Trk Loydu (TL), Hellenic Register of Shipping (HRS), Polski Rejester Statkow (PRS), Cyprus Bureau of Shipping (CBS), Croatian Regist er of Shipping (CRS), Inspection y Clasification Maritima (INKLAMAR), International Naval Surveys Bureau (INSB), R.J. Del Pan Marine Surveyors, Associated Consultants Bureau Ltd (ACB), Belize Maritime Bureau Ltd (BMB), China Corporation Regist er of Shipping (CR), Isthmus Bureau of Shipping (IBS), Maritime Technical System & Services (MTSS), Panama Bureau of Shipping (PBS), Panama Maritime Documentation Services (PMDS), Panama Shipping Registrar (PSR), RCB Sociedad Clasificadora (RCB), Registro Internacional Naval (RINAVE), Global Marine Bureau (GMB), Biro Klasificasi Indonesia (BKI), Registrul Naval Roman (RNR), International Register of Shipping (IRS), Bulgarian Register of Shipping (BRS), Shipping Register of Ukraine, Honduras Bureau of Shipping (HBS), Honduras Maritime Inspection (HMI), Honduras International of Naval Surveying & Inspection Bureau (HINSIB), Panama Maritime Surveys Bureau ve CONARINA eklinde saymak mmkndr.76 77

SINGH / COLINVAUX, s.181.

HUTCHISON, s.29 vd. Ayrca baknz, SINGH / COLINVAUX, s.181. Devletler, ulusal gemi snfl ama kurulularna eitli ekillerde destek salamaktadr. Sz konusu kurulular tarafndan snflamaya tbi tutulmu gemilere ekonomik avantajlar salanmas sklkla bavurulan destek salama yoludur. rnein, Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunu (RG. 21.12.1999 tarih ve S.23913) m.12/f.3 c bendinde yer alan dzenleme, bu amaca yneliktir. Ayrca bu konuda baknz, KALPSZ, s.159; OKAY, s.115.78 Damien L. OBRIEN, The Potential Liability Of Classification Societies To Marine Insurers Under United States Law, U.S.F.Mar.L.J., s.403-420, San Francisco, Spring 1995, s.403 ; KALPSZ, s.154. 79

Baknz, KALPSZ, (TL), s.3.

29

artmasyla birlikte uluslararas alanda etkili hale gelmitir 80. Yukardaki blmlerde bahsi geen ilk gemi snflama kurulular tarafndan kurulan ve yelerinin gemi sicillerine kaytl gemi tonajnn bykl nedeniyle, uluslararas denizcilik sektr zerinde nemli etkisi bulunan IACSa ye olmalar, sz konusu gemi snflama kurulularnn etkilerini ve saygnln arttrmtr. Deniz ve gemi gvenliinin nemi, 19. yzyln sonlarndan itibaren anlalmaya balanmtr. Bu sebeple baz denizci lkelerde sz konusu hususlarla ilgili emredici dzenlemeler yrrle konulmutur81. Bu dzenlemeler, 20. yzyln balarndan itibaren uluslararas alanda da etkisini gstermi; deniz ve gemi gvenliiyle ilgili hususlar, SOLAS 1914 ve 1929, LOADLINE 1930 gibi, uluslararas szlemelerle dzenlenmeye balanmtr. Sz konusu hususlarda gncelliin salanmas amacyla yaplan youn almalar nedeniyle, konuyla ilgili dzenlemeler gnden gne artmaktadr. Deniz ve gemi gvenliiyle ilgili gelimeler ile dnemin ve sektrn ihtiyalarna gre, yeni uluslararas szlemeler yrrle konulmakta veya mevcut uluslararas szlemelerde eitli deiiklikler ngren dzenlemeler yaplmaktadr 82. Bu uluslararas szlemelere taraf devletler, szlemede yer alan emredici dzenlemeleri uygulamakla ykmldr. Taraf devletlerin ounluu, bu ykmllklerini yerine getirmek ve i hukukta yer alan emredici dzenlemelerin uygulanmasn

80

Bu kurulular hakknda bilgi iin baknz; RS iin, http://www.rshead.spb.ru/en/about_en.htm; CCS iin, http://www.ccs.org.cn/en/CCS_Brief/CCS_ Brief1.htm; KR iin, http://www.krs.co.kr/eng/index.html.81

rnein ngilterede, gemilerin ykleme snrlarnn belirtilmesiyle ilgili bir dzenleme 1890 ylnda yrrle koyulmutur. SINGH / COLINVAUX, s.181. Ayrca baknz, BOISSON, (Safety), s.370.82 Gnmzde deniz ve gemi gvenliiyle ilgili dzenlemelerin arlkl ksm IMO vastasyla yaplmaktadr. Bu dzenlemelerin etkisi, gemi snflama kurulularnn yaynladklar kural kitaplarnda da grlmektedir. Nikos E. MIKELIS, A Case For The Establishment Of An Industry Technical Committee To IACS, 5 th International Seminar Substandard Shipping Solution Through Partnership Russian Maritime Register of Shipping, 2-3 October 2002, St. Petersburg, (evrimii), http://www.intertanko.com/ pubupload/Mikelis%20pres%20St%20Petersburg.pdf, (24 Temmuz 2006) .

30

salamak amacyla, gemi snflama kurulularn yetkilendirmeyi tercih etmektedir 83,84

.

Bu

nedenle

sz

konusu

kurululara,

uluslararas

szlemelerle dzenlenen deniz ve gemi gvenliiyle ilgili yaklak krk konuda85, gemileri bayrak devleti adna denetleme, inceleme, muayene etme ve ilgili belgeleri dzenlenme yetkisi tannmtr. Belgeleme faaliyetleri sayesinde gemi snflama kurulularnn ekonomik durumlar daha da glenmitir 86. Ancak belgeleme faaliyetlerinin yaratt younluk faaliyetlerinin arlkl ksmn bu alana kaydrmalarn gerektirmitir. Gemiler, dnyann herhangi bir yerinde, gemi snflama kurulularnn sunduu83

hizmetlere

ihtiya

duyabilir.

Dolaysyla

bu

kurulularn

Classification Societies What They Do And Do Not Do, (evrimii), http://www.iacs.org.uk/_pdf/class.pdf, (07 Ekim 2005); Class Responsibility & Regulation, IACS Briefing, N.8, January 1999, (evrimii), http://www.iacs.org.uk/ Publication/briefing/brief8.pdf, (08 Mart 2006); PARLAR, s.6. Yllar itibariyle deimekle birlikte, IMO yesi 100den fazla devlet, uluslararas szlemeler veya i hukukta yer alan emredici dzenlemelerin uygulanmas, dzenlemelerle ilgili olarak gemilerde gerekli inceleme ve muayenelerin yaplmas bunun sonucunda gerekli belgelerin dzenlenmesi hususunda, sz konusu kurulular yetkilendirdii belirtilmektedir. IACS And IMO The Essential Relationship, IACS Briefing, N.4, February 1997, (evrimii), http://www.iacs.org.uk/Publication/ briefing/brief4.pdf, (08 Mart 2006). Baz gncel kaynaklarda ise, bu rakamn 120den fazla olduu belirtilmektedir. Baknz, DNV Rules For Cl assification Of Ships, 2005, Pt.1, Ch. 1, Sec.1, A204. IMOya 166 devletin ye olduu dikkate alnrsa, sz konusu rakamn ykseklii daha iyi anlalmaktadr. IMOya ye devletler iin baknz, About IMO, (evrimii), http://www.imo.org/About/ mainframe.asp, (24 Temmuz 2006). Devletlerin gemi snflama kurulularn yetkilendirmeyi tercih etmesinde, sz konusu kurulularn deniz ve gemi gvenlii yle ilgili konulardaki yet kinlik, tecrbe ve gvenilirliklerinden yararlanma amacnn etkisi bulunmaktadr. Ayrca bu kurulularn yetkilendirilmesinin devletler iin daha ekonomi k olmas da nemli bir etkendir.84

Deniz ve gemi gvenlii sisteminin en nemli iki unsuru olan, snflama ve bayrak devleti denetimiyle ilgili faaliyetlerin ayn kurulular tarafndan yrtlmesinin, oluturulan gvenlik sisteminde baz eksiklik, karklk ve zaafl ara yol aaca ynndeki eletiriler iin baknz, RINGBOM, s.268 vd. Ayrca baknz, F. L. WISWALL, Joint Working Group On A Study Of Issues Re Classification Societies Report, CMI Yearbook 1996 Annuaire, s.328-342, Antwerp, 1997, (Report), s.328.85

Deniz ve gemi gvenliiyle ilgili olarak gemide bulundurulmas zorunlu belgeler iin baknz, IMO Revised List Of Certifcates And Documents Required To Be Carried On Board Ships, FAL.2/Circ.87 MEPC/Circ.426 MSC/Circ.1151 (17 December 2004); Trk Loydu Gemilerde Yaplacak Liman Kontrolleri, stanbul, 2003, s.3 vd.; ZAYIR, s.103 vd.86

Wayne K. TALLEY, Regulatory Issues: The Role of International Mariti me Institutions, (evrimii), http://www.oduport.org/REGULATORYISSUES.htm, (13 Haziran 2005). Ayrca baknz, STARER, s.53 vd.

31

faaliyetlerini, gemilerin ihtiyalarn her an ve her yerde karlayabilmek amacyla, uluslararas alana yaymalar gerekir 87. Bu nedenle byk apl gemi snflama kurulular, byk gemi filosuna sahip lkelerin hemen hemen hepsinde rgtlenmitir. Sz konusu kurulular, rgtlenmedikleri lkelerde de mterilerine hizmet sunabilmek amacyla, aralarnda i birlii anlamalar yapmaktadr 88. Bu amala ulusal gemi snflama kurulularyla da anlama yaptklar grlmektedir. Byk apl gemi snflama kurulular, deniz ve gemi gvenliini gelitirmek amacyla, teknik alanda da i birliine gidebilmektedir 89. Ticari ve teknik alandaki bu i birlikleri, sektrn gelimesine olumlu katk salamtr. Sz konusu gemi snflama kurulularnn, 1968 ylnda IACSi kurmas, bu katklarn en nemlisidir 90.

HUTCHISON, s.30. Ayrca baknz, USER, s.7; KARHAN, s.31; BOISSON, (Safety), s.371; EMSA Glossary, (evrimii), http://www.emsa.eu.int/end185d002.html, (08 Haziran 2005); IACS And IMO The Essential Relationship, IACS Briefing, N.4, February 1997, (evri mii), http://www.iacs.org.uk/Publication/briefing/brief4.pdf, (08 Mart 2006).88

87

Gemi snflama kurulularnn yapt baz i birlii anlamalar hakknda bilgi iin baknz, SINGH / COLINVAUX, s.175 vd.; American Bureau Of Shipping - One Hunderedth Anni versary 1862-1962, s.10 vd.; Origins, History And Development Of RINA Group - Registro Italiano Navale, (evrimii), http://www.rina.org/ Upl oadedFiles/Sect-A2-R3(2).PDF, (03 Temmuz 2006); History, (evri mii), http://www.classnk.or.jp/hp/nk_e/About_NK/AboutNKhistory.htm, (06 Haziran 2006).89

Sz konusu gemi snflama kurulularnn teknik alanda ibirlii yapmalarna, genellikle IACS nclk etmektedir. Ancak bu kurulularn, IACSden bamsz ol arak ibirliine gittikleri de grlmektedir. rnein tanker inasnda gelitirilen yeni tekniklerin uygulanmasn salamak ve gvenlik seviyelerini arttrmak iin, yeni kurallarn hazrlanmas amacyla ABS, DNV ve LR ortak alma balatmtr. Bu almaya, daha sonra IACSda destek vermi ve dier yelerini de, kuru yk gemileri yle ilgili olarak benzer bir almay yrtmeleri iin grevlendirmitir. JTP ve JBP alma gruplarnn drt yllk almalar sonucu oluturulan kurallar; IACS, Common Structural Rules (CSR) ad altnda, 1 Nisan 2006 tarihinden itibaren yrrle koymutur. Yaplan almalar ve yaanan srele ilgili bilgi iin baknz, IACS Common Structural Rules - At A Glance, (evri mii), http://www.eagle.org/news/pubs/pdfs/CSR_final_010506.pdf, (17 Temmuz 2006); DNV Annual Report 2004, s.16. Gvenilirliklerinin sorgulanmaya balanmas nedeniyle, sz konusu gemi snflama kurulularnn 1980li yllarn sonundan itibaren yaad skntlarn almasnda, IACSin yapt almalarn nemli katks bulunmaktadr. Bu konuda baknz, Report On The Removal Of Insurance From Substandard Shipping, OECD Maritime Transport Comittee, June 2004, (OECD), s.36 vd.; PAYER, s.s.293; LINDFELT, s.253 vd. Ayrca baknz, Sean Diederich DURR, An Analysis Of The Potential Liability Of Classification Societies: Developing Role, Current Disorder & Future Prospects, (evri mii), http://web.uct.ac.za/depts/shiplaw/theses/durr.htm, (08 Haziran 2005); Robert D. SOMERVILLE, Are We Too Reliant On Classification Societies?, (evrimii), http://www.marinetalk.com/articles_HTML, (13 Haziran 2005).90

32

20. yzyln ikinci yarsndan itibaren, belirli standart ve kurallara uygun snflama faaliyet gsterildiinin denizcilik belgelendirilmesi, dndaki ticaret da hayatnn belgeleme vazgeilmez unsuru haline gelmitir. Bu potansiyeli deerlendiren gemi kurulular, alanlarda faaliyetlerinde bulunmaya balamtr 91. Yeni faaliyet alanlarnn ortaya kmas sz konusu kurulularn yeniden yaplanmasn gerektirmitir. Bu amala baz gemi snflama kurulular mevcut i yaplanmalarnda (kara, hava, deniz ve belgeleme blmlerine ayrlma gibi) deiiklie giderken; dierleri ise, unvanlarnda kendi isimlerini kullandklar, yeni irketler kurmay tercih etmitir.

B. Trkiyede Gemi Snflama Kurulular 1. Genel Olarak Trkiyede gemi snflama kurulular, gemi tonajnn artmaya balad, 1940l yllarn bandan itibaren faaliyet gstermeye balamtr. Bu dnemde szlemeli srveyrler vastasyla faaliyet gsteren gemi snflama kurulularnn asl amac, snflamaya tbi tuttuklar yabanc bayrakl gemilerin Trkiyedeki ihtiyalarn karlamaktr. Denizcilik sektrnn geliimine paralel olarak, daimi rgtlenme ihtiyac ortaya kmtr. Bu amala sz konusu kurulular, 1950li yllarn bandan itibaren, Trkiyede rgtlenmeye balamtr 92. Bu dnemdeki Trk gemi filosunun arlkl ksmn, boyu 30 metrenin altnda olan kk gemiler oluturmaktayd. Trkiyede rgtlenen gemi snflama kurulular, zahmetli91

Bu konuda baknz, SINGH / COLINVAUX, s.179 vd.; PARLAR, s.6; American Bureau Of Shipping - 1862-2000, s.56 vd.; Origins, History And Development Of RINA Group - Registro Italiano Navale, (evrimii), http://www.rina.org/UploadedFiles/Sect-A2R3(2).PDF, (03 Temmuz 2006).92

Baknz, USER, s.8.

33

ve masrafl olduu gerekesiyle, bu kk tonajl gemileri snflama hususunda isteksiz davranmtr 93. Bu n