Klasifikacija gljivaNa osnovu naina razmnoavanja na zigomikote, askomicete, bazidiomicete i nesavrene gljive koje se ne razmnoavaju polno.Zigomikote ine 1 % poznatih gljiva.Prelazni oblik od ivota u vodi k suvozemnom. U prevodu ime znai gljive koje prave zigote.Po spajanju obrazuju diploidno jedro.Najee se razmnoavaju bespolno (bijela bu, hljebna bu).Askomikote su najbrojnije. Ime su dobije po plodonosnim tijelima askusima u kojima polnim razmnoavanjem nastaju spore. To su unutranje spore. Predstavnici ( smrak,tartuf). U njih spadaju pepelnice i kvasci. Pepelnice su paraziti koji izazivaju oboljenja biljaka tako to razara tkivo biljaka i isputa sok koji insekti prenose i ire infekciju. U jesen micelijum postaje zbijeniji i tamnoljubiast i u tom obliku gljiva prezimi. Trajni stadijum sadri otrovne materije koje mogu sa biljaka dospjeti u hranu i izazvati grenje miia i halucinacije.Kvasci su jednoelijske gljive (pivski, vinski). Razmnoavaju se pupljenjem. Fermentacijom uz pomo kvasaca nastaje hljeb, sirevi.Bazidiomikota je naziv dobila po bazidiosporama koje su na vrhu hifa. To su egzospore razliitih polova. Njihovi micelijumi najee obrazuju plodonosna tijela- peurke koje imaju drku i eir.Sa donje strane eira nalaze se listii koji grde hife, a na vrhovima su spore. Po tim listiima se zovu lisiarke ili listaste gljive (muhra poljska peurka, zelen pupavka). Neke imaju okruglo tijelo bez drke koja kada sazri puca i oslobaa spore (puhara, trud).Parazitske bazidiomikote ive na biljkama (itna ra pucinija) i uzrokuju teka oboljenja.itna ra se razvija na prelaznom domainu imiriki sa koje prelazi na itarice. Nesavrene gljive su izgubile sposobnost polnog razmnoavanja. Imaju dobro razvijen micelijum, septirane hife i egzospore pa su sline ascomikotama.Zelena bu penicilijum ivi na kori limuna, siru. Iz nje je Fleming izdvojio penicilin prvi antibiotik koji se masovno proizvodi od II svj. rata. Uovu grupu spadaju i parazitske vrste kandida koja izaziva bolesti koe (na jeziku, grlu, polnim organima).

GljiveGljive su organizmi stari 400 miliona godina.Svrstavani su u biljke iako nemaju hlorofil zbog izgleda i odsustva kretanja. Razlike izmeu gljiva i biljaka su: 1. Gljive su heterotrofi, ne vre fotosintezu ve lue enzimekoji razlau organska jedinjena, 2. elijski zid sadri hitin koji je otporniji na razlaganje od celuloze koje imaju bijke. To su najee vieelijski organizmi ali nemaju tkiva i organe.elije su konaste i nazivaju se hife. Unutranjost elija je podijeljena poprenim zidovima septama. Septe su nepotpune tako da citoplazma struji kroz hifu. TIjelo gljiva-micelijum sastoji se od mree hifa koje prodiru u podlogu. ta god je podloga micelijum izluuje enzime za varenje i upija organsku materiju.Varenje gljiva je vanelijsko bilo da su paraziti ili saprofiti. Veliki broj su paraziti koji ive u elijama domaina ili se privrste nastavcima haustorijama. Razmnoavaju se polno i vegetativno. Najee se razmnoavaju sporama koje su sitne i lake i lako se prenose. Kad se nau na podlozi iz njih se razvijaju hife. Smjenjuje se bespolna i polna generacija. Jednojedarni haploidni micelijum (polna) i dvojedarni diploidni micelijum (bespolna) se smjenjuju.

Mahovine su se razvile od riniofita prvih kopnenih biljaka a koje vode porijeklo od zelenih algi. Mahovine imaju hlorofil a i b, karoten, celulozni elijski zid i rezerve skroba u plastidima to ukazuje na porijeklo od algi. ivotni ciklus algi se razlikuje od drugih pa se smatraju slijepom evolutivnom linijom. To su njene, sitne, zelene biljke koje ive na vlanim i sjenovitim stanitima. Gusto su zbijene kao tepih i sa papratima grade prizemni sprat ume.Za podlogu su privrene izratajima epidermisa- rizoidima. Stablo nema potporno tkivo i moe da naraste do 10 cm.listovi upijju vodu i vlagu iz vazduha itavim tijelom to je osobina kopnenih biljaka. Jednopolne su i postoji smjena generacija. Oni su jedina grupa biljaka u kojoj dominira gametofit (haploidna). BIljka mahovina je gametofit dok je diploidna generacija sporofit jednostavne grae i ima ulogu da proizvodi spore. Sporofit mahovina zove se sporogoni ine ga drka i ahura. U ahuri se mejozom obrazuju haploidne spore koje se oslobaaju pucanjem. Na vlanoj podlozi spora klija u protonemu koja podsjea na algu i iz nje se razvija biljka mahovina. Nakon nekog vremena na mahovini se obrazuju muki polni organi anteridije(mjehur s kratkom drkom u kojem se obrazuju spermatozoidi s dva bia) i enski arhegonije (lie na flae sa dugakim grliem u ijem proirenom dijelu se formira jajna elija). Da bi se jajna elija oplodila potrebna je voda koja omoguava kretanje spermatozoida. Oplodnjom nastaje zigot iz koga se razvija sporogon.Mahovine se dijele na 3 grupe.Lisnate mahovine najvie ih je. ive u umjerenim i hladnim predjelima.Busenovi prave pokrove (vlasak). Jetrenjae imaju ploasto tijelo podijeljeno na renjeve.ive na veoma vlanim podlogama.Muki i enski gametofit se razlikuju po izgledu.Anthocerotopsida Tijelo ploasto priljubljeno uz podlogu, sporogon u obliku roga. Busenovi mahovina pomau formiranju zemljita i naseljavanje drugih biljaka, tite od erozije.

Liaj grade dva organizma heterotrofne gljive i autotrofne zelene alge cijanobakterije.Ovi organizmi spadaju u razliita carstva pa ih neki svrstavaju u posebnu grupu. Ovaj odnos je simbioza mutualizam. Hife gljiv upijju vodu i mineralne materije dok autotrofni simbiont vri fotosintezu i snadbijeva organskim materijama. Liajevi naseljavaju stanita koja pojedinani organizmi nebi mogli (stijene, vrhovi visokih planina sa ledom i snijegom). Vei dio liajeva ine alge, a oblik odreuju gljive. Hife gljiva formiraju sloj koji daje zatitu ali je manje efikasan nego zatitno tkivo biljaka. U rastresitom sredinjem dijelu su alge. Posebnim hifama liaj se privrsti za podlogu. Liaj u kome alge zauzimaju jedan sloj je heteromerni, a liaj kod koga su alge bez reda je homeomerni.Novi organizam nove karakteristike U liaju su simbionti neraskidivo vezani i grade jedinstveno tijelo. Zajedniki ivot utie na pojedine organizme i oni nemaju sve pojedinane osobine ali dobijaju i nove koje ranije nisu imali. Alge izdvojene mogu same opstati dok gljive ne mogu pa su liajevi svrstavani u gljive. Liajevi mogu naseliti gole stijene zahvaljujui luenju liajske kiseline koja rastvara povrinski sloj i omoguava upijanje materija, pri tom ga usitnjava i stvara sloj zemljita tako da se mogu naseliti i druge vrste. Zbog toga je liaj pionirska vrsta. U uslovima sue liajevi prelaze u stanje anabioze- prividne obamrlosti kada smanjuju ivotne procese na minimum i u tom stanju mogu ostati dugo. Sposobnost liajeva da vodu upijaju iz vazduha omoguava im ivot na sunim mjestima i istovremeno ih ini bioindikatorima. Kako nemaju sposobnost izbacivanja zagaujuih materija iz organizma njihovo nagomilavanje izaziva izumiranje liajeva (oksidi sumpora ili azota). Liajeva nema u blizini fabrika.Razmnoavaju se vegetativno na vie naina. Otkidanjem dijela tijela iz kojeg se razvija novi liaj. Mogu obrazovati posebne organe za vegetativno razmnoavanje- soredije i izidije. To su loptasta tijela sainjena od algi i hifa gljiva. Soredije se vide kao prah na povrini liaja. Izidije su uvijene kao trube. Odlomljene lako izrastaju u novi liaj. Polno se mogu razmnoavati samo gljive u liaju.One obrazuju plodonosna tijela ije spore raznosi vjetar ali da bi se razvile u liaj potreban je autotrofni partner.Liajevi se dijele na koraste(pripijeni uz podlogu), listaste( ini ih vie ploica koje lie na listove) i bunaste (imaju veu povrinu pa su osjetljivi na zagaenja.

Tvorna tkiva ine male elije tankih zidova koje se intenzivno dijele. Imaju veliko centralno jedro, veliki broj sitnih vakuola i malo plastida.Ukoliko se dijeli cijelog ivota to je primarni meristem. Nalaze se na mjestima gdje biljka raste u duinu (vrh korijena, stabla u pupoljku). Oni se zovu meristemi vegetacione kupe stabla i korijena.Sva ostala biljna tkiva nastaju od njih a svako sadri mali broj specijalizovanih elija. Tokom ivota formiraju se i sekundarni meristemi kambijum i plutin. Oni nastaju od trajnih tkiva . Nalaze se u stablu i korijenu i vani su za drvenaste biljke jer njihovom diobom biljke rastu u irinu.Trajna specijalizovana tkiva nastaju diobom elija tvornih tkiva, rastom i diferencijacijom. U njih spadaju: pokrovna tkiva, parenhimska i mehanika tkiva i provodna tkiva.Pokrovna tkiva prekrivaju sve biljne organe i tite od uticaja sredine. U korijenu transportuju vodu i mineralne materije a u stablu reguliu razmjenu gasova. Primarni epidermis se nalazi na povrini lista, stabla, korijena i cvijeta i titi mlade biljke. ine ga ive elije vrsto zbijene, sa velikim vakuolama. Ove elije izluujukutikulu sa zatitnim voskom. Najee je jednoslojan, dok u sunim predjelima biljke imaju vieslojan epidermis. Kod starijih biljaka epidermis zamijenjuje pluta- mrtva kora. Stome se nalaze na naliju listova. To su otvori koje obrazuju dvije stomine elije. Kroz njih se obavlja razmjena gasova i odavanje vode. Uz njih se nalaze dvije pratee elije koje osmozom omoguavaju otvaranje i zatvaranje stoma.Trihome su takoe elije epidermisa. Imaju ih sve biljke. Razliitog su izgleda a funkcija je zatitna, apsorpciona i ljezdana.Parenhimska i mehanika tkiva Parenhimske su ive elije s tankim zidovima koje se mogu dijeliti.Nastaju diobom vrnih meristema. Ima ih u svim biljnim organima. U stablu i korijenu u njima se skladiti hrana (lukovica,krtola), u listovima vre fotosintezu, imaju ulogu u aeraciji (sunerasto tkivo) i u skladitenju vode.U mehanika tkiva spada kolenhim i sklerenhim. elije kolenhima imaju zadebljale zidove i daju potporu biljci. To su ive elije koje mogu da rastu u duinu. Sklerenhimske elije organima daju elastinost.Provodna tkiva provode razliite materije ii imaju mehaniku ulogu. ine ih ksilem i floem koji zajedno grade provodne cijevi kroz biljku.Ovaj sistem se zove i vaskularni.Mahovine ga nemaju. Kroz floem se transportuju organske materije iz listova u sve djelove biljke. elije su udruene u snopove povezane sitnim otvorima na elijskim zidovima. Uz njih se nalaze pratee parenhimske elije povezane sa njma bonim otvorima. Kroz ksilem iz korijena se transportuje voda i rastvorene mineralne materije u sve dejlove biljke. Grade ga traheje cjevaste mrtve elije zadebljalog zida. Cvjetnice osim traheja imaju i traheide izduene elije sa zailjenim vrhovima.

Biljni organi- vegetativni (korijen, stablo i list) i reproduktivni List obavlja fotosintezu, transpiraciju i razmjenu gasova.Ima ogranien rast. Hloroplasti omoguavaju obavljanje fotosinteze i daju listu najee zelenu boju. Fotosinteza se obavlja u sredinjem dijelu lista mezofilu koji ima veliki broj hloroplasta. Mezofil grade dva tipa elija palisadne i suneraste. Palisadne grade palisadno (asimilaciono tkivo) izduene su i gusto zbijene. Mali meuelijski prostori omoguavaju cirkulaciju gasova i vodene pare. Ispod ovog tkiva je veliki meuelijski prostor ispunjen vazduhom. To je sunerasto tkivo. Mezofil je zatien epidermisom koji spreava odavanje vode. elije epidermisa izluuju voskaste materije koje grade kutikulu. Ona ne proputa vodu a otporna je na enzime gljiva. Transpiracija lista se dijelom obavlja preko kutikule a najveim dijelom preko stoma. Preko stoma se obavlja i razmjena gasova.Provodni sudovi lista ine njegovu nervaturu.Korijen i stablo Korijen privruje biljku, upija vodu i mineralne materije, u njemu se skladite rezervne materije, uestvuje u razmnoavanju.elije epidermisa korijena osmozom upijaju vodui materije. Stablo provodi materije, deponuje hranljive materije (rizom,lukovica,krtola) uestvuje u razmnoavanju,privruje za podlogu. Transport kroz korijen i stablo obavlja se u oba pravca provodnim sudovima ksilema i floema. Kroz korijen sjemenica prolazi samo jedan sud u ijoj sredini je ksilem zvjezdastog oblika, a floem je spolja izmeu zraka. Provodni sud obavijen elijama pericikla naziva se centralni cilindar korijena. On se nastavlja na centralni cilindar stabla. Oko centralnog cilindra korijena i stabla nalazi se primarna kora i epidermis. Epidermis korijena se naziva rizodermis. Ovakva graa korijena i stabla zadrava se kod monokotila itavog ivota. Golosjemenice i dikotile zamijenjuju u drugoj godini ivota primarnu grau sekundarnom.Meristemi omoguavaju rast biljaka. Ta tkiva se nalaze na vrhu stabla i korijena vrni meristemi. Zahvaljujui njihovim diobama biljka raste u visinu a korijen u dubinu.elije meristema se diferenciraju na razliita tkiva. Mali broj moe da se dijeli itavog ivota (kambrijum tvorno tkivo). Imaju tanke elijske zidove i osjetljivi su pa su zatieni. Na vrhu stabla tite ih mladi listovi, a na vrhu korijena korjenova kapa koja se sastoji od mrtvih elija koje se ljute tokom rasta korijena i smanjuju trenje. Stalnim diobama korijen raste a kapa se obnavlja.Sekundarno debljanje korijena i stabla Stablo i korijen rastu itavog ivota u visinu i irinu. Rast u irinu tj. Sekundarno debljanje omoguavaju meristemska tkiva. Tako debljaju golosjemenice i dikotiledone biljke. U sekundarnom debljanju uestvuje i primarni i sekundarni kambrijum. Stablo i korijen debljaju stalnim diobama elija kambrijuma pri emu nastaju slojevi sekundarnog ksilema i floema. Diobom elija prema unutra nastaje sekundarni ksilem a prema spolja sekundarni floem. Ksilem se diferencira u sekundarno drvo a floem u koru. Zato u stablu razlikujemo sr, sekundarno drvo i koru. Sr grade parenhimske elije u kojima se deponuje skrob. Ove elije se radijalno ire kroz sekundarno drvo i omoguavaju transport od spoljanjeg u unutranji dio stabla. elije epidermisa ne mogu da prate debljanje pa se diferenciraju u sekundarno zatitno tkivo plutu i mrtvu koru. Ove elije ne proputaju ni vodu ni gasove pa se na pliti formiraju otvori za provjetravanje lanticele.

Paprati su viegodinje zeljaste biljke vlanih uma, potoka i pukotina stijena. Ima ih svuda i bolje su prilagoeni od mahovina zbog dominacije sporofita i redukcije gametofita.Paprate odlikuje smjena generacija. Preovlauje sporofit generacija kojoj pripada odrasla biljka. To su prve biljke koje imaju diferencirana tkiva i organe. Sporofit je graen od korijena stabla i listova.Korijen koji se razvio iz korjenske klice ne nastavlja rast ve ga zamijenjuju korjenovi koji se razvijaju iz stabla. Nadzemno stablo moe biti uspravno ili poleglo, a neke vrste imaju podzemno stablo rizom. Listovi su graeni od lisne drke i lisne ploe koja je esto perasto izdijeljena. Pored fotosinteze imaju i sporonosnu funkciju. Kod nekih vrsta listovi su diferencirani na sporonosne i fotosintetike.Na naliju listova su sorusi koji su grupe sporangija u kojima se obrazuju spore.Metageneza paprati mlada biljka pripada sporofit generaciji. Na njenim listovima se obrazuju sporangije koje kada sazru pucaju i oslobaaju haploidne spore koje raznosi vjetar. Za dalji razvoj potrebna je voda. Na vlanom mjestu spora klija u zeleni protalijum srcastog oblika. Protalijum pripada polnoj generaciji. Na donjoj strani protalijuma su rizoidi kojima se privruje za tlo. Na donjoj strani se obzrazuju anteridije (muki) i arhegonije (enski polni organi). U anteridijama nastaju spermatozoidi a u arhegonijama jajne elije. Kapljica vode omoguava kretanje spermatozoida i oplodnju. Nakon oploenja iz zigota se razvija mlada paprat. Ona se u poetku hrani iz protalijuma koji vri fotosintezu, a kada ozeleni osamostali se a protalijum ugine. Neke paprati obrazuju spore koje klijaju u jednopolne protalijume. Ovo se naziva heterospornost. Bespolna generacija- svi stadijumi ije su elije diploidne zigot, mlada biljka, odrasla paprat sa sporangijama. Polnu haploidne spore i protalijum sa anteridijama i arhedonijama.Dananje paprati Paprati sa podzemnim protalijumom imaju podzemno stablo, diferencirane sporonosne i fotosintetske listove. Protalijum je viegodinji, podzeman bez hlorofila i ivi u simbiozi sa gljivama. Paprati ivi fosili danas ive samo u tropskim oblastima.Nekada su bili visoka stabla sa krupnim listovima a sada su zeljaste forme.Savremene paprati raznih formi i zastupljenosti.