globalne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju ...zif.wzr.pl/pim/2013_1_2_12.pdf · – system...

Ireneusz Miciuła

Globalne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju

przedsiębiorstw

Wstęp Przedsiębiorstwo to podmiot gospodarczy produkujący i sprzeda-

jący na własny rachunek i ryzyko towary lub usługi. Współczesne za-

rządzanie finansami przedsiębiorstwa polega na maksymalizacji zysku

przy jednoczesnym rozwoju firmy. Wynika to z faktu, iż przedsiębior-

stwo jest szczególną formą inwestycji. Właściciele inwestując w działal-

ność gospodarczą własne zasoby kapitałowe, oczekują pomnażania się

zainwestowanego w ten sposób kapitału, co bezpośrednio prowadzi do

wzrostu wartości przedsiębiorstwa [Borowiecki, Kaczmarek, 1998, s. 18].

Jednocześnie można uznać, że na efektywność zarządzania i konkuren-

cyjność przedsiębiorstw fundamentalny wpływ mają czynniki warunku-

jące ich funkcjonowanie i możliwości rozwoju na rynku.

Proces globalizacji i idące za tym zmiany w warunkach gospoda-

rowania i konkurowania spowodowały konieczność zmian w podejściu

do zarządzania przedsiębiorstwem. Dlatego od przedsiębiorstw, jako

podstawowego podmiotu w gospodarce rynkowej, oczekuje się umie-

jętności dostosowania zadań i funkcji oraz metod organizacji pracy i za-

rządzania do zmieniających się uwarunkowań ich działalności. Umiejęt-

ność dostosowywania się do otoczenia (jego złożoności, struktury i dy-

namiki) oraz wymogów gospodarki rynkowej decydują o efektach dzia-

łalności i przyszłych możliwościach rozwoju każdego przedsiębiorstwa.

Dla przetrwania na rynku, firmy muszą dostosowywać się do zmienia-

jącej się rzeczywistości, co objawia się poprzez realizację różnorodnych

przedsięwzięć innowacyjnych i restrukturyzacyjnych. Gospodarka ryn-

kowa z jednej strony stwarza przedsiębiorstwu określone warunki dzia-

łania (gospodarowania), dzięki którym może ono realizować swoje cele.

Z drugiej jednak strony, gospodarka stawia również przed firmą pewne

wymagania, którym przedsiębiorstwo dla zapewnienia sobie względnej

trwałości egzystencji musi sprostać. Z tego względu celem artykułu jest

Dr inż., Katedra Zarządzania Finansami, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania,

Uniwersytet Szczeciński, [email protected], 71-101 Szczecin, ul. Mickiewicza 64

Ireneusz Miciuła 174

ukazanie wszelkich czynników determinujących rozwój przedsię-

biorstw. Proces globalizacji, przez możliwość wymiany i wzrost konku-

rencyjności, spowodował rozwój problematyki zarządzania firmą

w nowym (globalnym) otoczeniu. W artykule przedstawiono czynniki

wewnętrzne i zewnętrzne funkcjonowania firm oraz bariery rozwoju

firm wpływające na sposób i możliwości gospodarowania.

1. Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania

i rozwoju przedsiębiorstw We współczesnej praktyce gospodarczej przedsiębiorstwa oceniane

są poprzez pryzmat dwóch zasadniczych aspektów postrzegania:

1) możliwości funkcjonowania i zdolności wypracowywania dodatnie-

go bilansu z działalności, co sprowadza się również do chęci mak-

symalizacji zysku z pojedynczej transakcji handlowej,

2) rozwoju firmy i przetrwania na rynku, co przekłada się na pozycję

przedsiębiorstwa i możliwość konkurencji w swojej branży.

Rozwój przedsiębiorstwa jest niezbędnym procesem w celu prze-

trwania i dalszego funkcjonowania na rynku. Prowadzi do zmian po-

ziomu i struktury elementów składowych przedsiębiorstwa. W tych ka-

tegoriach wyróżniamy elementy materialne (majątek trwały i obrotowy

znajdujący odzwierciedlenie w aktywach przedsiębiorstwa) oraz ele-

menty pozamaterialne. Współcześnie majątek niematerialny (w tym po-

tencjał ludzki, marka, know-how itp.) nabrał większego znaczenia i de-

cyduje o zdolności firmy do pomnażania zainwestowanego kapitału.

Rozwój przedsiębiorstwa zależy zarówno od zewnętrznych, jak i we-

wnętrznych czynników warunkujących funkcjonowanie firmy.

Zewnętrzne uwarunkowania, czyli te, na które firma ma ograniczo-

ne możliwości oddziaływania, stanowią szeroko rozumiane otoczenie,

z którego zasobów przedsiębiorstwo korzysta i którego potrzeby zaspo-

kaja. Czynniki wewnętrzne, czyli te, na które firma ma możliwość bez-

pośredniego wpływu, determinują rozwój przedsiębiorstwa. Wśród

tych czynników najczęściej wymieniane są czynniki o charakterze kapi-

tałowym i intelektualnym.

Przedsiębiorstwa zawsze funkcjonują w określonym otoczeniu ze-

wnętrznym. Działają w konkretnym regionie w powiązaniu z państwem

i innym przedsiębiorstwami. Otoczenie stwarza im pewne szanse i moż-

liwości, ale jednocześnie stawia przed nimi pewne wymogi i ogranicze-

nia. W praktyce gospodarczej zdarza się, że firmy pośrednio przez swoje

Globalne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw 175

funkcjonowanie mogą wpływać na otoczenie zewnętrzne i w większym

lub mniejszym stopniu określają jego charakter. Jednak dzieje się tak

głównie w przypadku podmiotów lub grupy podmiotów, które mają na

rynku duże znaczenie przetargowe, czyli ich decyzje mają wpływ na

cały sektor. Natomiast otoczenie, w którym funkcjonują współczesne

przedsiębiorstwa staje się coraz bardziej złożone i zmienne oraz narzuca

bezwzględną konieczność przystosowania się do niego wszystkich

przedsiębiorstw. Dodatkowo wzrasta liczba podmiotów gospodarczych

i instytucji, które wpływają na funkcjonowanie przedsiębiorstw, a sam

zakres powiązań przedsiębiorstw z otoczeniem ulega ustawicznemu

poszerzaniu się i od sfery technicznej i ekonomicznej rozszerza się na

sferę problemów społecznych, politycznych i kulturowych. Dlatego

wskutek wzrostu złożoności i zmienności otoczenia, przedsiębiorstwa

mają coraz mniejsze możliwości wpływania na nie. Poza tym, w więk-

szym stopniu wzrasta uzależnienie firm od zewnętrznych warunków

funkcjonowania (otoczenia). Każde przedsiębiorstwo, chcąc przetrwać

na rynku i w dalszym ciągu utrzymywać przewagę konkurencyjną, mu-

si dostosowywać się do zmian w otoczeniu.

Konieczność podejmowania odpowiednich decyzji dostosowaw-

czych zmienia zakres, metody i logikę funkcjonowania przedsiębior-

stwa. Z tego powodu uznaje się, że współcześnie występuje orientacja

przedsiębiorstw na podporządkowanie się zmianom zachodzącym

w jego sferze wewnętrznej i zewnętrznej, co jest nie tylko wymogiem

przetrwania przedsiębiorstwa, ale i jego rozwoju. Tylko dzięki takim

przedsięwzięciom będzie możliwe długoterminowe pomnażanie warto-

ści kapitału przedsiębiorstwa, a tym samym realizacja jednego z celów

jego właścicieli, jakim jest maksymalizacja wartości rynkowej, która

w długim okresie daje większe możliwości maksymalizacji zysku. Moż-

liwe jest to dzięki dokonywaniu ciągłych zmian o charakterze restruktu-

ryzacji, które pozwalają na przeprowadzenie istotnych przeobrażeń

w sferze systemów organizacyjnych, technicznych, produkcyjnych

i ekonomicznych, co determinuje rozwój firm, a tym samym możliwość

dalszego funkcjonowania. Dodatkowo procesy dostosowawcze i rozwo-

jowe wpływają na wzrost efektywności przedsiębiorstw, które bezpo-

średnio determinuje tempo kreowania ich wartości. Uwarunkowania

rozwoju przedsiębiorstw, które wpływają na ich kondycję ekonomiczną

i konkurencyjność, dzielimy ogólnie na dwie grupy:


1) uwarunkowania makroekonomiczne (zewnętrzne), czyli koniunktu-

ra gospodarcza, inflacja, popyt, podaż, regulacje prawne, dynamika

wzrostu gospodarczego, czynniki społeczno-kulturowe, rozwój

technologiczny, system podatkowy i finansowy, stabilność waluty

itd.;

2) uwarunkowania mikroekonomiczne (wewnętrzne), czyli profil pro-

dukcji, majątek, wysokość kapitałów, jakość produktów, rentowność

sprzedaży, powiązania kooperacyjne, postęp naukowo-techniczny,

umiejętności pracowników i kierownictwa, poziom techniki, znak

towarowy, przedsiębiorczość kadry, zarządzanie zasobami itd.

Warto dodać, że czynniki mające swoje źródło w otoczeniu są nie-

zależne od przedsiębiorstwa, w znacznej mierze stanowią pochodną

polityki władz państwowych i mechanizmów regulacji rynku, a także

pozostają pod wpływem zarówno ogólnej kondycji i sytuacji gospodar-

czej w danym kraju, jak i koniunktury światowej. Z kolei czynniki we-

wnętrzne mają związek z działaniami podejmowanymi przez firmę, są

powiązane z jej kondycją finansową, posiadanymi zasobami material-

nymi, kapitałem intelektualnym, strukturą organizacyjną, przyjętą stra-

tegią rozwoju, metodami zarządzania, przedsiębiorczością, innowacyj-

nością i jakością produktów i usług [Borowiecki, 2010].

Wśród zewnętrznych uwarunkowań gospodarowania przedsię-

biorstw można wyróżnić wiele czynników makroekonomicznych. Istnie-

je także wiele klasyfikacji tych czynników. Jedna z podstawowych za-

kłada zależność tych czynników od polityki fiskalnej państwa, poziomu

wzrostu gospodarczego oraz innowacyjności gospodarki.

W ramach systemu fiskalnego istotny wpływ na kondycję przedsię-

biorstw wywierają w głównej mierze stawki podatkowe, regulowane

normami określanymi przez państwo. Dużą rolę odgrywają również

składki na ubezpieczenia społeczne, gdyż ich wzrost zwiększa koszty

pracy. Z kolei poziom ustalonych stawek amortyzacyjnych determinuje

możliwość odtworzenia majątku danego przedsiębiorstwa. Do czynni-

ków warunkujących funkcjonowanie przedsiębiorstwa, należy także

dostępność usług finansowych oraz relatywnie wysoka cena kredytów

bankowych. Nowe formy wspierania finansowego firm oraz ich dostęp-

ność są wyjątkowo istotne w dobie procesu globalizacji działalności go-

spodarczej oraz integracji europejskiej, bowiem zwiększają możliwości

rozwoju i zabezpieczenia finansowego firm. Uwarunkowania funkcjo-

nowania przedsiębiorstw tkwią również w prowadzonej przez władze


państwa proaktywnej polityce wobec przedsiębiorców. Ustanawiane

odgórnie, odpowiednie regulacje prawne dotyczące swobody prowa-

dzenia działalności gospodarczej określają podatność na otwieranie no-

wych przedsięwzięć oraz rozwijanie tych już istniejących. Dlatego tak

istotna jest polityka fiskalna państwa dla możliwości funkcjonowania

i rozwoju przedsiębiorstw.

Powiązania przedsiębiorstwa z otoczeniem są także zależne od po-

ziomu wzrostu gospodarczego kraju. Generalnie tendencje rozwojowe

dla danego sektora lub branży zwiększają również poziom konkuren-

cyjności przedsiębiorstw na wielu rynkach. Zasadne staje się zatem sto-

sowanie mechanizmów regulacji i kontroli rynku, od nadzoru korpora-

cyjnego po weryfikację kondycji sektora finansów publicznych, ale tylko

w celu tworzenia się odpowiednich mechanizmów samoregulujących

[Adamkiewicz-Drwiłło, 2002+. Trend wzrostowy gospodarki zdetermi-

nowany jest przez popyt i podaż. Wzrost popytu konsumpcyjnego i in-

westycyjnego pobudza wzrost gospodarczy w krótkim okresie, nato-

miast optymalną podaż w długim okresie. Wyrównanie tych dwóch za-

leżności pozytywnie wpływa na ogólną koniunkturę gospodarczą, która

niesie za sobą większe szanse na lepsze wyniki przedsiębiorstw.

Wśród warunków mających wpływ na zmiany zachodzące

w przedsiębiorstwach należy także wymienić postęp techniczny, który

zwiększa innowacyjność gospodarki. Stale zmieniające się trendy i wa-

runki gospodarcze wymuszają na przedsiębiorstwach stosowanie no-

wych, postępowych rozwiązań w zakresie produkcji oraz pozyskiwania

klienta. Podążanie za tymi zmianami zwiększa możliwości nowator-

skich, rewolucyjnych rozwiązań, co w efekcie podniesie konkurencyj-

ność firmy.

Tablica 1 przedstawia czynniki zewnętrze sklasyfikowane pod

względem rodzaju otoczenia z jakiego wynikają. Na tej podstawie wy-

różniamy otoczenie międzynarodowe oraz krajowe. Wśród uwarunko-

wań zewnętrznych na skalę międzynarodową dużą rolę odgrywają pro-

cesy integracyjne państw i regionów oraz nasilające się procesy globali-

zacyjne [Fayerweather, 2007]. Z kolei uwarunkowania krajowe, wynika-

jące z polityki danego państwa, charakteryzują się głównie regulacjami

i normami prawnymi oraz sytuacją polityczną państwa.


Tablica 1. Uwarunkowania zewnętrzne funkcjonowania przedsiębiorstw

Wynikające z otoczenia

międzynarodowego Wynikające z otoczenia krajowego

– procesy koncentracji kapitału

oraz integracyjne przedsię-

biorstw,

– wzrost znaczenia korporacji

międzynarodowych,

– wzrost konkurencji na rynku

globalnym,

– przepływy bezpośrednich inwe-

stycji zagranicznych,

– szybki postęp technologiczny,

– gospodarowanie oparte na wie-

dzy, prowadzące do wzrostu

znaczenie zaawansowanych prac

B+R i innowacji,

– procesy integracyjne państw,

w tym proces integracji europej-

skiej.

– normy i regulacje prawno-

administracyjne,

– otwarcie rynku krajowego na

napływ przedsiębiorstw zagra-

nicznych, towaru i kapitału,

– polityka państwa w zakresie

oświaty, nauki i wdrażania in-

nowacji,

– niestabilność sceny politycznej,

– tworzenie i wdrażanie strategii

restrukturyzacji określonych

branż przemysłu.

Źródło: [Rachwał, 2008].

Przedsiębiorstwa pozostają w interakcjach z otoczeniem, które wy-

znacza reguły gry, wzajemne zależności i możliwości ich rozwoju.

W praktyce życia gospodarczego wiele czynników zewnętrznych (np.

korzyści osiągane dzięki decyzjom władz państwowych) oddziałuje na

czynniki wewnętrzne i w odmienny sposób wpływa na ramy prawne

oraz warunki gospodarowania dla różnych przedsiębiorstw. Należy

natomiast zauważyć, że w modelu doskonałej konkurencyjności rynko-

wej wszystkie przedsiębiorstwa prywatne działając w tych samych wa-

runkach prawnych, konkurowałyby między sobą tylko przez czynniki

wewnętrzne, a więc dzięki procesom i decyzjom podejmowanym w sa-

mych firmach. Do podstawowych uwarunkowań wewnętrznych w lite-

raturze przedmiotu zaliczono *Kieżun, 1997+, [Walczak, 2010]:

– wielkość majątku jakim dysponuje przedsiębiorstwo,

– zdolność do wdrażania postępu technologicznego,

– poziom wiedzy i kreatywność kadry,

– rzadkość i jakość oferowanych produktów i usług,

– ogólny poziom rentowności produkcji,

– system powiązań pomiędzy uczestnikami gry rynkowej,


– podatność dostosowawczą przedsiębiorstwa do zmian w warunkach

funkcjonowania,

– sprawność zarządzania posiadanymi zasobami.

Systemowe podejście do przedsiębiorstwa wymaga, aby poszcze-

gólne jego elementy były ze sobą powiązane tworząc wspólnie zorgani-

zowaną całość. Czynnikiem syntetyzującym wnętrze przedsiębiorstwa

jest przedsiębiorca, bowiem to on zarządza przedsiębiorstwem jako ca-

łością, tworząc firmę z rozproszonych i dla siebie samych nieproduk-

tywnych elementów. Postępowanie przedsiębiorcy staje się źródłem

i kreatorem przedsiębiorczości jako sposobu na osiąganie racjonalności

gospodarowania oraz trwania i rozwoju przedsiębiorstwa. Dlatego naj-

ważniejszym elementem w całej swojej istocie skomplikowania przed-

siębiorstwa, gdzie poszczególne działy stanowią oddzielne źródło ba-

dań (np. finanse przedsiębiorstw, zarządzanie zasobami ludzkimi, czy

marketing itd.), jest efektywne i sprawne zarządzanie posiadanymi za-

sobami. Można powiedzieć, że grupa czynników wewnętrznych jest

utożsamiana z posiadanymi przez przedsiębiorstwo strategicznymi za-

sobami oraz umiejętnością ich wykorzystywania w celu podejmowania

skutecznych działań, będących odpowiedzią i reakcją na zmiany i prze-

obrażenia zachodzące w otoczeniu zewnętrznym.

2. Efektywność zarządzania jako fundamentalny czynnik

konkurencyjności przedsiębiorstw Efektywność zarządzania jako czynnik konkurencyjności przedsię-

biorstw dotyczy wszystkich procesów gospodarczych związanych

ze współczesną gospodarką opartą na wiedzy. Spowodowane jest to

ogromną ilością często sprzecznych informacji dotyczących procesów

i decyzji gospodarczych.

W realiach współczesnej globalnej gospodarki konkurencyjność

staje się jednym z ważniejszych wyznaczników oceny funkcjonowania

przedsiębiorstwa na rynku, a także jest postrzegana jako determinanta

rozwoju [Zimmerer, Scarborough, 2004]. Konkurowanie jest stałą cechą

gospodarki rynkowej, dlatego tak istotne jest rozpoznanie i zrozumienie,

jakie uwarunkowania oraz czynniki mają wpływ na konkurencyjność

przedsiębiorstwa. W ogólnym ujęciu można powiedzieć, że konkuren-

cyjność odzwierciedla potencjał firmy, a mianowicie jej zasoby, umiejęt-

ności i zdolności zapewniające przewagę nad innymi podmiotami dzia-

łającymi w tym samym sektorze. Do kluczowych determinantów kon-


kurencyjności współczesnych przedsiębiorstw należy zaliczyć warunki

zewnętrzne i wewnętrzne oraz podejmowane przez przedsiębiorstwo

działania. Dodatkowo, konkurencyjność pozostaje pod wpływem sytua-

cji gospodarczej w danym kraju oraz koniunktury na światowych ryn-

kach. W związku z tym można uznać, iż konkurencyjność jest efektem

synergicznego oddziaływania wielu czynników wewnętrznych, tkwią-

cych w przedsiębiorstwie oraz mechanizmów i uwarunkowań ze-

wnętrznych istniejących w otoczeniu, co daje zdolność do rozwoju,

osiągania korzyści i zysków. Trzeba też zwrócić uwagę na fakt, iż to

specyfika danej branży decyduje o tym, które z wymienionych czynni-

ków mają największą siłę oddziaływania.

Analizując czynniki, które determinują konkurencyjność przedsię-

biorstw, jeśli mamy do czynienia z uczciwą działalnością firmy i jego

otoczenia, to niewątpliwym fundamentem współzawodnictwa jest efek-

tywność zarządzania, bowiem firmy prosperujące na tym samym rynku

mają takie same warunki działania – zarówno zewnętrzne, jak i we-

wnętrzne. Wtedy właśnie konkurencyjność opiera się o podejmowane

decyzje i działania prowadzone przez przedsiębiorstwa, czyli efektyw-

ność zarządzania posiadanymi zasobami w ustalonych warunkach.

Bardziej szczegółowy podział czynników zewnętrznych (według

otoczenia lokalnego, krajowego i międzynarodowego) oraz wewnętrz-

nych (bezpośrednio zarządzanych przez firmę) pozwala na określenie

współczesnych determinantów rozwoju przedsiębiorstw prywatnych

oraz na ustalenie odpowiedzialności decyzyjnej za konkretne czynniki,

które w ogólnym ujęciu wpływają na konkurencyjność prosperujących

przedsiębiorstw (rysunek 1).


Rysunek 1. Determinanty rozwoju przedsiębiorstw

Źródło: Opracowanie własne.

Wydaje się, że większą dominację wykazują czynniki zewnętrzne

w wyniku swojego oddziaływania na czynniki wewnętrzne. Dodatkowo

procesy globalizacyjne zwiększają ten wpływ m.in. przez rozwój konku-

rencji w wyniku dostępu do rynku firm o zasięgu globalnym. Natomiast

po określeniu zewnętrznych warunków gospodarowania ważne jest,

aby efektywnie zarządzać posiadanymi zasobami i wpływać na uwa-

runkowania wewnętrzne oraz dbać o ciągłą przewagę konkurencyjną na

Czynniki zewnętrzne – otoczenie

Otoczenie międzynarodowe np. globalizacja gospodarki, sytuacja na światowych rynkach, koniunktura

gospodarcza, liberalizacja rynków, swobodny przepływ kapitału, towaru

i usług, itd.

Otoczenie krajowe np. polityka fiskalna państwa, poziom wzrostu gospodarczego, innowacyj-

ność gospodarki, pozostałe regulacje prawne wynikające z decyzji państwa

Otoczenie lokalne

Czynniki sektorowe determinanty działalności w danym sektorze lub branży

Konkurencyjność przedsiębiorstwa

Czynniki wewnętrzne – tkwiące w firmie

Potencjał konkurencyjny zależny od firmy

zasoby materialne i niematerialne

efektywność zarządzania

układy i powiązania biznesowe

konkurencyjność produktów i usług

działania i procesy zachodzące w firmie


tym rynku. O sile ekonomicznej i konkurencyjności przedsiębiorstwa

decyduje przede wszystkim jego gospodarka finansowa. Jej skuteczność

wyraża się w takim zaopatrzeniu firmy w kapitał – własny i obcy – któ-

ry zapewni jej bieżącą równowagę finansową oraz trwały rozwój.

W Polsce dostęp do kapitału z zewnętrznych źródeł tj.: kredytów, poży-

czek, venture capital, leasingu, subwencji itd. w celu finansowania roz-

woju, jest nadal ograniczony [Krajewski, 1999]. Występuje dodatkowo

wiele innych trudności i barier (tabela 2), jakie przedsiębiorstwa napo-

tykają w swojej działalności i możliwości rozwoju.

Tablica 2. Klasyfikacja barier determinujących rozwój przedsiębiorstw

Rodzaj barier Przykłady z praktyki gospodarczej

Prawne – skomplikowane i czasochłonne procedury prowadzenia

działalności gospodarczej,

– brak skutecznej ochrony praw i własności.

Ekonomiczne – polityka fiskalna rządu (zbyt wysokie obciążenia pro-

wadzenia działalności gospodarczej i kosztów pracy),

– dostępność do usług finansowych.

Zarządzania – nieznajomość nowoczesnych technik zarządzania,

– brak umiejętności wykorzystania informacji z otoczenia.

Kadrowe – wysoka fluktuacja pracowników,

– niskie kwalifikacje kadry.

Informacyjne – niedostateczny dostęp do informacji gospodarczej.

Społeczne

– niedostateczna kultura przedsiębiorczości,

– brak akceptacji społeczności lokalnej lub innych grup.

Źródło: Opracowanie własne.

Przedsiębiorstwa ograniczone przeróżnymi barierami, aby w dal-

szym ciągu mogły uczestniczyć w grze rynkowej muszą inwestować

i rozwijać się.

W praktyce zarządzania stosować się powinno zintegrowane po-

dejście, czyli budować przewagę konkurencyjną w oparciu o unikatowe

i trudne do imitacji kluczowe kompetencje, w celu dostosowania się do

zmieniających się wymagań klientów, uwzględniając przeobrażenia

w otoczeniu rynkowym. Efektywność zarządzania przedsiębiorstwem

obejmuje cztery najważniejsze działania [Walczak, 2010]:

– interpretację otoczenia,

– ustalanie granic firmy,

– określanie celów i priorytetów,

– podejmowanie decyzji o modelu biznesowym.


Optymalna efektywność zarządzania w określonych warunkach

wewnętrznych i zewnętrznych umożliwia wysoką konkurencyjność

firmy, co zapewnia stabilny i długotrwały rozwój. Konkurencyjność da-

nej firmy jest analizowana na tle innych, porównywalnych podmiotów

funkcjonujących w tym samym sektorze. W takim ujęciu jest ona po-

strzegana jako wynik podejmowanych przez przedsiębiorstwo działań

związanych z konkurowaniem o klienta. Miarą konkurencyjności przed-

siębiorstwa jest jego pozycja na rynku i ocena w oczach klienta, dlatego

można uznać, że firma jest konkurencyjna, jeśli podejmowane przez nią

działania prowadzą w strategicznej perspektywie do wzrostu jej warto-

ści rynkowej [Noga, 2009]. Przewaga konkurencyjna może mieć ścisły

związek z dobrze przemyślaną, efektywną i realistyczną strategią roz-

woju, którą udało się skutecznie wcielić w życie. Zdobywanie przewagi

konkurencyjnej może być rezultatem konkurencyjności rynkowej ofero-

wanych produktów i usług. Czasem jednak przewaga konkurencyjna

nie wynika z wyróżniających zdolności danej firmy, lecz z jej dominacji

lub uprzywilejowanej pozycji na rynku. Istnieją bowiem przedsiębior-

stwa, które korzystają z naturalnego monopolu, bądź odnoszą korzyści

dzięki ograniczeniom rynkowym, będącym wynikiem licencjonowania

działalności lub obowiązujących uregulowań prawnych. Niestety

w praktyce zarządzania dodatkowo wymienia się tzw. zasoby relacyjne,

czyli powiązania polityczno-biznesowe, a czasem nawet zalicza się do

nich układy i znajomości, które powodują nieuczciwe przetargi, co nie-

wątpliwie wpływa na konkurencyjność i uzyskiwanie korzyści finanso-

wych. Innym, mniej kontrowersyjnym, przykładem są projekty współfi-

nansowane ze środków UE. Dzięki uzyskanemu wsparciu finansowemu

(środkom publicznym) wybrane firmy mogą znacząco poprawić swoją

konkurencyjność. Dlatego zadaniem państwa powinno być podejmo-

wanie takich działań, które będą zapewniały swobodę prowadzenia

działalności gospodarczej i stwarzały przyjazne warunki rozwoju, gwa-

rantując jednocześnie przejrzyste i uczciwe zasady konkurencji wolno-

rynkowej. Bowiem prawdziwa konkurencja wolnorynkowa prowadzi

do poprawy jakości usług i oferowanych produktów przy jednoczesnym

obniżaniu cen. Współczesne przedsiębiorstwa, chcąc zwiększyć swoją

konkurencyjność i dzięki temu mieć możliwość rozwoju, a tym samym

przetrwania na rynku, muszą liczyć się z wieloma uwarunkowaniami

zewnętrznymi występującymi w otoczeniu, jak i wewnętrznymi. Dlate-

go niezbędne jest posiadanie aktualnej wiedzy o czynnikach i warun-


kach gospodarowania mających istotny wpływ na konkurencyjność

przedsiębiorstwa [Lachniewicz, Matejun, 2009].

Dodatkowo gospodarka rynkowa stawia przed przedsiębiorstwami

pewne wymagania. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

– wspólny motyw podejmowania i prowadzenia działalności gospo-

darczej, jakim jest osiągnięcie i maksymalizacja zysku,

– zrównanie dochodów i kosztów w ujęciu dynamicznym jako waru-

nek minimalny przetrwania przedsiębiorstwa,

– decydującą i rozstrzygającą rolę rynku w weryfikacji działalności

przedsiębiorstwa,

– ryzyko majątkowe związane z niepewnością podejmowanych

przedsięwzięć.

Aktualnie gospodarka rynkowa poza ramami prawnymi (możliwo-

ściami i wymaganiami) gospodarowania stawia przed przedsiębiorcami

wyzwania w postaci niebywale dynamicznych zmian w rzeczywistości

rynkowej [Szczepaniak, 2006]. Jest to związane ze stale wzrastającym

oddziaływaniem procesów globalizacji na możliwość funkcjonowania

i rozwoju dzisiejszych przedsiębiorstw. Rywalizacja na rynku przedsię-

biorstw stale nabiera na sile i skutkuje dynamiką zmian, które jeszcze

niedawno były niemożliwe. Dodatkowo szybko zmieniające się otocze-

nie to dziś naturalne środowisko, w jakim przychodzi działać firmom.

Dlatego współczesne przedsiębiorstwa muszą podlegać ciągłemu roz-

wojowi i dostosowywaniu się do zmian, których źródłem jest rosnąca

złożoność i zmienność zarówno makrootoczenia jak i mikrootoczenia.

W wyniku tych procesów tak istotna staje się zdolność do szybkiego

reagowania na zachodzące zmiany i jednoczesne identyfikowanie szans

i zagrożeń oraz efektywność w zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Zakończenie W nowej, globalnej rzeczywistości gospodarczej przedsiębiorstwa,

aby przetrwać i utrzymać się na rynku muszą posiadać zdolność efek-

tywnego zarządzania posiadanymi zasobami i uprawnieniami oraz po-

trafić przystosować się do stale zmieniającego się otoczenia. Należy

również trafnie oceniać sytuację firmy i przewidywać zmiany na rynku,

gdyż takie umiejętności pozwolą na efektywny rozwój i uzyskiwanie tak

istotnej przewagi konkurencyjnej. Są to bowiem aktualne czynniki wa-

runkujące sprawne funkcjonowanie i dalszy rozwój w celu przetrwania

przedsiębiorstwa na rynku. Oznacza to, że w nowej, globalnej gospo-


darce przedsiębiorstwa zostały zmuszone do tworzenia przedsięwzięć

dostosowawczych do otoczenia lub poszukiwania pomysłów działalno-

ści wyprzedzających rynek i mających szansę przetrwania. Wymusza to

elastyczność działania i umiejętność dostosowania się lub kreatywność

w działalności. Powoduje to również konieczność przebudowy syste-

mowej i zmian strukturalnych w przedsiębiorstwie, co pozwoli firmie

nabywać (wdrażać) nowe cechy, procedury i działania zgodne z meto-

dami nowego (nowoczesnego) zarządzania niezbędne do przeobrażeń,

które umożliwią rozwój i tym samym dalsze efektywne funkcjonowanie

przedsiębiorstwa. Firma, która nie chce, nie potrafi lub z jakichś powo-

dów nie może dostosować się do rynku i nowych wyzwań gospodar-

czych przestaje się rozwijać, z czasem traci zdolność zaspokajania po-

trzeb otoczenia i tym samym jej działalność skazana jest na niepowo-

dzenie. Wynika to z faktu, iż w obecnym systemie gospodarczym to ry-

nek jest weryfikatorem działalności gospodarczej, wymuszając właściwą

reakcję przedsiębiorstw na zmiany w otoczeniu, przez co wyznacza cenę

i sens realizacji samej działalności. Dodatkowo wynika z tego, że dzia-

łalność przedsiębiorstw w dobie globalizacji rynku i w obecnych wa-

runkach gospodarowania jest w równej mierze zdeterminowana tym, co

dzieje się w jego otoczeniu, jak tym co dzieje się w nim samym. Czasem

nawet to warunki zewnętrzne bardziej determinują i wpływają na moż-

liwość prowadzenia działalności, niż warunki wewnętrzne określane

w przedsiębiorstwie. Natomiast z praktyki współczesnych przedsię-

biorstw wynika, że sama zmiana, choćby zasadnicza i radykalna, nie jest

warunkiem wystarczającym w procesie podejmowania decyzji i zarzą-

dzania. Musi to być bowiem korzystna, która pozwoli firmie przystoso-

wać swoją działalność w sposób adekwatny do nowych warunków

i zapewni przywrócenie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej (z oto-

czeniem). Konsekwencją tak przeprowadzonej zmiany będzie podnie-

sienie stopnia sprawności działania przedsiębiorstwa, a to doprowadzi

do wzrostu jego wartości rynkowej i konkurencyjności, co z kolei po-

zwoli na realizację celu maksymalizacji zysku. Dzięki możliwości oceny

efektów działań podjętych w przeszłości doświadczenie, mimo zmienia-

jącej się rzeczywistości gospodarczej, pozwoli na wybór najkorzystniej-

szego wariantu decyzji w przyszłości.


Literatura 1. Borowiecki R. (2010), Przedsiębiorstwo w obliczu wyzwań współczesnej gospo-

darki, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków.

2. Fayerweather J. (2007), International business management, “Thunderbird –

International Business Review”, Vol. 6, No. 4.

3. Kieżun W. (1997), Sprawne zarządzanie organizacją, Oficyna Wydawnicza

SGH, Warszawa.

4. Krajewski K. (1999), Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

Warszawa.

5. Lachiewicz S., Matejun M. (2009) (red.), Konkurencyjność jako determinanta

rozwoju przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź.

6. Noga A. (2009), Teorie przedsiębiorstw, Wydawnictwo PWN, Warszawa.

7. Rachwał T. (2008), Problematyka badawcza funkcjonowania przedsiębiorstw

przemysłowych, Prace Komisji Geografii Przemysłu, Akademia Pedagogicz-

na w Krakowie, Warszawa-Kraków.

8. Szczepaniak I. (2006), Czynniki i uwarunkowania rozwoju małych i średnich

przedsiębiorstw w warunkach gospodarki opartej na wiedzy, Państwowy Instytut

Badawczy w Warszawie, Warszawa.

9. Walczak W. (2010), Analiza czynników wpływających na konkurencyjność przed-

siębiorstw, „E-mentor” nr 5.

10. Zimmerer T., Scarborough N. (2004), Essentials of entrepreneurship and small

business management, Pearson Prentice Hall, New Jersey.

Streszczenie Przedsiębiorstwa stanowią podstawowy podmiot na rynku, dlatego tak

istotne są czynniki kształtujące warunki funkcjonowania firm. Z tego względu

celem artykułu jest przedstawienie globalnych determinantów funkcjonowania

i rozwoju przedsiębiorstw prywatnych. W artykule przeanalizowano i sklasyfi-

kowano warunki gospodarowania, które mają wpływ na prawidłowe funkcjo-

nowanie i rozwój przedsiębiorstw. Dodatkowo scharakteryzowano najważniej-

sze elementy, takie jak efektywność zarządzania i konkurencyjność, mające

bezpośrednie przełożenie na sensowność istnienia danej działalności. Zwróco-

no również uwagę na aktualne bariery rozwoju przedsiębiorstw. Artykuł

w całości daje obraz najistotniejszych elementów wpływających i determinują-

cych działalność przedsiębiorstw.

Słowa kluczowe warunki gospodarowania, efektywność zarządzania, konkurencja


Global conditions of the functioning and development of enterprises

(Summary) The companies are the primary entity in the market. That is why they are

so important in shaping the conditions for the functioning of companies. There-

fore, the objective of this paper is to present the global determinants of function-

ing and development of private enterprises. The paper analyzed and classified

management conditions that have an impact on the proper functioning and

development of enterprises. Additionally, characterized key elements, such as

management efficiency and competitiveness, having a direct bearing on the

reasonableness of a particular activity. It also drew attention to the current bar-

riers to the development of enterprises. The article in its entirety gives a picture

of the most important elements that influence and determine the activity of en-

terprises.

Keywords economic conditions, management efficiency, competition

globalne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju ...zif.wzr.pl/pim/2013_1_2_12.pdf · – system...

Documents