UDK 061.22(497.11):91

ORIGINALAN NAU^NI RAD

J o v a n I l i } , S a v a S t a n k o v i }

GEOGRAFSKI CENTARGeografski centri Republike Srbije, centralne Srbije,

Autonomne Pokrajine Vojvodine iAutonomne Pokrajine Kosova i Metohije

SA@ETAK: Geografski centar date teritorijalne jedinice je lokacionata~ka koja je, teorijski gledano, u proseku najbli`a ostalim ta~kama posma-trane teritorijalne jedinice. Postoji vi{e metoda za odre|ivawe geografskogcentra. To su: 1. metod krajwih grani~nih ta~aka posmatrane teritorijalne je-dinice, 2. metod te`i{ta, 3. metod izofrontira, 4. metod translacije, 5. kom-binovani izofrontirsko-translacioni metod, 6. metod mre`e ta~aka, i 7. in-tegralni metod odre|ivawa te`i{ta.

U ovom radu, za odre|ivawe geografskog centra primewen je integralni me-tod odre|ivawa te`i{ta primenom kompjuterskog programa Ark vju (ArcView),koji obezbe|uje dobre rezultate.

Geografski centar je interesantna i va`na lokacija, koju bi trebaloobele`iti na odgovaraju}i na~in. Bilo bi, na primer, korisno da se na loka-ciji geografskog centra postavi osnovni geografski orijentir (OGO). To jeobjekat na kome bi bilo nazna~eno: naziv lokacije, wen geografski polo`aj(severna geografska {irina i isto~na geografska du`ina stepenima, minuti-ma i sekundama), nadmorska visina (u metrima) i podaci o najkra}im rastoja-wima (pravolinijskim ili po velikom krugu) rastojawima od date lokacije doodgovaraju}ih va`nih odredi{ta u Republici Sriji i ostalom delu sveta (ukilometrima-miqama).

Geografski centar Republike Srbije nalazi se u ataru naseqa Dra~a, op-{tina Kragujevac. Centar se nalazi zapadno od Kragujevca, oko 8 km od cen-tra grada (pravolinijsko rastojawe).

Geografski centar centralne Srbije nalazi se u ataru naseqa Kaludra,op{tina Rekovac. Centar se nalazi oko 10 km ju`no od Rekovca.

Geografski centar Autonomne Pokrajine Vojvodine: naseqe @abaq, op{ti-na @abaq. Centar se nalazi oko 12 km severnoisto~no od centra Novog Sada.

Geografski centar Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije – naseqeKomorane, op{tina Glogovac. Centar se nalazi oko 5 km ju`no od Glogovca,odnosno oko 24 km jugozapadno od centra Pri{tine.

KQU^NE RE^I: Geografski centar. Geografski centri Republike Sr-bije, centralne Srbije, Autonomne Pokrajine Vojvodine i Autonomne Pokra-jine Kosova i Metohije.

UVOD

Problematikom geografskog centra i osnovnim vidovima centrali-teta bavi se centrografija. To je posebna geografska disciplina, koju jeprvi po~eo da prou~ava i primewuje ameri~ki geograf X. E. Hilgard (J.E. Hilgard) 70-ih godina 19. veka (1). Studije centrografije dosegle suvrlo visok stepen razvoja i primene 20-ih i 30-ih godina XX veka, kadase u pojedinim zemqama (SAD, SSSR, Italije i dr.) vr{ena obimna ta-kmi~ewa u iznala`ewu razli~itih centara (geografskih, demografskih,ekonomskih, politi~ko-administrativnih i drugih).

Posle Drugog svetskog rata, ta~nije posle 1950. godine, u centrogra-fiji su se po~ele primewivati raznovrsne matemati~ko-kartografske me-tode rada. Me|utim, u novije vreme, u ovoj kao i drugim disciplinamauveliko se primewuje odgovaraju}a kompjuterska tehnologija i adekvatnemetode rada. To je omogu}ilo da se br`e i obimnije obrade potrebni po-daci, ukqu~uju}i i podatke o centrima nazna~enim u naslovu ovog rada.

Danas u svetu postoji veliki broj geografskih centara odre|enih zapojedine kontinente, regione dr`ave, oblasti, gradove i dr. Tako se centarSeverne Amerike nalazi u SAD u Ragbiju, Severna Dakota (odre|en 1996.godine), Azije u oblasti Ksingjang (1990), Australije – Lambertov gravi-tacioni centar (1988). Za Evropu je, u razli~itim periodima od 19. vekado danas i razli~itim metodama, odre|eno desetak geografskih centara,koji se nalaze u Poqskoj, Slova~koj, Ukrajini, Nema~koj, Estoniji, Belo-rusiji. Kao centar gravitacije geometrijske figure Evrope, najprecizni-je je odre|en geografski centar Evrope, oko 25 km severno od glavnoggrada Litvanije (1989). Francuski Nacionalni geografski institut (IGN)odredio je centar Evropske unije, koji se nakon posledweg pro{irewa od1. januara 2007. godine (27 ~lanica) nalazi u Nema~koj, na periferijigradi}a Gelnhausena u pokrajini Hesen, oko 40 km isto~no od Frankfur-ta na Majni. Svaki od ovih centara obele`en je posebnim monumentom.

DEFINICIJA GEOGRAFSKOG CENTRA (GC) I OSNOVNEMETODE ZA ODRE\IVAWE WEGOVOG GEOGRAFSKOG POLO@AJA

Kratka, ali uveliko prihva}ena definicija geografskog centra dateteritorijalne jedinice (dr`ave, regiona, oblasti, sreza, op{tine i dr.)glasi: to je ta~ka (lokacija), koja je u proseku, najbli`a ostalim ta~ka-ma posmatrane teritorijalne jedinice. To je u stvari wena te`i{na ta-~ka (2).

Postoji vi{e metoda za odre|ivawe geografskog centra date terito-rije. Mi smo u ovom radu prikazali i ukratko obradili sedam metoda, ito: 1. metod krajwih grani~nih ta~aka posmatrane teritorijalne jedinice,2. metod te`i{ta, 3. metod izofrontira, 4. metod translacije, 5. kombi-

110

novani izofrontirsko-translacioni metod, 6. metod mre`e ta~aka i 7.integralni metod odre|ivawa te`i{ta.

Sledi prikaz navedenih metoda.

Metod krajwih grani~nih ta~aka posmatrane teritorijalne jedinice

Primenom ovog metoda imaju se u vidu grani~ne ta~ke odbrane pre-ma glavnim stranama sveta. Postupak: saberu se iznosi geografske {iri-ne za najseverniju i najju`niju grani~nu ta~ku posmatrane teritorijalnejedinice, zatim se zbir podeli na dva. Potom se saberu iznosi geografskedu`ine za najzapadniju i najisto~niju grani~nu ta~ku, i taj se zbir pode-li na dva. Evo i matemati~kih formula:

ϕn + ϕs λc + λcϕc = --------------- λc = --------------- 2 2

Dobijeni broj~ani podaci su geografske koordinate tra`enog geo-grafskog centra. Po prvoj formuli (ϕc) dobija se podatak za geografsku{irinu, po drugoj formuli (λc) podatak za geografsku du`inu.

Tabela 1. – Krajwe grani~ne ta~ke Republike Srbije

Slika 1. – Odre|ivawe geografskog centra (GC) metodom krajwih grani~nih ta~aka

111

Red. br.

1

2

3

4

Ta~ka

Severna

Ju`na

Zapadna

Isto~na

Mesto-op{tina

Kelebija-Subotica

Restelica-Draga{

Bezdan-Sombor

Senokos-Pirot

λ19º40’00”

20º37’33”

18º49’16”

23º00’47”

ϕ46º11’25”

41º51’08”

45º54’30”

43º11’27”

Ovaj metod utvr|ivawa geografskog centra dobar je za teritorijalnejedinice ~iji je oblik blizak pravilnom geometrijskom obliku, kakav je,na primer, imala Socijalisti~ka Federativna Republika Jugoslavija. DrQubinko Sretenovi}, asistent Geografskog instituta Prirodno-matema-ti~kog fakulteta (Beograd), koriste}i ovaj metod, utvrdio je da se geo-grafski centar SFR Jugoslavije nalazio 8 km severozapadno od Ilixe, uselu Rakovici, u zaseoku Ko{eq (3).

Ovaj metod je jednostavan, ali je prakti~no neprimenqiv, odnosno da-je lo{e rezultate, u slu~aju kada teritorija posmatrane teritorijalne je-dinice ima izdu`en i zakrivqen (savijen) teritorijalno-grani~ni izgled(oblik). U ovakvim slu~ajevima geografski centar se nalazi van terito-rije date teritorijalne jedinice. Dobar primer za to su Hrvatska i Soma-lija, ~iji bi se geografski centri, utvr|eni ovom metodom, nalazili vanwihovih teritorija, u severozapadnoj Bosni, odnosno u jugoisto~noj Etio-piji.

Metod te`i{ta

Metod te`i{ta sastoji se u tome da se, odgovaraju}im matemati~ko-kartografskim postupkom, na geografskoj karti date teritorijalne jedi-nice, prikladne razmere, odrede geografske koordinate wenog geograf-skog centra kao wene te`i{ne ta~ke. Ako bismo tu kartu, na kojoj se na-lazi teritorija ~iji geografski centar odre|ujemo, zalepili na ~vrstikarton i obrezali po granici date teritorijalne jedinice, tada bi te`i-{te bilo ona ta~ka na kojoj je obrezani karton (po konturama teritori-jalne jedinice), postavqen na ekser ili ~iodu bio horizontalan, odnosnou stawu ravnote`e.

U vezi sa ovim metodom, napomiwemo da je Nikola E. Rado{evi}, ko-riste}i ga, 1955. godine, odredio geografski centar tada{we SFR Jugo-slavije. Centar se nalazio 1 km severno od sela `eravice, odnosno 10 kmjugoisto~no od Kladwa i oko 42 km severoisto~no od Sarajeva. Koordina-te su mu bile ϕc + 44º 09’,4 SG[ λc + 18º 46’,7 IGD (4).

Metod izofrontira

Izofrontira je linija koja povezuje ta~ke podjednako udaqene od gra-nice date teritorijalne jedinice. One su me|u sobom paralelne i jednakorazmaknute na odgovaraju}oj karti, na primer, na svakih 5 mm. Ovim po-stupkom se povr{ina su`ava sve dok se ne do|e do najkra}e izofrontire.Ona uokviruje malu teritoriju u ~ijem sredi{tu je lociran geografskicentar.

Primenom metode izofrontira, mo`emo dobiti vi{e zna~ajnih in-formacija o komponentama i elementima sadr`aja geoprostora. Na izo-frontirnoj karti brzo i lako uo~avamo koliko je neki objekt, naseqe i

112

dr. udaqen od granice ili od geografskog centra. Zapravo, dolazimo doinformacije koji se geografski sadr`aji nalaze na istom rastojawu odgranice ili od geografskog centra. Zatim, mo`emo planimetrisati povr-{inu koju ome|uje data izofrontira, kako u odnosu na granicu, tako i uodnosu na izofrontirni geografski centar. Ako izofrontire shvatimo usmislu izohipsi, onda dobijamo „izofrontirni reqef”, kao centarlitet-ni reqef sa izofrontirnim geografskim centrom koji nazivamo centra-litetni vrh. Ovaj metod pokazuje odre|ene nedostatke kod odre|ivawa ge-ografskog centra teritorija sa izra`enim nepravilnim oblicima (udu-bqewima ili ispup~ewima granice). Tada ta udubqewa ili ispup~ewa, makoliko povr{inski bila velika, gotovo da ne uti~u na polo`aj geograf-skog centra (npr. ju`ni Banat u odnosu na centar AP Vojvodina). Tako|e,treba napomenuti da se ovaj metod ne primewuje za dr`ave koje se sasto-je od vi{e ostrva ili za dr`ave koje se teritorijalno sastoje od konti-nentalnog (glavnog) i ostrvskog dela (Gr~ka, Hrvatska i dr.).

Slika 2. – Odre|ivawe geografskih centara metodom izofrontira

Geografski centri teritorijalnih jedinica odre|eni metodom izo-frontira su: Republika Srbija – naseqe Nadrqe, op{tina Rekovac, cen-tralna Srbija – Dowa Sabanta, op{tina Kragujevac, AP Vojvodina – Ra-di~evi}, op{tina Be~ej i AP Kosovo i Metohija – Ki{na Reka, op{tinaGlogovac.

113

Metod translacije

Metod translacije (pomerawa) sastoji se u tome da se merewe vr{ina dovoqno detaqnoj geografskoj karti. Povr{ina date teritorijalne je-dinice (TJ) najpre podeli na dva dela, tj. utvrdi se iznos polovine povr-{ine posmatrane TJ. Merewe se obavqa tako {to se sa krajwe severneili krajwe ju`ne ta~ke na karti ravnalo (providni lewir, odgovaraju}atraka i sl.) povla~i (pomera) prema jugu ili severu do linije koja delipovr{inu TJ na dva dela, ~ije su povr{ine dobijene planimetrisawem je-dnake. Tako se dobija prva deobna linija, koja se povla~i na karti.

Da bi se dobila druga deobna linija, postupak se ponavqa sa krajwezapadne ili krajwe isto~ne ta~ke, s tim {to se ravnalo pomera u pravcuistoka ili zapada do namirewa 50% povr{ine TJ. Tako se povla~i drugadeobna linija. U seci{tu prve i druge deobne linije, dobija se lokacijageografskog centra utvr|ena metodom translacije.

Slika 3. – Odre|ivawe geografskog centra metodom translacije

Kombinovani metod

Kombinovani izofrontirsko-translacioni metod je podesan za nala-`ewe geografskog centra i centralne oblasti tretirane teritorije ~ijapovr{ina ima konveksno-konkavni oblik, odnosno za teritorijalne jedi-nice kod kojih te`i{ni geografski centar pada van wihovih granica. Nakarti se iscrtaju izofrontire i sredi{wica du`i prostirawa teritorijekao medijalna izofrontira, koja uzdu`no polovi tu teritoriju. Zatim seupravno na medijalu translatorno pomera du` do podele teritorije po-pre~no na dve polovine, ~ime se dobija translatorna medijala. Seci{teovih dveju medijala je lokacija geografskog centra (5).

114

Slika 4. – Odre|ivawe geografskog centra kombinovanim

izofrontirsko-translacionim metodom

Metod mre`e ta~aka

Po svom karakteru, metod mre`e ta~aka se mo`e smatrati modi-fikacijom metoda krajwih grani~nih ta~aka. Da bi se smawio uticajnepravilnosti oblika teritorije, tj. zakrivqenosti (izlomqenosti)granice izme|u tih grani~nih ta~aka, umesto pojedina~nih ta~aka s ek-stremnim vrednostima geografske {irine i du`ine, uzima se ve}i brojta~aka na tetivama s istom geografskom du`inom, odnosno geografskom{irinom. Tako se formira mre`a profila. [to je mre`a gu{}a, odnos-no rastojawe izme|u profila („korak mre`e”) mawe, preciznije }e seodrediti geografski centar metodom mre`e ta~aka.

Za svaki profil se odre|uje vrednost wegove sredi{ne ta~ke, sabi-rawem iznosa geografske {irine za najseverniju i najju`niju grani~nuta~ku profila, a zatim se taj zbir podeli na dva. Geografska {irina ge-ografskog centra teritorijalne jedinice dobi}e se kao sredwa vrednostzbira svih sredwih vrednosti geografskih {irina profila. Za dobijawegeografske du`ine geografskog centra potrebno je ponoviti isti postu-pak s profilima u kojima se spajaju ta~ke na granici s istom geograf-skom {irinom. Geografska {irina i geografska du`ina geografskog cen-tra dobijaju se prema slede}im formulama:

Σ(ϕn(1,i) + ϕs(1,i)) Σ(λw(1,i) + λe(1,i))ϕc = -------------------------- λc = --------------------------- i i

Metodom mre`e ta~aka, autori ovog rada su 2004. godine odrediligeografski centar tada{we dr`avne zajednice Srbija i Crna Gora, nalokaciji Gavranov kr{, u podno`ju planine ^emerno, u ataru sela To-lo{nica (op{tina Kraqevo). Koordinate ovog geografskog centra su:

ϕc = 43º 37’ 26” SG[ λc = 20º 22’ 30” IGD (6)

115

Integralni metod odre|ivawa te`i{ta

Integralni metod je kombinovani metod dva prethodno obra|enametoda, metoda te`i{ta i metoda mre`e ta~aka veoma velike gustine, ko-jima se formiraju elementarne povr{ine. Wime se matemati~kim putem,integralnim ra~unom, odre|uje geografski centar teritorijalne jedinicekao centra rasporeda masa, koje se u dvodimenzionalnom koordinatnom si-stemu (2D) svodi na odre|ivawe te`i{ta te teritorije. Te`i{te odre|e-no ovom metodom ima koordinate koje su sredwe vrednosti kordinata te-`i{ta elementarnih povr{ina.

Koordinate geografskog centra odre|ene teritorijalne jedinice do-bijaju se matemati~kim postupkom po slede}im formulama:

∫ ∫ ϕ N dF ∫ ∫ λ N dF(F) (F)

ϕc = ----------------- λc = ------------------ ∫ ∫ N dF ∫ ∫ N dF(F) (F)

gde su:ϕc i λc geografske koordinate geografskog centra (te`i{ta);ϕ i λ geografske koordinate centara elementarnih povr{ina;N gustina elementarnih povr{ina;dF elementarna povr{ina koja se sra~unava po formuli dF=R2 cos ϕ d ϕd λ.

Slika 5. – Princip odre|ivawa geografskog centra

integralnim metodom odre|ivawa te`i{ta

Da bi se stekao uvid u koli~inu podataka koja se ovom metodom obra-|uje, nave{e}emo da se, u konkretnom slu~aju, na digitalnoj topografskojkarti razmere 1:300.000 Vojnogeografskog instituta, koja je kori{}ena zaodre|ivawe geografskih centra teritorijalnih jedinica Srbije, koordina-te ta~aka kompjuterski mogu o~itati na 1 cm. Tako se od ta~aka na grani~-noj liniji (du`ina 2.358,3 km, do te`i{ta, mo`e povu}i oko 235,830.000te`i{nih linija. Bez kori{}ewa ra~unarskih tehnologija, gotovo da jenemogu}e obraditi toliki broj podataka s odgovaraju}om ta~no{}u.

116

Kori{}ewe odgovaraju}e kompjuterske tehnologije i adekvatnih me-toda rada omogu}ilo je da se br`e obrade potrebni obimni podaci, ukqu-~uju}i i podatke za odre|ivawe geografskog centra Republike Srbije,centralne Srbije, Autonomne Pokrajine Vojvodine i Autonomne Pokraji-ne Kosova i Metohije. Kao najprecizniji, primewen je integralni metododre|ivawa te`i{ta, koji je sadr`an u programskom paketu ArcView 3.3.firme ESRI.

GEOGRAFSKI CENTRI TERITORIJALNIHJEDINICA U REPUBLICI SRBIJI

Geografski centar Republike Srbije nalazi se u ataru naseqa Dra-~a, op{tina Kragujevac, Centar se nalazi zapadno od Kragujevca, oko 8km od centra grada (pravolinijsko rastojawe).

Geografski centar centralne Srbije nalazi se u ataru naseqa Ka-ludra, op{tina Rekovac. Centar se nalazi oko 10 km ju`no od Rekovca.

Geografski centar Autonomne Pokrajine Vojvodine – naseqe @abaq,op{tina @abaq. Centar se nalazi oko 12 km severoisto~no od centraNovog Sada.

Geografski centar Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije – nase-qe Komorane, op{tina Glogovac. Centar se nalazi oko 5 km ju`no odGlogovca, odnosno oko 24 km jugozapadno od centra Pri{tine.

Tabela 2. – Geografski centri u Republici Srbiji odre|eni

integralnom metodom te`i{ta (programom ArcView 3.3)

117

Teritorija

Republika

Srbija

Centralna

Srbija

AP Vojvodina

AP Kosovo

i Metohija

GEOGRAFSKI

Mesto

Dra~a

Kaludra

@abaq

Komorane

CENTAR

Op{tina

Kragujevac

Rekovac

@abaq

Glogovac

Geografske

Koordinate

ϕ = 44º 01’ 13”λ = 20º 49’ 27”ϕ = 43º 45’ 59”λ = 21º 05’ 18”ϕ = 45º 24’ 05”λ = 20º 04’ 53”ϕ = 42º 34’ 50”λ = 20º 53’ 49”

Slika 6. – Nazivi i orijentacione lokacije geografskih centara Republike

Srbije, centralne Srbije, AP Vojvodine i AP Kosova i Metohije

Geografski centar Republike Srbije nalazi se u ataru sela Dra~a(izme|u s. Dr~a i s. Divostin), K. o. Dra~a, katastarska parcela 1944-2,wiva 2. klase povr{ine 94,07 ari, vlasnik \ur~i} Milo{ iz Dra~e.Nadmorska visina 305 m.

Slika 7. – [ire podru~je geografskog centra Republike Srbije, na snimku Google-a

118

Slika 8. – U`e podru~je geografskog centra Republike Srbije, na snimku Google-a

Geografski centar je interesantna i va`na lokacija, koju bi treba-lo obele`iti na odgovaraju}i na~in. Bilo bi, na primer, korisno da sena lokaciji geografskog centra postavi osnovni geografski orijentir(OGO) (7). To je objekat na kome bi bilo nazna~eno: naziv lokacije, wengeografski polo`aj (geografska {irina i geografska du`ina), nadmors-ka visina i podaci o najkra}im (pravolinijskim) rastojawima od date lo-kacije do odgovaraju}ih va`nih odredi{ta u Republici Srbiji i ostalomdelu sveta (u kilometrima/miqama) mereno Microsoft-ovim interaktivn-im atlasom Encarta 2006.

Tabela 3. – Rastojawa geografskih centara do krajwih

grani~nih ta~aka teritorijalnih jedinica (8)

119

Centar

Dra~a

ϕϕ = 44º 01’13”

λλ = 20º 49’27”

Ekstremna

Sever

Jug

Zapad

Istok

Republika

ta~ka

Kelebija –

Subotica

Restelica –

Draga{

Bezdan –

Sombor

Senokos –

Pirot

Srbija

ϕ46º 11’ 25”

41º 51’ 08”

45º 54’ 30”

43º 11’ 47”

λ19º 40’ 00”

20º 37’ 33”

18º 49’ 16”

23º 00’ 47”

Rastojawe

(u km)

257.8

242.3

262.6

199.3

ZAKQU^AK

Ovaj rad, osim uvoda, ~ine tri odeqka: 1) definisawe geografskogcentra, 2) osnovne metode za odre|ivawe geografskog centra i 3) nazivigeografskih centara Republike Srbije, centralne Srbije, Autonomne Po-krajine Vojvodine i Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije, wihove ge-ografske koordinate i iznosi najkra}ih rastojawa (u km) do ekstremnihgrani~nih ta~aka navedenih teritorijalnih jedinica. Mi{qewa smo da sulokacije geografskih centara va`na i interesantna odredi{ta, zbog ~ega

120

Centar

Kaludra

ϕϕ = 43º 45’

59”

λλ = 21º 05’

18”

Ekstremna

Sever

Jug

Zapad

Istok

Centralna

ta~ka

Dunavac –

Palilula

Miratovac –

Pre{evo

M. Zvornik –

M. Zvornik

Senokos –

Pirot

Srbija

ϕ45º 05’ 49”

42º 13’ 51”

44º 22’ 29”

43º 11’ 27”

λ20º 22’ 50”

21º 42’ 20”

19º 06’ 27”

23º 11’ 47”

Rastojawe

(u km)

158.2

177.8

172.5

168.3

Centar

@abaq

ϕϕ = 45º 24’

05”

λλ = 20º 04’

53”

Autono

Ekstremna

Sever

Jug

Zapad

Istok

mna Pokrajina

ta~ka

Kelebija –

Subotica

Kupinovo –

Pe}inci

Bezdan –

Sombor

Kalu|erovo –

Bela Crkva

Vojvodina

ϕ46º 11’ 25”

44º 37’ 46”

45º 54’ 30”

44º 53’ 23”

λ19º 40’ 00”

19º 57’ 39”

18º 49’ 16”

21º 33’ 59”

Rastojawe

(u km)

93.4

86.3

113.2

129.9

Centar

Komorane

ϕϕ = 42º 34’

50”

λλ = 20º 53’

49”

Autonomna

Ekstremna

Sever

Jug

Zapad

Istok

Pokrajina

ta~ka

Guvni{te –

Leposavi}

Restelisa –

Draga{

Axovi}i –

Pe}

Desivojce –

K. Kamenica

Kosovo i

ϕ43º 16’ 10”

41º 51’ 08”

42º 42’ 40”

42º 39’ 12”

Metohija

λ20º 49’ 32”

20º 37’ 33”

20º 01’ 16”

21º 47’ 41”

Rastojawe

(u km)

76.7

83.9

73.3

74.1

bi ih trebalo obele`iti na odgovaraju}i na~in. Smatramo da bi takoobele`ene lokacije bile interesantne za turiste, |a~ke ekskurzije i dru-ga lica.

LITERARTURA

R a d o { e v i }, Nikola E. (1977). Geografski centar Jugoslavije, Geografski pre-gled XXI, str. 114, Sarajevo: Geografsko dru{tvo BiH.

S r e t e n o v i }, Qubinko, I l i }, Jovan (1991). Zna~aj i na~ini odre|ivawa cen-tralnih ta~aka i oblasti tretiranih teritorija, Geografski godi{wak Srp-skog geografskog dru{tva, podru`nica Kragujevac, br. 27, str. 58, Kragujevac

S r e t e n o v i }, Qubinko (1957). Odre|ivawe projekcije za sredwerazmernu kartuJugoslavije, Zbornik radova Geografskog instituta Prirodnomatemati~-kog fakulteta, sveska 4, Beograd

R a d o { e v i }, Nikola E., navedeno delo, str. 62. (5)Dnevni list „Politika”, 3. avgust 2004, BeogradI l i }, Jovan, S t a n k o v i }, Sava (2007). Osnovni geografski orijentir – bitne

karakteristike, zna~aj i primena – Prvi kongres srpskih geografa – Zbornikradova, str. 1119-1126, Beograd

Slu`ba za granice Ministarstva spoqnih poslova Republike Srbije, (2007). Beo-grad

GEOGRAPHICAL CENTERSGEOGRAPHICAL CENTERS OF: THE REPUBLIC OF SERBIA,

CENTRAL SERBIA, THE AUTONOMUS PROVINCE OF VOJVODINAAND THE AUTONOMUS PROVINCE OF KOSOVO AND METOHIA

by

Jovan Ili}, Sava Stankovi}

Summary

The geographical center of one territorial unit is the location point which in the-oretical sense is nearest to other points of that territorial unit. There are several meth-ods for determining the geographical center. Those are: 1) method of geographicalcoordinates of extreme border pont, 2) the method of brunt determinate 3) the methodof isofrontiers, 4) the isofrontier-translations method (composite), 5) the method odgrid, 6) the integral method of brunt determinate.

The integral method of brunt determinate by computer program ArcView amethod which provides very precise results was applied.

The gheographical center is an interesting and important place, which should bemarked in an adequate manner. It would be, for example, useful to put the basic ge-ographic orientation sign at a location. It is an object where the name of destination,its latitude (numerical value in degrees, minutes and seconds), longitude and altitude(in meters) and the data about straight liner distance to the destination in the Republic

121

of Serbia (cities, mountains, monasteries, etc.) and the other parts of the world (cities,mountains, and points of the main elements of the Earth – the Equator, the NorthPole, the zero meridian and data zone border line) (in kilometers/miles) would be in-dicated.

Geographical centers in Serbia are as follows:The geographical center of the Republic of Serbia is situated in Dra~a settle-

ment, Kragujevac municipality. The center is located to the west of Kragujevac, about8 km from the center of the city (rectilinear).

The geographical center of Central Serbia is situated in Kaludra settlement,Rekovac municipality. The center is located about 10 km to the south of Rekovac.

The geographical center of the Autonomus Province of Voivodina is situated in@abalj settlement, @abalj municipality. The center is located about 12 km to the north-east of Novi Sad.

The geographical center of the Autonomus Province of Kosovo and Metohia issituated in Komorane settlement, Glogovac municipality. The center is located about24 km to the southwest of Pri{tina.

122