giáo trình toÁn quÂn tri -...
TRANSCRIPT
Giáo trình
TOÁN
QUÂN TRI(Tái ban lân thû 2, có sita dòi bô sung)
BÔ GIÁO DUC VÀ 0ÀO TAO TRlfÒNG DAI HOC KINH TÉ Q UÓ C DÂN
Chu bien: PGS.TS. Nguyèn Ngoc Quang
BÒ GIÁO DUC VÀ DÀO TAO TRUÒNG DAI HOC KINH TÉ QIJÓC DÂN
...... «¿>» .......
CHÚ BIÊN: PG S.TS. NG UYÈN NG O C QUANG
Giáo tri nit
KÉ TOÁN QUÂN TRI(Tái ban lân thir 2, có sita dai bô sung)
N H À X U À T B À N D A I H O C K IN H T É Q U Ó C D Â N
2014
Muc luc
M UC LUC
L O I M Ó D Á U ............................................................................................................. 9C H U O N G 1: T Ó N G QUA N V E K É TOAN QUÁN T R I .........................11
1.1. KHÁI NIÉM VA BÁN CHÁT KÉ TOÁN QUÁN TRI TRONGDOANH N G H IÉ P ..................................................................................................11
1.1.1. Khái niém ké toán quán t r i ..................................................................111.1.2. Bán chát ké toán quán tri trong doanh nghiép............................... 14
1.2. TH ÓNG TIN KÉ TOÁN QUÁN TR| VÓI CHÚC NÁNGQUÁN LY TRO N G DOANH N G H IE P........................................................191.3. DÓI TU O N G VÁ PH U O N G PHÁP NGHIÉN CÍTU CÚAKÉ TOÁN QUÁ N T R ] .......................................................................................23
1.3.1. Dói tugn g nghién cúu cúa ké toán quán t r i ....................................231.3.2. Phuang pháp nghién cúu cúa ké toán quán t r i ..............................24
1.4. SO SÁNH KÉ TO Á N QUÁN TRI VÁ KÉ TOÁN TÁ1 CHÍNH.... 271.4.1. N hüng diém gióng n h au ..................................................................... 271.4.2. N hüng diém khác n h a u .......................................................................27
1.5. SU' CÁN THIÉT, YÉU CÁU VÁ NHIÉM VU TÓ CHÚCKÉ TOÁN QUÁN TRI TRONG DOANH N G H IÉ P .................................32
1.5.1. Su cán thiét tó chúc ké toán quán tri trong các doanh nghiép.. 321.5.2. Yéu cáu va nhiém vu tó chúc ké toán quán tri trong cácdoanh n g h ié p ....................................................................................................33
1.6. TÓ C H Ú C KÉ TOÁN QUÁN TRI TRONG DOANH NGHIÉP.... 341.6.1. To chúc ké toán quán tri trong doanh nghiép theo chúc nángthóng tin ké to án ..............................................................................................341.6.2. Tó chúc ké toán quán tri trong doanh nghiép theo chu trinhthóng tin ké to á n ..............................................................................................35
1.7. M Ó HINH TÓ CH Ú C BÓ MÁY KÉ TOÁN QUÁN TRI TRONGDOANH N G H IÉ P ............................................................................................... 37
3
Giáo trinh KE TOÁN QUÀN TRI
C H Ü Ö N G 2. PHÂN L O A I C H I P H Í..................................................................412.1. KHÁI QUÁT VÈ CHI P H Í..........................................................................41
2.1.1. Bán chât kinh té cùa chi p h i ............................................................... 412.1.2. Khái niêm vê chi phi duói góc dò kè toán tài chinh.....................422.1.3. Khái niêm vê chi phi duói góc dò kè toán quàn t r i ......................43
2.2. PHÂN LOAI CHI PHÍ THEO CHÚC NÄNG HOAT D Q N G ..........442.2.1. Chi phi sân xuât.....................................................................................442.2.2. Chi phi ngoài sàn x u â t......................................................................... 47
2.3. PHÂN LOAI CHI PHÍ THEO NQI DUNG KINH T É ........................ 492.4. PHÂN LOAI CHI PHÍ THEO MÓI QUAN HÉ VÓI M ÚC DOHOAT D Q N G .........................................................................................................54
2.4.1. Biên p h i ...................................................................................................542.4.2. B inh p h i...................................................................................................572.4.3. Chi phi hôn hçrp..................................................................................... 61
2.5. PHÂN LO AI CHI PHÍ THEO MÓI QUAN HÉ VÓI KŸ TÍNH KÉTQUÀ KINH D O A N H ...........................................................................................73
2.5.1. Chi phi thài kÿ ....................................................................................... 732.5.2. Chi phi sàn phâm ...................................................................................73
2.6. CÁC CÁCH PHÂN LOAI CHI PHÍ K H Á C ..........................................762.6.1. Chi phi true tiêp và chi phi gián tiêp ................................................762.6.2. Chi phi kiêm soát duçc và chi phi không kiêm soát d u a c .......782.6.3. Chi phi chênh lêch ................................................................................ 792.6.4. Chi phi ch ìm ...........................................................................................802.6.5. Chi phi ca h p i .........................................................................................81
2.7. PHÀN LOAI CHI PHÍ TRONG CÁC BÁO CÁO KJÊT QUÁ KINHD O A N H ................................................................................................................... 82
2.7.1. Báo cáo kêt quà kinh doanh theo chúc näng cùa chi p h i ............822.7.2. Báo cáo kêt quá kinh doanh theo mó hình lai nhuán g ó p .......... 84
CH lTO N G 3. C Á C P H IÍ0 N G PH Á P XÁC D IN H C H I P H Í SÂN XUÁT SÂN PH Â M , D IC H V U ........................................................................................... 91
3.1. PHUÖNG PHÁP XÁC DINH CHI PHÍ SÂN XUÂT SÂN PHÂM TRUYÊN T H Ô N G ................................................................................................92
4
Muc luc
3.1.1. Phirang phap xac dinh chi phi san xuat san pham theo cong viec 923.1.2. Phuong phap xac dinh chi phi san xuat san pham theo qua trinhsan xuat............................................................................................................105
3.2. PH U O N G PHAP XAC DINH CHI PHI SAN XUAT SAN PHAMMIEN D A I............................................................................................................110
3.2.1. Phirang phap xac dinh chi phi san xuat san pham theo mo hinhchi phi muc tieu (Target - Costing).......................................................... 1103.2.2. Phuang phap xac dinh chi phi san xuat san pham dua tren hoatdong (Activity-Based Costing-A BC)......................................................116
3.3. BAO CAO SAN XU A T...........................................................................1223.3.1. Khai niem va y nghla bao cao san xuat..........................................1223.3.2. Noi dung cua bao cao san xuat.........................................................123
CH lTO N G 4. PHAN T IC H M O I QUAN HE CH I P H I- SAN L U O N G VA L O I NHUAN ( C-V -P ) ................................................................................137
4.1. Y NGHIA PIIAN TICH MOI QUAN HE CHI PHI, SAN LUONGVA LOI N H U A N ...............................................................................................1384.2. CAC KHAI NIEM CO BAN DE PHAN TICH MOI QUAN HEC -V -P .................................................................................................................... 139
4.2.1. Lai nhuan g o p ......................................................................................1394.2.2. Ty le lgi nhuan g o p .............................................................................142
4.3. PHAN TICH DIEM HOA V O N ...............................................................1444.3.1. Khai niem, dieu kien va noi dung phan tich diem hoa von.... 1444.3.2. Cac chi tieu an toan ........................................................................ 158
4.4. CO CAU CHI PHi VA DO LON DON BAY HOAT D O N G ....... 1604.4.1. C a cau chi ph i.................................................................................... 1604.4.2. Do lan don bay hoat d o n g .............................................................. 162
4.5. PHAN TICH QUAN HE C-V-P DE RA QUYET DINH KINHD O A N H ............................................................................................................... 165
4.5.1. Thay doi dinh phi va doanh thu tieu thu.........................................1664.5.2. Thay doi bien phi va doanh thu tieu thu.........................................1674.5.3. Thay doi dinh phi, gia ban va doanh thu tieu th u ........................ 1684.5.4. Thay doi dinh phi, bien phi va doanh thu...................................... 168
5
Giáo trinh KETOÁN QUÁN TRI
4.5.5. Thay dói két cáu sán phám tiéu th u ................................................. 1704.6. DIÉU KIÉN ÁP DUNG CHO PHÁN TÍCH C -V -P ............................ 171
C H l/Ü N G 5. D U T O Á N SÁN X U Á T K IN H D O A N H ............................... 1735.1. TÓ N G QUAN VE D I / T O Á N ................................................................... 173
5.1.1. Khái niém, y nghla vá phán loai du toán ........................................1735.1.2. C o só khoa hoc xáy dung du to á n ....................................................1775.1.3. Trinh tu xáy dung du to án .................................................................. 178
5.2. DINH MITO CHI P H Í................................................................................... 1815.2.1. Khái n ié m .................................................................................................1815.2.2. P huang pháp xáy dung dinh m úc chi p h í ..................................... 1835.2.3. Các dinh m úc chi phí trong doanh n g h ié p ....................................184
5.3. DU"TOÁN SÁN XUÁT KINH D O A N H ...............................................1905.3.1. D u toán tiéu thu sán phám, háng h ó a ..............................................1905.3.2. D u toán sán xuát (mua h á n g ) ............................................................ 1935.3.3. D u toán chi phí nguyén vát liéu truc tié p .....................................1955.3.4. D u toán chi phí nhán cóng truc tié p .............................................. 1975.3.5. D u toán chi phí sán xuát ch u n g .......................................................1985.3.6. D u toán thánh phám, háng hóa ton cuói k y .................................. 2005.3.7. D u toán giá vón háng b á n .................................................................. 2015.3.8. D u toán chi phí bán háng vá chi phí quán ly doanh ngh iép ... 2025.3.9. D u toán báo cáo tái ch ính ...................................................................203
C H lT O N G 6. D I / T O Á N L IN H H O A T ............................................................2096.1. KH Á I N IÉM VÁ Y NG H IA CÜA D I / TO Á N LINH H O A T.......209
6.1.1. Khái niém d\r toán linh h o g t........................................................... 2006.1.2. Y nghTa cüa dy toán linh h o a t ...........................................................211
6.2. PHÁN TÍCH BIÉN DÓNG CHI PHÍ .................................................... 2166.2.1. Phán tích bién dóng chi phí nguyén vát liéu truc tié p ............... 2166.2.2. Phán tích bién dóng chi phí nhán cóng truc t ié p .........................2196.2.3. Phán tích bién dóng chi phí sán xuát ch u n g ...............................220
6.3. PHÁN TÍCH BIÉN DÓNG TIÉU T H U .............................................. 2276.4. BÁO CÁO HOAT D Ó N G ....................................................................... 229
6
Mue lue
C H I O N G 7. K É T O A N T R Á C H N H IÊ M .................................................. 2337. . KHÁI NIÊM , PHÂN LOAI VÀ N 0 I DUNG DÁNH GIÀ HOAT DONG CÁC TRUNG TÂM TRÁCH N H IÊ M ..........................................234
7.1.1. Khâi niêm trung tâm trách nhiêm .....................................................2347.1.2. Phân loai trung tâm trách n h iê m ...................................................... 2377.1.3. Chi tiêu dánh giá trách nhiêm cùa các trung tâ m ........................ 2397.1.4. Hê thông báo cào kê toán trách n h iêm ........................................... 247
7.2. BÁO CÁO BO PHÂN VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO BÔ PHÂN 2517.2.1. Khâi niêm và dâc diêm cua báo cáo bô p h â n ................................2517.2.2. Phân tích báo cáo bô phân .................................................................. 253
7.3. PHÂN BÓ CHI PHÍ PHUC VU CHO CÂC BÔ P H Â N .................2577.3.1. Su cân thiêt phài phân bô chi phi phuc vu cho các bô phân... 2577.3.2. Nguyên tac phân bô chi phi phuc v u ............................................... 2587.3.3. Tiêu thùc phân bô chi phi phuc v u ...................................................2607.3.4. Phuong phàp phân bô chi phi phuc v u ............................................262
7.4. PHÂN TÍCH BÁO CÁO KÉT QUÂ KINH DOANH LÂP THEOCÁC PHUONG PHÂP XÂC DINH CHI P H Í ...........................................268
7.4.1 .Các phuong pháp xác dinh chi p h i .................................................2687.4.2. Phân tích báo cáo kêt quá kinh doanh theo các phuong pháp xácdinh chi ph i...................................................................................................... 271
CHVO'NG 8. D IN H G IÀ BÁN SÁN PH A M T R O N G D O A N H N G H IÊ P....................................................................................................................................... 279
8.1. LŸ THUYÉT CO BAN VÀ Ÿ NGHÏA CÜA DINH GIÁ BÁN SÀN PHÂM TRONG DOANH N G H IÊ P ..............................................................280
8.1.1. Ly thuyêt ca bán cúa djnh giá bán sàn phâm trong doanh nghiêpcúa nên kinh tê thi truòng ............................................................................ 2808.1.2. Y nghïa cúa dinh giá bán sàn phâm trong quân tri doanh nghiêp 283
8 2. VAI TRÒ CÜA DINH GIÀ BÁN SÀN PHÂM VÀ CÀC NHÂN TÓ ÀNH HU'ÔNG DÊN QUYÉT D]NH, DINH GIÀ BÀN SÀN PHÂM 284
8.2.1. Vai trò cúa dinh giá bán sàn phâm trong doanh ng h iêp ..........2848.2.2. Các nhân tô ành huông dên quyêt dinh, dinh giá bán sàn phâmtrong doanh nghiêp ........................................................................................ 286
7
Giáo trinh KÊ TOÁN QUÁN TRI
8.3. NÓI DUNG DINH GIÀ BÁN SÀN PHÂM TRO N GDOANH N G H IÊ P ................................................................................................288
8.3.1. Djnh già bàn sân phàm trong dài h a n .............................................2888.3.2. Dinh già bàn sàn phàm trong ngàn h a n ......................................... 300
CHlTÖNG 9. TH Ô N G TIN KÉ TO ÁN QUÁN TRI VÓI VIEC RA QUYÉT DINH NGÁN H A N .................................................................................313
9.1. KHÁI NIÉM VÀ Y NG H ÍA CÙA CÁC Q U Y ÉT DINHNGÁN H A N ...........................................................................................................314
9.1.1. Khái niêm vê quyét dinh ngán h an ..................................................3149.1.2. Y nghia cua các quyét dinh ngán h an .............................................315
9.2. TIÊU CH U À N LU A CHQN VÀ DÄC DIÉM CÙA CÁC QUYÉTDINH N G Á N H A N ............................................................................................. 316
9.2.1. Tiêu chuán lura chon các quyét djnh ngán h a n ............................ 3169.2.2. N húng dác diém cüa các quyét dinh ngán h a n ............................ 317
9.3. CÁC BU Ó C RA Q U Y ÉT DINH N GÁN H A N ................................... 3199.4. Ú N G DUNG PHÁN TÍCH TH ÔNG TIN THÍCH HÖP TRONG VIÉC RA CÁC Q U Y ÉT DINH N GÁN HAN TRONG KINH DOANH 322
CHlTÖNG 10. TH Ô N G TIN KÉ TO ÁN QUÁN TRI VÓI VIÉC RA QUYÉT D IN H DÀI H A N ..................................................................................... 343
10.1. KHÁI NIÉM VÁ VAI TRÒ CÜA CÁC Q U Y ÉT DINH DÁI HANTRONG QUÁ N LŸ DOANH N G H IÉ P ......................................................... 343
10.1.1. Khái niém vé quyét dinh dài h an ...................................................34310.1.2. Vai trò cúa các quyét dinh dài han trong hç thông quàn lÿdoanh n g h ié p .....................................................................................................344
10.2. DÁC DIÉM VÁ PHÁN LOAI Q UYÉT DINH DÁI H A N ............34510.2.1. Dác diém cúa các quyét dinh dài h a n ...........................................34510.2.2. Phán loai các quyét dinh dài h a n ................................................... 348
10.3. CÁC PHU Ö N G PHÁP RA QUYÉT DINH DÁI H A N ..................35010.3.1. P huang pháp hién giá thuán ........................................................... 35010.3.2. Phuorng pháp ky hoàn v ó n ............................................................... 36110.3.3. P huang pháp ti le sinh lòri gián d a n ............................................. 36310.3.4. Phuang pháp ti lé sinh lài diéu chinh theo thai gian................364
8
Lóv m& dáu
L O I M Ó D Á U
Viét Nam dang trong giai doan phát trien cúa nén kinh té thi truáng, túng buác hoi nháp sáu róng trén các phuang dién vói khu vuc vá thé giái dé tao ra m ót nén kinh té cong dóng. Hóa cúng vói su thay dói trong các chính sách quán ly kinh té vi mó vá vT mó, ké toán lá cong cu säe bén trong quán ly kinh té cüng thay dói theo. Su thay dói cúa ké toán da lám cho nguái hoc, nguäi day vá các chuyén gia hánh nghé thuáng xuyén cap nhát, bó sung các kién thúc m ái nhát.
Trong he thóng thóng tin ké toán nói chung, ké toán quán tri lá mót bó phán cáu thánh khóng thé thiéu duge trong các doanh nghiép kinh doanh, dan vi su nghiép có thu. Ké toán quán tri vói chúc náng lá cong cu húu hiéu cung cáp thóng tin cho các cáp quán ly dé dua ra các quyét dinh diéu hánh moi hoat dóng nhám dat duge hiéu quá cao nhát.
Dé phuc vu kip thai nhu cáu hoc táp, nghién cúu cúa dóng dáo các dói Urgng lá hoc vién, sinh vién, nghién cúu sinh, ké toán tóng hgp, ké toán truáng, nhá quán tri kinh d o an h ...; cho các bác dáo tao: dai hoc, sau dai hoc, bói duong náng cao ... táp thé giáo vién Bó món Phán tích vá Ké toán quán tri thuóc Khoa Ké toán vá Kiém toán - Dai hoc Kinh té Quóc dán Há Nói da bién soan giáo trinh ' K é toán quán tr i”.
Giáo trinh náy bién soan dua trén c a sá tham kháo các tái liéu ké toán quán tri cúa nhúng nuóc có nén kinh té thi truang phát trién, giáo trinh ké toán quán tri cúa các truang dai hoc khói kinh té dáu ngánh ó Viét Nam, tái liéu hói tháo quóc té ...d ó n g tha i két hgp vó̂ i thóng tu huáng dan ké toán quán tri cúa Bó Tái chính.
Viec hoán thánh cuón sách náy lá su có gáng cúa táp thé các tháy, có giáo trong Bó món vói kinh nghiém giáng day vá thuc tién nhiéu nam cóng tác. Tham gia bién soan sách góm:
9