giÁo Án ngỮ vĂn lỚp 10i.vietnamdoc.net/data/file/2016/01/18/giao-an-bai-chi... · web...

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10

CHÍ KHÍ ANH HÙNG

(Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)

I. Mức độ cần đạt

- Hiểu được ước mơ công lí của Nguyễn Du qua chí khí lẫm liệt của Từ Hải.

- Thấy được những đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả nhân vật của tác giả.

II. Trọng tâm kiến thức kĩ năng

1. Kiến thức

- Ước mơ công lí của Nguyễn Du được gửi gắm qua hình tượng Từ Hải, một con

người có phẩm chất và chí khí phi thường.

- Sáng tạo đặc sắc trong việc xây dựng hình tượng anh hùng Từ Hải.

2. Kĩ năng

- Củng cố kĩ năng đọc – hiểu một đoạn thơ trữ tình.

- Biết cảm thụ và phân tích những câu thơ hay.

3. Nhận thức

- Hiểu và trân trọng những giá trị, ý nghĩa của những tác phẩm nghệ thuật.

III. Phương pháp và phương tiện dạy học

1. Phương pháp

- Đọc, thảo luận nhóm, thuyết trình, phát vấn, phân tích, tích hợp.

2. Phương tiện


- SGK, SGV, sách thiết kế bài giảng, hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng

môn Ngữ văn 10.

IV. Nội dung và tiến trình lên lớp

1. Ổn định lớp (1 phút)

2. Kiểm tra bài cũ: không kiểm tra bài cũ.

3. Giới thiệu bài mới (1 phút)

Trong đời Kiều có nhiều cuộc chia tay, chia tay đột ngột với Kim Trọng khi mối

tình đầu chớm hé; chia tay Thúc Sinh trong tâm trạng cô đơn, đầy dự cảm không

lành. Trong đoạn trích này tác giả tái hiện cảnh Kiều chia tay Từ Hải để chàng ra

đi thực hiện nghiệp lớn. Nhưng tại sao ta lại đặt tên cho đoạn trích này là “Chí khí

anh hùng” mà không phải “Từ Hải chia tay Thuý Kiều”? Đó là vì đoạn trích này

không tập trung khắc hoạ cảnh chia tay mà muốn khắc hoạ Từ Hải ở vẻ đẹp, tầm

vóc và quyết tâm đạt đến khát vọng.

4. Dạy bài mới

Thời

gianNội dung lưu bảng Hoạt động của GV

Hoạt

động của

HS

I. Tìm hiểu chung

1. Vị trí đoạn trích

Từ câu 2213 đến

2230.

2. Nội dung

SGK tr.112

- Gọi HS đọc phần tiểu dẫn

Cho biết vị trí của đoạn trích?

- Từ câu 2213 đến 2230.

Nội dung chính của đoạn trích này

là gì?

- GV: Nếu Từ Hải của Thanh Tâm

- HS đọc

- HS trả

lời

- HS trả

lời


II. Đọc – hiểu văn

bản

Tài Nhân trong Kim Vân Kiều

truyện là một nho sinh thi hỏng, một

nhà buôn, nhà sư, một tướng cướp

thô bạo thì Từ Hải của Nguyễn Du

là một bậc trượng phu anh hùng tái

thế, một tráng sĩ anh hùng tung

hoành thiên hạ, vừa có chí khí phi

thường vừa có tâm hồn khoáng đạt.

Phần chí khí anh hùng lí tưởng ấy

thể hiện trong buổi chia tay với

Thuý Kiều để chàng ra đi vì nghiệp

lớn. Đây là đoạn trích kể về sự kiện

đó của Từ Hải chúng ta sẽ cùng

phân tích.

“Chí khí anh hùng” nghĩa là gì?

Trong các tác phẩm văn chương em

đã học thì tác phẩm nào thể hiện

“Chí khí anh hùng”?

- “Chí”: mục đích cao cần hướng

tới.

“Khí”: nghị lực để đạt tới mục đích.

“Chí khí anh hùng” là: lí tưởng,

mục đích cao và nghị lực lớn của

người anh hùng.

- HS trả

lời


1. Đọc

2. Tìm hiểu đoạn

trích

a) Khát vọng lên

đường của Từ Hải

(bốn câu đầu)

- Thời điểm chia tay:

“Nửa năm hương lửa

đương nồng”: hai

người đang có cuộc

sống hạnh phúc.

Gọi HS đọc diễn cảm đoạn trích

- Cần đọc với giọng chậm rãi, hào

hùng thể hiện giọng điệu khâm phục

ngợi ca.

Từ Hải đã chia tay Kiều trong hoàn

cảnh nào?

- Gợi ý: Thời điểm Từ Hải chia tay

Thúy Kiều cũng là lúc cuộc sống

lứa đôi đang bắt đầu và vô cùng

hạnh phúc. Đó là cuộc chia tay của

trai anh hùng – gái thuyền quyên.

Họ nhận ra nhau ngay buổi đầu gặp

gỡ “Cười rằng tri kỉ trước sau mấy

người”. Thế nhưng không bằng lòng

với cuộc sống êm đềm mà khao

khát giấc mộng anh hùng nên Từ

Hải quyết lòng ra đi…..

- GV: Trong KVKT không có cảnh

- HS đọc

- HS trả

lời


- Hình ảnh Từ Hải:

+ Trượng phu: Chỉ

người đàn ông có chí

khí, bậc anh hùng.

Thái độ trân trọng

kính phục của

Nguyễn Du đối với

Từ Hải

+ Thoắt: Dứt khoát,

mau lẹ, kiên quyết.

+ Động lòng bốn

phương: cụm từ ước

lệ, mang tính vũ trụ

chỉ chí khí anh

hùng tung hoành

thiên hạ.

+ Trông vời trời bể

mênh mang: cảm

tiễn biệt, Thanh Tâm Tài Nhân

không nói Từ Hải ra đi như thế nào,

không nói Kiều ở nhà mong nhớ ra

sao. Như vậy, đoạn trích này do

Nguyễn Du sáng tạo.

Trong 4 câu thơ đầu, tính cách và

chí khí anh hùng của Từ Hải được

thể hiện qua những từ ngữ nào?

- Gợi ý:

+ Trượng phu: Chỉ người đàn ông

có chí khí, bậc anh hùng.

Thái độ trân trọng kính phục của

Nguyễn Du đối với Từ Hải

+ Thoắt: Dứt khoát, mau lẹ, kiên

quyết.

+ Động lòng bốn phương: cụm từ

ước lệ chỉ chí khí anh hùng tung

hoành thiên hạ.

- Lòng bốn phương là nói đến chí

tang bồng, chí làm trai của nam tử

thời xưa: “Làm trai cho đáng nên

trai. Xuống Đông Đông tĩnh, lên

Đoài Đoài Yên”

- Nguyễn Công Trứ cũng từng nói

- HS trả

lời


hứng vũ trụ nhìn

xa trông rộng, cái

nhìn ẩn chứa sự sáng

suốt và suy nghĩ phi

thường.

+ Thanh gươm yên

ngựa Lên đường

thẳng rong: tư thế

hiên ngang, sẵn sàng

lên đường (một mình

– một ngựa)

→ Sử dụng những

hình ảnh mang cảm

hứng vũ trụ, ước lệ,

tượng trưng quen

thuộc của văn học

trung đại khi miêu tả

người anh hùng.

“Chí làm trai Nam Bắc Đông Tây

cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể”.

Vốn là bậc anh hùng tái thế “đội trời

đạp đất” Từ Hải làm sao có thể say

sưa với hạnh phúc lứa đôi khi chí

lớn chưa thành. Nên chàng quyết

lòng ra đi, dứt khoát và mau lẹ…

+ Thanh gựơm yên ngựa Lên đường

thẳng rong: tư thế sẵn sàng lên

đường (một mình – một ngựa)

Qua đó, em có nhận xét gì về nhân

vật Từ Hải?

- Gợi ý: Từ Hải là con người của sự

nghiệp lớn, khí phách người anh

hùng đã thôi thúc chàng lên đường,

chàng là người yêu tự do không

chấp nhận sự gó bó trong khuôn

khổ.

- GV: Người xưa thường nói:

Anh hùng không qua ải mỹ nhân,

nhưng Từ Hải đã gác lại hạnh phúc

riêng tư đó để quyết chí lên


- Từ Hải không phải

là con người của

những đam mê thông

thường mà con người

của sự nghiệp anh

hùng.

đường.Từ Hải không phải là một

con người có những đam mê thông

thường mà là con người của sự

nghiệp anh hùng.

Hoài Thanh nhận xét: Từ Hải

“không phải là người một nhà, một

họ, một xóm, một làng, mà là người

của trời đất, của bốn phương”

- GV: Trước đó Kiều đã trải qua hai

cuộc chia tay, và Kiều chia tay Kim

Trọng:

“ Dùng dằng chưa nỡ rời tay.

Vầng đông, trông đã đứng ngay nóc

nhà.

Ngại ngùng một bước, một xa.

Một lời trân trọng châu sa mấy

hàng.

Buộc yên, quảy gánh vội vàng.

Mối sầu sẻ nửa, bước đường chia

hai.

Buồn trong phong cảnh quê người.

Đầu cành quyên nhặt, cuối trời

nhạn thưa.

- HS trả

lời


b) Lí tưởng anh hùng

của Từ Hải

* Lời của Thúy Kiều:

- Xưng hô: Chàng –

thiếp: tình cảm vợ

chồng mặn nồng, tha

thiết.

- Phận gái chữ tòng:

bổn phận của người

Não người cử gió tuần mưa.

Một ngày nặng gánh tương tư một

ngày”.

Kiều chia tay Thúc Sinh:

“Người lên ngựa, kẻ chia bào.

Rừng phong thu đã nhuốm màu

quan san.

Dặm hồng bụi phấn chinh an.

Trông người đã khuất mấy ngàn

dâu xanh.

Người về chiếc bóng năm canh.

Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi.

Vầng trăng ai xẻ làm đôi.

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm

đường”.

Và giờ đây là cuộc chia tay với Từ

Hải. Vậy trước quyết định ra đi của

Từ Hải, Kiều có thái độ như thế

nào? Thái độ đó thể hiện qua những

chi tiết nào?

- Gợi ý:

+ Xưng hô: Chàng – thiếp: tình

cảm vợ chồng mặn nồng, tha thiết.


vợ phải theo chồng.

- Một lòng xin đi:

quyết tâm theo Từ

Hải dù có gian nan

vất vả.

→ Muốn ra đi để tiếp

sức, chia sẻ, gánh vác

công việc với chồng.

* Lời của Từ Hải

+ Phận gái chữ tòng: bổn phận của

người vợ phải theo chồng.

→ Tam tòng: là ba điều người phụ

nữ phải theo, gồm: tại gia tòng phụ,

xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử

+ Tại gia tòng phụ: người phụ nữ

khi còn ở nhà phải theo cha

+ Xuất giá tòng phu: lúc lấy chồng

phải theo chồng

+ Phu tử tòng tử: nếu chồng qua đời

phải theo con

- Một lòng xin đi: quyết tâm theo

Từ Hải dù có gian nan vất vả.

Qua những lời nói đó, em thấy Kiều

là một người vợ như thế nào?

- Gợi ý: Thúy Kiều không chỉ ý

thức được bổn phận của người vợ,

thể hiện tình yêu với chồng mà còn

hiểu, khâm phục và kính trọng Từ

Hải. Nàng xứng đáng là tri kỉ của

bậc anh hùng.

Trước thái độ của Thúy Kiều thì Từ

Hải trả lời như thế nào?

- HS trả

lời


Từ rằng: “Tâm phúc

tương tri”

Sao chưa thoát khỏi

nữ nhi thường tình?

- “Tâm phúc tương

tri”: hai người đã

hiểu biết lòng dạ

nhau, tức là đã hiểu

nhau sâu sắc

- Sao chưa thoát khỏi

nữ nhi thường tình?

+ Từ chối mong

muốn của Kiều.

+ Trách Kiều là

người tri kỉ mà không

hiểu mình, khuyên

Kiều vượt lên tình

cảm thông thường để

sánh với anh hùng.

Tính cách anh

hùng của Từ Hải.

- Gợi ý:

Từ rằng: “Tâm phúc tương tri”

Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường

tình?

Trong lời đáp của mình Từ Hải đã

từ chối mong muốn của Kiều và

khẳng định tình cảm chân thành đối

với Kiều, coi nàng là người tri ân,

tri kỉ vì trong cuộc hội ngộ ở lầu

xanh chính Kiều đã nhìn ra Từ Hải

bằng con mắt tinh đời của mình:

“Khen cho con mắt tinh đời

Anh hùng đoán giữa trần ai mới

già”.

Từ Hải khuyên Kiều nên vượt lên

thói tầm thường nhi nữ. Lời trách

khéo của Từ với Kiều đồng thời

cũng là lời khẳng định và nâng vị

thế của nàng (một “kĩ nữ lầu xanh”)

lên ngang tầm với mình (một vị anh

hùng). Đằng sau lời trách ấy là ý chí

dứt khoát, kiên quyết, không bị níu

kéo bởi thê nhi của Từ.

- HS trả

lời

- HS trả

lời


* Lời hứa:

“Bao giờ mười vạn

tinh binh,

Tiếng chiêng dậy đất

bóng tinh rợp đường

Hình ảnh ước lệ,

mang tính vũ trụ.

“Làm cho rỡ mặt phi

thường,

Bấy giờ ta sẽ rước

nàng nghi gia.”

- Rõ mặt phi

thường: tạo nên sự

nghiệp xuất chúng,

phi thường→ niềm

tin sắt đá vào bản

thân, sự nghiệp của

Sau khi từ chối lời đề nghị của Thúy

Kiều, Từ Hải đã hứa gì với nàng?

- Gợi ý: Từ Hải hứa khi tạo nên sự

nghiệp sẽ trở về đón Kiều.

- GV bình: Nguyễn Du đã sử dụng

một loạt các từ ngữ, hình ảnh thuộc

phạm trù không gian như “mười vạn

tinh binh” với bóng cờ, tiếng chiêng

gợi nên khát vọng lớn lao, tầm vóc

vũ trụ của người anh hùng TH. Khát

vọng “làm cho rõ mặt phi thường”

chính là khát vọng xây dựng một sự

nghiệp, công danh lừng lẫy, xuất

chúng, hơn người. Thành công ấy sẽ

là sính lễ để TH rước người tri kỉ.

“ Nghi gia” là nghi thức đón người

con gái về làm vợ, làm dâu, một

nghi thức có nhiều bước chu đáo và

trang trọng. Thế là so với lần chuộc

Kiều ra khỏi lầu xanh trước đây thì

lời hứa thực hiện những nghi thức

trang trọng này chính là món quà và

là hành động rửa sạch vết nhơ của


mình.

- Rước nàng nghi

gia: hứa trở về đón

Kiều

→ Người anh hùng

có chí khí, sự thống

đời kĩ nữ cho Kiều.

Qua lời hứa ấy em có nhận xét gì về

nhân vật Từ Hải?

- Gợi ý: Người anh hùng có chí khí,

sự thống nhất giữa khát vọng phi

thường và tình cảm sâu nặng với

người tri kỉ.

Ngoài lời hứa, Từ Hải còn nói gì

với Kiều trong bốn câu thơ kế?

- Gợi ý: Từ Hải nói buổi đầu lập

nghiệp còn nhiều khó khăn, vất vả

nếu Kiều đi theo chỉ thêm bận lòng

và hẹn một năm sau sẽ thực hiện

được hoài bão, quay về với Kiều.

- GV bình: Người ta học nghề mất

vài ba năm, phải mất hàng chục

năm nghề nghiệp mới tinh thông

vững vàng. Sự nghiệp lớn muốn

hoàn thành có khi phải hiến dâng

trọn đời người. TH quyết việc lớn

ấy sẽ được thực hiện trong một

năm. Phải là một người quyết đoán,

tự tin, đầy tài năng mới dám đặt ra

một thời hạn như thế cho một sự

nghiệp long trời lở đất.

- HS trả

lời


nhất giữa khát vọng

phi thường và tình

cảm sâu nặng với

người tri kỉ.

* 4 câu thơ tiếp:

“Bằng nay bốn bể

không nhà,

Theo càng thêm bận

biết là đi đâu?

Đành lòng chờ đó ít

lâu

Chầy chăng là một

năm sau vội gì!”

- Bốn bể không nhà:

khẳng định thực tế

gian nan, vất vả, khó

khăn của buổi đầu lập

nghiệp.

- Lời hẹn: “ một

năm”: mốc thời gian

cụ thể, nhanh chóng.

Khẳng định ý chí, bản

lĩnh, sự tự tin

Qua đoạn đối thoại trên, em có nhận

xét gì về nhân vật Từ Hải?

- Gợi ý: Từ Hải không chỉ là người

anh hùng có khát vọng, chí khí lớn

mà còn rất tự tin vào tài năng của

mình.

Trong “Chinh Phụ ngâm” Đặng

Trần Côn có tả cuộc chia tay giữa

người chinh phu và ngời chinh phụ

như sau:

“Nhủ rồi tay lại cầm tay

Bước đi một bước giây giây lại

dừng”

Còn Nguyễn Du trong “Truyện

Kiều” cụ thể là đoạn trích “Chí khí

anh hùng” đã miêu tả người anh

hùng Từ Hải khi tạm biệt Kiều ra đi

như thế nào?

- Gợi ý:

“Quyết lời dứt áo ra đi,

Gió mây bằng đã đến kì dặm khơi”

→ Thái độ, cử chỉ, hành động dứt

khoát, không hề do dự, không để

- HS trả

lời

- HS trả

lời

- HS trả

lời


→ Lời hẹn ước ngắn

gọn, dứt khoát, tự tin

→ Từ Hải không chỉ

là người anh hùng có

khát vọng, chí khí lớn

mà còn rất tự tin vào

tài năng của mình.

Hai câu cuối

“Quyết lời dứt áo ra

đi,

Gió mây bằng đã đến

kì dặm khơi”

- Hành động:

+ Quyết lời

+ Dứt áo ra đi

- Hình ảnh chim

bằng: ẩn dụ tượng

trưng về người anh

hùng có lí tưởng cao

đẹp, hùng tráng, phi

thường, mang tầm

vóc vũ trụ. Tác giả

muốn ví Từ Hải như

chim bằng cưỡi gió

tình cảm bịn rịn làm lung lạc và cản

bước ý chí người anh hùng.

Em hiểu như thế nào về câu “Gió

mây bằng đã đến kì dặm khơi”?

- GV: Theo sách xưa kể rằng chim

bằng là một giống chim rất lớn, đập

cánh làm động nước trong ba ngàn

dặm, cưỡi gió mà bay lên chín ngàn

dặm. Chim bằng trong thơ văn

thường tượng trưng cho khát vọng

của người anh hùng có bản lĩnh phi

thường, khao khát làm nên sự

nghiệp lớn. Đem hình ảnh chim

bằng để ẩn dụ cho tư thế ra đi của

TH, Nguyễn Du muốn khẳng định

TH chính là bậc anh hùng cái thế có

tầm vóc phi thường, sánh ngang đất

trời, vũ trụ.

- HS trả

lời


bay cao, bay xa ngoài

biển lớn.

→ Thể hiện ước mơ

về người anh hùng lí

tưởng của Nguyễn

Du (chân dung kì vĩ,

chí khí, tài năng, bản

lĩnh phi thường, thực

hiện giấc mơ công lí).

III. Tổng kết

1. Nghệ Thuật:

- Khuynh hướng lí

tưởng hóa người anh

hung bằng bút pháp

ước lệ và cảm hứng

vũ trụ; trong đó, hai

phương diện ước lệ

và cảm hứng vũ trụ

gắn bó chặt chẽ với

nhau.

2. Ý nghĩa văn bản

Qua đó Nguyễn Du đã gửi gắm điều

gì qua nhân vật Từ Hải?

- Gợi ý:

+ Nguyễn Du đã gởi gắm lí tưởng

anh hùng của mình vào nhân vật Từ

Hải.

+ Là ước mơ lãng mạn của đời ông,

cũng là của những con người bị áp

bức trong xã hội xưa.

+ Qua nghệ thuật miêu tả nhân vật,

có thể thấy thái độ trân trọng, khâm

phục của Nguyễn Du dành cho Từ

Hải.

Hãy cho biết những thành công về

nghệ thuật của đoạn trích?

- HS trả

lời


Lí tưởng anh hùng

của Từ Hải và ước

mơ công lí của

Nguyễn Du.

Nêu ý nghĩa văn bản?

- HS trả

lời

5. Củng cố, dặn dò (1 phút)

- Ước mơ công lí của Nguyễn Du được gửi gắm qua hình tượng Từ Hải, một con

người có phẩm chất và chí khí phi thường.

- Sáng tạo đặc sắc trong việc xây dựng hình tượng anh hùng Từ Hải.

- Những đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả nhân vật của tác giả

- Chuẩn bị bài mới: Những yêu cầu sử dụng tiếng Việt

giÁo Án ngỮ vĂn lỚp 10i.vietnamdoc.net/data/file/2016/01/18/giao-an-bai-chi... · web...

Documents