güncellenmiş yeni Öabt baskı sosyal bİlgİler 1 - tanitim(84).pdf · sosyal bİlgİler Öabt...
TRANSCRIPT
2 10 8
kpss
ÖABT
Öncebiz sorduk
50 Soruda
SORU25
SİYASET BİLİMİDİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI
GüncellenmişYeni
Baskı
SOSYALBİLGİLER
(Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, ArkeolojiAntropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi
Bilim - Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetikİnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları
Sosyal Proje Geliştirme)
ALAN EĞİTİMİ
KomisyonÖABT SOSYAL BİLGİLER 3. KİTAP
SİYASET BİLİMİ DİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI VE ALAN EĞİTİMİ
ISBN 978-605-318-928-2
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.
7. Baskı: 2018, Ankara
Proje-Yayın: Pelin ÖzdemirDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Vadi Grup Basım AŞİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
ÖABT SOSYAL BİLGİLER konu anlatımlı setimiz üç kitap hâlinde düzenlenmiştir. "Sosyal Bilgiler 3. Kitap" adlı yayınımız; Siyaset Bilimi, Temel Hukuk, Diğer Sosyal Bilim Alanları (Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal Proje Geliştirme) ile Alan Eğitimi bölümlerini kapsamaktadır ve Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Sosyal Bilgiler) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi [email protected] adresine e-posta yoluyla ya da 0 507 316 60 66 numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
SOSYAL BİLGİLER ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
ÖABT SOSYAL BİLGİLER, 50 sorudan oluşmakta ve Sosyal Bilgiler Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Tarih, Coğrafya, Siyaset Bilimi, Diğer Sosyal Bilim Alanları (Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal Proje Geliştirme) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.
Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sosyal Bilgiler Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı
Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40
a. Tarih
b. Coğrafya
c. Siyaset Bilimi
d. Diğer Sosyal Bilim Alanları
(Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal
Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji,
Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim,
Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat
ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim,
Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal
Proje Geliştirme)
% 28
% 20
% 8
% 24
1 - 14
15 - 24
25 - 28
29 - 40
Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50
Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013-2017 SOSYAL BİLGİLER ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
SİYASET BİLİMİ DİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI
SİYASET BİLİMİ
Siyasetin Farklı Anlamları ...........................................................................................................................................5
Siyaset Biliminin Tarihçesi ..........................................................................................................................................5
İslam Dünyasında Siyaset Bilimi ................................................................................................................................6
Siyaset Biliminin Konusu, Kapsamı, Yöntemi ve Teknikleri ........................................................................................7
İktidar Kavramı ...........................................................................................................................................................9
Egemenlik .................................................................................................................................................................10
Meşruluk ................................................................................................................................................................... 11
Devlet ve Siyasal Sistemler ...................................................................................................................................... 11
Bir Hukuk Devleti Olarak Türkiye..............................................................................................................................14
Devlet Türleri ............................................................................................................................................................18
Siyasal Sistemler ......................................................................................................................................................18
Siyasal Davranış ve Bireyi Siyasete Yönlendiren Temel Faktörler ...........................................................................25
Siyasal Katılma ........................................................................................................................................................25
Demokrasi ................................................................................................................................................................27
Alternatif Demokrasi Önerileri...................................................................................................................................29
Siyasi Düşünceler ve İdeolojiler................................................................................................................................30
Siyasal Partiler .........................................................................................................................................................34
Kamuoyu ..................................................................................................................................................................35
Baskı Grupları...........................................................................................................................................................35
Bürokrasi ..................................................................................................................................................................36
Uluslararası İlişkiler Kuramları ..................................................................................................................................36
Yeni Dünya Düzeni ...................................................................................................................................................38
Ulusüstü Siyasal Örgütlenmeler ...............................................................................................................................39
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................42
Çözümler ..................................................................................................................................................................45
TEMEL HUKUK
Toplum Yaşamını Düzenleyen Kurallar .....................................................................................................................49
Hukukun Kaynakları .................................................................................................................................................50
Anayasa....................................................................................................................................................................50
1982 Anayasası ........................................................................................................................................................52
2017 Anayasa Değişikliği ile Yürürlüğe Giren Maddeler ..........................................................................................72
Hukuki Ehliyet Kavramı ............................................................................................................................................81
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................82
Çözümler ..................................................................................................................................................................85
vi
DİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI
I. Sosyal Bilgilerin Temelleri ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������91
Sosyal Bilgiler Öğretimine Farklı Yaklaşımlar ...........................................................................................................91
Dünyada Sosyal Bilgiler Geleneği ............................................................................................................................93
Türkiye’de Sosyal Bilgiler Geleneği ..........................................................................................................................94
Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimler..............................................................................................................................95
Antropoloji.................................................................................................................................................................96
Ekonomi....................................................................................................................................................................98
Coğrafya ...................................................................................................................................................................99
Tarih ........................................................................................................................................................................101
Psikoloji ..................................................................................................................................................................102
Siyaset Bilimi ..........................................................................................................................................................104
Sosyoloji .................................................................................................................................................................105
Felsefe ....................................................................................................................................................................106
Hukuk .....................................................................................................................................................................109
Arkeoloji .................................................................................................................................................................. 116
Uluslararası İlişkiler ................................................................................................................................................ 116
İletişim .................................................................................................................................................................... 117
Sanat ......................................................................................................................................................................120
Dilbilim ....................................................................................................................................................................122
Diğer Sosyal Bilim Alanları .....................................................................................................................................123
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................124
Çözümler ................................................................................................................................................................127
II. Sosyal Psikoloji ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������131
Sosyal Psikolojinin Kısa Tarihçesi ..........................................................................................................................131
Sosyal Psikolojinin İki Temel İlkesi .........................................................................................................................131
Sosyal Algı..............................................................................................................................................................132
Sosyal Biliş .............................................................................................................................................................132
Bireyler Arasındaki İlişkileri Etkileyen Birey-İçi Süreçler.........................................................................................133
Sosyal Etki ..............................................................................................................................................................135
Grup Etkisi ...............................................................................................................................................................136
Sosyal İlişkiler .........................................................................................................................................................137
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................139
Çözümler ................................................................................................................................................................142
III. Arkeoloji �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������147
Tanımı ve Yaklaşımlar ............................................................................................................................................147
Arkeolojinin Tarihçesi ..............................................................................................................................................149
Arkeolojide Kullanılan Temel Yöntemler .................................................................................................................150
Anadolu Arkeolojisi .................................................................................................................................................152
vii
Hellen Göçleri ve Arkaik Dönem.............................................................................................................................157
Klasik Dönem .........................................................................................................................................................158
Hellenistik Dönem...................................................................................................................................................159
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................162
Çözümler ................................................................................................................................................................165
IV. Antropoloji �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������169
Antropolojinin Yaklaşımı ve İlkeleri .........................................................................................................................169
Antropolojinin Dalları ..............................................................................................................................................169
Antropoloji Kapsamında Yer Alan Bazı Kavramlar .................................................................................................171
Antropoloji Biliminin Kısa Tarihçesi .........................................................................................................................171
Antropolojinin Yöntemi ve Araştırma Teknikleri ......................................................................................................172
Kültür Kavramı ........................................................................................................................................................173
Temel Antropoloji Kuramları ...................................................................................................................................175
İnsanın Evrimi .........................................................................................................................................................178
Sanayi Öncesi Uyarlanma ve Yasam Tarzları: Avcı-Toplayıcılık ve Tarım ..............................................................181
Kent, Devlet ve Endüstri .........................................................................................................................................182
Çok Kültürlülük, Çok Kültürcülük ve Antropolojide Yeni Yönelimler .......................................................................182
Din ve Kutsal ..........................................................................................................................................................183
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................185Çözümler ................................................................................................................................................................188
V. Sosyoloji �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������193
Sosyolojinin Kısa Tarihçesi .....................................................................................................................................193
Sosyolojinin Temel Kavramları ...............................................................................................................................193
Sosyolojide Temel Yaklaşımlar ...............................................................................................................................196
Kültür ve Toplum .....................................................................................................................................................201
Kültürün Dinamikleri ...............................................................................................................................................203
Toplumun Temel Birimi Aile ....................................................................................................................................203
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................204
Çözümler ................................................................................................................................................................207
VI. Felsefe �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 211
Bilgelik Sevgisi Olarak Felsefe ............................................................................................................................... 211
Felsefenin Konuları ve Alt Alanları .........................................................................................................................212
Epistemoloji ......................................................................................................................................................212
Metafizik ...........................................................................................................................................................218
Bilim Felsefesi ..................................................................................................................................................220
Etik....................................................................................................................................................................223
Çözümlü Test ...................................................................................................................................................226
Çözümler ..........................................................................................................................................................229
viii
VII. Ekonomi ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������233
Makro Ekonomi – Mikro Ekonomi ...........................................................................................................................233
Ekonominin Temel Soruları.....................................................................................................................................234
Tüketici Davranışları ve Fayda ...............................................................................................................................235
Arz, Talep ve Esneklik ............................................................................................................................................236
Üretim .....................................................................................................................................................................240
Maliyet ....................................................................................................................................................................240
Kâr Maksimizasyonu ..............................................................................................................................................241
Mal ve Faktör Piyasaları .........................................................................................................................................241
Makro Ekonominin Kapsamı ve Temel Makro Ekonomik Değişkenler ...................................................................243
Ekonomik Performansın Ölçülmesi ve Temel Ekonomik Değişkenler ....................................................................243
Tüketim ...................................................................................................................................................................245
Tasarruf...................................................................................................................................................................245
Ekonominin Dışa Açılımı ........................................................................................................................................245
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................247
Çözüm ....................................................................................................................................................................250
VIII. Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������255
Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Unsurlar ...............................................................................................................256
Değişmeyle İlgili Temel Kavramlar..........................................................................................................................257
Toplumsal Değişme Türleri .....................................................................................................................................257
Yazılı Tarih Öncesi Çağlarda ve İlk Çağ'da Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme ....................................................260
Orta Çağ'da Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme ....................................................................................................262
Yeni ve Yakın Çağlarda Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme (1453-1914) .............................................................269
Bilim ve Teknolojinin Etkilediği Sosyal Unsurlar .....................................................................................................277
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................278
Çözümler ................................................................................................................................................................281
IX. Sanat ve Estetik�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������285
Sanat Teorileri.........................................................................................................................................................286
Çağdaş Sanat Akımları...........................................................................................................................................289
Estetik .....................................................................................................................................................................290
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................294
Çözümler ................................................................................................................................................................297
X. İnsan İlişkileri ve İletişim ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������301
İletişimin Temel Amaçları ........................................................................................................................................301
İletişim Süreçleri .....................................................................................................................................................302
İletişim Ortamı ........................................................................................................................................................302
ix
İletişim Türleri .........................................................................................................................................................302
İnsanlar Arasındaki İlişkilerde İletişimin Önemi ......................................................................................................303
İnsan İlişkileri ..........................................................................................................................................................303
Kişiler Arası İletişim ................................................................................................................................................304
İletişim Sürecinde İlişki Kurma Boyutu ...................................................................................................................305
İletişim Türleri .........................................................................................................................................................305
İletişim Engelleri .....................................................................................................................................................307
Savunma Mekanizmaları ........................................................................................................................................318
Empati ....................................................................................................................................................................310
Etkili İletişim ............................................................................................................................................................ 311
Etkili Dinleme .......................................................................................................................................................... 311
Çatışma ..................................................................................................................................................................312
Çatışma Çözme Yolları ...........................................................................................................................................312
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................313
Çözümler ................................................................................................................................................................316
XI. Günümüz Dünya Sorunları �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������321
Çevre Sorunları ......................................................................................................................................................321
Açlık ........................................................................................................................................................................322
Kıtlık........................................................................................................................................................................324
Fakirlik (Yoksulluk) ..................................................................................................................................................324
Yetersiz Beslenme ..................................................................................................................................................325
Obezite ...................................................................................................................................................................325
Aşırı Tüketim Hastalığı ...........................................................................................................................................325
Dengesiz Nüfus Artışları .........................................................................................................................................326
Irkçılık .....................................................................................................................................................................326
İnsan Hakları İhlalleri ..............................................................................................................................................326
Terör .......................................................................................................................................................................328
Enerji Sorunu ..........................................................................................................................................................328
Alternatif Enerji Kaynakları .....................................................................................................................................329
Nükleer Enerji ve Füzyon Enerjisi...........................................................................................................................332
Asya Krizi................................................................................................................................................................332
Japon Sendromu ....................................................................................................................................................333
Çin Faktörü .............................................................................................................................................................334
Küreselleşme ..........................................................................................................................................................335
Küresel İklim Değişikliği ..........................................................................................................................................337
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................339
Çözümler ................................................................................................................................................................342
x
XII. Sosyal Proje Geliştirme ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������347
Konu ve Amacın Belirlenmesi.................................................................................................................................349
Ölçütlerin Belirlenmesi ............................................................................................................................................349
Proje Planı ..............................................................................................................................................................349
Araştırma ve Eylem ................................................................................................................................................350
Sunum Hazırlama ...................................................................................................................................................350
Proje Tabanlı Öğrenme...........................................................................................................................................351
Sosyal Proje ...........................................................................................................................................................355
Proje Yönetimi ........................................................................................................................................................356
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................358
Çözümler ................................................................................................................................................................361
ALAN EĞİTİMİ
Sosyal Bilgiler Öğretimi ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������365
A� Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amaçları ..................................................................................................................365
B� Sosyal Bilgiler Öğretimi Bağlamında Davranışçı ve Yapılandırmacı Öğrenme Anlayışları ................................367
C� Sosyal Bilgilerde İçerik: Kapsam ve Yapı ...........................................................................................................370
D. Öğretim Programının Temel Felsefesi ...............................................................................................................373
Öğretim Programında Temel Beceriler ...................................................................................................................373
2017 Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Beceriler ............................................................................................376
2017 Öğrenme Alanları ve İçerikleri .......................................................................................................................401
Sosyal Bilgiler Öğretimi İle İlgili Diğer Konular .......................................................................................................405
Tarihî Empati.....................................................................................................................................................405
Zaman ve Kronolojiyi Algılama .........................................................................................................................407
Müze Eğitimi .....................................................................................................................................................421
Sözlü Tarih ........................................................................................................................................................423
Kanıt Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi ...............................................................................................................423
Yerel Tarih .........................................................................................................................................................424
Bireyselleştirilmiş Öğretim Tekniği ....................................................................................................................426
Sosyal Bilgiler Laboratuvarları ..........................................................................................................................428
Güncel Olaylar ..................................................................................................................................................428
Öğretim Programında Rehberlik .......................................................................................................................432
Öğretim Programında Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı ............................................................................................433
Öğretim Programının Uygulanmasında Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................434
5. Sınıf Kazanım ve Açıklamaları .....................................................................................................................................436
6. Sınıf Kazanım ve Açıklamaları .............................................................................................................................437
7. Sınıf Kazanım ve Açıklamaları .............................................................................................................................439
Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................442
Çözümler ................................................................................................................................................................445
KAYNAKÇA �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������449
SİYASET BİLİMİDİĞER SOSYAL BİLİM
ALANLARI
SİYASET BİLİMİ
SİYASET BİLİMİ
5
SİYASET BİLİMİ
Arapça’dan Türkçe’ye geçen bir sözcük olan siyaset bir amaç veya prensip gereğince şehrin yönetilmesine iliş-kin sanat anlamında kullanılmıştır.
Politika kelimesi ise siyasetin Batı dillerindeki karşılığıdır.
Aristoteles, politikayı “en yüksek iyiyi” ve “iyi yaşamayı” amaçlayan devlete ilişkin tüm faaliyetler, devlet yönetimi ve yurttaşlığa ilişkin işler şeklinde tanımlamıştır.
SİYASETİN FARKLI ANLAMLARI
Devlet Yönetimine İlişkin Faaliyetler Anlamında Si-yaset: Aristoteles’in tanımındaki “iyi yaşamayı” temine yönelik devlet faaliyetleri bu kapsamda yer almaktadır.
İktidar Mücadelesi Anlamında Siyaset: İktidar mücade-lesi olarak anlaşılmasının temelinde, toplumsal hayattaki zıtlıklar arasındaki mücadelede, siyasetin bu zıtlıkları belli dengede uzlaştıran faaliyet olarak ortaya çıkması anlayışı vardır. Bu anlayışa göre iktidarı ele geçirmiş olan grup ya da sınıflar bu mevkilerini korumak ve sürdürmek, diğerleri de iktidarı ele geçirmek için mücadeleye girişmektedir.
Değerlerin Otorite Yoluyla Dağıtılması Anlamında Si-yaset: Siyasetin bu şekilde tanımlanması onun sadece devlete ilişkin işler, kurumlar ve faaliyetler olarak değil, her türlü değerin paylaşımı için otorite kullanımını gerek-tiren faaliyetler olarak anlaşılmasını sağlamaktadır. Bu yaklaşım siyaset olgusunun kapsamını genişlemekte ve hem modern ulus devletlere hem de tüm toplumsal/siya-sal organizasyonlara ilişkin ortak bir faaliyet alanı olarak değerlendirilmesini sağlamaktadır.
SİYASET BİLİMİNİN TARİHÇESİ
Eski Yunan düşünürlerinden Platon iyi ve erdemli bir devletin nasıl olacağı ve bu devleti kimlerin yöneteceği gibi konulardaki görüşlerini “Devlet” adlı yapıtında ortaya koymuştur.
UyarıPlaton devletin bilge krallar tarafından yöne-tilmesini ve filozofların kral olmasını savun-muştur.
Platon’a göre devlet iktidarı kullanan idareciler, savaş-çılar, üretimi gerçekleştiren çiftçiler ve halk sınıflarından oluşmaktadır.
Bir diğer eski Yunan düşünürü Aristoteles, devleti ve devlet yönetimi ile ilgili süreçleri bir inceleme ve gözlem konusu olarak ele almış ve zamanın siyasal sistemlerini karşılaştırmalı olarak incelemiştir. Bu nedenle de çağdaş siyaset biliminin temellerini atan kişi olarak kabul edilmektedir.
Aristoteles Politika adlı eserinde Eski Yunan sitelerinin siyasal örgütlenmelerini gözlemlerle ortaya koymaya ve siyasal rejimleri sınıflandırmaya çalışmış ve kendisinden sonra gelen düşünürleri etkilemiştir.
Siyaset Orta Çağ boyunca din etkisinde kalmıştır. 16. yüzyılında başında yaşamış olan Machiavelli, İtalya’da-ki prenslikleri ele aldığı kitabı Prens ile siyaset konusun-daki idealist ve ahlakçı çizgisini terk ederek siyaseti ger-çekçi bir zemine oturtmuştur. Kitabında hükümdarların iktidarı ele geçirmelerini, elde tutmalarını ve diğerleriyle ilişkilerini anlatırken insanlara boyun eğdirme niteliğine dikkat çekmiştir.
Biri yasalara uyma diğeri de zora başvurma olmak üzere iki tür mücadeleden söz eden Machiavelli birincisi yet-mediğinde ikincisine başvurmanın gereğine değinmiştir. Onun düşüncesinde amacın gerçekleştirilmesi için her türlü eylemin meşru olduğu anlayışı egemendir. Bu an-layış Makyavelizm olarak ifade edilmiştir.
Örnek Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisi Makyavelizm’i özetlemektedir?
A) Amaca varmak için hiçbir kural tanımamalıdır.
B) Siyaset sınırsız özgürlüktür.
C) Siyasetin işleyişi ve kuralları gereğince her yola başvurulabilir.
D) Yasalara uygun bir yönetim şekli yoktur.
E) İyi bir yönetici mutlaka zora başvurur.
Çözüm:Makyavelizm çoğu kez, amaca ulaşmak için hiçbir ku-ralın, ilkenin ve değerin tanınmayacağı şeklinde anla-şılmış olsa da, Machiavelli aslında siyasetin kişisel ve dinî ahlaktan ayrı bir mantığı olduğunu savunmuştur. Buna göre de bu kurallar ve işleyiş gereğince her türlü eyleme başvurulabileceğini dile getirmiştir.
Cevap C
6
Çağdaş siyaset biliminin öncülerinden kabul edilen Montesquieu güçler ayrılığı ilkesini savunmuş, olay-lar arasındaki zorunlu ilişkileri incelemiş ve olması gerekenden çok, olanla ilgilenmiştir.
Kanunların Ruhu adlı kitabında bir ülkede uygulanan yasaların arka planını ortaya çıkarmaya ve niçin aynı yasaların farklı toplumlarda farklı sonuçlar verdiğini açık-lamaya çalışmıştır.
Montesquieu’ya göre iklimin ve coğrafi özelliklerin yasa-lar ve siyasal davranışlar üzerinde önemli bir etkisi vardır.
Hükûmet biçimlerinin doğasını ve temel ilkesini ortaya koymaya çalışmış ve ülkenin büyüklüğü ile hükûmet bi-çimleri arasındaki ilişkiye dikkat çekmiştir.
Montesquieu’ya göre cumhuriyet için küçük, monarşi için orta ve istibdat için de büyük bir imparatorluk gereklidir.
19. yüzyılda İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve Ameri-ka Birleşik Devletleri’nde toplumsal gerçeklikle ilgili olarak yapılan çalışmalarda özellikle sosyoloji ve ekonomi bilim-leri ön plana çıkarken siyaset biliminin Aristoteles’ten bu yana süren üstünlüğü son bulmuştur.
Bu anlamda 19. yüzyılın önemli isimlerinden biri Karl Marx’tır. Siyaseti toplumsal ilişkilerden belirleyiciliğe sahip bir olgu olarak sunan Makyavelizm’in aksine, Marx siyasetin özerk bir kurum olmadığını ve altyapı kurumları tarafından belirlendiğini savunur. Ona göre siyaset bir üstyapı kurumudur ve onu belirleyen temel faktör, üretim ilişkilerinin oluşturduğu altyapı kurumla-rıdır. Altyapı yani üretim tarzı değişmedikçe üstyapı da değişmez.
Amerika’da Demokrasi adlı kitabın yazarı olan Tocqu-eville ekonomik gelişme ile siyasal yapılar arasındaki ilişkileri, Amerikan toplumunun özelliklerini ve Avrupa toplumlarından farklılıklarını ele almış ve böylece kar-şılaştırmalı siyaset biliminin önemli bir örneğini ortaya koymuştur.
Çağdaş siyaset biliminin öncü isimlerinden M. Weber zihniyet ile davranışlar ve toplumsal ilişkiler konusundaki çözümlemeleri ile büyük ilgi görmüştür. Weber, çağdaş siyaset biliminin temel konularından olan iktidar, egemenlik, otorite ve meşruiyet gibi olgularla ilgi-lenmiş, bürokrasi ve siyaset arasındaki ilişkilere dik-kat çekmiştir. Ona göre siyaset, kişinin diğer kişiler üzerinde egemenlik kurmasıdır. Dolayısıyla siyasetin temelinde egemenlik ve itaat ilişkisi bulunmaktadır.
Siyasi iktidarın temel ögelerinden biri olan otorite konu-sunda Weber şu ayrımı yapmıştır:
• Geleneksel otorite
• Karizmatik otorite
• Hukukî/rasyonel otorite
İSLAM DÜNYASINDA SİYASET BİLİMİ
İslam düşünürlerinin siyaset olgusuna yaklaşımlarında, temelde dinin evren ve toplum anlayışı belirleyici olmuş ve siyasetin ahlaki eylemler alanı olarak değerlendirilme-si söz konusu olmuştur.
UyarıSiyasetname: Hükümdarlar için kaleme alınmış eserler olup hükümdarlara yönetim-de izleyecekleri politikalar ve ahlaki ilkeler konusunda tavsiyede bulunmaktadır.
UyarıLayiha: Yazıldıkları dönemin siyasi duru-munu, sorunlarını ve iktidar ilişkilerini ortaya koyması bakımından önemlidir.
Farabi İslam dünyasında siyaset konusunda önemli gö-rüşler ileri sürmüş düşünürlerden biridir.
Farabi çeşitli insanların bir araya gelmeleriyle topluluğun oluştuğunu belirtmiş ve sakinlerinin mutluluğa erişmek amacıyla yardımlaştığı topluluğu fazıl topluluk olarak tanımlamıştır.
Farabi fazıl topluluğu insan vücuduna benzetmiştir. Vü-cuttaki çeşitli organlar gibi insanların da yardımlaşarak çalıştıklarını ifade etmiştir. Nasıl vücudun hâkim bir orga-nı varsa fazıl şehrin hâkim organının da devlet başkanı olduğunu belirtmiştir.
7
Uyarıİslam düşünürlerine göre siyaset ahlaktan bağımsız bir davranış olmayıp ahlaki ilişkile-re ve ölçülere göre işleyen bir alandır.
Örnek Soru
Batı dünyasında, siyasetin ahlaktan ayrı bir davranış ve alan olduğu düşüncesi aşağıda-ki düşünürlerden hangisi tarafından ortaya konulmuştur?
A) Tocqueville
B) Weber
C) Marx
D) Machiavelli
E) Aristoteles
Çözüm
Machiavelli siyaseti genel ahlaktan ayrı işleyen bir alan olarak ortaya koyana kadar, Batı dünyasında si-yaset, tıpkı İslam dünyasındaki gibi ahlaka bağımlı bir gerçeklik olarak düşünülmekteydi.
Cevap D
Mâverdi, fıkıh kitaplarının çeşitli bölümlerinde yer alan ve anayasada kamu hukukuna ve siyasete ilişkin olan bölümleri bir araya toplamış ve önemli bir çalışmaya imza atmıştır.
Genellikle hükümdarların isteği üzerine yazılan ve kendi-lerine sunulan siyasetnamelerin en tanınmışlarından biri Nizamülmülk tarafından yazılmıştır. Bu eser Selçuklu Sultanı Melikşah’ın tavsiyesi üzerine yazılmıştır. Eser-de nasihatlerin yanı sıra devrin olaylarına, Selçuklu Devleti’nin işleyişine, aksaklıklara, alınması gereken tedbirlere ve kurumlara işlerlik kazandırmak için ya-pılması gereken düzenlemelere yer verilmiştir.
İslam siyaset teorisinin en özgün isimlerinden biri İbn Teymiye’dir. Es-Siyasetu’ş-Şeriyye adlı eseri genel ola-rak anayasa ve kamu hukukunun bir özeti niteliğindedir. Bu eserde anayasa, idare, maliye hukuku gibi siyasal ik-tidarı ilgilendiren konulara yer verilmiştir.
İbn Haldun; genelde siyasete ilişkin kitaplardaki Kitap ve Sünnet’in siyasetle ilgili hükümlerinin ortaya konulması, tarihten çeşitli deneyimlerin aktarılması ve hükümdarlara ahlaki davranışlara yönelik öğütlerde bulunulması şeklin-deki yöntemi değiştirerek bakışını topluma yöneltmiştir.
İbn Haldun tarafından ortaya konulmuş olan asabiyet teorisi şu şekilde açıklanmaktadır:
Aynı soydan gelenler veya aralarında yakınlık bulunan-lar arasındaki dayanışma duygusu olarak tanımlanacak asabiyet, bir topluluğun muhaliflere karşı birlikte hareket etmesini, belli organizasyonları gerçekleştirmesini, güç ve iktidar kazanmasını sağlayan bir olgu olarak sunul-muştur.
İbn Haldun asabiyet kavramını dayanışma ruhu, cemaat ruhu, grup duygusu, kabilecilik, kan bağı, toplumsal da-yanışma anlamlarında kullanmıştır.
SİYASET BİLİMİNİN KONUSU, KAPSAMI, YÖNTEMİ VE TEKNİKLERİ
14945’lere gelinceye değin hukuk, sosyoloji ve tarih di-siplinleri içerisine dağılmış olan siyaset konuları, 20. yüz-yılın ikinci yarısında davranışçı ekolünde de katkısıyla siyaset bilimi olarak bağımsız bir şekilde gelişmiştir.
Siyaset Biliminin Konusu
Klasik siyaset biliminde inceleme alanı devlettir. Bu an-layışa göre siyaset bilimi devlet bilimidir. Bu anlayışın kökenleri Aristoteles’e kadar gitmektedir.
Siyasetin iktidar mücadelesi olarak tanımlanması ve toplumsal güçlerin de bu çerçeveye dâhil edilmesi ile bir-likte siyaset biliminin alanı genişlemiştir.
Toplumsal yaşamda var olan tüm iktidar türleri bir bilim dalı kapsamında ele alınamayacağı için siyaset biliminin siyasal iktidarla sınırlandırılması mecbur olmuştur.
UyarıGünümüzde siyaset biliminin konusu “ikti-dar”, “güç” ve “otorite”ye ilişkin davranışlar, oluşumlar, faaliyetler, kurumlar ve ilişkilerdir.