giam battista vico-yeni bilim

8/10/2019 Giam Battista Vico-Yeni Bilim

1/515

Giambattista VicoYeni Bilim

eviren: Sema nal

DOU BAT


2/515

Giambattista Vico

Yeni Bilim


3/515

Giambattista Vico

Yeni Bilim

eviren: Sema nal

DOU BATI


4/515

GIAMBATTISTA VICO (1668-1744)talyan tarih ve hukuk felsefecisi. 1699'da Napoli niversitesi'nde retorik

pro fesrl ne atand. Ksaca Scienze Nuova (Yeni Bilim) olarak bilinen Principi

di una scienza nuova intorno alla comune nature delle nazioni (Uluslarn OrtakTabiat zerin e Yeni Bir Bilimin lkeleri) adl bayaptnda tarih ile baka to plumbilim lerini bulu turarak, bu ala nlar ara sn da karlkl geilerle tek bir insanlkbilim inin olu turulabilm esine alt. 1699-1708 yllar arasn da niversiteninakadem ik yln Latince bir konumayla ama grevini alarak De N ostri TemporisStudiorum (Zamanmz reniminde Yntem zerine) adl zengin pedagojikdnceler ieren nl sylevini verdi. De Antiquissim a talarum Sapientia(talyanlarn Eski Bilgelii zerine) adl, Descartes usuluunu rtmeyeynelik Metafizik denemesini yaymlad. Bunlarn dnda bilimsel bir dergide

almalarn e letiren bir yazya yant olara k Vici Vindiciane(V ico'nun K antlar)isimli k itap yazd.

talyanca zgn MetinPrincipi di una scienza nuova in tom o alla comune nature delle nazioni, 1744

ngilizce MetinThe New Science o f Giambattista Vico,1984,ev. Th om as G od da rd Bergin ve Max Harold Fish, Cornell U niversity Press.

Trke evirinin tm yaym haklar Dou Bat'ya aittir.

ngilizceden evirenSema nal

Yayna HazrlayanlarTakn Tak ermin Korkusuz

KapakAziz Tuna

BaskCantekin M atbaaclk ubat 2007

Dou Bat YaynlarSelanik Cad. No: 23/8 Kzlay/AnkaraTel: 0 (312) 425 68 64 - 425 68 65Faks: 0 (312) 425 68 65e-mail: [email protected]

www.dogubati.com

Dou Bat Yaynlar - 26 Felsefe - 6

ISBN 978-975-8717-29-3
mailto:[email protected]://www.dogubati.com/http://www.dogubati.com/mailto:[email protected]


5/515

NDEKLER

Ksaltmalar ve a re tle r...................................................................................... 12

Sunu .......................................................................................................... 13

n s z ....................................................................................................................... 17

ULUSLARIN ORTAK TABATI Z ER NEYEN BR BLMN LKELER

Eserin Ana F ikri ................................................................................................... 23

Eserin Sunuuna Yardm Edecek Olan Resimli Sayfann Aklanmas

BRNC KTAP

LKELERN KURULMASI

Kronolojik T ablo ................................................................................................... 52

[Ksm I ] ................................................................................................................ 55

Toplanan M alzemenin Sraya Konduu Kronolojik Tablo zerine N otlar

[Ksm I I ] .............................................................................................................. 90

Temel eler

[Ksm III] .......................................................................................................... 131

lkeler

[Ksm IV ] ............................................................................................................ 136

Yntem

KNC KTAP RSE L H KM ET

[Takdim]................................................................................................................ 147

Giri 147


6/515

[Blm I] Genel O larak Hikm et .................................................................... 148

[Blm II] iirsel Hikmetin Aklanmas ve Blmlenmesi................. 150

[Blm III] E vrensel Tufan ve D e v le r.........................................................

151

[Ksm I ] .............................................................................................................. 155

[iirsel Metafizik]

[Blm I] iirin, Putperestliin, Tanrsalln ve Kutsamalarn KkeniO larak iirsel M etafizik.................................................................................... 155

[Blm II] Bu Bilimin Temel Ynleri zerine S o n u la r........................ 161

[Ksm I I ] ............................................................................................................ 168

[iirsel Mantk]

[Blm I] iirsel M a n tk..................................................................................168

[Blm II] iirsel M ecazlar, Doa st Y aratklar ve B akalam alarzerine So nu la r ............................................................................................... 170

[Blm III] lk Uluslar Arasnda iirsel Karak terlerleKonuma zerine Sonular..................... 174

[Blm IV] Dillerin ve Harflerin Kkenleri zerine Sonular.H iyerogliflerin, Ka nunlarn, Ad larn, Aile Arm alarnn, M adalyalarn ve

Paralarn Kkenleri; lk Dil ve Genslerin

Doal Huku k Literatrnn K ke nler i....................................................... 180

[Blm V] iirsel slup, Arasz, Szcklerin Srasn Deitirme,

Ritim, ark ve Msrann Kaynaklar zerine S on u lar...........................198

[Blm VI] Balangta [Blm IV'n Balangcnda]Bildirilen Dier So nu lar................................................................................. 204

[Blm VII] Bilgin'in Mant z erine S o n u la r..................................... 213

[Ksm III] ..........................................................................................................217

[iirsel Ahlk]

[Blm I] iirsel A hlk ve H alk De erlerinin K kenleri,Evlilik Ku rum u Yoluyla Din Tarafndan re tild i ................................... 217

[Ksm IV]...........

[iirsel Eko nom i]

228


7/515

[Blm I] iirsel Ekonomi Hakknda ve lkin, Yalnzca ocuklardan

Oluan (Famuli Olmayan) Aileler H a k k n d a ............................................ 228

[Blm II] Aileler, Famuli ile Birlikte ehirleri nceler ve

Onlar Olmakszn ehirler D o am az d.......................................................

247

[Blm III] Basit Bir R za ile Belirlenmi Szlemelerzer ine Sonular ............................................................................................... 259

[Blm IV] Mitolojik Ca no n ........................................................................... 260

[Ksm V] ............................................................................................................ 262

[iirsel Politik]

[Blm I] Dnyadaki lk Ynetimler Altndaki iirsel Politika

En Yaygn O larak A ristokratik Bir Biim inde D o m u tu r 262

[Blm II] B tn Ynetim ler, Fiefin Baz,Ebedi lkelerinden D o m utur...................................................................... 274

[Blm III] Censusun ve H zinenin K ken leri..........................................284

[Blm IV] Roma Birliklerinin Kkenleri...................................................287

[Blm V] Sonu: Ynetimleri ve Ayn Zamanda GenslerinDoal Hukukunu Kuran lah nayettir....................................................... 289

[Blm VI] Kahramansal Politikalar Yeniden Balad ............................ 293

[Blm VII] Eski R om a K urum lan zerine ve Varsayld GibiRo ma'daki M onarik Krallk ve Junius B rutus Tarafndan

Kurulan Halk zgrl zerine S o n u la r .............................................. 306

[Blm VIII] lk nsanlarn Kah ramanl zerine S o n u la r 309

[Ksm V I]............................................................................................................

315

[Blm I] iirsel Tarihin z e tle ri .................................................................. 315

[Ks m V II] .......................................................................................................... 319

[iirsel Fizik]

[Blm I] iirsel Fizik......................................................................................

319[Blm II] nsan zerine iirsel Fizik veya Kahramansal Tabiat .... 321

[Blm III] Kahram ansal fadeler zerine So nu lar...............................325

[Blm IV] K ahram ansal Tasvirler zerine So n u la r............................ 326

[Blm V] Kahramansal detler zerine S o nu ..................................... 327


8/515

[Ksm VIII] 329

[Blm I] iirsel K oz m og rafi ........................................................................ 329

[Ksm IX ] ............................................................................................. 337[iirsel Astronomi]

[Blm I] iirsel A stro n o m i ...........................................................................337[Blm II] B tn Eski Gentil U luslar Arasnda A stronom inin lkelerinin

Ayn Olu unun A strono m ik ve Fiziksel-Filolojik sp a t .......................... 337

[Ksm X] ............................................................................................. 340iirsel Kronoloji

[Blm I] iirsel K ro n o lo ji .............................................................................340[Blm II] [Genel Olarak] Ninus'un Monarisini nceleyenEvren sel Tarihin Balangcn Belirleyen Kronolojik K a n u n ................. 343

[Ksm X I]............................................................................................. 347[iirsel Corafya]

[Blm I] iirsel Corafya ............................................................................... 347[Blm II] A eneas'n talya'ya Gelii zerine S o n u ...............................355[Blm III] Kahramansal ehirlerin Adlandrlmas ve

B e t i m l e n m e s i.................................................................. 358[Sonu]...................................................................................................................360

NC KTAPGEREK HOMER'N KEF

[Ksm I ] ............................................................................................... 365

[Gerek Homer in Aratrma]

[Giri]..................................................................................................................... 365[Blm I] Homer'e Atfedilen Btn (Esoteric) Flikmet.......................... 365[Blm II] Homer 'in A n ay u rd u .................................................................... 369[Blm III] Hom er 'in a ............................................................................. 370


9/515


10/515

[Ks m V II] .................................................................... 414

Hu kuk Sisteminin Tr

[Ks m V II I ] ....................................................................................................... 417

O toritenin Tr

[Ksm IX ] ............................................................................................................ 419

Akln Tr

[Blm I] Tanrsal Akl ve Devletin A k l.....................................................

419[Blm II] Eski Romallarn Siyasi Hikmeti zerine Sonu ................. 420

[Blm III] Sonu: Rom a Huku kunun Temel T a rih i .............................. 421

[Ksm X] ............................................................................................................ 424

Hk mlerin Tr

[Blm I] [Birinci Tr: Tanrsal Hkmler]................................................

424[Blm II] Dellolar ve Misillemeler........................................................... 426

[Blm III] [kinci Tr: Sradan Hkmler] .............................................. 429

[Blm IV] [nc Tr: nsani Hkmler].............................................. 432

[Ksm X I] ............................................................................................................ 433

Zam anlarn Mezhebi

[Blm I] Din, Titiz ve Sivil Zam anlarn M e z h e p le ri ............................ 433

[Ks m X II] .......................................................................................................... 435

Kahramansal Aristokrasilerin zelliklerinden karlan Dier Deliller

[Giri] ..................................................................................................................... 435

[Blm I] Snrlar K or um a ............................................................................. 435

[Blm II] Kurumlan K or um a ...................................................................... 437

[Blm III] Kanunlar Koruma ...................................................................... 445

[Ks m X II I ] ....................................................................................................... 449

[Blm I] Kark Y netim lerden Alnm Dier D eliller, Yani nceki

Ynetim ile Sonraki Ynetimin Yapsnn Kaynamas .......................... 449


11/515


12/515


13/515

S u n u

Giambattista (ya da Giovanni Battista) Vico 1668-1744 yllar arasnda yaam nl talyan filozof, tarihi ve hukuk adamdr. Akademik hayatnn byk bir ksmn Napoli niversitesinde retorik

profesr olarak geiren Vico, asl eitimini hukuk alannda yapm,bununla birlikte youn bir biimde klasikleri okumu, filoloji ve felsefe almalar yapmtr. Hayat boyunca byk bir sefalet iinde

yaamaya mahkm olmasna ve ok arzu ettii hukuk krssnnbana gemeye mr yetmemesine ramen; hukuk, mitoloji, tarih,sanat ve dier birok alanda derinlemesine aratrmalar yapm vetm bu alanlarda yeni dncelerin serpilip gelimesine klavuz olmutur.

Kendi anda yeterince deeri bilinmeyen ve de nemsenmeyenViconun dnce tarihine en nemli katks, tarih felsefesi ile tarih

bilimine getirmi olduu yenilikler ve zgn dncelerdir. XIX.yzyln nemli dnr ve yazarlarndan olan Michelet, bundandolay Vicoyu tarih felsefesinin babas iln etmitir. Viconun, tariheyneliin ve tarihi bilmenin herhangi bir pragmatik yarardan dolaydeil, bal bana kendisi iin nemli olduunu sylemesi ve bununyansra tarihe belli ilkeler ve kurallarla yaklamas, onun Yeni afelsefesinde tarih epistemolojisinin ilk taslan gelitirmesini sala-


14/515

14

m; bylelikle de, gelecek kuaklarn tarihe ve tarih bilimine farkl

bir metodolojiyle yaklamalarna olanak tanmtr.Viconun tarihi bir bilim olarak ele ald ve onun ilkelerini ortaya

koyduu, kendi ifadesiyle bayapt dedii Scienza Nuova, yani YeniBilim, 1725 ylnda ilk basks, 1730 ylnda tam basks, son olarak1744 ylndaysa gzden geirilmi yeni basks yaymlanm bir yaptolarak dnce tarihinin en nemli eserlerinden birisidir. Bu yaptnda Vico, aynen Montesquieu, Herder, Schlegel ya da Hegel gibi

genel ve evrensel bir tarih anlay gelitirmitir. Bacon ve Descar-tes kartezyen bilim anlayna kar gelmi, doa bilimleri metodolojisi karsnda yeni bir metodolojinin, e deyile tarih ve toplum

bilimleri metodolojisinin olanakl olabileceini gstermitir. Verum etfactum convertundur (Hakikat ile olgu birbirine geer/birbirini dntrl) ilkesinde aa serilen gerek, hakikatin bilgisi iin ensalam kalk noktasnn toplumsal-tarihsel dnya olduu gereidir.

lk kez Viconun ortaya koyduu bu ilkenin anlam son derecederindedir. Bundan byle hakikatin lt denen ey, kartezyen bilgianlaynda olduu gibi artk zihnimizdeki tasarmlarn ak ve seikoluundan ibaret olmayacaktr. Zihnimizde yaratm olduumuztasarmlarn ak ve seik oluu hakikatin ltn bizlere vermez;tersine bu ak-seiklik bize ancak psikolojik ve znel bir ltsalar. Kii burada hakiki olana deil, kendi inand psikolojik-

zihinsel nesnesine balanmtr. O halde Vicocu anlamda bilgilenmedenen ey, zihnimizdeki tasarmlar arasndaki bir iliki ve bu ilikinindoruluu sorunu deil; kendimiz ve zihnimiz dndaki toplumsal vetarihsel bir dnyada eylediklerimiz (yarattklarmz) ve bu eylemesrasnda bildiklerimizdir (yarattmzn bilinmesidir). te tam da

bu noktada Vico nemli bir saptamada bulunur: nsan ancak kendiyaratt eyi tam olarak bilebilir. Onun yaratt dnya ise, tarihsel

ve toplumsal dnyadr ve bu dnyay bilmek bize hakikatin bilgisinigetirecek olandr. Dolaysyla da Yeni Bilimm temel amac; tarihselve toplumsal bu dnyay, bu dnyay oluturan dil, gelenek, hukuk,mitoloji, sanat ve felsefe yoluyla bilmeyi, onu anlamlandrmay ve doa bilimlerine kart olan kendine ait, biricik metodolojiyi ortayakoymay gerektirir. Byle byk bir hedefe odaklanan Vico, bayaptolan Yeni Bilimde tarihilii/tarih bilimini epistemolojik adan te-mellendirmeye alm ve salt pragmatik yarar olan bir sanat olmadurumundan onu kurtarmtr.


15/515

15

Dnceleriyle kendi ama damgasn vuramam, iz brakan etkileri ve dnceleri anavatan olan talyaya bile ancak Alman dealizmi dolaymyla XIX. yzylda geri dnm olan Giambattista Vico,Herderden Hegele, Dilthey, Spengler ve Mommsenden Sorelekadar birok dnr farkl balamlarda etkilemitir. Dngselcitarih anlay, tarihin bir edimler dizisi olarak karmza kmas, hertarihsel durumun kendi biricik i yapsnda ve bu i yap araclyla

anlalmas, tarihsel yaamn mitolojik, filolojik, hukuksal ve dinselynden kavranmas gerektii ve buna benzer birok deerli dnceonun bize mirasdr. Gnmzde Vico sadece felsefe, tarih ya dasosyolojide deil, sosyal bilimlerin tm alanlarnda en temel noktalara ulancaya dek derin ve bir daha silinemeyecek byk izler brakmtr. Bu izleri kavramaya ve anlamlandrmaya almak, ancakve sadece Viconun zgn dncelerinin en tam ifadesi olanScienza Nuovamn kavramlarn kendi dil dnyamzda yeni batanoluturabilmekle mmkn olacaktr. Zira Viconun da syledii gibi,ancak yaratabildiimiz eyi tam anlamyla bilebiliriz. Trkenin dildnyasna Viconun bayaptn kazandrmakla onun dncelerinedolayszca nfuz etmemize olanak salayan ve Viconun Yeni Bilinilstne bir de doktora tezi yazan Sevgili Sema Onal Akkam abasolmasayd, yukarda sylediimiz ey gereklememi olacak, dnce hayatmz byle nemli bir mihenk tandan bir sre daha

mahrum kalacakt. Tarih felsefesi ve tarih biliminin tesinde, sosyalbilimlerin en nemli yaptlarndan birini dilimize kazandrd iinkendisini kutluyor, Yeni Biliri'm dnce hayatmzda hak ettiideeri ve yeri en ksa srede almasn diliyorum.

Doan zlemAkyaka/ Gkova

ubat 2007


16/515

n s z

Tarih ve kltr dnyasnn, tabiat dnyasndan farkl bir yntemleincelenmesi gerektii dncesi, insanoluna kltrn ve tarihinianlamay grev edinmi olan disiplinlerin yolunu amtr. talyanfilozof, hukuku, filolog ve tarihi Giambattista Vico (1668-1744),yeni bir bilimin ilkelerini sunduu bu eserinde, yalnz hkmdarlarndeil, uluslarn mit ve efsanelerinin siyasal, kltrel ve kurumsal ya

plarnn tarihinin de incelenmesi gerektiini vurgulayarak bunarnek tekil edebilecek bir eser yazar.

Vico bu eserini ideal sonsuz tarih fikri erevesinde deerlendirir. nk Vicoya gre her ulusun dou, byme, ykselme, inive d itibariyle ebedi dngsel bir kaderi vardr. te Vico bunauluslarn ideal sonsuz tarihi der.

Bilindii gibi Vico, 17. yzyln byk bilimsel devrimlerinin ger

ekletii ve byk yzyl olarak nitelendirilen yzyln etkileriningl bir ekilde devam ettii 18. yzyln dnr, hukukusu, tarihisi ve belgatsdr. Ayrca Rnesansn merkezi olan talyadadoan ve oradan karak btn dnyay etkisi altna alan gl dnce ortamlarnn iinde yetimitir. Napolide domu ve oradalmtr. Fakir bir kitap satcsnn oludur. Byk lde kendikendini yetitirmitir. 1699dan 1741e kadar Napoli niversite-

sinde Latin Dili Retorii Krssnde grev yapmtr. Hukuk bilimi


17/515

18

ile ilgilenmi ve bu konuda birok eser yazmtr. 1723te sivil kanunkrss iin alan bir snav kaybedince tarih incelemelerine dnmtr. Bylece onu mrnn sonuna kadar megul edecek YeniBilim adl eseri belirmeye balamtr. Giambattista Viconun lmnden krk yl sonra Napolide bir Vico klt bymeye balam,eserleri birok dile evrilmi ve Vico incelemeleri iin iki kurum ve

bir dergi ona adanmtr. Halen ABDnin Atlanta eyaletinde de Vicohakknda incelemeler yapan Emory niversitesine bal bir enstit

vardr.Vico, Scienza Nuova (Yeni Bilim) adl eserini 1725te yaym

lamtr. Eserin ikinci basks, 1730da nc basks 1744te yaplmtr. nl tarihi Jules Michelet (1798-1874) Yeni Bilim ye Otobiyografiyi Franszcaya evirmi ve Vico onun araclyla biroktarihiyi etkilemitir. Ayrca J. Michelet, B. Croce, Vico ve Hegelin

balants zerinden kendi idealist felsefesini kurmu ve Fausto Ni-

colini ile birlikte Viconun eserlerinin talyanca standart basksnoluturmutur. Finnegan Wakein genel yapsn temellendiren JamesJoyce, Vicoya eitli yerlerde atfta bulunmutur. Goethe Yeni Bi-limmbir kopyasn ele geirmitir. Herder ve Hamann ise Viconuneserini okumutur. Coleridge, Viconun fikirlerini yayan ilk ngiliz -dir. Marx, Vicoyu das Kapitalde tartmtr. Yeats, Vico ile ilgilenmi ve Giavanni Gentilenin yorumundan etkilenmitir. Sorokin,

Vicoyu okumu; Trotsky, Rusya Devriminin Tarihi adl eserinin ilksayfasnda Vicoyu aktarmtr. Collingwood, Crocenin Vico zerineolan kitabn evirmi ve Viconun tarih kavramndan etkilenmitir.Bu rnekler daha da oaltlabilir.

Viconun Yeni Bilimiin byk mitleri vardr. Vico, bu eserindeTanrnn yaratt tabiatn yannda insann kendi yaratt dnyaolan toplum ve kltr dnyasnn nasl bir yntemle incelenmesi ge

rektii zerine dnmtr.Vico tarihte ve kltrde evrensel olduunu zannettii yasalarbulduu iddiasndadr. Dolaysyla Yeni Bilim adl bu eser, 18. yzyln dnce dnyas ve insan bilimlerinin yntemi asndan nemlifikirler sunmaktadr.

Sivil dnya veya uluslarn dnyasn ya da toplumu incelemeyidnd bu eserinin bir kopyasn Vico, bir haham araclyla,Principia Mathematicayyazan byk bilim adam Newtona (1642-1727), zetle, onun tabiat dnyasnda gerekletirdii bilimi toplum


18/515

19

dnyasnda gerekletirdiini ifade ederek gndermitir. Ancak, bu

kopyann Newtona ulap ulamad bilinmiyor.Vico eserinde doal hukuk kuramclarna, Yeni Stoallara, Epi-

krclere, Kartezyenlere eletirilerde bulunur. Ona gre Platon, Var-ro, Scavelo, Lucretius, Tacitus, Ulpian gibi yazarlar kendi zamanndaki yazarlardan daha gerekidir. F. Baconm dncelerine arderecede sayg gsterir. Descartese zellikle tarihi kmsedii iinkardr. Vico, bu eseriyle byk bir keif yaptn ve dnyaya yeni

bir kap atn zaman zaman vurgulamtr.Vico genel olarak Batda modern tarih felsefesinin kurucusu olarak kabul edildii gibi kltr felsefesi ve mitoloji felsefesinin de kurucusu olarak kabul edilir. Ernst Cassirer, Vico iin mitin gerek kifider. Viconun eseri dil, iir, estetik, kanun, eitim, politika metafizik,toplum, kltr ile nemli derecede ilgilidir.

Ancak eserin mulak ve dank yaps okuyucuyu yorabilir. Eser

de ok miktarda Latince ve Greke kavram gemektedir. nk Vico, birok toplumsal kurumun oluumunu ve varln srdrmesinideerlendirirken kelimelerin etimolojik kkenlerine nemle dikkatekmektedir.

Eserin daha kolay anlalmas iin burada birka temel kavramnaklamasn yapmak istiyoruz. Bunlardan ilki gentilkavramdr. Vicoinsanl en temelde ikiye ayrr: braniler ve gentiller. O, gentil terimini kitapl dinlerden habersiz, kendi tanrlarn kendileri yaratan,

putperest; ve tabiat dnyasnn ortasnda kalm, kendi yollarn,kendi dorularn kendileri bulmu ve kendi kuramlarn kendilerioluturarak medeni veya sivil hayata kadar ykselmi olanlar kasteder. nsanln cennetten kovulduktan sonra yani Hristiyanlagre D ile iinde bulunduu vahi durumdan balayarak medenive insani duruma mcadele ederek nasl ulatnn tarihini yanigentillerin tarihini filolojik tarihsel ve felsefi kantlamalar yaparak

gstermeye alr. Ancak gentil insanlk bu gidiatta kendi yolunubulurken ok nemli mcadelelerden geecek ve dngsel bir tarzdailerleyecektir. Btn uluslar, adan geer: Tanrlar a, Kahramanlar veya Barbarlk a ve nsanlar a. Vicoya gre, insanlkyaratldndan beri bu dngsellik iinde bulunduundan bu aayrmn Msrllar kendilerinden nceki alar aklamak iin kullanmlardr. Vico da bunu doru kabul ederek kullanmtr.


19/515

20

Baka bir terim, ngilizceye, commonwealth olarak evrilen talyanca asl repubblicaolan terimdir. Bu terim, aslen bir topluluu birarada tutan ortak varl temsil eder. Bu ortak varlk zerinde eitliynetim biimleri domu ve gelimitir. Repubblicadaha nce dilimize cumhuriyet veya devlet olarak evrilmitir. Biz, bu terimi, tek

bir ynetim biimini belirtmedii gibi bugnk anladmz anlamdaki devleti de iermediinden bir grubu, bir toplumu bir arada tutanve organik bir birim olarak grevlerini yapmalarn salayan en genel

anlamda ynetim olarak evirdik. nk, toplum ister istemez biraraya geldiinde daima ilkel de olsa bir ynetim biimiyle birliktegrlmtr.

Vulgar kelimesi de avam anlamnda kullanlmakla birlikte birokyerde geen vulgar wisdom ifadesini halk hikmeti olarak evirmeyi uygun grdk. nk Vico, avami ya da sradan olmakla birlikte tabiatla i ie yaayan insanlarn toplumsal olaylar tabiattaki

olaylarla badatrarak bir halk hikmeti oluturduklarn dnmektedir.

Bu eserde geen Latince kelimelerin Trkeye ilk kez kazandrlmasndan kaynaklanan glklerde zellikle Roma hukuku ile ilgili

blmlerde birok zorluk yaadmz belirtmek isterim. Ayrca, Latince birok kelime bulunmas bunlarn yazlnn ok sabr ve dikkatgerektirmesi dolaysyla yaynevinin deerli yeleri Takn Tak ve

ermin Korkusuzun sabrl, dikkatli ve titiz almalarna teekkrederim.Ve sonsz olarak bu eserin ortaya kmasnda benden maddi ma

nevi desteklerini esirgemeyen bilge gnll hocalarm Prof. Dr. M-bahat Trkere, Prof. Dr. Doan zleme ve Prof. Dr. Kenan Gr-soya deerli telkinleriyle bana g verdikleri iin en iten duygularmla teekkr ederim.

Sema nalubat 2007


20/515

U l u s l a r i n O r t a k T a b a t i

U z e r n e Y e n

B r B I l Im n I l k e l e r


21/515


22/515

E s e r n A n a F k r

E s e rn S u n u u n a Y ard im E d e c e k O la n

RESML SAYFANIN AIKLANMASI

1. Nasl Thebli Cebes, ahlki kuramlarn bir tablosunu yapmsa, bizde burada sivil* burumlardan birini sunuyoruz. Eserimizin bandakiresimli sayfann, eserin ana fikri hakknda okuyucuya yardm edeceini umuyoruz. Okuyucu, bu kitab okurken zihninin arka plannda

bu resmi tutarak bir canlandrma yapabilecektir.2. Resimde, gksel krenin veya tabiat dnyasnn stnde duran

ve akaklarnda kanat olan bayan, metafiziktir. Metafizik ad ok eyifade eder, iinde gz olan parlak gen, kendi inayetinin bir ynnsunan Tanry simgeler. Tanrya dnk duran ve ekstaz hlinde g-

' Sivil (civil) kelimesi, insann yalnzca bir doa varl olma hlinin stndetoplumsal bir varlk olduunu, oluturduu kurumlan ve medeniyet yaratma

srecini ifade eder. Eserin btnl ierisinde dnldnde iki dnyavardr. Doal fiziksel dnya ve sivil toplumsal dnya; ama sivil toplumsal

dnya, doal fiziksel dnya iinde bulunur (.n).


23/515

24 Eserin Ana Fikri

rnen Metafizik, Tanry imdiye kadar, filozoflarn temaa ettikleri

doal kurulularn dzeni zerine ykselerek temaa eder. nk,bu eserde, o bayan (yani Metafizik), sivil dnya veya uluslarn dnyasn tekil eden insan ruhlarnn dnyasnda hkm sren Tanr-mn inayetini gstermek iin daha yksekte durur ve bylece, meta-fiziksel dnya olan insan zihinlerinin dnyasn Tanrda temaaeder. Sivil dnyay meydana getiren btn kuramlarn elemanlarresmin altnda gsterilen hiyerogliflerle temsil edilmitir. Kre veya

fiziksel doal dnya, yalnzca, bir ksmyla resimdeki sunak tarafndan desteklenir. Zira, imdiye kadar filozoflar lah inayeti, yalnzcadoal dzen iinde gzlemledikleri iin onun ancak bir ksmn gstermilerdir. Bunun gibi insanlar, tapnma, kutsama ve dier lah erefleri, zgr bir Zihin ve tabiatn mutlak hkimi olan Tanrya sunmulardr. nk, sonsuz dyle Tanr, bize, tabiat iinde varoluvermitir ve tabiat yoluyla var olmakta oluu muhafaza eder. Fakat

filozoflar, Tanrnn inayetinin insanlara en uygun olan yann, yani,insanlarn temel zellii olan sosyal olma tabiatn henz temaa etmemilerdir. Tanr, insann sosyal olma zelliini salarken, insanikurumlan yle takdir etmitir ve yle dzenlemitir ki, ilk gnahla,mutlak adaletten uzaklam olan ve ok farkl ve ok zt bir ey yapmaya meyleden insanlar yalnz kendi yararlar iin ve tpk vahihayvanlar gibi yalnz yaayacaklard- yine yalnz kendi yararlar iinyukarda sz geen farkl ve zt yollarn iinden geerek adalet iindeki insanlar gibi yaamaya ve kendilerini bir toplum iinde korumaya ve bylece de kendi sosyal tabiatlarn yerine getirmeye balamlard. te, bu eserde de gsterilecei zere sosyal olu, insanlarngerek sivil tabiatdr ve bu nedenle de bu kanun, tabiat iinde varolur. lah inayetin sivil ilerdeki idaresi ve onun aklsal taraf, bizimBilimimizin balca iidir. Bu bakmdan bizim Bilimimiz, lah nayetin Aklsal Sivil Teolojisi olmaktadr [342].

3. Gk kresini evreleyen burlar (zodiac) kemerinde Aslan(Leo) ve Baak (Virgo)m iaretleri, dierlerinden daha grkemli yada denildii gibi derinlikli (perspektif) grnr. Aslan, una iaret e-der: Bilimimizin ilk olarak belirledii gibi her eski gentil* ulusun kendi kurucusu olarak vnd bir Herkl vardr, yine, Bilimimizin

belirledii gibi Herkln yapt en nemli i, ate pskrerek Ne-

Gentil, brani olmayan, pagan, putperest gibi anlamlara gelmektedir (.n).


24/515

Giambattista Vico 25

mean ormann atee veren aslann ldrlmesi ve ldrd aslann

derisiyle sslenen Herkln yldzlara ykselmesidir. Aslan, burada,asker kahramanlar nceleyen siyasi kahraman tipi olarak bulduumuz Herkl tarafndan yaklan ve ekilebilir alan hline getirileneski byk yeryz ormanna iaret etmektedir. Bu iaret, zamann[saymnn] balangcm da temsil eder. Bu balang, Grekler (gentillk an btn bilgisini onlara borluyuz) arasnda Herkln kurucusu olduu sylenen oyunlar zerine kurulan olimpiyatlarla balar.

Olimpiyatlar, Herkln aslan ldrerek zafer kazanmasn kutsamak iin Nemean oyunlar ile balam olmaldrlar. Bylece, Grek-lerde zaman saym, tarlalarn ekildii zaman olarak balar.

kinci iaret, Baak (Virgio) iaretidir. Astronomlar, bu iaretiairlerin buday baaklaryla ilgili betimlemelerinden almlardr. Buiaret, Grek tarihinin altn ala baladn gsterir. airler, bu an dnyann lk a olduunu vurgularlar. Yzyllar boyunca, yllar, tahl hasadyla saylmt. Bu nedenle, tahl dnyann ilk altnolarak buluyoruz. Greklerin bu altn a, tohumlar tarlaya samakdemek olan satden ismini alan Satrn a bakmndan Latinle-rinki ile ayndr. Bu altn ada, airler, kahramanlarla tanrlarn yeryznde arkadalk ettiklerine bizi inandrrlar. nk daha sonragstereceimiz gibi gentiller arasnda ilk insanlar, basit, kaba ve imgelemlerinin gl tlsm altnda korkun btl inanlarla doldurulmutur ve onlar, gerekten, yeryznde tanrlar grdklerine inan

mlardr [713], Ayn dnce birliinden dolay, Doulular, Msrllar, Grekler ve Latinlerden her birinin de dier uluslardan habersizolarak tanrlar gezegenlere, kahramanlar sabit yldzlara ykselttiklerini ilerde greceiz [72 ve devam -bundan sonra vd], Bylece,Satrnden (Yunanca ad, Zaman demek olan Kronostur) kronolojiveya zaman teorisi iin yeni ilkeler elde edilmitir.

4. Resimde, sunan, altta ve gk kresine destek verir durumda

bulunuunun yanl olduunu dnmemelisiniz. nk dnyannilk sunaklar, Gn, yeryzndeki insanlar zerinde egemen olduunu ve insanla byk nimetler sunduunu inanl bir ekilde hikye eden airlerin fabllarndaki ilk gksel lemin gentilleri araclyla ykseltilmitir. nsan rknn byyen ocuklar olan bu ilk insanlar, tpk imdilerde ocuklarn, gkyznn, evlerinin atlarndan biraz yksek olduuna inanmalar gibi, gn, dalarn dorukla

rndan daha yksek olmadna inanmlard. O hlde, demek ki


25/515

26 Eserin Ana Fikri

Grek zeks, gksel lemin, en yksek dalarn doruklarna ykseltil

mesini salad. rnein, Homerin kendi zamanndaki tanrlarnOlimposta bulunduunu sylemesi gibi. Son olarak, gksel lem, bizim imdi astronomi yoluyla rendiimiz krelerin (sferlerin) stne ykseltilmitir ve Olimpos, sabit yldzlarn olduu yere, gksellemin stne ykseltilmitir. Oraya, ayn ekilde, imdi gksel biriaret olan sunak da ulatrlmtr ve onun zerinden ate, Aslannevine geerek girmitir (buras Herkln ekilecek hle gelmesi' iin

atee verdii Nemean ormandr [3]) nk, aslann derisi Her-kln zaferinin simgesi olarak yldzlara ykseltilmitir.

5. Zenonun kader anlayna nderlik eden ruhun gururu veyaEpikurosun ans anlayna nderlik eden bedensel hazlarm bayal ile kirletilmemi olmas gereken Metafiziin gsn ssleyenve k saan dbkey mcevher, lah inayetin n, temiz ve safkalbin belirtisidir. stelik bu mcevher, aklsal kurumlardan zel

klandrma alan ve bundan dolay, imdiye kadar filozoflarn yaptgibi, yalnzca kendi ahlki kuramlarn dzenleyen metafizikte Tanr

bilgisinin sonunun olmadna iaret eder. nk byle olsa dz birmcevherle gsterilirdi. Hlbuki mcevher, darya doru yayan ve datan dbkey bir mcevherdir. Bu, una iaret eder: Metafizik, halkn ahlki kuramlarndaki veya sivil greneklerdeki Tan-rnm inaydtini bilmelidir. Bu inayet ile uluslar varla gelirler ve dn

yadaki varlklarn srdrrler.6. Ayn k, Metafiziin gsnden karak, bize kadar ulamilk gentil yazar olan Homerin heykeline yansmtr. nk metafizik, gentiller arasnda, gerek insani dncenin ortaya kmasylaoluan insani fikirler tarihinden balar ve nihayet, bize, salam duyuve engin hayal gcne sahip gentil uluslarn ilk kurucularnn hamzihinlerine inme imknn verir. Bu ilk insanlar, yalnzca, uyuuk ve

aptalca olan yaln zihni ve akl kullanma potansiyeline sahiptiler. Bunedenle, iir sanatnn balangc, imdiye kadar hayal edilmi olanlarda hem farkl hem de onlara zt ekilde, yine ayn nedenle, imdiyekadar sald kalm olan iirsel hikmetin balangcnn altnda yatmaktadr. Teolojik airlerin bilgisi olan bu iirsel hikmet, phesiz, gentiller iin dnyann ilk hikmetidir. atlak bir zemin zerinde duranHomerin heykeli, gerek Homerin kefine iaret eder ( Yeni Bilini milk basmnda [OP. 3.295 vd] biz gerek Homerin farkl olduunuhissetmi ama onu iyice anlamamtk. imdiki basmnda bu


26/515

Giambattista Vico 2 7

farkllk, tam anlamyla aklanmtr [780, 914].) imdiye kadar bi

linmeden kalan Homer, uluslar arasnda efsaneler ya da fabllarladolu zamanlarn gerek kurumlarn ve ok daha fazlas bilgidenmidin kesildii karanlk zamann kurumlarn ve son olarak da tarihsel zamann kuramlarnn ilk gerek kaynaklarn bizden saklamtr. Bunlar, eski zaman Roma medeniyetleri zerine en bilgili yazar olan Marcus Terentius Varronun lah ve insani Kuramlarn ilkalan olarak adlandrd byk eserinde -bu eser kayptr- bizim

iin kaydettii dnyann byk zamandr [40, 52],7. Dahas, bu eserde bu ayn [gentil] uluslar hakknda yazan yazarlarla (bu konuda deerlendirme yapan yazarlar ne karmak iin

bin yldan daha fazla zaman gemesi gerekmitir) ilgili doru biraratrma yaparak imdiye kadar yaplmam yeni eletiri sanatna vefelsefedeki sebeplerin acnacak hldeki aprakl, belirsizlii veetkilerin sonsuz eitlilii nedeniyle korkun bir inceleme hline gelen felsefenin filolojiyi incelemeye girimesine iaret edilebilir (felsefe, insani seime bal olan btn kuramlarn doktrinlerini incelemelidir. Yani, savata ve barta insanlarn dilleri, grenekleri, gelenekleri, tarihleri btn olarak incelenmelidir). Felsefenin, uluslarntarihleriyle zaman iinde dnmekte olan ideal sonsuz bir tarihin plann kendi iinde kefederek, kendini bir bilim formuna indirgemesine iaret edilebilir [349], yle ki, bundan dolay, bizim Bilimimiz

bir otorite felsefesi olarak dnlebilir [350]. nk iir sanatnn

yeni ilkelerinin sonular olarak burada aklanan mitolojinin ilkelerinden dolay, fabllarn, Greklerin en eski insanlarnn greneklerinindoru ve gvenilir tarihleri olduu burada gsterilmektedir. Tanrlarhakkmdaki mitler, her eyden nce, insan rkna gerekli ve faydalolan btn kuramlarn tanrsal varlklar olduunu dnen en kabagentil insanl oluturan insanlarn iinde bulunduu zamann hikyeleri idi. Bu iir sanatnn yazarlar da phesiz tanrlar hakkmdaki

efsanelerle gentil uluslar kuran ve hepsi de dinsel airler olan ilk insanlard. Burada, bu yeni eletirel sanatn ilkelerine dayanarak, gentildnyann ilk insanlarnn ihtiya duyduu insani fayda ve gereksinimlerin belirli frsatlarnn ne olduu zerine dndmzde grrz ki, onlar, kendilerinin yaptklar ve inandklar korku dolu dinlerle, ilkin bir ka tanr ve sonra dier baka tanrlar hayal etmilerdir. Doal olarak, bu ilk insanlarn zihinlerinde biimlenmi olan

tanrlarn doal teogonisi veya oluumu bize tanrlarn iirsel tarihle


27/515

28 Eserin Ana Fikri

rinin rasyonel bir kronolojisini verir. [kinci olarak] kahramansal

mitler, btn uluslarn barbarlk srelerinde yaygn olduu grlenkahramanlar ve onlarn kahramanlk detleri zerine anlatlan gerekhikyeler idi. yle ki, Homerin iki iiri, hl barbar olan Greklerarasnda genderin doal kanunlarn kefetmede iki byk hazinekaynadr. Grek tarihinin babas olarak adlandrlan Herodot zamanna kadar barbarlk srecinin, Grekler arasnda devam ettii bueserde belirlenmitir. Herodotun kitaplar efsanelerle doludur ve

onun tarz Homerin tarzna ok benzer. Bu tarz, Herodottan sonragelen btn tarihiler tarafndan kullanlan bir zelliktir. Onlar, iirsel ve gnlk (vulgar) dil arasnda bulunan ortalama bir ifade tarznkullanmlardr. Fakat Thuckydides, eski Yunanistann ilk titiz veciddi tarihisi olarak, tarih hesabnn banda, babasnn zamanndan

beriye doru aklama yapar ve bylece Thuckydides bir ocuk ikenyal bir adam olan Herodotun zamanna kadar geri gider. Grekler,

dier insanlarn lk a hakknda hibir ey sylemedikleri iin (onlar Romallardan ayr olan insanlar olarak Greklerin arasndan bizekadar gelmilerdir) kendi lk alar hakknda olduka cahildiler[101] Bu lk alar, resmin arka planndaki derin glgelerdir. Metafizikten Homer zerine yansyan lah inayetin nnn aydnlndaderin glgelerin arasndan km ve imdiye kadar yalnz etkilerle bilinmi olan uluslarn bu dnyasnn ilkelerini temsil eden btn hiye

roglifler resmin n plannda grlmektedir.8. Hiyeroglifler arasnda en gze arpan sunaktr. nk, birazyukarda ksaca belirttiimiz [2] ve daha ayrntl bir ekilde gstereceimiz gibi [9] btn insanlar arasnda toplumsal (sivil) dnyadinle balamtr.

9. Sunak stnde solda grdmz ilk nesne, bir asdr {litu-us). Khinler, bununla gkyzne bakarak kehanetleri almlar vealmetleri gzlemlemilerdir. brani olmayan uluslar (gentiller) arasnda ilk tanrsal kurumlar, kaynaklarn bu kehanetlerden almtr.braniler, Tanrmn sonsuzluun bir noktasnda btn zamanlargzlemleyen sonsuz bir Zihin olduunu dndler. Bundan dolayTanr, ya kendisi ya da zihinler olan melekler ile ya da Tanrnnzihinlerine konutuu peygamberler ile Kendi Halk* iin hazrladeyi nceden haber verir. Gentiller ise birtakm duyusal iaretler do

*braniler kastedilmektedir (.n).


28/515


laysyla insanlar iin hazrladklar ey hakknda uyarda bulunan

tanrlarn bedenleri olduunu hayal ettiler. Gerek Tanrnn inayetsfatna atfen, braniler arasnda, doru ve geree uygun olarak,gentiller arasnda da hayal olmak zere, btn insanlk, Latinlerindivinari olarak ifade ettikleri ortak bir fikir ile Tanrmn tabiatna,gelecei nceden haber verdii iin, ilh ismini verdiler [342]; fakatyukarda sz geenlerle birlikte, bizim Bilimimiz tarafndan gsterilen ve btn dier esas farkllklarn da kaynandaki temel farkllk, branilerin doal hukuku ve brani olmayan ilk ailelerin (gentes)doal hukuku arasndaki farkllktr. Romal hukuk bilginleri, kinciyi, yani genderin doal hukukunu, bizzat, insani detlerle birlikte,lah inayet tarafndan takdir edilmi olarak tanmladlar. Bylece,yukarda ad geen as, evrensel tufan ile balam olan gentil evrensel tarihin balangcn da temsil eden hem filolojik hem de fizikseldelil olarak gsterilir [369], ki yzyllk bir aradan sonra (efsanevitarihin bal olduu gibi) gk, yer zerinde hkm srmtr ve in

sanla birok byk nimetler sunmutur. Doulular, Msrllar,Grekler, Latinler ve dier gentil uluslar arasnda fikirlerin birliiyleJove (ba tanr) gibi tanrlar olan birok din ortaya kmtr. nk, tufandan sonraki srecin sonunda gk grlemi ve imek akm, bu olaydan dolay, her ulus kehanette bulunmaya balamtr.Jovelarn ok oluu -bunlarn en eskisi Msrllara nderlik edenAmmondur- imdiye kadar filologlar iin bir mucize olmutur [47],

Ayn delil, ibranilerin dininin, ilk ailelerin (gentes) kurulduu dinlerden ve bu nedenle, Hristiyan dininin gereinden daha eski olduunu ispatlar.

10. Sunak zerinde asnn (lituus) yannda su ve ate grlmektedir. Su, bir kavanozun iindedir. nk ilahliin bir grnts olarak gentiller arasnda kurbanlar ortaya kmt ve ondan da,Latinlerinprocurare auspicia,yani, kehanetleri iyi anlamak iin kur

ban sunmak -yle ki, Joveun tanrsal uyar ve emirlerine tam olarakitaat edilsin- dedikleri mterek detleri ortaya kmtr. Bunlar,gentiller arasndaki lah kuramlardr. Daha sonraki insani kuramlarn tm bu lah kuramlardan gelir [332 vd].

11. Bunlarn [insani kuramlarn] ilki, sunak zerinde atele tututurulmu ve kavanoza doru eilen meale ile sembolize edilenevlilikti. nk, evlilik, btn devlet adamlarnn kabul ettii zere,

ailenin tohumluu olduu gibi, aile de ulusun tohumluudur. Buna


29/515

30 Eserin Ana Fikri

iaret etmek iin meale, bir insani kurumun hiyeroglifi olmasnaramen, lah trenlerin hiyeroglifi olan su ve ate ile beraber sunakzerinde yer alr. Tpk, eski Romallarn dnleri kutsamalar gibi:aqua e t igni. nk, lah t ile bu iki ortak ey (yani, ate ve ondan da nce, hayat iin elzem olan su), insann toplum iinde yaamasna nderlik etmitir.

12. ikinci insani kurum, defin veya l gmmedir. Gerekte,Latincedeki humanitas ilkin ve tam olarak humanddan, yani, lgmmekten gelir. Bu kurum, ormann iinde bir tarafta yer alan birl kl vazosu ile sembolize edilir. Bu vazo, defin trenlerinin, insanlarn yazn taze meyve km da mee palamudu yedikleri bir zamana kadar geri gittiine iaret eder. inde l kl bulunan vazo,D.M. olarak iaretlenmitir. Bu lnn iyi ruhlarna demektir. Buvecize, daha sonra Platon tarafndan doruluu ispatlanm olan btn insanln ortak bir kabuln temsil eder: O da udur: nsan

ruhlar bedenleriyle birlikte lmezler, nk ruhlar lmszdr.13. l kllerinin bulunduu vazo, gentiller arasnda ehirlerin,

halklarn ve son olarak da uluslarn ayrmn gsteren arazilerin b-lmlenmesinin kkenine de iaret eder. nk, nce Hamn, sonraYafesin ve son olarak da Samm rklar, babalar Nuhun reddettikleri din (o zamanki doal durumda, onlar, aileler toplumunda evliliklerle koruyabilmi olan din) olmakszn, rkek ve utanga kadn

lar takip ettikleri iin ve byk eski ormanda dolu olan vahi hayvanlardan katklar iin byk yeryz ormannda babo dolaarak birbirlerinden ayrlmlardr. ayr ve su ararlarken daha da dalmlar ve btn bunlarn sonucunda saylar azalm, uzun bir dnem sonunda hepsi vahilerin durumuna dmlerdir. Sonra, lahinayet tarafndan takdir edilen bir vesileyle (bizim Bilimimizin inceledii ve kefettii vesileler) dehet dolu bir korkuyla, zellikle Ura

ns ve Joveun yapt sanlan sarsnt ve hareket ile onlardan bazlarsonunda dolamay brakmlar ve belli yerlerde saklanmlardr.Orada, belli kadnlarla din ve namuslu cinsel birlikler kurmular ve

belli ocuklar dnyaya getirmilerdir. Bylece, aileler kurulmutur.Uzun sre ayn yerde kaldklar ve llerini defnettikleri iin topranilk hkimiyet blgelerini kurmaya ve topraklar blmeye balamlardr. Bu hkimiyet blgelerinin efendileri, devler (giants) olarak ad

landrlmaya balanmtr. Giants, gmlm olanlarn torunlar anlamnda yerin oullar!demek olan eski bir Greke kelimedir. Bun


30/515


dan dolay, onlar, tam olarak, insancl bir ekilde, ilahilik korkusunun domasna yol am olan insani kuramlarn ilk durumundaki

-soyluluu tasvir ederek kendilerinin soylu olduunu dnmlerdir.lahilik korkusuyla meydana getirilen insanca bir oluumdan baka

bir ey olmayan bu tarzdan dolay insan nesli, ismini almtr. Buekilde biimlenerek birka aileye blnen evler, bu nesil nedeniyleilk gender olarak adlandrlr. Genderin doal kanununun asl konusu ok erken zamanlarda balad iin bu eserde de doktrin orada

balar [341 vd]. Bu, bizim Bilimimizin de altnda incelenmesi gereken nc temel yndr. imdi, ortada, devlerin gereinden fazlauzun boylu olduunu gstermek iin tarih otoriteden ayr olarak,hem fiziksel hem de ahlki nedenler vardr. Bu nedenler, dnyann

balangcndan beri uygun bir boya sahip olan ve btn insanlnprensi olan Ademin ve dnyann yaratcs olan gerek Tanrya inanan ibranilerin durumundan elde edilen nedenler deildir. Bylece,lah inayetin ilk ilkesinden ve ikinci olarak kutsal evlenme merasi

minin ilkesinden sonra defin trenleri kurumunda balangcn bulanruhun lmszlne dair evrensel inan, ilkenin ncsdr.Bu Bilim, inceledii saysz eitlilikte ve farkllktaki kuramlarn tamamyla ilgili kaynak tartmalarna dayanarak ilkeleri ortaya koyar[332 vd],

14. Resimde, vazonun bulunduu ormandan ne km, ilkgenderin babalarnn, tarihin ilk gl adamlar olduuna iaret eden

bir saban durur. Yukarda sz edildii gibi, ilk gentil uluslarn kurucular Herkllerdir ([Serviusun Vergildeki notuna gre], Varro,tam krk tane Herkl saymt ve Msrllar, kendi Herkllerinin onlarn en eskisi olduunu iddia etmilerdi). Bu Herkller, dnyann ilktopraklarn da ele geirdiler ve onlar ekime hazrladlar. Bylece,gentil uluslarn ilk babalar:

(1) Joveun (Latince ismi Ious (kanun) olan eski iouskelimesin

den gelir, daha sonra ksalarak iuda dnr. yle ki, btn insanlar arasnda adalet doal bir biimde dindarlkla birlikte retilir)lah yorumlar olduuna inandklar kehanetleri mahede etmeninszde dindarl iindeydiler.

(2) Kehanetleri elde etmek veya aka anlamak ve bylece, Joveun emirleri dorultusunda, hayatta stesinden gelmek zorunda olduklar ey hakknda, iyi tler almak iin kurban sunmakta n-

grllerdi.


31/515

32 Eserin Ana Fikri

(3) Evlenme kuramlarnda lmlydlar.(4) aret edildii gibi gl insanlard da [516],

Bundan dolay, filozoflarn kk bir grubunun btm (esoteric)bilgeliinin, kanun koyucularn sradan bilgelii ile elbirlii edebilmesi iin ahlk felsefesine yeni ilkeler verilmitir. Bu ilkelerle baklacak olursa, btn deerlerin dindarlkta ve dinde kkleri vardr. Dindarlk ve din ile deerler eylem iinde etkili klnmtr ve bu nedenle,insanlar, kendilerine Tanr ne dilerse o iyidir diye telkinde bulunurlar[502 vd]. Ekonomik doktrine de yeni ilkeler verilmitir. Bylece,oullarn, babalarnn gc altnda olduklar srece, aile devletindeolduklar dnlmelidir. Sonu olarak, onlarla ilgili btn bu incelemelerde, dindarlk ve dinden baka bir yol biimlenmemitir veonaylanmamtr [520 vd]. Onlar, ynetimleri (commonwealth) vekanunlar anlama yeteneine sahip olmadklar iin, doal olarak

babalarnn dinini izlemeye, ailelerinin kendileri iin koruduklar ba

ba topraklarn savunmaya ve dinlerinin ve baba topraklarnn korunmas iin dzenlenen kanunlara itaate ynelecek ekilde, Tanrnncanl suretleri olarak babalarna kar sayg ve korku duymaktaydlar(nk, lah inayet, bu ebedi t ile insani kurumlarn yle dzenlemitir: Bu aileler, ilkin, dinler araclyla kurulmu ve ailelerinstnde, uluslar, kanunlar vastasyla ortaya kmtr [25]).

15. Srlm topraklarn gentillerin ilk sunaklar olduunu an

lamamz salamak iin ve kahramanlarn kendi topluluklar (socii)zerinde doal bir stnlkleri olduuna inandklarn gstermekiin saban belli bir heybetle sunaa kar sapna dayanr [Bizim ksaca grdmz gibi kahramanlarn topluluklar, sunan temelininyannda ban eerek yol gsteren dmen ile sembolize edilir]. Gsterilecei gibi kahramanlar, bu tabiat stnl zerine, kanunu, bilimi, buradan da kendi ellerinde tuttuklar lah kuramlarn (keha

netler vs.) ynetimini bir temele oturtmulardr.16. Resimde, saban yalnzca saban demiri noktasn gsterir vesaban kulan saklar. Demir kullanlmaya balanmadan nce sabandemiri, topra yarabilen ve dnebilen bkl biimdeki ok sert biraa parasndan yaplm olmaldr. Latinler, saban kulana urbsderler. Eski urbum, bklm, eik kelimesi buradan gelir. Sabankula, ormanlarn din ve kutsal terrnden uzun bir sre boyunca

geri durmu ve saklanm olan ailelerin bir sonucu olarak ortayakan ekilmi tarlalar zerine kurulmu ilk ehirlere iaret ettii iin


32/515


gizlenmitir. Bu ekilmi araziler, btn eski gentil uluslar arasnda

kuruludur ve hepsi iin ortak olan bir fikirden dolay, Latin halktarafndan, aalarla evrili yanm topraklar mnsnda lucidenmitir [564] (Nerede olurlarsa olsunlar zaferlerini genileten Tan-rnn insanlarnn aalar yakmas Mzler (Moses) tarafndan knanmtr [481]). Bu, lah inayetin ddr. yle ki, o zamanakadar insanlk durumuna ulam olanlar, yeniden eyalarn ve kadnlarn fena karkl iinde kalm olan babo kimselerle kar

masnlar.17. Sunan sol tarafnda deniz yoluyla halkn g etme kaynansembolize eden* bir dmen grlebilir. Bu dmen sunan ayanadoru eik grntsyle, daha sonra bu glerin otoriteleri olanlarnatalarn sembolize eder. Bu atalar, hibir ilahlii tanmayan ilk dinsizlerdi. Onlar, ok ktydler. nk, onlar arasnda ilikiler, evlilik yoluyla belirlenmemiti. Olanlar, sk sk anneleriyle, babalar dakzlaryla yatarlard ve son olarak eylerin bu kt karklnn ortasnda, toplum yaantsn anlayamadklar iin, hepsi vahiler gibi yalnzdlar. Bundan dolay, zayf, sefil ve mutsuzdular. nk onlar,hayatlarn gven altna almak iin gerekli olan her eye muhtatlar.Bu nedenle, vahi karkln ortaya kard anlamazlklardankaarak ve gveni arayarak dindarln, iffetin, temizliin hatt gcn bulunduu ekilmi topraklara gitmilerdir. Yani, o zamanki ailelerin oluturduu toplumun topraklarna gitmilerdir. Batanbaa

gentillerin eski dnyas olan bu topraklardan dolay, ehirlerin ara,sunaklar olarak adlandrld grlecektir [775], nk bu topraklar, gentil uluslarn ilk sunaklar olmu olmaldr ve onlarn zerindeyanan ilk ate, aalarla kapl orman aarak buralar ekime hazrhle getirmeye hizmet etmitir. lk su, devaml olan kaynak suyudur.Bu kaynak suyu, su ararken vahi bir serserilik iinde daha uzun sre dolamadan, uzun bir sre ayn yerde kalmay salamak ve serse

rilii brakarak insanl kurmaya doru yol almak iin gerekliydi. Busunaklar, dnyann ilk sunaklar olmas dolaysyla (Livy, genel olarak vetus urbes condentium consilium, yani ehirlerin kurucularnneski bir d olarak tanmlar; bize sylendii gibi smak, Romu-lusun Romay kurduu Lucudta [ak alan 16] olutumlmutur). lkehirlerin hemen hemen hepsi sunaklar olarak adlandrlmtr. Bukk kefe bir byk keif ilve edelim. Grekler arasnda ilk Trakya

ve skitya (ilk kuzey), ilk Asya ve ilk Hindistan (ilk dou), ilk Mori-


33/515

3 4 Eserin Ana Fikri

tenya veya Libya (ilk gney) ve ilk Avrupa veya ilk Hesperia (ilk Ba

t), btn bunlarn etraf ilk Okyanus adyla ilkin Yunanistanda domutur ve sonra kendi dnyalarnn dna giden Grekler, benzetmeyoluyla bu isimleri drt taraflarna ve okyanusun etrafna dorugeniletmilerdir. Bu keiflerin ilk corafyaya yeni ilkeler verdiiniiddia ediyoruz. ayet, ideal sonsuz bir tarih okumamz gerekiyorsa,

bunlar kronoloji iin belirtilen yeni ilkeler olarak gereklidir [7], nk, kronoloji ve corafya tarihin iki gzdr [732-769].

18. Dinsiz, gebe ve zayf insanlar, bu sunaklara, daha glolanlardan hayatlarn korumak ve barnak aramak iin geldiler vedindar-gller, onlar arasnda iddet gsterenleri ldrdler ve zayf koruma altna aldlar. Zayf olanlarn, yaamaktan baka bir maksatlar yoktu. Onlar, famuliolarak kabul edildiler ve onlara hayatlarn devam ettirme vastalar saland. Aile (family), kendi ismini esasolarak, bu famulidcn ald. Famulinm durumu, kabaca, daha sonra

savata esir alman klelerin durumuna yaklar. Buradan, tpk birgvdeden kan birka dal gibi u kkenler ortaya kt: (1) Barnaklarn kkeni [17], (2) Daha sonra ehirleri meydana getirecek olanailelerin kkeni [25], (3) nsanlarn adaletsizlik ve iddet olmadan,emniyet iinde yaayabilecei ehirlerin kurulmasnn kkeni. (4)Yetkili blgelerde uygulanan yarglama yetkisinin kkeni. (5) Prenslerin ve devletlerin en parlak deerleri olan adaletin, gcn ve lice

napln uygulanmasyla gelen imparatorluklarn yaylmasnn kkeni. (6) Aile hanedan armalarnn kkeni. Bunlar, ilk ekim alanlariin ayrld grlen arazilere ait armalarn kkenidir [484 vd], (7)Famulhin bu ad almasnn kkeni; ve insan rkna hizmet vermedesonsuz biimde isel olan zaferin kkeni. (8) Ahlki deerlerin uygulanmasyla doal olarak ortaya kan gerek soyluluun kkeni. (9)Tehlikede olanlara yardm etmek ve kibirli olann kibrini krmak olangerek kahramanln kkeni (kahramanlkta Roma halk yeryzn-deki dier btn insanlar artt ve bylece dnyann efendisi oldu)[553], Son olarak, (10) Sava ve barn kkeni. Sava, balangcn,dnyada, g deerini iinde barndran kendini korumadan almtr.Btn bu kkenlere bakarak, herhangi biri, ynetimler hakkndasonsuz bir plan izebilir. Bunun yan sra devletler, iddet ve hile ileelde edilmesine ramen, yaayabilmek iin kendilerini ayakta tutmakzorundadrlar. Dier yandan, bu erdemli kkenler yoluyla elde edil

mi olan devletler, daha sonra iddet ve hile ile ykma gider. Yne


34/515


timler hakkmdaki bu plan, uluslarn bu dnyasnn sonsuz iki ilkesizerine kurulur, yani, onu oluturan insanlarn zihni ve bedeni. nk insan, bu iki ksmdan oluur. Bunlardan zihin soyludur ve bunedenle emredicidir. Beden ise basit ve hizmet edicidir. Fakat insanitabiatn bozulmas nedeniyle, insanlarn genel karakteri, felsefeninyardm olmakszn (az da olsa yardm edebilir), her ferdin zihniemretsin ve kendi bedenine hizmet etmesin grne bizi ulatra-

maz. Bu nedenle, lhi inayet, sonsuz emirle insan kuramlarna unuemretmitir: Ynetimlerde, zihinlerini kullananlar emretsinler, bedenlerini kullananlar boyun esinler.

19. Sunan ayandaki dmen, ban eer. nk, bu famuli,insanlar tanrsz iken, lah kuramlarda hibir paylama yoktu vesonu olarak, soylularla, insani kurumlar arasnda bile hibir ortaklkyoktu. Btn bunlarn stnde, onlar, Latinlerin connubium dediiresm evlenmeleri kutsama hakkndan yoksunlard. Trenin en ciddiksm, kehanetleri almakt. nk soylular, kendilerinin tanrsal, fa-muJAer'm ise, kt iftlemelerden domu olduklar iin vahi birkkene sahip olduklarm dnyorlard. Daha soylu bir tabiata sahip olma ayrmyla balantl olarak, ayn derecede, Msrllar, Grek-ler ve Latinler arasnda da, Eski Roma tarihinde, yeterince ak olandan daha da fazla, doal bir kahramanl buluyoruz [917],

20. Son olarak dmen, sunan nndeki sabandan biraz tede

dir ve saban, bulunduu yerden dmeni tehdit ederek ona dmancatavr alm gibi grnr. nk, hibir paya sahip olmayan famulAer,grdmz gibi, soylularn ellerinde bulunan topraklarn mlkiyetiiinde, daima kendi efendilerine hizmet etmek mecburiyetinde olmaktan bkmlardr. En sonunda, uzun sre sonra, onlar, topraklarda haklar olduunu iddia etmiler ve iddialarn glendirmek iinisyan etmilerdir. Topraklarn paylalmas ile ilgili mcadelede kah

ramanlara kar ayaklanmlardr. reneceimiz gibi bu, dahasonraki Roma tarihinde okuduklarmzdan ok daha eski ve ok daha farkldr [583], syan eden ve kahramanlar tarafndan yenilgiyeuratlan famuli kuaklarnn liderleri (Peter van der Kuhnun Derepblica hebraeorumdaki gzlemlerine gre, Msrl klelerin (seri)sk sk kendi papazlar tarafndan yenilgiye uratlmalar gibi), taraftarlar ve elemanlaryla birlikte zulmden kamak, kurtulu ve emni

yet bulmak iin kendilerini denizin tehlikelerine brakmlar ve Alideniz kylar boyunca igal edilmemi topraklar aratrmak iin batya


35/515


doru gitmilerdir. O zamanlar, oradaki sahillerde henz yerleimyoktu. Bu, Doudan (en ok Fenike) ve Msrdan balayp, ayn nedenlerle, daha sonra Greklerin durumunda olduu gibi, henz dinyoluyla insanilememi insanlarn gnn kaynadr. Deniz yoluylayer bulamayan insanlarn tufan byle deildir. Ayrca, kolonilerkurma yoluyla uzak kazanlar elde etme istei bu ekilde domutur.nk, biz batya doru genileyen bir Dou, Msr veya Grek im

paratorluu okumadk. Ayrca ticaret gibi bir nedenleri de yoktur.nk, bat sahilleri henz iskan edilmemiti. Ancak, daha ok kah-ramansal kanun, yalnzca baz ar bir gereklilik altnda doal olarakmeydana gelen bir ey olan kendi topraklarn terk eden bu uluslardaki insanlarn bu kuaklar iin bunu gerekli klmtr. Kah-ramansal denizar kolonileri denilen bu insan rk, tpk, uzun birzaman nce karann geri kalan yerlerine yaylanlar gibi vahice ve

amaszca gezintiler yaparak deniz yoluyla dnyamzn geri kalanyerlerine yaylmtr [299 vd, 560, 736].21. Sabann nnde, biraz daha tede eski Latin alfabesiyle yazl

m bir tablet vardr (Tacitusun naklettii gibi, eski Grek harflerinebenzer) ve Latin alfabesinin altnda, bize kadar ulam olan en sonalfabe vardr. Bu tablet, halk (vulgar) dillerinin ve harflerinin kkenini temsil eder. Bu dillerin ve harflerin, uluslarn kurulmasndan

uzun bir zaman sonra meydana geldii grlmtr ve harfler, dillerden ok daha uzun bir zaman srecinde bulunmutur [428 vd,928-36], Buna iaret etmek iin, tablet, mimar tarzlar arasnda olduka ge bir tarihe rastlayan korint tarz bir stun paras zerindedurur.

22. Her biri, ilkin, byk yeryz ormanna dalm olan uluslarn kurucularnn bulunduu ve sonunda ans eseri bir araya geldikleri ve vahi gezgincilie son verdikleri kendi topranda biimlenenyerli dillerin kkenine iaret etmek iin tablet, sabann yannda yeralr ve dmenden uzaktr [13], Bu yerli dillerle Doulu veya Msrlveya Grek dilleri, yukarda sz edilen Alideniz ve Okyanus kylarnainsanlarn yapt gler sebebiyle uzunca bir zamandan sonra karmlardr [20], Buradan, biz etimolojinin yeni ilkelerine ulaabiliriz ve bu eserde bol bol rneklerle akladmz gibi bu ilkelerle yerlikelimelerin kkeni, tartmasz yabanc kkene sahip olanlardan

ayrlr. nemli fark udur: Doal (yerli) kelimelerin bilimi, fikirlerindoal sras iinde kelimelerle iaret edilen kuramlarn tarihleridir.


36/515


lkin aalar, sonra ekilmi alanlar ve kulbeler, yakn kk evler ve

kyler, buradan ehirler ve son olarak da akademiler ve felsefeciler.Bu sra, ilk kkenden kan tm ilerlemenin dzenidir. Dier yandan, yabanc kelime bilimi bir dilin bir bakasndan ald szcklerinhikyeleridir.

23. Resimde tablet, yalnzca alfabenin ilk harflerini gsterir veHomer heykelinin karsnda durur. nk harflerin hepsi, Grekgeleneinin bize syledii gibi, Grek harfleri ayn zamanda icat edil

memitir. En azndan, onlarn hepsi Homerin yaad zamanda icatedilmi olamaz. nk, hepimizin bildii gibi Homer, iirlerini yazarak brakmad [66], Doal dillerin kkeni hakkmdaki zel bilgidaha sonra verilecektir [428 vd].

24. Son olarak, resimdeki en aydnlk dzlemde, en yakn insanikurumlan temsil eden hiyeroglifler yer almaktadr. Yetenekli sanatgnlnce bir dzenlemeyle, Romal denek demetlerini (fasces*),

denek demetine dayanan bir klc ve bir para kesesini, bir teraziyive Merkrn ylanl assn sergilemitir [435 vd],

25. Bu sembollerin ilki, denek demetleridir. nk, babalarnglerinin birlemesiyle ilk sivil imparatorluklar ortaya kmtr.Gentiller arasnda, bu babalar, khinlikle ilgilenen lah yn olduukabul edilen bilgelerdi, kehanetleri almaya veya onlarn anlamlarndan emin olmaya kendini adam din adamlarydlar ve kesinlikle ke

hanetlerde gsterildii gibi, inandklar eyin tanrnn istei olduunusyleyerek emreden monarklard. Sonu olarak onlar, hi kimseyedeil, sadece Tanrya kar sorumluydular. Denek demeti (fasces)ilahlii ifade eder. Dnyann ilk hkmdarlk aslarnm bunlar olduunu grebiliriz [617], Bu babalar, topraklarn paylalmasyla ilgilikargaalkta, yukarda sz ettiimiz gibi, [20] kendilerine kar ayaklanan famulAerin kuaklarna direnmek iin, doal olarak, belli birliklerin balarndan oluan egemen senatonun ilk birlikleri altnda

birletiler ve kendilerini kapadlar (veya birok aile krallarndan bylesenatolar yaptlar) [584]. Bunlar, kahramansal ehirlerin ilk krallarolmulardr. Eski tarihin bize ok belirsiz de olsa anlatt gibi, insanlarn ilk dnyasnda krallar, tabiat tarafndan yaratld. Bizim incelememiz de bu tarz kefetti. imdi, bu egemen senatolar, ayaklanan famulikuaklarn honut etmek iin ve onlar itaat ettirmek iin

* Fasces. Romal denek demetleri, ortasnda bir balta bulunur (.n).


37/515


onlara bir toprak paylatrma kanunu verdi. Bu kanun, dnyada do

mu olan ilk sivil kanun olarak grlmtr ve doal olarak, ehirlerin ilk halklar bu kanun ile boyun edirilen bu famulAerden ibaretti. Soylularn, pleplere verdikleri ey, tarlalarn doal mlkiyetiydi.Kahramansal dnem ehirlerinin tek vatandalar olan soylulara kalan sivil mlkiyet idi. Buradan da halkn ilk sivil veya egemen glerinden oluan birliin yksek mlkiyeti [veya derebeylik mlkiyeti]ortaya kt [266], Mlkiyetin bu tr, ynetimlerin doumunda

biimlenmitir ve birbirinden ayrlmtr. Bu ynetimlerin btn uluslar arasnda, eitli ekillerde ifade edilen bir fikirle, Herklc ynetimler veya halk meclisinde silahl insanlarn olduu Curetdefm ynetimleri olarak adlandrld grlmtr. [592 vd]. Bu, Roma hukuku yorumcularnn Roma vatandalarna zg olarak dndkleri, eski Roma zamannda deil de daha sonraki zamanlarda, aka

btn kahramansal genslerin doal hukuku olduu anlalan nl iusOuiritiundun kkenini aydnlatr [595], Bundan sonra, ortak birkaynaktan kan eitli akmlar, saysz kkenler ileri srdler.

(1). Yalnzca oullarn deil, famulAerin de oluturduu ailelerden meydana gelen ehirlerin kkeni. Bylece, onlarn iki toplulukzerinde tabiat tarafndan kurulmu olduu grlecektir. Biri emreden soylular topluluu, dieri boyun een halk topluluu. Bu iki ksm, tam bir siyasetten veya sivil hkmetlerin kanunundan olumutur. nk bu veya baka bir trn ilk ehirlerinin yalnzca olan

larn ailelerinden ortaya kmad gsterilmitir [553 vd],(2). Aile devletinde zel baba hkmdar imparatorluklarnn bir

liinden domu olan kamusal imparatorluklarn kkeni [585],(3). Btn ynetimlerin silahlarn gcyle meydana getirildii,

sonra kanunlarla oluturulduu sava ve barn kkeni. Bu iki tabiattan dolay insani kurumlar onlarn sonsuz zelliklerinden elde edilir. Bu savalar, insanlar, bar iinde emin olarak yaayabilsinler diye

yaplr.(4). FleAn kkeni. Krsal blgelere ait liefmbir eidiyle halk ta

bakas, soylulara tbi oldu ve baka bir soylu eidiyle veya askerfe file kendi aileleri iinde egemen olan soylular, kahramanlar zamanndaki dzenin egemenliinden daha byk bir egemenlie tbi oldular[599 vd]. Barbarlar zamannn krallklarnn daima feodal bir temeliolduunu gryoruz. Bu durum, Varronun yazd ilk barbarlk za

manlarnda bize daha kark grnen en son barbarlk zamanlarnda


38/515


ortaya kan Avrupann modern krallklar tarihine k tutar. [1057vd] [6]. nk, bu ilk araziler, halka, soylular tarafndan Herklnaar vergisi denilen (eski Yunanllar, Grekler arasnda) [541] veyacensus (onu Servius Tulliusun Romallar iin kurduunu gryoruz) veya hara olarak adlandrlan bir deme ykmll altndaverilmitir. Dahas, plepler, eski Roma tarihinde aka grldgibi, hayatlar pahasna, savata soylulara hizmet etmeye mecburedilmitir.

(5). Halk ynetimlerin temel kurumu olarak kalan cencusnn

kkeni burada grlmektedir. Roma kuramlarndaki btn bu aratrmalar hakkmdaki en byk zorluk, sreci takip etme zorluudur.Dolaysyla, halkn censusu, eski aristokratik ynetimlerin temel kurumu olarak grlecek olan Servius Tulliusun cencusnnan karlmtr. Bu ikisi arasndaki balant, herkesi, halk zgrlnn temelkurumu olarak censusu, Servius Tulliusun emrettiini zannetmeyanlna drmtr [107, 111,619 vd],

26. Ayn balangtan gelen baka bir ey de iaret ettiimiz gibiticaretin kkenidir. (6) Ticaretin kkeni, ehirlerin ortaya kmasyla, tammazlarla balar (606). Ticaret terimi, kahramanlarn fa-nulryi, kendilerine hizmet etmeye mecbur ederek, yukarda ad geen kanun altnda famuliyeverdikleri tarlalar zerinde, dnyadaki ilkmerces veyademelerden elde edilmitir.

(7). Kamu hzinesinin kkeni [603], Bunun kalntlar ortak var

la dayal ynetimlerin douundan bu yana vardr. Savalarda kamu savaan pleplere para salamak zoruda iken, kamu hzinesi, kolayca anlalabilecei gibi aerara (para mnsnda aes aeristen) olarak adlandrlmtr.

(8) Hayati ihtiyalar iin ilkin kahramanlara hizmet eden kyllerden sonra yukarda sz edilen gerek ve kiisel zorunluluklar altnda, kendileri iin tarlalar eken derebeyine bal vassallerden olu

tuu grlen kolonilerin kkeni. Bunlara biz, yukarda sz edilendeniz ar kolonilerden ayrmak iin kahramanlar zamanndaki iblge kolonileri diyeceiz [20],

(9). Son olarak, sivil kanunda pleplerin hibir paynn olmad,douu itibariyle, en sert aristokratik biime sahip ynetimlerin kkenleri. Bu balamda, Roma ynetiminin, soylular ok kt ynetenve neredeyse senatoyu ortadan kaldran Tarquinius Superbusun ti-ranl altndaki bir aristokratik krallk olduu grlr. Lucretia ken-


39/515

40 Eserin Ana Fikri

diini baklad zaman, Junius Brutus plepleri, [Tarquine kar]ayaklandrma frsatn yakalad, Roma onlarn tiranlmdan kurtulduktan sonra, senatoyu yeniden kurdu ve ynetimi, ilk ilkeleri bakmndan yeniden dzenledi. Bir kraln hayat boyunca srdrdkrallk yerine iki yllk konsller tayin ederek, halkn deil de dahaziyade soylularn zgrln yeniden salad [664]. Bu durumPubliyan Kanununa kadar srmtr. Bu kanun, anayasada Romaynetiminin halk (popular) olduunu aklamas nedeniyle halk

lakapl diktatr Publilius Philonun adndan gelir. Gerekte, bu kanun, soylularn, pleplerin borlar dolaysyla onlar zerindeki zelhapsetme hakkndan plepleri tamamen kurtaran Petelyan Kanunu ilesresini doldurdu. Roma tarihiyle ilgili iki byk nokta ieren bu ikikanun, ne devlet adamlar, ne hukukular ne de Roma hukukunun

bilgin yorumcular tarafndan ayrntlaryla incelenmitir [104, 15].nk onlar, On ki Levha Kanunlarnn Romada halka ait zgr

l kurmak iin, zgr Atinallardan alnd hikyesiyle yanltlmtr. Oysa bu iki kanun, Romallarn kendilerinin doal detleri yoluyla kendi lkelerinde bu kanunlar kurmu olduunu aklar (Bufabl birka yl nce baslm olan Evrensel idamnm lkelerindeaklanmt [Op. 2564, 80]). Bu nedenle, bir lkenin kanunlar kendi anayasasna gre yorumlanmaldr. Roma hkmetinin bu ilkeleriRoma hukuk sistemi iin yeni ilkeler ierir.

27. Denek demetine yaslanan kl, kahramanlar zamanndakikanunun, adli kanunlarn henz var olmad veya henz tannmad kendi blgelerinde, yalnzca gc ve silahlar koruyabilen dinetbi bir g kanunu olduuna iaret eder. Bu kanun, silahlar hakknhakemi yapan kahramanlk deerine bir rnek olarak, Homerin-Greklere, bununla ilgili olarak ark syledii kahraman Achillesin

bir kanunuydu [923]. Ge barbar zamanlarda aka kutsanan d

ellolarn kkeni burada grlmektedir [959 vd]. Bylece, glnnadli hukuka bavurarak, saldrlarn ve incitmelerin cn alacak ekilde henz ehlilemedii ilk barbar zamanlarda nasl dellolar son

barbar zamanlarda kesin olarak kutsanmsa, ayn ekilde, onlarn ilkbarbar zamanlarnda uyguland grlmtr. Onlarn uyguladklardellolar, baz lah hkmlere bavurmaktan ibaretti [955 vd], onlartank olarak Tanry ardlar ve Tanrnn saldryla ilgili karar ver

mesini saladlar ve hatt kt davranlan taraf, delloda yenildiinde, onun sulu olduu kabul edilmesi gereken mcadelenin sonucu


40/515


na gre verilen karar da saygyla karladlar. Bu lah inayetin yce

dyd. Kanunlarn henz anlalamad kaba ve barbar zamanlarda, hakllk, Tanrnm ltf veya ltfunun esirgemesiyle llrd.yle ki bu zel savalar, insan rknn neslinin tkenmesine sonverecek olan [daha byk] savalarn tohumlarnn ekilmesini nledi.Bu doal barbar duygu, yalnzca u kavramda temellenebilir: nsanlar, tam bir sknt ve kt bir gelime grdkleri zaman, buna rzagstermeleri gerektii dncesi doutan olan lah inayet kavra

mndan dolaydr. nk, btn bu nedenlerle dellonun lah bir temizleme olduu dnld ve barbar zamanlarda dellonun gerekliolduu inanc kanunla kurulan hukuk ve ceza mahkemelerinin gnmzn insanl iindeki yasaklamalar kadar salamd. Bu dellolarda ve zel savalarda, sonucu Tanrnm belirledii dnldiin, herhangi birine deil de yalnzca Tanrya boyun een sivil gler araclyla mcadeleyi devam ettiren halk savalarnn kkeni bulunur. yle ki, insan rk sivil devletlerin gvenilirlii zerinde dura

bilsin. Bu sylendii gibi savan deil, d adaletin ilkesidir [350,964],

28. Denek demetine yaslanan para kesesi, ticaretin para yoluylayaplmasnn sivil imparatorluklarn kurulmasndan daha sonra baladn gsterir. yle ki, biz Homerin iki iirinden her birinde demaden paradan sz edildiini grmyoruz. Bu ayn hiyeroglif, ailenin hanedan armalaryla ayn olan bu maden parann kkenine ia

ret eder. Sonraki (silahlarla elde edilen ilk arazilerle kurduumuzbalant bakmndan yukarda szn ettiimiz gibi) bir bakasndandaha ziyade bir aileye bal soyluluun iaret edilmi haklar ve balklar olarak kefedilmitir. Halk simgelerinin kkeni veya sonraasker disiplinin sessiz dili olarak kullanlan asker bayraklar olarakykseltilen halk bayraklar da oradan gelir. Son olarak, btn insanlar arasnda onlar, damgalarn maden paralara verdiler [487]. Bu

radan, nmizmatie ve dolaysyla da armaclk bilimine yeni ilkelerverilmitir. Bunlar, Yeni Bilimm ilk basmnda tamamladmz konudan biridir [Op. 3.329; 33,35].

29. Para kesesine yakn terazi, kahramanlar zamanna ait hkmetler olan aristokratik hkmetlerden sonra, yaps bakmndan,ilkin halk olan insani ynetimlerin geldiine iaret eder. Halk, sonunda aklsal tabiatn (o, gerek insani tabiattr), btn insanlarda

eit olduunu anlamaya balad. Bu doal eitlikten dolay (ideal


41/515

42 Eserin Ana Fikri

sonsuz tarihte kavranm ve Roma tarihinde tam olarak karlalm

olmas vesilesiyle) insanlar, halk ynetimlerde, kahramanlar yavayava sivil eitlie doru ynlendirdiler. Bu sivil eitlik, Grelderin,halkn ynettii lkelerde, her eyin ounlua veya dengeye dayandrlmas sebebiyle terazi ile temsil edilir. Ancak, son olarak zgrinsanlar, glln hizipleri yznden sivil eitlikte kendilerini kanunlar yoluyla temellendiremedikleri gibi sivil savalarla da harapedildikleri iin doal olarak hemen hemen kral himyesinde bir ka

nuna veya daha ziyade halklarn insanilemi doal detlerine boyuneerek insani ynetimlerin farkl bir eidi olan monariler altndahimye aradlar [927, 994 vd; 1007 vd]. (Kral himyesindeki budoal kanun halk devletlerde gittike bozulan btn zamanlardaortaktr ama Augustusun kiiliinde, Roma monarisini merulatran Roma halk tarafndan emredici klnd sylenen sivil kralckanun, fabllam olarak Evrensel Kanunun ilkeleriadl eserimizde

de grlr. Bunun hakkmdaki ispatmz ve On ki Levha Kanunlarnn AtinalIlardan geldiini syleyen hikyenin efsanevi oluuhakkmdaki ispatmz, bu eseri bouna yazmadmza inanmamzsalayan iki pasajdr [Op. 2.169 vd; 564-80]. Her ikisi de insaniolan ama ikisinin de yaps gerei, yalnzca soylularn egemen olduuve geri kalann boyun edii aristokratik devlete zg olan gnmzinsanclnda ynetimlerin sz edilen bu iki biimi srayla dei

mektedir. Bu zamana kadar kalm olan soylularn ynetimleri azsaydadr: Almanyada Nrenberg, Dalmayada Ragusa, talyadaVenedik, Cenova ve Lucca [1018, 1094], Bunlar, uluslarn doalgelenekleri vastasyla, lah inayetin dnyaya geldii ve bu doaldzende birinin dierini izledii devlet tipidir. Bu yle karmolarak insani inayetle ortaya kan baka tip ynetimler, uluslarntabiat bakmndan temellendirilmediinden Tacitus (o, burada iaretettiimiz daha sonra tamamen inceleyeceimiz sebeplerin sonularngrmtr) bu ynetimlerle ilgili olarak vgye deer olmadklarnve ans eseri ortaya ksalar bile, srekli olamayacaklarn sylemitir [A. 4.33; 1004], Bu keif ile, imdiye kadar hayal edilenlerdenfarkl olmakla kalmayp onlara zt da olan siyasi kurama yeni ilkelerverilmitir.

30. Hiyerogliflerin sonuncusu olan ylanl as (caduceus), gcndoal kanununun en yksek noktasna geldii zaman Kahramansaladaki ilk insanlarn birbirlerini srekli dman olarak grdkle


42/515


rini, yama ve korsanln devaml olduunu, bir sava planna gerek

olmakszn onlar arasnda savan devaml olduunu bize anlatr[636-41] (Gerekte ilk barbar zamanlarda kahramanlarn, haydutlarolarak erefli bir adla adlandrldklar gibi geri dnm barbar zamanlarda da glln, korsanlk olarak adlandrlmas hoa giden

bir eydi [1053]). insani hkmetler kurulduunda, ister halk ynetimine isterse monariye dayal olsun insani penslerin kanunuyla sava uyarlar yapmak iin haberciler gnderilmitir ve bar abalary

la dmanlk sreleri sona ermeye balamtr. lah inayetin bykd dolaysyla barbarlk, dnyada yeni iken ve kk salmaya ihtiya hissettiinde, barbarlk sreleri iinde bulunan uluslar, kendisnrlar iinde kalm olduklar son iddetli ve vahi savata birbirlerinin kkn kazmak iin birbirleriyle karlamlardr. Fakat buuluslar, bydkten sonra birbirleriyle iyi ilikiler kurdular ve bylece birbirlerinin geleneklerine sayg gstermeye baladlar. Dolay

syla, zafer kanunlaryla fethedilmi yerlerdeki hayatlar kurtarmak,fetihi insanlar iin kolay oldu.31. lah inayetin nda uluslarn ortak tabiatn inceleyen bu

Yeni Bilim ve metafizik, gentil uluslar arasnda lah ve insani kuramlarn kkenlerini kefeder. Bylece dnya uluslarnn iindengetii sreci bize kadar ulatran Msrllarn yapt a blmlemesinin iinden geerek eit bir ekilde ve deimeden devameden genderin doal hukukunun bir sistemini kurar [52], Bu sre yledir: (1) Tanrlar adr. Bu ada gentiller kendilerinin lah ynetimler altnda yaadna inandlar ve her ey onlara profan(kutsal olmayan) tarihteki en eski kurumlar olan khinler tarafndanemredilirdi. (2) Kahramanlar a. Bu ada kahramanlar, kendilerini pleplerin stnde tuttuklar belli bir tabiat stnlnden dolay,aristokratik ynetimlerde, her yerde egemen oldular. (3) Btn insanlarn kendilerini insani tabiatta eit olarak grd nsanlar a.

Bu ada insanlar, halkn ynettii ilk ynetimleri ve sonra monarileri kurdular. Bunlarn her ikisi de insani hkmetlerin biimleridir[29, 916 vd, 925 vd],

32. Bu tr tabiat ve tr ynetim ile uyum iinde bu Biliminkelime hzinesini de meydana getiren dilin eidi konuuldu. (1)Gentil insanlarn yeni yeni insancla ulat zaman olan aileler zamannda konuulan dil. Bu dil, onlarn aklamak istedikleri fikirlerle

doal balants olan iaretler ve fiziksel objelerin sessiz diliydi. [401,


43/515

44 Eserin Ana Fikri

431, 43 7]. (2) Kahramanlar zamanna ait bu zamann dilinin bykksmn oluturan kahramansal iaretler veya benzerlikler, mukayeseler, grntler, mecazlar ve doal betimlemeler yoluyla konuma. Budil, kahramanlarn egemen olduu zamanda konuulmutu [438,456 vd] (3). nsanlar tarafndan zerinde fikir birlii edilen kelimeleri kullanan egemen lordlarn dili olan insani dil. Bu dil, halk ynetimlere ve monariyle ynetilen devletlere uygundu. Bir dil vastasyla insanlar kanunlarn mnsn sabitleyehildiler. Bu kanunlarla,kleler kadar soylular da baland [439 vd]. Dolaysyla btn uluslar arasnda kanunlar sradan halkn diline indirgendiinde, kanunlarn bilimi soylularn kontrolnden kt [953]. imdiye kadar, btn uluslar arasnda, aralarnda papazlar da olan soylular, kutsal birey olarak avamdam gizli bir dil iinde kanunlar korumulard. Bu,halkn zgrl ortaya kana kadar Romal asilzdeler arasndakanunlarn gizlilii bakmndan doal bir durumdu [999 vd],

O hlde, Msrllarn sahip kt tam olarak hem say hem de artardalk bakmndan kendilerinden nce srp giden aa uygunolarak dnyada evvelce konuulmu olan bu dil de ayndr [437vd], (1) Hiyeroglif, kutsal veya gizli dil. Sessiz hareketler yoluyla yaplan tapnmann tartmadan daha nemli olduu dilin, dine zgkullanmlarna uygun hle getirilmesi (2) Kahramanlar zamanna aitdil. Grm olduumuz gibi, benzerlik yoluyla kurulan sembolik dil.

(3) Gnlk hayatta sradan kullanmda hizmet veren mektup tarzndaki veya sradan halk dili. Hiyeroglif yaz, Msrllar arasnda okuzun yaamasna ramen, Msrllar, dier yabanc uluslara dieruluslardan daha uzun bir zaman boyunca yakn olduklarndan (aynnedenle, hiyeroglif, hl inliler arasnda yaamaktadr [50]) dilin

bu tipi, Kaideliler, Iskitler, Msrllar ve Germenler arasnda ve dier btn gentil uluslar arasnda kurulmutur. Bu nedenle, Msr

llarn, dnyann lk ama kendilerini koyma hayalini tayan kibirleriyle ilgili bir delilimiz bulunmaktadr.

33. Burada, yalnzca dillerin deil, filolojinin, imdiye kadar bulmaktan mitsiz olduu harflerin de balanglarn aydnlattk [428-472]. Burada imdiye kadar savunulmu olan ar ve acayip fikirlerden rnekler de vereceiz [430], Bu sonucun talihsiz nedeni olarakuluslar arasnda ilkin dillerin, sonra da harflerin meydana geldiine

filologlarn inanm olduunu gzlemliyoruz. Oysa (bu ciltte tamolarak ispat edilecek olan eye burada ksaca deinirsek), harfler ve


44/515


diller ikiz olarak domutur. Ve aamann iinden geerek sratle

ilerlemitir. Bu balanglar, evvelce Latin dilinin sebepleri iinde tamolarak sergilenmitir. Yeni Bilimm ilk basmnda grld gibi (3.Pasajn 2. Ksm) [Op. 3.368, 73; 28, 35, 63], Ey okuyucu, bu se

bepler dnda akl yrterek, eski Roma tarihinde, ynetiminde vehukukunda birok keif yapldn bu ciltte bin kez grebilirsin. Burnekten dolay, oryantal dil bilginleri, Grek dili bilginleri ve moderndiller arasnda zellikle de anadil olan Germence dil bilginleri, bek

lentilerimizin tesinde lk alarn keiflerini yapma imknn bulacaklardr [153],34. lk gentil insanlarn, tabiatlar gerei iirsel karakterde konu

an airler [216] olduu olgusunda yatan dillerin ve harflerin kkenlerinin ilkelerini bulduk. Bu Bilimin temel anahtar olan bu keif, bizehemen hemen btn literatr hayatmzn srarl bir aratrmasnaml olmutur. nk, medenilemi tabiatlarmzla biz [modernler]

bu ilk insanlarn iirsel tabiatn hi tahayyl edemeyeceimiz gibi butabiat ok glkle anlayabiliriz. Bizim szn ettiimiz iirsel karakterler, trlerin hepsini veya her bir cinse bal olan tikellerin tmn indirgedikleri hayal rn cinslerdi (ounluu, ilk insanlarnhayal gleri tarafndan yaratlan canl maddelerin, tanrlarn veyakahramanlarn imgeleriydi) [412-427], Bunlar tam olarak, insani zamanlarn efsaneleri gibi, ge zaman komedilerinin karakterleri gibi,ahlk felsefesiyle anlamn bulan aklsal (intelligible) cinslerdir. Bun

dan dolay, komik iirler, komedilerin ahslar olan hayal rncinsleri oluturur (nk, bunlar eitli insan tiplerinin en iyi ekildeideallemi olanlarndan baka bir ey deildir) [808], Bu tanrsal vekahramansal karakterler, o zamanlarn Yunanistan halknn gerekfabllar veya mitleridir ve bunlarn simgelerinin, analojik deil, esesli(univocal), felsefi deil tarihsel anlamlar ierdii bulunmutur [210,403].

Bu cins (aslnda fabllar denilen ey [219, 825]), en zayf muhakeme gcne sahip insanlarda olduu gibi en kuvvetli hayal gleri tarafndan oluturulduu iin, biz onlarda gerek iirsel cmleleri kefederiz. Bu iirsel cmleler, byk tutkularla kaplanm hisler olmaldr ve bu yzden incelik dolu ve merak uyandrc olmaldr. imdi,

btn iirsel ifade tarznn kaynaklar ikidir: 1. O dilin yetersizlii. 2.Aklama ve anlalma ihtiyac. Kahramansal sylevler, dorudan

doruya tanrlara tapnlan zamanlarda kullanlan, belirtilmesi iste


45/515

46 Eserin Ana Fikri

nen fikirlerle doal balants olan hareketlerin ve nesnelerin sessizdilini izlemitir. Son olarak, insani kuramlarn zorunlu doal aknda Asyallar, Suriyeliler, Fenikeliler, Msrllar, Grekler ve Latinlerarasnda kahramansal msralarla balayan dil, iki heceli vezinlere(iambics) geti ve son olarak dzyaz olarak kuruldu [232 vd, 463].Bu, eski airler tarihine kesinlik kazandrr [464 vd] ve zellikle,iftiler blgesi Silezyada olmak zere Germen dilinde, doal olaraknazm trnde yazan pek oklar vard [471] ve spanyol, Fransz vetalyan dillerinde ilk yazarlar da nazm tarznda yazdlar [438].

35. Gelimi eitli dilleri uygun biimde yorumladmz bu dilden Zihinsel Szlk oluturulmutur [145] ve gereken her yerdeondan faydalanmaktayz. Yeni Bilimm ilk basmnda [Op. 3.387 vd]onun ayrntl bir rneini verdik. Orada bu fikir yle ifade edilmiti: Dillerin biimlenmeye balad, babalarn snrsz mlkiyetesahip olduu aileler devletinde ve ilk kahramansal ehir devletlerinde,

biz, [terimlerin] uygun anlamlarn hem yaayan hem de l dillerebakarak on be farkl dilde bulduk. Bu dillerde bu terimler bazenterimin bir zelliinden bazen de farkl baka bir zelliinden dolayfarkl adlandrlmtr (kitabn bu basmnda memnuniyet duyduumuz nc pasajdr) [28, 33]. Btn uluslarn tarihleriyle zamandadnen ideal sonsuz tarih ile konuulan dilleri renmek iin vegenenn doal hukukunda ve buradan her dikkatli zel hukuk il

minde tartlan eyi salama balamak bakmndan otoriteleri gsteren byle bir szlk (lexicon) gereklidir.

36. Bu dil ile beraber -uluslar, kendi aklar iinde giderkenbirbirini takip eden sivil tabiatlarn tipiyle uyumlu olarak hkmet biimini nceleyen aa uygun olarak ilerlemilerdir- biz

burada, ayn dzeyde her bir zamana uygun olarak ayn srada gidenbir hukuk ilmi olduunu da grdk [915-941].

37. Hukuk ilminin tipinden birincisi, tanrlarn gentillere emrettikleri srete hkm sren mistik teoloji idi [938]. Bu srecin

bilge insanlar, gentil insancl kurduklar sylenen dinsel airlerdi.Bu dinsel airler, btn uluslar arasnda, cevaplarn msra hlindeveren khinlerin gizemlerini yorumladlar [464]. Bylece, bu halkhikmetinin gizemlerinin fabllarda sakl olduunu gryoruz. Bu balamda, u nedenleri aratryoruz: Neden filozoflar eskilerin hikmeti

ni yeniden geri kazanma istei duymulardr? Neden felsefede dahayce eyleri tefekkr etmek iin fabllar harekete geirme vesilelerini


46/515


47/515


48/515

(fasces), ilk kahramansal ynetimlere, mlkiyet ayrmna (doal,

sivil, yksek), ilk sivil imparatorluklara, ilk tarmsal kanunlar zerinde anlaan dzensiz birliklere iaret eder. Dolaysyla bu ilk ehirler, pleplerin krsal lieR zerine kurulmutur, srasyla, onlar kahramanlarn soylu HeRninalt fieffydi ve kahramanlar da bizzat kendileri

bamsz olmalarna ramen kahramansal dzenin daha yksek egemen gcnn tebaasydlar.

Denek demetlerine yaslanan kl, yama ve korsanlkla bala

yarak, bu ehirler tarafndan srdrlen halk savalarna iaret eder(Dellolar veya korsan savalar, aileler devleti iinde ok daha erken

balam olmaldr [959 vd]). Para kesesi\soyluluun nianlarna veya madalyalara aktarlan ailenin hanedan armasna iaret eder. lkin,halklarn bayraklar, daha sonra asker bayraklar ve en sonunda da

para vastasyla tanabilir eyalarn ticaretinin genilemesini temsileden maden paralar olmulardr (Tanmazlarn ticareti, retimde

veya ite de doal cretlerle nce Tanrsal zamanlarda lkelerin orada domay temele ald tarlalarn bllmesi ile ilgili kanunlarla

balamt). zellikle terazi, szel kanunlar olan eitlik kanunlarnaiaret eder. Son olarak, ylanl as,resm olarak ilan edilen ve barlason bulan halk savalarna iaret eder. Bu ikinci grubun btn hiyeroglifleri, Varro tarafndan efsanevi zaman olarak adlandrlan, Msrn kahramansal ama ismini veren kahramansal zaman tarlalarla

ilgili anlamazlklarla balad iin, yanl dinlerin yava yava kaybolduu zamanlarn sivil kurumlarn gstermesi nedeniyle sunaktanuzaktr. Alfabenin bulunduu tablet, lah ve insani sembollerin arasna konulmutur. nk, harflerle birlikte felsefeler balanglarn

bulmutur ve yanl dinler kaybolmaya balamtr. Bu gerekliintersine bizim Hristiyan dinimiz, gerekten Platoncu ve Peripatetikiokullarn en yce felsefeleri araclyla insancl bir ekilde tasdik

edilmitir.41. Bu eserin btn fikri aadaki gibi zetlenebilir. Resminarka planndaki karanlk, Kronolojik Tabloda ve ona ait notlarda ilerisrlen belirsiz, ekilsiz, mulak olan bu Bilimin materyalidir. Metafiziin gsn aydnlatan lah inayetin n, bu Bilimin Temel eler olarak adlandrd Aksiyomlar, Tanmlar ve Postulalar temsileder. Bu Temel elerden de lkeler karlr. Bu lkeler zerindeYeni Bilim ve Yeni Bilimin ortaya konmasn salayan Yntem temellenir. Btn bunlar, Birinci Kitabn konusudur. Metafiziin gsn



49/515

50 Eserin Ana Fikri

den Homerin heykeline yansyan n, kinci Kitaptaki iirsel Hikmete verilen en uygun ktr ve onunla gerek Homer, nc Kitapta aklanr. Gerek Homerin Kefi ile uluslarn bu dnyasnyapan btn kurumlar gerek Homerin nda ne kan hiyerogliflerdeki dzene gre uluslarn kkenlerinden balayp ilerleyerekaa karlr. Drdnc Kitapta mtalaa edilen Uluslarn Dngs

budur. Sonunda Homerin heykelinin ayaklarna vard iin, onlar,

ayn srada bir Yeniden Dngye (Recourse) de balar [393], Bunuda beinci ve son kitapta inceledik.

42. Son olarak, eserin ana fikrini en ksa ekilde zetleyen ve zihinlere nakeden bu resim, gentillerin insani zihinlerinin yerden geykseldii dzendeki dnyay temsil eder. Zeminde grnen btn hiyeroglifler, insanlarn her eyden nce kendisine bavurduklaruluslarn dnyasna dellet eder. Ortadaki kre, fizikilerin daha

sonra kefettii tabiat dnyasn temsil eder. Yukardaki hiyeroglifler,son olarak metafizikilerin, temaa ettikleri zihinler dnyasna veTanrmn dnyasna iaret eder.


50/515

BRNC KTAP

LKELERN KURULMASI[I. 1; I. 4-6]


51/515

IbraiCT

(U)

Kaideliler

(III)

killer

(IV)

Fenikeliler

(V )

Msrllar

(VI)Grek ler Romal la r

Dnya

Yl

Roma

Yl

Evrensel

Tufan1656

Zerdt veya

Kaidelilerin

krall (VII)

1756

N en r ud

veya dillerin

karkl (IX )

Devlerin kadisidcn

tredii Iapeius

(VIIl)Bulardan biri olan

Promcihcus Gnetenatei alar (X).

1856

M srdaki

HanedanlarDeucai ion (XI)

brahimin

ars

U ke re kutsal

Hernesi

b y p ve ya

Msrllarn

tanrlar a (XII)

AlU a ya d a G rcklcri

Tanrlar a (XIII)

H cl la . Deucal ion 'u

olu, Promcthcusun

lorunu, Iapetusun byk

t o ru n u , b u o p l

vastasyla Yunanistanda

lehe yaylr.

2082

Msrl Cccrops,

Attica ya on iki koloni

getir ir . Thcscus dala

sonra bunlardan

Atinallan oluturur

(XV) .

Fenikeli Cadtnus

Boeo t ia 'da Theb ehr in i

kurar ve Y unan istana

avami (vulga r) harfleri

getir ir (XVI).

2448

Tanr

Musaya

yazl

kanunlar

verir.

Satrn veya

Latinlcrin

Tannlar a

(XVII )

2491

kere kulsa!

Hcm cs ' in genci

veya Msrllann

Kalran alar

a (XVIII)

Msrl Danaus,

Inaclidsi Argos

kra l l ndan sra (XIX)Frigyal Pelops

Peloponezde hkm

s u r a

2553

Yunanistana

Kahramanlar a n

geliren H eraklitlcr.

Yunanistan 'n dna

yayldlar

Aborjinlcr 2682

N in us

Asurlular

ynelir

2737

TyTeli Dido

Kariacay

kumaya g ider

(XXI)

Tyre gemicilik

ve koloniler

iin kutsal bir

ehir olur

Girit K ral Minos. gentil

uluslarn ilk kanun

koyucusu ve Egenin ilk

korsan

2752

Orpheus ve onun la

ba lay an te ol oj ik a ir la

a (XXII)

Yunanistan, Hcrkiil le

Kahram anlar a nm

Doruuna u lar (XX II I)

Arkadyal la r

Sacuniates,

avami (vulgar)

harflerle

tarillcri yazar

(XXIV)

Jason. Pontusla deniz

savana bir ba lang

verir.

Tlcseus Atinay bulur ve

orada A reopagusu kurar.

L a t i u m 'd a

Evander ile

Her kl ya da

talyan

Kahramanlar

a g '

2800

T ruva Sava (X X V ) 2820

Kahram anlan gez i le r i

zellikle Ulyssesin ve

A e n a s n g c z i l a i

A lba k rall 2830

Sau l 'un

hkmranl 2909

Scsosu is T bebde

h k m s r a

(XXVI)

Asyadak i Sic i lya 'dak i ve

talya'daki Grek

k o l o n i l a i ( X X V I I)

2949

Lycurgus

Lacedacmonyal la ra

kanunlan ver i r

3 1 2 0

lk o larak Her kul

ta rafndan dzen lenen v e

sonra ertelenen

Olimpiyat oyun lan

siphilus tarafndanyen iden dzen la d i

(XXVII I )

3223


52/515

giam battista vico-yeni bilim

Documents