gis & spatial analysis - ridkmcenter.rid.go.th/kmc14/model/gisanat.pdfproximity analysis spatial...
TRANSCRIPT
25/09/52
1
GIS & Spatial Analysis
อ.พรรณี ชีวินศิริวัฒนภาควิชาภูมิศาสตร คณะอักษรศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
GIS : ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร
GG GeographicII InformationSS System
ระบบทีใ่ชในการนําเขา จัดเก็บ คนคืน วิเคราะห แสดงภาพ และ แสดงผล ขอมูลทางภูมิศาสตร ทั้งขอมูลเชิงพื้นที่ (spatial) และขอมูลลักษณะประจํา (attribute)
25/09/52
2
ขอมูลเชิงพื้นท่ีขอมูลเชิงพื้นท่ี (Spatial Data)(Spatial Data)
ขอมูลลักษณะประจําขอมูลลักษณะประจํา(Attribute Data)(Attribute Data)
25/09/52
3
กายภาพและสิ่งแวดลอมกายภาพและสิ่งแวดลอม
เมืองและวัฒนธรรมเมืองและวัฒนธรรม
25/09/52
4
ปรากฎการณทางธรรมชาติปรากฎการณทางธรรมชาติ
ขอมูลของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร
25/09/52
5
ขอมูลของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร
♦ ขอมูลเชิงพื้นท่ี (Spatial data)♦ ขอมูลลักษณะประจํา (Attribute data)
25/09/52
6
การแทนขอมูลในระบบสารสนเทศภูมิศาสตร
♦ จุด (Point) ประกอบดวย x,y 1 คู♦ เสน (Line) ประกอบดวย x,y 2 คูขึ้นไปท่ีเรียงตอเนื่องกัน
– node vertex … vertex node♦ พื้นท่ี (Polygon) ประกอบดวย เสนตั้งแต 1 เสนขึ้นไป ท่ี
เชื่อมตอกันและจุดเริ่มตนกับจุดส้ินสุดบรรจบกันเปนพื้นท่ีปด
จุด (Point)• สถานีวัดปริมาณน้ําฝน
• หมูบาน
• บาน
• เสาไฟฟา
• วาลวน้ําประปา
• สถานที่สําคัญ
• ฯลฯ
(510000,1450000)
25/09/52
7
เสน (Line)
• ถนน
• แมน้ํา
• สายไฟฟา
• แนวทอน้ําประปา
• เสนเขตการปกครอง
• เสนช้ันความสูง
• ฯลฯ
พ้ืนที่ (Polygon)
• การใชประโยชนทีด่ิน
• แปลงที่ดิน
• ขอบเขตหมูบาน ตําบล อําเภอ จังหวัด
• ขอบเขตการใชที่ดินผังเมือง
• แผนที่ดิน
• แผนที่ปาไม
• แผนที่ธรณีวิทยา
• ฯลฯ
25/09/52
8
รูปแบบการเก็บขอมูล
♦ เว็กเตอร (Vector)– เก็บขอมูลตามจริง ณ ตําแหนงที่มีขอมูล
♦ ราสเตอร (Raster)– ประกอบดวย ตารางกริด ของขอมูล แตละชอง เรียกวา Pixel – แตละ Pixel จะมีคาขอมูล 1 คา
Vector
25/09/52
9
Raster
แหลงขอมูล
ภาพถายทางอากาศภาพถายทางอากาศ
ภาพถายดาวเทียมภาพถายดาวเทียม
แผนที่แผนที่
25/09/52
10
ขอมูลลักษณะประจํา♦ แบบสอบถาม♦ รายงาน♦ ฐานขอมูล (ดิจิตัล)
– MS Access– Oracle– dBASE– INFO– Text File– Excel– เปนตน
ฐานขอมูลเชิงสัมพันธ (Relational Database)
♦Database ประกอบดวยตาราง (table)♦Table ประกอบดวย
– ฟลด (fields) คือ คอลัมนของขอมูลแตละเรื่อง• name,type,size, etc.
– ระเบียน (Record) คือ แถวของขอมูล
25/09/52
11
Table
Field
Record
ความสัมพันธของขอมูล GIS
25/09/52
12
การวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
การวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦ ส่ิงท่ีทําให GIS ตางจาก IS คือ ความสามารถในการวิเคราะหขอมูลเชิงพื้นท่ี
♦ การวิเคราะหขอมูลเชิงพื้นท่ีใชขอมูลท้ังสวนท่ีเปนขอมูลเชิงพื้นท่ีและขอมูลลักษณะประจําจากฐานขอมูล GIS เพื่อตอบคําถามเกี่ยวกับปรากฏการณตาง ๆ บนโลก
♦ ฐานขอมูล GIS เก็บขอมูลเกี่ยวกับ Entity และความสัมพันธระหวาง Entity
25/09/52
13
คําถามเชิงพ้ืนที่
♦What are the data?– ใครเปนเจาของที่ดินแปลงนี้– โฉนดหมายเลข 413211 เปนของแปลงที่ดินแปลงใด
♦What is the pattern in the data?– ที่ดินที่มีราคาประเมินตารางวาละ 30,000 บาทข้ึนไปในกรงุเทพฯ อยู
ที่ใดบาง♦What could the data be?
– ถาจะสรางเข่ือนตรงนี้ ระดับน้ําสูง x ฟุต สภาพพื้นที่จะเปนอยางไร จะมีผลกระทบตอบานเรือนใดบาง
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay ♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
25/09/52
14
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay ♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
Classification♦ การจําแนกขอมูลออกเปนกลุม♦ ทํางานกับชั้นขอมูลเดียว ดวยการใหชื่อกลุม (class name) ลง
ในขอมูลลกัษณะประจํา (attribute) ของขอมูลแตละตัว♦ เชน ชั้นขอมูลการใชท่ีดิน จะมีชื่อกลุมวา เมือง สวนผลไม นา ปา
เปนตน♦ ถาเปนขอมูลราสเตอร จะเปนการใหคาตัวเลขประจํากลุมกับแตละ
pixel โดยจะไดผลลัพธเปนชั้นขอมูลใหม♦ การจําแนกขอมูลมีความสําคัญเพราะชวยใหเห็นรูปแบบการกระจาย
ตัวของขอมูลไดดีขึน้
25/09/52
15
Individual Populationการจัดกลุมตามจํานวนประชากรการจัดกลุมตามจํานวนประชากร
Dissolve
♦ การทําใหจํานวนกลุมของขอมูลลดนอยลง เพื่อใหสามารถเขาใจขอมูลไดมากขึ้น
♦ การ classification และ dissolve เปนการทํา Generalization แบบหนึ่ง
25/09/52
16
Dissolve
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
25/09/52
17
Overlay
♦Overlay เชิงคํานวณ– บวก ลบ คูณ หาร เปนตน
♦Overlay เชิงตรรกะ– การหาพื้นที่ที่ตรงกับเงื่อนไขที่กําหนด เชน อยูหางจากถนนไมเกิน 1
กิโลเมตร และดินไมเหมาะสมตอการเกษตร♦ โดยปกติ ขอมูลราสเตอรจะใชในการ overlay ไดดี
Overlay ดวยการบวก
25/09/52
18
จํานวนวันแหงแลงใน Kenya
Overlay ดวยการคูณ
25/09/52
19
•• การคูณชวยใหตัวชี้วัดท่ีดีกวาในแงของผลกระทบดานนิเวศวิทยาการคูณชวยใหตัวชี้วัดท่ีดีกวาในแงของผลกระทบดานนิเวศวิทยา
จํานวนวันแหงแลงใน Kenya
Overlay ดวยการหาคามากที่สุด
25/09/52
20
Overlay ดวยการใหคาน้ําหนักRating
Merge
25/09/52
21
Clip
Intersect
25/09/52
22
Union
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay ♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
25/09/52
23
Buffer
25/09/52
24
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay ♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
25/09/52
25
Proximity Analysis
♦ การวิเคราะหโดยใชขอมูลท่ีอยูติดกัน ใกลกัน หรอืระยะหางระหวางขอมูล– Nearest Features– Spider Diagrams– Distance Selection– Aggregation
ระยะทางระหวางขอมูล
25/09/52
26
ขอมูลที่อยูใกลกัน
ขอมูลที่อยูใกลที่สุด
25/09/52
27
Nearest Features♦ การหาระยะทางที่ส้ันที่สุดจากขอมูลที่กําหนดไปยังขอมูลอ่ืนโดยรอบ♦ สามารถทํางานไดกับขอมูลทั้ง 3 ประเภท คือ จุด เสน และพื้นที่♦ เชน หาระยะทางจากเมืองหลวงไปยังเมืองตาง ๆโดยรอบ
Nearest City
• มีสัญญาณขอความชวยเหลือจาก +.• จะตองสงเครื่องบินจากเมืองที่อยูใกลที่สุดไปชวยเหลือ
25/09/52
28
Nearest Cities
• การบินทางไกลจะตองแวะเติมเช้ือเพลิงเปนระยะ ๆ• คือ เมืองที่อยูใกลกับเสนทางบินที่สุด ที่สามารถแวะเติมเช้ือเพลง
Spider Diagrams♦ คํานวณระยะทางแบบ point-to-point♦ ลากเสนจาก source ไปยังจุดอ่ืน ๆ โดยรอบ
25/09/52
29
Multiple distance
• ระยะทางและทิศทางการบินไปยังเมือง Agadez.• ใหสัญลักษณเสนที่ตางกันทุก ๆ 1,000 กิโลเมตร
• Which captial is the nearest each city?• Shortest distance from non-capital cities to capitals.
Nearest Source
25/09/52
30
Distance Selection
♦ Vector-based selection : proximity charactertics♦ Raster data buffer : modelling and analysis
• Show the cities over 1,500 kms from Bali.
Vector-based Selection
25/09/52
31
• Coding each raster cell with its distance from the target.• Recode 1-2499 to 0, 2500-3500 to 1.
Raster-based Selection
Aggregation♦ การรวมขอมูลที่อยูใกลกันในระยะทางที่กําหนดเขาเปนขอมูลตัวเดียวกัน♦ เปนการทํา Generalization แบบหนึง่
25/09/52
32
• ตองกําหนดระยะหางที่จะรวมขอมูลเขาดวยกัน• จุดของตนไมที่อยูใกลกันในระยะที่กําหนดจะถูกรวมเขาดวยกันเปนพื้นที่ (polygon)
Aggregation : รวมขอมูลตนไม
• ขจัดพื้นที่วางระหวางขอมูล• ชวยในการแปลความและการใชแผนที่ไดดีข้ึน
Generalization : ขอมูลการใชประโยชนที่ดิน
25/09/52
33
• บนพ้ืนที่จริงมีลกัษณะที่เปนหลุมบอ (Crater) และเปนทางไหลของลาวา ซึ่งปะปนกันบนพ้ืนที่• การรวมกลุมขอมูลพ้ืนที่หลุมบอเขาดวยกันจะชวยในการแยกประเภทพื้นที่และงายตอการนําไปใช overlay ในภายหลัง
จัดกลุมขอมูล
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay ♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
25/09/52
34
Spatial Operations
♦ เปนการใชคุณลักษณะเชิงพื้นท่ีในการวิเคราะหและการทําแผนท่ี– Centroids– Theissen Polygons– Tracking GIS
Centroids
♦ เราสามารถแทนจุดกึ่งกลาง (centroid) ใหกับขอมูลท่ีเปนเสนและพื้นท่ีได
♦ จุดกึ่งกลางนี้คํานวณโดยซอฟตแวรและใชขอมูลประเภทจุดแทนท่ีขอมูลเสนและพื้นท่ี
♦ ขอมูลลักษณะประจํา (attribute) ท้ังหมดของเสนหรือพื้นท่ีจะไดรับการโอนไปไวท่ีขอมูลจุดดวย
25/09/52
35
Centroid Operation
• ตําแหนงจุดกึ่งกลางแมนํ้าอาจมีความสําคัญตอผูที่ศึกษาเกี่ยวกับแมนํ้า หรือผูมีหนาที่จัดการดูแลทรัพยากรนํ้า
Major Rivers and Centroids
25/09/52
36
Centroids and Nations
• แสดงตําแหนงของแตละประเทศโดยไมคํานึงถึงขอบเขตของแตละประเทศ
Regional View
25/09/52
37
• แผนที่แสดงประเทศ, เมืองหลวง (*) และจุดก่ึงกลาง (.)
ประเทศ, เมืองหลวง, และจุดก่ึงกลาง
• คํานวณระยะทางเฉลี่ยจากที่ตั้งเมืองหลวงไปยังจุดกึ่งกลาง แลวแสดงเปนคา +/- 1st standard deviation.
จากจุดก่ึงกลางไปยังเมืองหลวงที่ใกลที่สุด
25/09/52
38
ระยะหางจากเมืองหลวงถึงจุดก่ึงกลาง
Thiessen Polygons
♦ เปนการสรางขอมูลประเภทพื้นท่ี (polygon) จากขอมูลจุด♦ โดยสรางเสนรอบรูปลอมจุด โดยระยะหางของเสนไปยังจุดท้ังสอง
จะเปนระยะทางเทากัน
25/09/52
39
Thiessen Polygon Operation
City-Town Theissen Mapping
25/09/52
40
Tracking GIS
♦ ใชในการติดตามตําแหนงของขอมูลท่ีสนใจรวมถึงสถานะภาพของขอมูลท่ีมีการเปลี่ยนแปลงไปตามสถานที่และเวลา
♦ เปนการสรางความสัมพันธของขอมูล-สถานท่ี-เวลา
Change Over Space, Time, Attribute
จํานวนผูโดยสารบนเรือ
การอพยพยายถิ่นของนก
25/09/52
41
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay ♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
Terrain Analysis♦ การวิเคราะหระดับความสูง (Elevation Analysis)♦ ภาพตัดขวางของภูมิประเทศ (Terrain Profiles)♦ ภาพสามมิติ (3D Views)♦ ความชันและทิศทางของพืน้ผิว (Slope and Aspect)♦ ภาพภูมิประเทศแบบมีแสงเงา (Shaded Relief Views)♦ การวิเคราะหมุมมอง (View Analysis)♦ การวาดขอมูลลงบนภาพสามมิติ (Draping)♦ ภาพภูมิทัศน (Perspective Views)♦ ภาพขอมูลแกน Z (Z-Data Views)
25/09/52
42
การวิเคราะหระดบัความสูงElevation Analysis
♦ ความสูงของพื้นท่ี คือ ขอมูลคาแกน Z ท่ีวัดไดและบอกเปนคาความสูงจากระดับน้ําทะเลปานกลาง (Mean Sea Level)
♦GIS อานขอมูลความสูงจากเสนชั้นความสูง (contour line) และจุดความสูง (spot height) เพื่อนําไปสรางเปนพื้นผิวภูมิประเทศและแสดงเปนภาพภูมิประเทศสามมิติ
ภาพภูเขาไฟ สองมิติ
25/09/52
43
Central Kentucky, USA
ภาพตัดขวางของภมูิประเทศTerrain Profiles
♦ เราสามารถลากเสนบนแผนท่ี แลวซอฟตแวรจะสรางภาพตัดขวางใหเห็นความสูงของพื้นท่ีท่ีเสนลากผาน
♦ เราสามารถอานคาความสูง ณ ตําแหนงใด ๆ บนเสนได
25/09/52
44
Volcano Island Profile
Central Kentucky Profile
25/09/52
45
ภาพสามมิติ3D Views
♦TIN– การแปลงขอมูล สองมิติ ไปเปน สามมิติ ตองใชการคํานวณในเชิง
เรขาคณิตและตรีโกณมิติ อานขอมูลความสูงไปสรางเปน TINs (triangular irregular networks)
– TIN เปนขอมูลรปูแบบหนึ่งที่ไมถือเปนเวกเตอรหรือราสเตอร แตสามารถใชในการแสดงภาพภูมิประเทศของพืน้ที่ไดเปนอยางดี
♦GRID– การแปลงขอมูล สองมิติ เปน สามมิติ โดยใชการคํานวณคาความสูงใหกับ
แตละ pixel โดยใชคาความสูงจาก pixel ที่รูคา
Volcano Island Views
25/09/52
46
Central Kentucky Views
ความชันและทิศทางของพื้นผิวSlope and Aspect♦ องศาของความลาดชัน (0-90) จะชวยบอกไดถึงสภาพ
ส่ิงแวดลอมและอิทธิพลตอส่ิงคลุมดิน♦ องศาของทิศทาง (0-360) จะชวยบอกทิศทางของพื้นผิววาหัน
หนาไปทางทิศใด – ทิศเหนือตรง = 0 องศา – ตะวันออก = 90 องศา– ทิศใต = 180 องศา– ทิศตะวันตก = 270 องศา
25/09/52
47
Slope Map
Aspect Map
25/09/52
48
Runoff Slope
• shows the steepest downslope vector from the origin.
ภาพภูมิประเทศแบบมีแสงเงา Shaded Relief Views
♦ เปนการแสดงภาพภูมิประเทศใหเหมือนจริงมากท่ีสุด ♦ ทําใหเขาใจและแปลความภูมิประเทศไดงาย♦ สามารถนําขอมูลไปใชประโยชนอื่นไดมากขึ้น
25/09/52
49
Shaded Relief
Shaded Relief View
25/09/52
50
Shaded Relief View
การวิเคราะหมุมมอง View Analysis♦ เปนการคํานวณมุมมองจากจุดท่ีกําหนดภายใตเง่ือนไขท่ีกําหนด♦Line of sight : เปนการหาวาจากจุดท่ีกําหนด สามารถ
มองเห็นอีกจุดหนึ่งหรือไม ♦Viewshed : เปนการหาวาจากจุดท่ีกําหนด สามารถมองเห็น
พื้นท่ีบริเวณใดบาง
25/09/52
51
Line of Sight
Viewshed
Seen
Unseen
25/09/52
52
การวาดขอมูลลงบนภาพสามมิติ Draping♦ การวาดชั้นขอมูล (layer) ซอนลงบนภาพสามมิติ♦ เพื่อมองเห็นภาพความสูงของภูมิประเทศและขอมูลท่ีเกี่ยวของซ่ึงตัว
ขอมูลเองไมมีความสูงอยู ไดพรอม ๆ กัน
Landuse and Elevation
25/09/52
53
Draping on 3D
ภาพภูมิทัศน Perspective Views♦ เปนการควบคุมปจจัยตาง ๆ ท่ีเปนตัวกําหนดภาพภูมิทัศน ไดแก
• การหมุนแผนที ่(viewing azimuth)• ความสูงและมุมกมทีม่องลงบนแผนที ่(Elevation &
viewing angle)• การขยายคาตัวคูณเพื่อใหเห็นความสูงชัดเจน (Exaggeration)
25/09/52
54
Perspective Views
500-meter Altitude
Perspective Views
1000-meter Altitude
25/09/52
55
Perspective Views
Fault Valley High View
Perspective Views
Fault Valley Low View
25/09/52
56
ภาพขอมูลแกน Z Z-data Views♦ ขอมูลลักษณะประจําท่ีเปนคาตัวเลขท่ีวัดได สามารถนําไปใชเปนคา
Z ของขอมูลได♦ ในบางกรณีใชแสดงผลไดดีกวาแผนท่ี classification แบบ
ปกติ
North Africa Population
2D View
25/09/52
57
Perspective Views
Z-Data View
ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพ้ืนที่
♦Classification♦Overlay ♦Buffer♦Proximity Analysis♦Spatial Operations♦Terrain Analysis♦Network Analysis
25/09/52
58
Network Analysis
♦ หาเสนทางท่ีดีท่ีสุด (Routing and Nearest Facility)♦ หาพื้นท่ีใหบริการ (Service Area)
การหาเสนทางทีด่ีที่สุด
♦ หาเสนทางท่ีดีท่ีสุดจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่งตามขอมูลเสน– ระยะทางส้ันที่สุด– ระยะเวลานอยที่สุด– ตนทุนคาขนสงนอยที่สุด
♦ หาส่ิงอํานวยความสะดวกท่ีอยูใกลท่ีสุด ในระยะทาง/เวลา/ตนทุนท่ีกําหนด– โรงพยาบาล– สถานีดับเพลิง– ฯลฯ
25/09/52
59
Shortest Path
Nearest Single Facility
25/09/52
60
การหาพ้ืนที่การใหบริการ
♦ เปนการกําหนดขอบเขตท่ีสามารถใหบริการจากจุดท่ีกําหนด (center) โดยใชขอมูลตามเสนทางคมนาคม
♦ ปจจัยท่ีตองกําหนด : – ระยะทาง/เวลา/ตนทุน บนเสนทางคมนาคม– จํานวนการรับบริการ/ทรัพยากรที่ใชไปบนเสนทางคมนาคม– ความสามารถในการใหบริการ หรือทรัพยากรที่มีของจุดที่กําหนด
(center)
Service Area
ใหบริการเปนระยะทาง 200 กิโลเมตรไปตามทางรถไฟ
25/09/52
61
Service Area
ซอนทับกับขอมูลตําแหนงลูกคา
สรุป
♦GIS Data = Spatial + Attribute♦Spatial = Point, Line, Polygon♦ วัตถุประสงคของการวิเคราะหขอมูลเชิงพื้นท่ี : ขอเท็จจริงของ
ขอมูล, รูปแบบการกระจายตัว, แนวโนม/การคาดการณ♦ ฟงกชันในการวิเคราะหขอมูลเชิงพื้นท่ี:
– Single theme : Classification– Multiple themes : Overlay– Neighbourhood : proximity, terrain, spatial, …– Network : route, service area
25/09/52
62
Question ?