Fatih YAZITAŞPiyasa İzleme Komitesi Başkanıfatih.yazitas@epias.com.tr

Genel Enerji Görünümü ve Elektrik Piyasalarına Giriş

DEK ATÖLYE

1

Elektrik Verileri – (Kurulu Güç) TEİAŞ

Elektrik Verileri – Kurulu Güç

Kaynak Türü2016 Değeri

(MWh)

Pay

(%)

2017 Değeri

(MWh)

Pay

(%)

2016-2017

Değişimi (%)

DOĞAL GAZ 88.244.574,12 32,38 108.771.841,89 37,18 23,26

İTHAL KÖMÜR 47.741.879,99 17,52 51.172.215,19 17,49 7,19

BARAJLI 48.906.203,33 17,94 41.278.222,47 14,11 -15,60

LİNYİT 38.543.567,01 14,14 40.545.711,72 13,86 5,19

RÜZGAR 15.501.030,56 5,69 17.859.858,19 6,10 15,22

AKARSU 18.396.857,05 6,75 17.130.234,37 5,85 -6,88

JEOTERMAL 4.818.523,69 1,77 5.969.481,97 2,04 23,89

TAŞ KÖMÜR 3.292.613,86 1,21 3.453.865,10 1,18 4,90

ASFALTİT KÖMÜR 2.873.837,86 1,05 2.394.637,82 0,82 -16,67

BİYOKÜTLE 1.590.695,39 0,58 2.005.069,82 0,69 26,05

MOTORİN 1.554.168,77 0,57 1.008.826,40 0,34 -35,09

FUEL OİL 1.054.049,86 0,39 957.859,46 0,33 -9,13

GÜNEŞ 2.636,79 0,00 24.557,68 0,01 831,35

LNG 42.988,21 0,02 2.196,00 0,00 -94,89

Genel Toplam 272.563.626,49 100,00 292.574.578,09 100,00 7,34

2017 yılında lisanslı elektrik üretim miktarı, 2016 yılına göre %7,34 artarak 292.574,58 GWh olmuştur.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının (hidrolik dahil) toplam elektrik üretimi içerisindeki payı

2016 yılında %32,73 iken 2017 yılında %28,80 olmuştur.

Tüketim miktarı ise 2016 yılına göre %5,22 artarak 292.003,54 GWh’a ulaşmıştır.

Elektrik Verileri- Üretim ve Tüketim

*EPDK

Yıllar İtibariyle Elektrik Enerjisi Talebi ve Artış Oranı (GWh-%)

Elektrik Verileri- Elektrik Enerjisi Talebi ve Artış Oranı

Türkiye’nin ekonomik büyümesi ile paralel olarak artan elektrik talebi, piyasanın serbestleşmesine ve dolayısıyla rekabetin gelişimine ciddi katkı sağlamaktadır.

Elektrik Üretimindeki Dönüşüm & Gelecek

HİDROJEN TEK.

SMART GRİDLED AYDINLATMA

6

Doğalgaz Piyasası

2017 : 85 200 MW1984 : 8 461,6 MW

Elektrik Piyasası Tarihsel Gelişimi-I

EÜAŞ-TETAŞ birleşmesi

Son Kaynak Tedarik Tarifesi

Kapasite Piyasası

Elektrik Piyasası Tarihsel Gelişimi-II

DOĞAL GAZ PİYASASI

EÜAŞYİ-YİD-İHD

Yİ-YİD-İHD

Özel Üretim Şirketleri(HES,RES,TERMİK,BİOGAZ,GÜNEŞ)

TETAŞ

Özel Toptan Satış Şirketleri

(Tedarik Şirketleri)

EPİAŞSpot

Piyasalar PerakendeSatış Şirketleri

Dağıtım Şirketleri

Serbest Tüketici

Serbest Olmayan Tüketici

(Aydınlatma, Mesken)

İthalat-İhracat

İletim (TEİAŞ) 21 Adet Dağıtım(EDAŞ)

Piyasa Aktörleri703 sayılı

KHK03

X

EÜAŞ

Üretim

Üretim

TEİAŞ EPİAŞ Tedarik

Serbest Tüketici

Serbest Olmayan TüketiciGörevli Tedarik

Piyasa Aktörleri

Kaynak: https://rapor.epias.com.tr/rapor/xhtml/dgpKatilimciSayisi.xhtml

31 Ağustos 2018 tarihi itibariyle

Lisans Tipi Kamu Özel Üretim 4 858Tedarik 1 150Dağıtım 0 21İletim 1 0Görevli TedarikK1 0 21K2 0 21K3 0 21

Piyasa Aktörleri

Piyasa İşletmecisidir.

Gün Öncesi Piyasası ve Gün İçi

Piyasasının işletilmesi, uzlaştırma

işlemlerinin gerçekleştirilmesi, ilgili

piyasa katılımcılarına alacak-borç

bildirimlerinin hazırlanması

faaliyetlerini yürütür.

EPİAŞSistem İşletmecisidir.

Dengeleme Güç Piyasasının işletilmesi,

sistemde anlık dengenin yeterli arz kalitesini

sağlayacak şekilde sağlanması, yan hizmet

alımı ve dengeleme mekanizması yoluyla

gerekli yedeklerin tutulması faaliyetlerini

yürütür. Ayrıca iletim hattı kayıplarını satın

almakla yükümlüdür.

TEİAŞ

11

Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ)

Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ), 14.03.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olarak, 12 Mart 2015 tarihinde tescil işlemlerinin tamamlanmasının ardından resmen kurulmuştur.

1 Eylül 2015 tarihinde ise EPİAŞ piyasa işletme lisansını almıştır.

EPİAŞ’ın başlıca amacı ve faaliyet konusu“ Piyasa işletim lisansında yer alan enerji piyasalarının etkin, şeffaf, güvenilir ve enerji piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde planlanması, kurulması, geliştirilmesi ve işletilmesidir. Eşit taraflar arasında ayrım gözetmeden güvenilir referans fiyat oluşumunun temin edilmesi ve artan piyasa katılımcı sayısı, ürün çeşitliliği ve işlem hacmiyle likiditenin en üst düzeye ulaştığı, piyasa birleşmeleri yoluyla ticaret yapılmasına imkan tanıyan bir enerji piyasası işletmecisi olmaktır.”

12

Elektrik Piyasaları

Gün Öncesine Kadar Gün Öncesi Gerçek Zaman

PTF

SMF

MWh

Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasasıİkili Anlaşmalar

Finansal (Türev) Piyasalar

Lot

TL/MWh

ArzTalep

PTF

Elektrik Enerjisi Ticareti ve Dengesizlikten Korunma Sistem İşletimi

Gün İçi

Gün İçi Piyasası

Max (PTF, Tahmin Edilen SMF)*1,03

Min (PTF, Tahmin Edilen SMF)*0,97

Elektrik Piyasasının Yapısı

Dengesizliği Azaltma + Arbitraj

Elektrik Piyasalarının İşleyiş Yapısı

Fiziksel Elektrik Ticareti

İkili Anlaşmalar

OTC

Spot Piyasalar

Gün Öncesi Piyasası

Gün İçi Piyasası

Gerçek Zamanlı Piyasalar

Dengeleme Güç Piyasası

Yan Hizmetler Piyasası

Fiziksel Olmayan Elektrik Ticareti

Türev Piyasalar

Veri Girişi ve

Uzlaştırma

Uzlaştırma

Elektrik Piyasaları

Üretim & Tüketim Optimizasyonu

Sistem ve Arz Güvenliği

Fiyat Riskinden Korunma ve Finansal

Optimizasyon

İkili anlaşma, tüketiciler ile tedarikçiler arasında özel hukuk hükümlerine tabi olarak, elektrik enerjisinin alınıp satılmasına dair yapılan ticari anlaşmalardır.

İkili anlaşmalar

• Gün Öncesi Piyasası (GÖP)

Gün Öncesi Piyasası (Aralık 2011- Haziran 2016) (e-terra)• Fransa kökenli Areva şirketinin e-terra ürünü kullanıldı.

• Kodlarının kapalı ve yabancı kaynaklı olması sebebiyle satın alınan ürün− Piyasa işletmecisinin ürünün işleyiş mekanizmasına hakim olamamasına,

− Geliştirme isteklerinin uzun süreli ve pahalı olmasına,

− Oluşan sorunlarda müdahale yavaşlığına,

− Çözüm kalitesinin kontrol edilememesine,

− Olası durumlar için analiz yapılamamasına,

yol açmaktaydı.

Gün Öncesi Piyasası (Harizan 2016 - günümüz) (TürkGÖP)• Yerli kaynaklarla üretilen TürkGöp yazılımı ile

+ Gelişen piyasa koşullarına göre uyumlu hale getirilebilen,

+ Kaynak kodlarının piyasa işletmecisine açık olduğu,

+ Oluşan arızalara karşı hızlı müdahale imkanı tanıyan,

bir sistem elde edilmiştir.

Türkiye Gün Öncesi Piyasasında Yerli Yazılıma Geçiş

Türkiye Gün Öncesi Piyasasında Yerli Yazılıma Geçiş

Spot Piyasalar – Gün Öncesi Piyasası

• İşlemler günlük olarak, saatlik bazda gerçekleştirilir. 24 saat değeri mevcuttur.

• Gün Öncesinde referans fiyat (PTF) belirlenir.

• Arz tarafı üreteceği miktarı, Talep tarafı tüketeceği miktarı fiyat seviyelerine göre ayarlayabilir.

• Saatlik (64 seviye, alış ve satış yönünde 32 seviye ayrı ayrı), blok ve esnek teklif verilmesine imkan

tanır.

Genel Esaslar

• GÖP’de yapılan ticaret ilgili PK için fiziksel elektrik arzı yada talebi yükümlülüğü doğurur.

• Pozitif miktarlar alışı, negatif miktarlar ise satışı ifade

etmektedir.

• Enerji miktarı LOT (0,1 MWh) olarak teklif edilir.10LOT

1MWh

Azami ve asgari fiyat limitleri 0 - 2000 TL/MWh olarak uygulanır. “GünÖncesi Piyasasında ve Dengeleme Güç Piyasasında Asgari ve Azami FiyatLimitlerinin Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar” uyarınca belirlenir.

Genel Esaslar

SaatFiyat (TL/MWh)

0 49,99 50 79,99 80 109,99 110 199,99 200 2000

0 – 1 (Lot) 600 600 400 400 0 0 -200 -200 -1000 -1000

1 – 2 (Lot) 300 300 300 300 200 200 0 0 -200 -2000

Teklif Tipleri – Saatlik Teklif

• Fiyatların artan sıra ile dizilmesi esastır. Miktarlar ise eşit yada azalan sırada olmalıdır.

• Alış ve satış yönünde ayrı ayrı olmak üzere en fazla 32 fiyat seviyesinden oluşur.

• Aynı fiyat seviyesi için geçerli hem saatlik alış teklifi, hem de saatlik satış teklifi bulunamaz.

Fiyattan Bağımsız Alış Teklifleri Fiyattan Bağımsız Satış Teklifleri

Fiyat (TL/MWh) 0 2.000

Miktar(LOT) 3.000 3.000

Fiyat (TL/MWh) 0 2.000

Miktar(LOT) -1.000 -1.000

• Ekonominin doğası gereği Piyasa Katılımcıları enerjiyi düşük fiyatlarda almak, yüksek fiyatlarda ise satmak isterler.

9:30 12:30 13:00 13:00 13:30 14:00 16:00

Piyasa katılımcıları tarafından

alış ve satış yönünde teklifler girilir.

D-5 00:00-12:30

Teklif bildirim kapısı kapanır.

13:00-13:30

Optimizasyon yazılımı kullanılarak bir sonrakigün için saatlik miktar ve

fiyatlar belirlenir.

Nihai sonuç duyurma

14:00

Fiyatlar piyasa katılımcılarına duyurulur.

17:00

İkili anlaşma bildirim süresi sona erer.

09:30Sistem işletmecisi tarafından kullanılabilir iletim kapasitesi bildirilir.

İtiraz

Fiyatlar kesinleşir ve

DGP piyasası süreci başlar

Spot Piyasalar – Gün Öncesi Piyasası

Piyasa takas fiyatı

Şeffaflık platformunda duyurulur

Elektriğin teslimat gününden bir gün öncesinde, elektrik ticareti ve dengeleme faaliyetleri için kullanılan, Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen, organize bir piyasadır.

Eşleşme miktarları

katılımcılara duyurulur

Gün Öncesi Piyasası

68%

27%

4% 0,4%

2017 Piyasa Miktar Dağılımı

Toplam İA GÖP Eşleşme MiktarıDGP Miktar GİP Eşleşme Miktarı

43%

38%

13% 7%

İkili Anlaşma Miktar Dağılımı

Özel İA TETAŞ Satış EÜAŞ Satış Kamu Diğer

48,8

60,2

79,2

99,3

114,0123,3

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

2012 2013 2014 2015 2016 2017

GÖP HACMİ (TWh)

2015-2016 Günlük PTF Ortalama Değerleri

Gün Öncesi Piyasası - 2017 Günlük Ortalama PTF

97,88

238,02

0

50

100

150

200

250

1.0

1.2

017

8.0

1.2

017

15

.01

.201

7

22

.01

.201

7

29

.01

.201

7

5.0

2.2

017

12

.02

.201

7

19

.02

.201

7

26

.02

.201

7

5.0

3.2

017

12

.03

.201

7

19

.03

.201

7

26

.03

.201

7

2.0

4.2

017

9.0

4.2

017

16

.04

.201

7

23

.04

.201

7

30

.04

.201

7

7.0

5.2

017

14

.05

.201

7

21

.05

.201

7

28

.05

.201

7

4.0

6.2

017

11

.06

.201

7

18

.06

.201

7

25

.06

.201

7

2.0

7.2

017

9.0

7.2

017

16

.07

.201

7

23

.07

.201

7

30

.07

.201

7

6.0

8.2

017

13

.08

.201

7

20

.08

.201

7

27

.08

.201

7

3.0

9.2

017

10

.09

.201

7

17

.09

.201

7

24

.09

.201

7

1.1

0.2

017

8.1

0.2

017

15

.10

.201

7

22

.10

.201

7

29

.10

.201

7

5.1

1.2

017

12

.11

.201

7

19

.11

.201

7

26

.11

.201

7

3.1

2.2

017

10

.12

.201

7

17

.12

.201

7

24

.12

.201

7

31

.12

.201

7

TL/MWh

Gün Öncesi Piyasası - 2018 Günlük Ortalama PTF

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1.0

1.2

018

6.0

1.2

018

11

.01

.20

18

16

.01

.20

18

21

.01

.20

18

26

.01

.20

18

31

.01

.20

18

5.0

2.2

018

10

.02

.20

18

15

.02

.20

18

20

.02

.20

18

25

.02

.20

18

2.0

3.2

018

7.0

3.2

018

12

.03

.20

18

17

.03

.20

18

22

.03

.20

18

27

.03

.20

18

1.0

4.2

018

6.0

4.2

018

11

.04

.20

18

16

.04

.20

18

21

.04

.20

18

26

.04

.20

18

1.0

5.2

018

6.0

5.2

018

11

.05

.20

18

16

.05

.20

18

21

.05

.20

18

26

.05

.20

18

31

.05

.20

18

5.0

6.2

018

10

.06

.20

18

15

.06

.20

18

20

.06

.20

18

25

.06

.20

18

30

.06

.20

18

5.0

7.2

018

10

.07

.20

18

15

.07

.20

18

20

.07

.20

18

25

.07

.20

18

30

.07

.20

18

4.0

8.2

018

9.0

8.2

018

14

.08

.20

18

19

.08

.20

18

24

.08

.20

18

29

.08

.20

18

TL/M

Wh

83,73

340,29

208,64

198,35

179,39

173,12

174,19

174,20

164,17

180,29

200,94

212,70

209,34

212,11

192,14

201,13

210,23

207,22

212,87

208,04

208,30

212,23

217,93

215,57

199,47

184,20

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

TL/MWh

2018 Yılı Saatlik Ortalama Piyasa Takas Fiyatı

Gün Öncesi Piyasası İstatistikleri

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

2018 182,86 175,77 158,56 193,57 179,44 185,62 208,13 298,91

2017 181,32 172,55 145,29 145,13 152,36 148,54 175,06 173,33 178,51 164,13 174,65 155,82

2016 149,58 104,08 109,12 118,48 117,50 141,70 135,06 161,48 139,75 140,51 148,06 219,04

0

50

100

150

200

250

300

350

TL/M

Wh

2016-2017-2018 Yılları Aylık Bazda PTF

149,57 150,09163,99

138,01 140,60

163,84

200,39

0

50

100

150

200

250

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

TL/M

Wh

Yıllara Göre Piyasa Takas Fiyatı

Ana havzalara gelen su miktarları & RİTM Verileri

• Gün İçi Piyasası (GİP)

Gün İçi Piyasası Nedir?

• GÖP ve DGP ile eş zamanlı olarak çalışan,

• Dengesizliği azaltma amacı taşıyan

• Fiziksel teslimat zorunluluğu olan

• Fiziki teslimattan 90 dakika öncesine kadar (1 Ekim 2018 60 dakika )

• ’’Sürekli Ticaret’’ in yapıldığı organize toptan bir piyasadır.

https://www.epias.com.tr/wp-content/uploads/2016/03/G%C4%B0P-KULLANICI-KILAVUZU_12.10.16_.pdfGİP Kullanıcı Kılavuzu:

Proje Süreci

ARAŞTIRMA TASARIM YAZILIM TEST İŞLETİME ALMA

Avrupa piyasalarındaki uygulamalar incelenerek tamamen yerli ihtiyaçlara

uygun olarak tasarlandı.

Yerli imkanlar ile gerçekleştirilen projede yazılım

başarı ile geliştirildi.

Belirli test prosedürlerinden başarıyla

geçen yazılımın demoversiyonu yaklaşık bir yıl katılımcıların kullanımına

sunuldu.

1 Temmuz 2015 itibariyle Türkiye Enerji

Piyasası platformlarından biri

daha başarıyla hayata geçmiştir.

Gün İçi Piyasası’na Neden İhtiyaç Duyulmaktadır?

• İletim sisteminin güvenliğine yaptığı

katkı

• Dengesizlik ve talimat miktarında

azalma

• Piyasalardaki likiditenin artması

Piyasa Katılımcısı

Açısından

• İlave ticaret imkanı

• GÖP’te maksimum 36 saate varan fark

• Öngörülemeyen nedenlerle oluşan

dengesizliği gerçek zamana daha yakın

giderme

Sistem ve Piyasa İşletmecisi

Açısından

GİP Saatlik Teklif

KontratAlış Miktarı

(Lot)Alış Fiyatı (TL/MWh)

PH15061601 100 120

Saatlik Teklif

Enerji miktarları Lot (0,1 MWh) olarak girilir.

Bir saatten oluşan ve bölünebilen tekliflerdir.

Önce girilen teklif önceliklidir.

En iyi satış teklifi; fiyatı en düşük olan tekliftir.

En iyi alış teklifi; fiyatı en yüksek olan tekliftir.

PH15061601 : Power Hour 16 Haziran 2015-Saat 01:00 ifade eder.

GİP İstatistikleri

43.813 38.684

58.750

45.002

73.104

87.953

65.716

79.568 73.763 77.177 80.875

114.976

143.985

118.915 130.381 134.927

161.349 168.403

139.932

156.482 144.239

98.920

124.068

194.867

222.881 219.873

303.030

217.205 219.006 220.502 215.599

188.565

-

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

MW

h

GİP Aylık Eşleşme Miktarı (MWh)

2016 2017 2018

• Dengeleme Güç Piyasası (DGP)

Dengeleme Güç Piyasası TEİAŞ tarafından işletilmektedir. Gerçek zamanlı dengeleme; yan hizmetler ve dengeleme güç piyasasından oluşur.

•Bağımsız olarak 15 dk. içerisinde asgari 10 MW yük alabilen veya yük atabilen dengeleme birimleri DGP’ye katılmakla yükümlüdür.

•Gün Öncesi Piyasası ile Sistem İşletmecisi ’ne (MYTM) her ne kadar üretim ve tüketim miktarları dengelenmiş bir piyasa sunulmuş olsa da gerçek zamanda sapmalar olmaktadır. Örneğin, bir santralin arızadan dolayı devre harici olması veya büyük bir tüketim tesisinin bir anda çalışmaya başlaması/çalışmayı durdurması dengeyi bozmaktadır, bu durumda MYTM dengeyi sağlamak için Dengeleme Güç Piyasası’na sunulmuş teklifleri kullanarak, sistem dengesini sağlamaya çalışmaktadır.

DENGELEME GÜÇ PİYASASI (DGP)

TL/MWh

Lot

Piyasa

Takas

Fiyatı

Miktar

PTF

SMF

MWh

TL/MWh

Gün Öncesi PiyasasıFiyat Belirleme

Dengeleme Güç PiyasasıFiyat Belirleme

Yük Alma Teklifi

Yük Atma Teklifi

TalepArz

PTF & SMF ARASINDAKİ İLİŞKİ

• YAL ve YAT teklifleri ilgili saatin Piyasa Takas Fiyatından başlar

• Uzlaştırma

Uzlaştırma Nedir ?

Uzlaştırma, gün öncesi piyasası, gün içi piyasası, dengeleme güç piyasası ve enerji

dengesizliğinden doğan alacak ve borç miktarlarının hesaplanmasını kapsar.

Piyasa İşletmecisi (EPİAŞ) tarafından hızlı, güvenilir ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilir.

Piyasa İşletmecisi’nin, toptan elektrik piyasası adına yaptığı bu işlemlerden kâr veya zarar

etmemesi esastır.

Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir ?

Piyasa Katılımcıları

Merkezi

Uzlaştırma

Bankası

GÖP Fiyatları,

Katılımcıların GÖP

eşleşme miktarları,

eşleşme fiyatları

Katılımcıların GİP

eşleşme miktarları

ve eşleşme fiyatları

Katılımcılar

tarafından bildirilen

ikili anlaşma

miktarlarını

DGP Fiyatları,

Katılımcı YAL/YAT

Miktarları ve

Fiyatları

Tahmin edilen enerji

üretim/tüketimi ile

gerçekleşen

üretim/tüketim

miktarları

YEKDEM Uzlaştırması

Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması

Piyasa katılımcılarının Gün Öncesi Piyasasındaki Sistem Alış/Sistem Satışları, Gün İçi Piyasasındaki Sistem

Alış/Sistem Satışları, Dengeleme Güç Piyasasındaki YAL/YAT’ları, İkili Anlaşma Alış/Satışları ve gerçekleşen

üretim/tüketim değerlerinden ne kadar saptığını gösteren miktar Enerji Dengesizlik Miktarı, bu miktar karşılığında

alacaklı/borçlu olduğu tutar da Enerji Dengesizlik Tutarıdır.

Aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

, , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l

f t u f t b u f t b u f t u f p u

b p

EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

m

t

n

u

utututfutututff lSMFSGÖFEDMkSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,,,,,, )1(),min()()1(),max()(

NOT: 01.05.2015 tarihinden itibaren k ve l katsayıları 0,03 olarak alınmaktadır.

Uzlaştırma Süreçleri (GÖP)

12:30 13:00 13:30 13:50 14:00 14:30(D+1) 15:00

(D+1) 17:00

Gün Öncesi Piyasası Teklif

Girişi Bitiş Saati

Teklif girişi sonrası, tekliflerin, teminat

durumunun kontrolü

Eşleşen Miktarların ve fiyatların katılımcılara duyurulması ve ticari işlem onaylarına itiraz

edilebilme süreci

İtirazların değerlendirilmesi

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların

Piyasa katılımcıları tarafıdan

son ödeme saati

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların

Piyasa İşletmecisi tarafıdan

son ödeme saati

Nihai eşleştirme miktar ve fiyatlarına göre

uzlaştırma ve teminat hesaplama işleminin

gerçekleştirilmesi

Avans ödemelerinin Merkezi uzlaştırma

bankasına (TAKASBANK) ve piyasa katılımcılarına

duyurulması

PTF ninkatılımcılara duyurulması

Uzlaştırma Süreçleri

1. Gün 6. Gün 10. Gün 11. Gün 12. Gün 15. Gün

Okunan Sayaç Değerlerinin Piyasa

İşletmecisine Bildirilmesi

Veriş-Çekiş Değerlerinin Kontrol Edilmesi ve Gerekli

İtiraz/Düzeltme Başvuruların Yapılması

Ön uzlaştırma bildiriminin PYS

aracılığı ile piyasa katılımcılarına duyurulması

İtirazlarda Dikkate Alınarak Faturaya

Esas Tutarların Belirlenmesi

Nihai uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile Piyasa Katılımcılarına

Duyurulması

Uzlaştırma Süreçleri (Fatura)

15. Gün (D) D+ 6. İş Günü D+ 7. İş Günü

Faturaya esas uzlaştırma bildirimi

Piyasa katılımcılarının fatura ödemelerine

ilişkin son günü

Piyasa İşletmecisinin fatura ödemelerine

ilişkin son günü

Faturaya Esas Uzlaştırma Bildirimine Göre Fatura

Düzenlenmesi

30.000

25.000

5.000 4.500

4.000 3.600

2.400 2.000

-

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

22.000

24.000

26.000

28.000

30.000

32.000

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

kWh

Yıllar

Yıllar İtibarı ile Serbest Tüketici Limiti

SERBEST TÜKETİCİ PORTALI

Yekdem kurulu güç artışı ve dolar kuru tedarik piyasasını etkiledi

https://rapor.epias.com.tr/rapor/xhtml/serbestTuketiciSayacAdedi.xhtml

DönemSayaç Adedi

Sayaç Artış Oranı

Oca.17 2.735.183 2,76Şub.17 3.069.589 12,23Mar.17 3.576.204 16,5Nis.17 3.897.991 9May.17 3.828.432 -1,78Haz.17 3.812.373 -0,42Tem.17 4.437.185 16,39Ağu.17 4.481.844 1,01Eyl.17 4.627.789 3,26Eki.17 4.711.967 1,82Kas.17 4.760.862 1,04Ara.17 4.705.979 -1,15Oca.18 4.175.381 -11,27Şub.18 3.558.961 -14,76Mar.18 2.897.398 -18,59Nis.18 2.278.317 -21,37May.18 2.225.464 -2,32Haz.18 1.498.927 -32,65Tem.18 707.256 -52,82Ağu.18 682.858 -3,45

SON KAYNAK TEDARİK TARİFESİ

Şeffaflık Platformu

Efektif kullanım ve

kullanıcı dostu

EPİAŞ, rekabetçi bir enerji piyasasının temini için taraflar arasında

ayrım gözetmeksizin “şeffaf ve güvenilir” bir şekilde işletmekle

sorumludur.

1 Nisan 2016 tarihinden itibaren her gün şeffaflık platformunda

Gün Öncesi Piyasası’nda belirlenen piyasa takas fiyatları

“Kesinleşmemiş PTF” olarak yayınlanmaktadır.

Enerji piyasası tarafları arasında fırsat eşitliğinin

sağlanması, bilgi asimetrisinin önlenmesi, doğru referans

fiyatın oluşması hususları enerji piyasası unsurlarının her

yönü ile gelişmesine olanak sağlayacaktır.

Ayrıca, piyasa katılımcıları www.epias.com.tr web sitesinden

günlük bülten kısmından hazırlanan günlük raporlara

ulaşabilmektedirler.

14 Mart 2016 tarihinde Şeffaflık Platformunun Beta sürümü açılmıştır.

Doğalgaz Piyasası

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) 1 Nisan tarihi itibarıyla sanal uygulaması kullanılan Organize

Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası’nı (OTSP) bugün Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez,

EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz’ın ve enerji ve doğal gaz sektörünün önde gelen kamu ve özel sektör

temsilcilerinin de katılımıyla 1 Eylül 2018 de açtı.

Doğalgaz Piyasası

Kurulması Planlanan Piyasalar

EPİAŞ

TÜKETİCİLER

Beyaz SertifikaEnerji verimliliğini ve karbon salınımını azaltmayı teşvik etmek amacıyla, enerji tasarrufu karşılığında verilen belgedir.

Yeşil SertifikaYenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen

elektriğe birim başına (örneğin bir MW için bir sertifika) verilen belgedir. Üretilen elektriğin

kaynağının ifşasını mümkün kılan, yenilenebilir kaynaktan elektrik üretenleri

destekleyebilecek ve borsa içinde veya dışında ticareti yapılabilen belgedir.

KarbonKyoto Protokolü uyarınca karbon salınımına ilişkin sektör

ve ülke bazında kotalar konularak, bu kotaları aşan tarafların, kotalarının altında salınım yapan taraflardan

kotalarını satın alması böylece salınım azaltanların ödüllendirilmesini, fazla salınım yapanların

cezalandırılmasını teşvik ederek Dünya çapında sera gazı salınımını azaltmayı amaçlayan piyasadır.

Yeşil Sertifika

Elektrik

Piyasası

Yeşil Sertifika

Dünyanın birçok ülkesi yeşil sertifika sistemini kullanmakta olup,uluslararası piyasalarda sertifika alım satımı yapabilmekte, böyleceson kullanıcıya kullandığı elektriğin kaynağını seçme imkanısağlamaktadır.

Türkiye’de böyle bir sistemin kurulması yenilenebilir enerjiüretimini artırmak açısından büyük önem arz etmektedir. EPİAŞolarak bu konuda çalışmalar yapmaktayız.

GÖNÜLLÜ YEŞİL SERTİFİKA SİSTEMİ

ABD-EPA (United States Environmental Protection Agency) “Green Power Partnership (GPP)” programı

Gönüllü olarak Yenilenebilir Enerji Sertifikalarını -“Renewable Energy Certificates (REC)” kullanan firmalar kamuoyuna duyurulmaktadır.

Gönüllü sertifikalardan yararlanan tüketiciler evsel tüketiciler olabildiği gibi büyük şirketler de olabilmektedir. Bu sertifikalardan gönüllü olarak yararlanan şirketler kendi müşterilerine karşı pozitif bir imaj sergileyerek tüketici piyasasında daha fazla talep görme imkânına sahip olabilmektedirler.

90’lı yılların başlarında az sayıda tedarikçinin müşterilerine yeşil enerji satın alma seçeneği koymasıyla başlayan gönüllü market piyasası 2013 yılında 62 TWh’lik bir rakama ulaşmıştır. Bu da ABD’deki elektrik satışının % 1,7’sini temsil etmektedir. Yeşil enerji satışları 2013 yılında % 27 oranında artış göstermiştir (Heeter, Belyeu ve Kuskova-Burns 2014).

Piyasa İzleme

• Piyasa İzleme; Piyasalarda rekabetin etkin bir şekilde geliştirilmesi ve korunması, piyasa düzenlenmelerine

uyulmasını sağlayan bir gözetim mekanizmasıdır.

• Piyasa İzleme mekanizmasının bağımsız komiteler tarafından yürütülmesi;

İzleme mekanizmasında şeffaflığın temin edilmesi

Piyasa katılımcılarına güven tesis edilmesi açışından önemlidir.

REMIT (Regulation on Wholesale Energy Market Integrity and Transparency) Düzenlemesi Madde 7.1

verilen tanım

‘’Enerji ürünlerinin ticaretinde içeriden alınan bilgi ve piyasa manipülasyonuna dayalı alım satım

işlemlerinin tespit edilmesi ve engellenmesi’’

Piyasa İzleme

• REMIT kapsamında piyasa bozucu faaliyetler kapsamında değerlendirilen durumlar

Madde 3; İçeriden Alınan Bilgiye Dayalı Ticaret

Madde 5; Piyasa Manipülasyonu

Madde 4; İçeriden Alınan Bilgilerin Yayınlanması Yükümlülüğü

Diğer Durumlar;

Madde 8; Veri Toplanması,

Madde 9 Piyasa Katılımcılarını Tescili,

Madde 15; Profesyonel olarak İşlemleri Düzenleyen Kişilerin Yükümlülükleri

• ACER (Agency for the Cooperation of Energy Regulators) Kuruluş Düzenlemesi 13. Madde kapsamında elektrik ve gaz piyasalarının izlenmesi

Elektrik ve gaz perakende satış fiyatlarını incelenmesi

Elektrik ve gaz piyasalarındaki şüpheli davranışların ulusal düzenleyici kurumlara bildirilmesi

EPİAŞ-Piyasa İzleme Usul ve Esasları (TASLAK)

Bilgi Suistimali

İçsel Bilgi

Piyasa Bozucu Eylem

Piyasa Dolandırıcılığı

Şüpheli İşlem

Piyasa Manipulasyonu

• Piyasa İzleme Usul ve Esasları taslağında hüküm altına alınmış olan başlıca tanımlar:

ÜlkeEnerji Borsası Faaliyet Alanları Piyasalar

Almanya, Fransa,

Avusturya, İsviçre

EEX, Powernext, EPEX

Spot

EPEX Spot; spot elektrik piyasaları,

Powernext; emisyon hakları piyasaları,

EEX; elektrik, doğal gaz ve emisyon hakları türev

piyasaları.

EEX Spot Piyasası- doğal gaz, emisyon hakları

EPEX Spot- elektrik

EEX Elektrik Türev Piyasası

EEX Türev Piyasası- doğal gaz, emisyon hakları, kömür

PEGAS spot gaz piyasası

Hollanda, İngiltere,

Belçika

APX

ICE EndexAPX; spot elektrik piyasaları,

ICE-Endex; elektrik ve doğal gaz türev piyasaları.

APX Power NL Spot Elektrik Piyasası

APX Power UK Spot

Spot Gas NL, Spot Gas UK, Spot Gas ZTP

Futures TFF Gas, Futures Power NL, Futures Power BE

İskandinavyaNord Pool Nord Pool

GasNord Pool; spot elektrik piyasaları,

Nord Pool Gas; doğal gaz piyasaları.

Elspot- gün öncesi elektrik piyasası

Elbas- gün içi elektrik piyasası

Nord Pool Gas

İtalya GMEGME; spot ve türev elektrik piyasaları ile spot doğal

gaz piyasaları ve çevresel piyasalar.

Spot Elektrik Piyasası (MPE) gün öncesi piyasası (MGP), gün içi piyasası (MI) ve yan

hizmetler piyasası (MSD)

Gün içi (MI_GAS) ve gün öncesi (MPG-GAS) doğal gaz piyasaları

Yeşil sertifikalar

İspanya, Portekiz MIBEL MIBEL; spot ve türev elektrik piyasaları.Spot elektrik piyasası (OMIE)

Türev piyasası (OMIP)

Romanya OpcomOpcom; spot elektrik piyasaları, ikili anlaşmalar

piyasası ile yeşil sertifikalar piyasası ve emisyon

hakları piyasaları.

Opcom Spot Piyasası- gün öncesi ve gün içi piyasaları

CMBC- Merkezi ikili anlaşmalar piyasası

Yeşil sertifikalar piyasası

Bulgaristan IBEX IBEX; spot elektrik piyasaları. Gün Öncesi Elektrik Piyasası, Gün içi piyasası

Sırbistan SEEPEX SEEPEX; spot elektrik piyasaları. Gün Öncesi Elektrik Piyasası

Macaristan HUPX, CEEGEXSpot ve türev elektrik piyasaları ile spot ve türev

doğal gaz piyasaları.

Spot elektrik gün öncesi ve gün içi piyasaları, fiziksel teslimatlı «futures» piyasası

Spot doğal gaz gün öncesi piyasası, fiziksel teslimatlı «futures» piyasası

Hırvatistan CROPEX CROPEX; spot elektrik piyasaları. Spot elektrik gün öncesi piyasası

Dünya Piyasaları

Faydalı Linkler

TEŞEKKÜRLER

Fatih Yazıtaş

Piyasa İzleme Komitesi Başkanı

Chairman of Market Surveillance Committee

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.

Büyükdere Cad. No:199 34394 Levent / İSTANBUL

T: +90 212 401 6282 / F: +90 212 269 01 12