geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji
DESCRIPTION
Prezentacja z wystąpienia na konferencji pt . "Kultura w komunikacji. Pomiędzy filozoficzno-kulturową teorią a praktyką rzeczywistości komunikacji", która miała miejsce w Bydgoszczy 8-9kwietnia 2011 r.TRANSCRIPT
![Page 1: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/1.jpg)
Geneza i krytyka transmisyjnego
ujęcia komunikacji
Emanuel Kulczycki
Konferencja:
Komunikacja w kulturze – Kultura w komunikacji.
Pomiędzy filozoficzno-kulturową teorią a praktyką rzeczywistości komunikacji
8 kwietnia 2011 r. – Bydgoszcz
![Page 2: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/2.jpg)
Plan wystąpienia
1. Uwagi wstępne.
2. Podstawowe elementy modelu transmisyjnego.
3. Geneza etymologiczna i jej konsekwencje.
4. Geneza ujęcia transmisyjnego.
2
![Page 3: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/3.jpg)
1. Uwagi wstępne
Punkt wyjścia
Wskazywana w ramach „nauki o komunikacji” geneza
transmisyjnego ujęcia komunikacji pomija filozoficzne
źródła rozumienia tego procesu – wynika to m.in.
z nieodróżniania modelu od ujęcia.
3
![Page 4: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Cel wystąpienia:
Wskazanie „punktów zapalnych” transmisyjnego ujęcia
komunikacji przy użycia aparatu filozoficznego.
![Page 5: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Cel rozważań, które prezentuję:
Filozoficzne spojrzenie na genezę ujęcia transmisyjnego
umożliwia pokazanie:
1. Nieadekwatności kategorii transmisji.
2. „Winę” transmisji w kontekście braku samodzielnej
dyscypliny.
3. Konieczność krytyki założeń modeli transmisyjnych.
![Page 6: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/6.jpg)
Uwaga terminologiczna
Odróżniam:
transmisyjny „model komunikacji”
od
transmisyjnego „ujęcia komunikacji”
6
![Page 7: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/7.jpg)
Model transmisyjny reprezentacja przebiegu procesu komunikacji: uproszczony
obraz rozważanych zjawisk
Wskazywanie genezy modelu = geneza słowa
kto, kiedy (+kontekst) użył słowa „komunikacja”
7
Ujęcie transmisyjne Zbiór modeli transmisyjnych
Wskazywanie genezy ujęcia= geneza pojęcia
Poszukiwanie źródeł rozumienia transmisyjności procesu
komunikacji
![Page 8: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/8.jpg)
Konsekwencje nierozróżniania
• Utożsamianie „genezy etymologicznej” ze źródłami
historyczno-kulturowymi pojęcia
• Wskazywanie na XX-wieczne źródło refleksji nad
procesem komunikacji („od modelu”)
• Niedostrzeganie kulturowo-filozoficznego tła
elementów modeli (Nadawca „narodził się” wraz
z modelem, a nie kategorią podmiotu)
8
![Page 9: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/9.jpg)
2. Podstawowe elementy modelu transmisyjnego
Shannon – A Mathematical Theory of Communication
Podstawową przyczyną sukcesu tego ujęcia ma być jego 1) prostota, 2) ogólność,
3) ujęcie ilościowe oraz 4) zgodność z potocznym wyobrażeniem procesu.
ŹRÓDŁO
INFORMACJI NADAJNIK ODBIORNIK ADRESAT
PRZEKAZ SYGNAŁ
NADANY
SYGNAŁ
ODEBRANY PRZEKAZ
ŹRÓDŁO
ZAKŁÓCEŃ
9
![Page 10: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/10.jpg)
10
3. Geneza etymologiczna i jej konsekwencje
Dwa główne ujęcia w badaniach nad komunikacją
Ujęcie transmisyjne
(telegraficzne, hydrauliczne, szkoła
procesu komunikacyjnego)
Ujęcie konstytutywne
(orkiestralne, rytualne),
W nauce o komunikacji genezy tych ujęć poszukuje się
w etymologii wyrazu „komunikacja”
![Page 11: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/11.jpg)
11
Etymologia: komunikacja
Komunikacja — pochodzi od łacińskiego:
czasownika communicare (być w relacji
[w związku] z kimś, udzielić komuś wiadomości,
naradzać się)
rzeczownika communio (wspólność, poczucie
łączności)
![Page 12: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/12.jpg)
Forma communicatio pojawiła się najpierw
w łacinie w XIV w., następnie została wchłonięta
przez języki narodowe;
oznaczało to:
wejście we wspólnotę, utrzymywanie
z kimś stosunków
12
![Page 13: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/13.jpg)
13
W XVI wieku wyraz communicatio uzyskał drugie
znaczenie – „transmisja, przekaz”; wiązano je
najczęściej z rozwojem poczty i połączeń
drogowych.
W języku polskim pierwsze użycie tego słowa w XVI
wieku: w pisowni communikacija (wspólność
ludzi lub Boga i ludzi) oraz communicować
(przyjmować komunię, oznajmiać, porozumiewać
się)
![Page 14: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/14.jpg)
Komunikacja (według genezy etymologicznej)
14
Ujęcie transmisyjne
proces służący przekazywaniu
(transmitowaniu): informacji, wiedzy,
idei, uczuć emocji
Ujęcie konstytutywne
tworzenie/poczucie wspólnoty,
utrzymywaniem więzi
społecznych
![Page 15: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/15.jpg)
Geneza ujęcie transmisyjnego
(wg „genezy etymologicznej”)
komunikacja = użycie wyrazu w dwóch metaforach
Metafora organiczna — komunikacja jako
„krwioobieg społeczeństwa”
Metafora transportowo-geograficzna — kolej
„komunikuje” ze sobą dwa miasta, tak jak
telefon „komunikuje” ze sobą dwie osoby,
a statek „komunikuje” ze sobą dwa kontynenty
15
![Page 16: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/16.jpg)
Konsekwencje metafory organicznej
POZIOM PRZEDMIOTU REFLEKSJI
Nie można się nie komunikować, gdyż wszystko jest
komunikacją – takie ujmowanie komunikacji jest
nieprzydatne: mówiąc „cokolwiek o czymkolwiek”,
mówimy o komunikacji
POZIOM REFLEKSJI NAD PRZEDMIOTEM
Każda dyscyplina i subdyscyplina naukowa „zajmuje się”
komunikacją: wszak wszystko jest komunikacją 16
![Page 17: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/17.jpg)
Konsekwencje metafory transportowej
POZIOM PRZEDMIOTU REFLEKSJI
włączą proces komunikacji w zakres czynności
wytwórczych: techne (można formułować reguły)
POZIOM REFLEKSJI NAD PRZEDMIOTEM
skoncentrowanie się na badaniu medium i przebiegu
procesu komunikacji a nie procesu komunikacji
sprowadzenie badań procesu komunikacji na łono badań
medio- i prasoznawczych 17
![Page 18: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/18.jpg)
Zespolenie wskazywanych tych dwóch metafor
doprowadziło w pierwszej połowie XX wieku do:
1. wyłonienia transmisyjnych modeli komunikacji
2. i – co należy podkreślić – zdaniem wielu badaczy,
do wyłonienia się transmisyjnego ujęcia
komunikacji.
18
![Page 19: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/19.jpg)
Konsekwencje genezy etymologicznej
Nie zauważa się wpływu kulturowych źródeł
ujmowania komunikacji m.in. pism
Johna Locke’a, które przyczyniły się do:
1) rozumienia komunikacji jako transmisji;
2) uniemożliwienia wyłonienia się autonomicznej
dyscypliny komunikacji
19
![Page 20: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/20.jpg)
Konsekwencje genezy etymologicznej
niezrozumienie modelu Shannona, co doprowadziło
do jego popularności:
model ten stał się synonimem „tradycyjnej
koncepcji komunikacji” i „matką wszystkich
modeli”
20
![Page 21: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/21.jpg)
4. Geneza ujęcia transmisyjnego
1. Wyłonienie się myślenia pojęciowego
2. Wpływ Platońskiego Fajdrosa
3. Pisma Tertuliana, Augustyna, Akwinaty
4. Kartezjusz i paradygmat mentalistyczny
5. Locke’owskie rozumienie dzielenia się ideami 21
![Page 22: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/22.jpg)
Jaki czynnik zadecydował o wytworzeniu w naszej
kulturze „myślenia pojęciowego”?
1. Pismo – Wielka Teoria Piśmienności
2. Wydzielenie się idei wartościujących – Społeczno-regulacyjna
koncepcja kultury
3. Przejście od magii do religii – Fryderyk Nietzsche, Ernst Cassirer,
Pearce i Cronen
Wyłonienie się myślenia pojęciowego
22
„Wybierając” pismo, uznajemy wpływ sposobu komunikowania
na zmiany form świadomości społecznej (Literacy Theory zakłada
również transmisyjność procesu komunikacji).
![Page 23: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/23.jpg)
FAJDROS
„Nie tylko Arystoteles”
„Klasyczna” interpretacja Fajdrosa – zestawionego z Listem VII
Krytyka pisma, które przez Platona postrzegane jest jako
jeszcze niezinternalizowana „technologia”, której nie
wolno zawierzyć spraw najważniejszych
To za sprawą Fajdrosa badacza z kręgu
communication science włączyli tradycję retoryczną
do „badań nad komunikacją” 23
![Page 24: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/24.jpg)
Pisma Tertuliana, Augustyna, Akwinaty
• Logocentryczny charakter teorii komunikacji
zakorzeniony jest m.in. w średniowiecznych dysputach
teologicznych nad problemem Słowa i słów;
• pojmowania duszy, „wnętrza” jako bytu prywatnego,
nieograniczonego przez cielesność, który jest
„początkiem” procesu komunikacji;
• postrzegania znaku jako jedynego wehikułu, który
poprzez zapełnienie wyobrażeniową treścią pozwala,
przekraczając prywatność, wejść w interakcję społeczną. 24
![Page 25: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/25.jpg)
Nadawca i odbiorca jako „zamknięte” podmioty
Podmioty „świadome” swojego Ja
Kartezjusz i paradygmat mentalistyczny
25
Stany mentalne są „przekładalne” na słowa
(kodowanie) i można je transmitować
Kartezjańskie marzenie o zmatematyzowaniu
całej wiedzy o człowieku
= Marzenie „wielbicieli” modelu Shannona
![Page 26: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/26.jpg)
Locke’owskie rozumienie dzielenia się ideami
26
Komunikacja jako proces dzielenia się ideami
Znaczenie jako coś znajdującego się wewnątrz człowieka –
na pewno nie w kulturze
„Nie ma niczego w słowach”, „słowa są niczym” –
Nullius in Verba
![Page 27: Geneza i krytyka tranmisyjnego ujęcia komunikacji](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061203/547d9369b47959bb508b49b8/html5/thumbnails/27.jpg)
Na zakończenie:
„Problem” i „Dziedzictwo Locke’a”
Społeczna teoria liberalizmu: problem realizacji teorii
społecznej opartej na prymacie jednostek.
Jaki jest mechanizm połączenia („komunikowania się”)
jednostek, aby odnośna koncepcja nie padła pod
zarzutami solipsyzmu?
Ugruntowaniu teorii społecznej poprzez wskazanie na
komunikację jako „wehikuł myśli”, pomocniczy
mechanizm zapośredniczenia między jednostkami
27