güncellenmi yeni baskı eğitim bilimleri program gelİtİrme 1 - tanitim.pdf · sunu değerli...

Eğitim Bilimleri

PROGRAMGELİŞTİRME

Öncebiz sorduk

80 Soruda

SORU

2 10 8

kpss

Sınıf YönetimiÖğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı

64

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler

Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

GüncellenmişYeni

Baskı

Komisyon

KPSS PROGRAM GELİŞTİRMESINIF YÖNETİMİ

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

ISBN 978-605-318-853-7

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

21. Baskı: 2017, Ankara

Yayın-Proje: Ümit DilaverDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www. pegem.netE-ileti: [email protected]

SUNU

Değerli Öğretmen Adayları;

Elinizdeki kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Program Geliştirme, Sınıf Yönetimi ve Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı” kapsamındaki yaklaşık 14 soruyu etkili bir şekilde çözebilme-niz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getiril-miş olup;

Program Geliştirme:

■ Eğitim İle İlgili Temel Kavramlar,■ Türk Eğitim Sistemi,■ Eğitimde Program Kavramı ve Program Türleri,■ Program Geliştirme ve Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri,■ Program Geliştirme Yaklaşım, Model ve Tasarımları,■ Program Tasarısının Hazırlanması,■ Programın Denenmesi Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması,■ Program Geliştirmede Yeni Anlayışlar ve Yönelimler ve■ Eğitim Öğretimde Planlama bölümlerinden oluşmaktadır.

Sınıf Yönetimi:

Sınıf Yönetiminin Boyutları

Sınıfın Fiziksel Düzenlemesi, Sınıfın Yapısal Özellikleri

Sınıf Yönetimi Modelleri, Disiplin Yaklaşımları ve Disiplin Modelleri

Sınıf İçi İletişim, Öğretmen ve Öğrenci Tipleri

Sınıf Yönetiminde Davranış Yönetimi bölümlerinden oluşmaktadır.

Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı:

Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı

Araç Gereçlerin Eğitimdeki Yeri Materyal Tasarımı ve Öğretim Modelleri

Öğretim Materyallerini Değerlendirme bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekil-de ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaştırılmasına ve tablolarla akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda;

■ çözümlü test,■ cevaplı test ve■ çıkmış sorulara;yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşları-mıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerine teşek-kürü bir borç biliriz.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve öne-rileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda ba-şarılar.

Komisyon

PROGRAM GELİŞTİRME

1. BÖLÜMEğitimle İlgili

Temel Kavramlar

EĞİTİM .................................................................... 4Eğitim Türleri ......................................................5

EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ ....................................... 8BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM .............................. 9EĞİTİMİN İŞLEVLERİ ........................................... 11ÇÖZÜMLÜ TEST ...................................................12ÇÖZÜMLER ..........................................................14CEVAPLI TEST ....................................................15ÇIKMIŞ SORULAR ................................................18

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ......................19

2. BÖLÜMTürk Eğitim Sistemi

TÜRK MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI ......................................................24TALİM VE TERBİYE KURULUNUN GÖREVLERİ ...... 24MİLLÎ EĞİTİM ŞÛRALARI .....................................24TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (ÖĞRETİM BİRLİĞİ YASASI) ................................251739 SAYILI TÜRK MİLLÎ EĞİTİM TEMEL KANUNU ..................................................25ÇÖZÜMLÜ TEST ...................................................27ÇÖZÜMLER ..........................................................30CEVAPLI TEST ....................................................32ÇIKMIŞ SORULAR ................................................35ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ......................36

3. BÖLÜMEğitimde Program Kavramı

ve Program Türleri

PROGRAM ......................................................... 40

POSNER’IN PROGRAM TANIMLAMALARI ........ 40

EĞİTİM PROGRAMI ÖGELERİ ........................... 44

İYİ BİR EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ ........ 45

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 48

ÇÖZÜMLER ........................................................ 51

CEVAPLI TEST .................................................. 53

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 56

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................... 58

4. BÖLÜMProgram Geliştirme ve Program Geliştirmenin

Kuramsal Temelleri

PROGRAM GELİŞTİRME ................................... 64

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ......................................... 64

PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ ................................... 65

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 75

ÇÖZÜMLER ........................................................ 78

CEVAPLI TEST .................................................. 80

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 83


İÇİNDEKİLER

vi

5. BÖLÜMProgram Geliştirme Yaklaşım,

Model ve TasarımlarıP

PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ ............. 90PROGRAM TASARLAMA YAKLAŞIMLARI ......... 93ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 101ÇÖZÜMLER ...................................................... 104CEVAPLI TEST ................................................. 106ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 108ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 109

6. BÖLÜMProgram Tasarısının

Hazırlanması

PROGRAM GELİŞTİRME ÇALIŞMA GRUPLARININ OLUŞTURULMASI ................. 114PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN PLANLANMASI ................................................. 114PROGRAM TASARISININ HAZIRLANMASI ..... 117EĞİTİM İHTİYAÇLARININ SAPTANMASI ......... 117PROGRAM HEDEFLERİNİN (KAZANIMLARININ) YAZILMASI ...................... 124İÇERİĞİN (KAPSAMIN) SEÇİMİ VE DÜZENLENMESİ .............................................. 136EĞİTİM DURUMLARININ (ÖĞRENME-ÖĞRETME YAŞANTILARININ) DÜZENLENMESİ .................. 145ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 149ÇÖZÜMLER ...................................................... 154CEVAPLI TEST 1 .............................................. 157CEVAPLI TEST 2 .............................................. 160ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 163

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 169

7. BÖLÜMProgramın Denenmesi

Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması

PROGRAMIN DENENMESİ (UYGULANMASI) .. 176PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ .............. 177PROGRAMLARA SÜREKLİLİK KAZANDIRILMASI............................................. 182ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 184ÇÖZÜMLER ...................................................... 187CEVAPLI TEST ................................................. 189ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 191


8. BÖLÜMProgram Geliştirmede

Yeni Anlayışlar ve YönelimlerYe

PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER ....................... 1962005 YILINDA YENİLENEN PROGRAMLARIN ÖZELLİKLERİ...................... 196ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 200ÇÖZÜMLER ...................................................... 202CEVAPLI TEST ................................................. 203ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 205


9. BÖLÜMEğitim Öğretimde Planlama

EĞİTİM ÖĞRETİMDE PLANLAMA ................... 210ÇÖZÜMLÜ TEST ............................................... 212ÇÖZÜMLER ...................................................... 214CEVAPLI TEST ................................................. 216ÇIKMIŞ SORULAR ............................................ 218ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................. 220

KAYNAKÇA ....................................................... 221

vii

SINIF YÖNETİMİ

SINIF YÖNETİMİNİN AMAÇLARI �� 228

SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER �� 228

1. Sınıf Dışı Faktörler �� 228

2. Sınıf İçi Faktörler �� 228

SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI �� 228

1. Plan ve Program Boyutu �� 228

2. Fiziksel Boyut �� 229

3. Davranış Boyutu �� 231

4. İlişki ve İletişim Boyutu �� 231

5. Zaman Boyutu �� 231

SINIF YÖNETİMİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ �� 232

SINIF YÖNETİCİSİ OLARAK ÖĞRETMEN ÖZELLİKLERİ �� 233

1. Kişisel Özellikler �� 233

2. Mesleki Özellikler �� 233

SINIF İÇİ İLETİŞİMİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYEN ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI �� 233

İSTENDİK YÖNDEKİ ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARININ YÖNETİLMESİ �� 234

İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARINI ORTAYA ÇIKMADAN ÖNLEME UYGULAMALARI ��234SINIF KURALLARININ OLUŞTURULMASI VE ÖĞRETİLMESİ �� 235

1. Sınıf Kurallarının Oluşturulması �� 235

2. Sınıf Kurallarının Öğretilmesi �� 235

ÖĞRENCİLERİN SERGİLEDİKLERİ İSTENMEYEN DAVRANIŞLARA MÜDAHALE YOLLARI �� 235

GÜDÜLEME KURAMLARI �� 236

1. Davranışçı �� 236

2. Bilişsel �� 236

3. Sosyal �� 236

4. İnsancıl �� 236

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ �� 237

ÖĞRENCİ TİPLERİ ve ÖZELLİKLERİ�� 237

ÖĞRETMEN TİPLERİ �� 238

ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI �� 238

DİSİPLİN YAKLAŞIMLARI �� 239

DİSİPLİN MODELLERİ �� 239

ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 �� 240

ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ÇÖZÜMLERİ �� 243

ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 �� 245

ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ÇÖZÜMLERİ �� 249

CEVAPLI TEST �� 251

ÇIKMIŞ SORULAR �� 253

ÇIKMIŞ SORU ÇÖZÜMLERİ �� 257

KAYNAKÇA �� 260

viii

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

TEMEL KAVRAMLAR, HEDEFLERİN AŞAMALI SINIFLANDIRILMASI, YAŞANTI KONİSİ �� 266

Temel Kavramlar �� 266

Hedeflerin Aşamalı Sınıflandırılması �� 266

Yaşantı Konisi �� 266

ÖĞRETİM ARAÇ-GEREÇLERİNİN SINIFLANDIRILMASI �� 268

ÖĞRETİM ARAÇLARININ SEÇİMİNİ ve HAZIRLANMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER �� 269

ÖĞRETİM MATERYALİNDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER �� 269

MATERYAL TASARLAMA SÜRECİNDEKİ İŞLEM BASAMAKLARI �� 269

MATERYAL TASARIM İLKELERİ ve ÖZELLİKLERİ �� 270

Bütünlük �� 270

Denge �� 270

Vurgu �� 270

Hizalama �� 270

Yakınlık �� 270

Zıtlık �� 270

Oran-orantı �� 270

Vurgu İlkesi İçin Uygulama Örnekleri �� 270

GÖRSEL TASARIM ÖĞELERİ ve ÖZELLİKLERİ �� 271

Çizgi �� 271

Şekil �� 271

Alan �� 271

Doku �� 271

Renk �� 271

GÖRSEL TASARIM TÜRLERİ ve ÖRNEKLERİ �� 272

Gerçekçi Görseller �� 272

Benzeşik Görseller �� 272

Şematik görseller �� 272

Örgüt şeması ��273

Zihin haritası ��273

Akış şeması ��274

Puko döngüsü ��274

Venn şeması ��275

Kavram haritası ��275

GRAFİK TÜRLERİ �� 276

Resimli Grafikler ��276

Pasta Grafikleri ��276

Çizgi Grafikleri ��276

Sütun Grafikleri ��276

Çubuk Grafikleri ��276

YAZILI MATERYAL HAZIRLAMA İLKELERİ �� 276

YANSI SUNUMU HAZIRLAMA İLKELERİ �� 277

ÖĞRETİM MATERYALLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ �� 278

Materyalde Süreç Değerlendirmesi �� 278

Materyalde Ürün Değerlendirmesi �� 278

Materyalde Süreç ve Ürün Değerlendirmesinin Karşılaştırılması �� 278

BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM MATERYALLERİ �� 279

DERS KİTAPLARI �� 280

Ders Kitaplarında Bulunması Gereken Özellikler �� 280

Ders Kitapların Faydaları �� 280

ÇÖZÜMLÜ TEST ��281

ÇÖZÜMLER ��287

CEVAPLI TEST-1 ��294

CEVAPLI TEST-2 ��299

ÇIKMIŞ SORULAR ��303

ÇIKMIŞ SORU ÇÖZÜMLÜRİ ��304

KAYNAKÇA ��305

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

1 PEGEM AKADEMİ

EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

➢ EĞİTİMLE İLGİLİ KRİTİK KAVRAMLAR

➢ EĞİTİM TÜRLERİ

➢ EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ

➢ BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM

➢ EĞİTİMİN İŞLEVLERİ

İnsan deneyimi okuldan öğrendikleri ile yaşamdan öğrendiklerinin toplamıdır.

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

2005-

6

1

-

-

1

1

1

-

1

-1

2013

20142015

-2016

-2017

KAVRAM HARİTASI

Formal Eğitim

Kültür

Girdi

Açık Sistem

Toplusal İşlevler

Bireysel İşlevler

Ekonomik İşlevler

Felsefi İşlevler

Psikolojik İşlevler

Gizil İşlevler

Siyasal İşlevler

İşlem

Yarı Açık Sistem

Çıktı

Kapalı Sistem

Dönüt

Birey

İnformal Eğitim

Kültürleme

Kültürlenme

Kültürleşme

Yaşantı

DavranışKasıtlı İstendik

Süreç

Eğitim

Eğitim Türleri

Eğitim - Kültürİlişkisi

Bir Sistem Olarak Eğitim

Eğitimin İşlevleri

Yaygın Eğitim

Gelişigüzel Kültürleme

Zoraki Kültürleme

Örgün Eğitim

Kasıtlı Kültürleme

Bölüm Öncesi

Bu bölümde eğitim ve program geliştirme ile

ilgili temel kavramlar üzerinde durulacaktır.

Eğitimle ilgili temel kavramlar açıklanacak ve

bunların eğitim programı ile ilişkisi tartışıla-

caktır. Eğitimin tanımındaki birey, yaşantı, ka-

sıtlı, istendik gibi kritik kavramlar ele alınacak,

eğitim türleri, eğitim-kültür, eğitim-iletişim,

eğitim-sistem ilişkileri üzerinde durulacaktır.

Temel kavramların iyi anlaşılması diğer bölüm-

lerin anlaşılmasını kolaylaştırıcı olması yanında

hemen hemen her yıl bir soru potansiyeli taşıdığı

da unutulmamalıdır.

“Akıllı kadınlar, nitelikli eğitim görmüş, eğitimle birlikte yüksek kültür edin-

miş, uygarlığın koşullarına ayak uydurabilen erkeklerle evlenmeyi yeğlerler.

Erkeklerin seçimi de genellikle aynı yöndedir. Akıllı anne babalar da kendile-

rine iyi eğitim görmüş, düşünebilen, seçebilen, üretebilen, sonuçta kendile-

rini anlayabilen ve anlaşabilecekleri gelinler ve damatlar almaktan yanadır.

Eğitim görmek öncelikle, insan olmayı sağlayan eylemdir; eğitim, kişiyi in-

san yapan süreçtir. Eğitim, bireyin ailesinin ve resmî eğitim kurumlarının

birlikte yürüttüğü ortak bir çalışmadır ve zor bir iştir. Zor olduğu için de ürü-

nü çok değerlidir. Birey, toplum içinde nasıl davranacağını, kimlerle hangi

ilişkilere gireceğini, toplumsal rolünü ve amaçlarını hem ailesinden hem de

okuldan aldığı bilgilerle öğrenirken bir yandan da öğrendiklerini uygular.”

“Eğitimle İnsan Olmak” yazısından (http://www.idofrm.org/rehberlik-kisisel-gelisim/87749-quotegitimle-insan-

olmakquot.html)

YAŞAMDAN

EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1. BÖLÜM

4

EĞİTİM

Eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yo-luyla, kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği mey-dana getirme sürecidir (Ertürk, 1977).

Tanımda geçen kritik kavramlar

Eğitim;

Yaşam boyu devam eden bir süreçtir.

Davranışlarda değişiklik meydana getirir.

Davranış değişiklikleri yaşantı yoluyla gerçekleş-mektedir.

Bu değişikliklerin istendik (beklentilere ve he-deflere uygun) olması istenir ve beklenir; ancak istenmedik davranışlar da oluşabilir.

Eğitim kasıtlı (planlı ve programlı) olabileceği gibi gelişigüzel de olabilir. Kasıtlı olarak yapılan eğitime formal, gelişigüzel gerçekleşen eğitime informal eğitim denilir.

Eğitim, bireyi kültürleme sürecidir.

Okullardaki öğrenmelerle sınırlı değildir.

Birey

Süreç

Eğitimin tanımında altı çizilecek kavramlar; “kendi yaşantıları yoluyla”, “kasıtlı olarak”, “istendik dav-ranış değişikliği” ve “süreç”tir.

Kendi yaşantısı yoluyla: Öğrenci merkezliliğe ve yaparak yaşayarak öğrenmeye işaret eden bir kavramdır.

Kasıtlı olarak: Eğitim-öğretim etkinliklerinin planlı ve programlı yapılması gerekliliğine işaret eder.

İstendik: Eğitimin bireyin, toplumun ve konu alanı-nın ve hatta doğanın beklenti, ihtiyaç ve özellikle-rine uygun hedeflere yönelik olmasına işaret eder.

Eğitim programları eğitimi kasıtlı, planlı ve dü-zenli hâle getirir.

Not

KPSS’de Çıkmış SoruEğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla istendik değişmeler oluşturma sürecidir.

Bu tanımda, “istendik” sözcüğü ile anlatılmak istenen temel koşul aşağıdakilerden hangisidir?A) Eğitimin hedefleriyle ilgili olma

B) Bireyin hedefleriyle ilgili olma

C) Güncel gereksinimleri karşılama

D) Bireye ekonomik güç kazandırma

E) Toplumda dayanışmayı artırma

Cevaba ulaştıran anahtar kelimeler: istendik değişim, eği-tim hedefleri

Çözüm: “İstendik değişmeler”den kasıt eğitimin hedefleri ile ilgilidir. Eğitim hedefleri, bireylere kazandırılacak isten-dik nitelikteki bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları tanımlar. Cevap A

5

Eğitim Türleri

Okullarda ya da kurumlarda belli bir plan ve program çerçevesinde gerçekleştirilen eği-timdir.

Amaçlıdır.

Önceden hazırlanan bir program çerçeve-sinde planlı olarak yapılır.

Öğretim yoluyla gerçekleştirilir.

Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir.

Özel ve kontrollü bir çevrede ya da ortamda yürütülür.

Yapılandırılmış ve sınırlandırılmış zaman dilimlerinde (bir ders saati, bir öğretim döne-mi, öğrenim süresi gibi) yapılır.

Sürecin belli aşamalarında ve sonunda de-ğerlendirilir.

Formal eğitim, örgün ve yaygın eğitim ku-rumlarında yapılır.

Formal Eğitim (Kasıtlı Eğitim)

Anah

tar Kavramlar

Amaçlı, İstendik sonuçlara dönük

Plan/program, Öğretim

Özel öğrenme ortamı

Yapılandırılmış

Örgün ve yaygın iki biçimde

anahtar KAVRAMLAR

Bireylerin yaşama atılmadan, iş ve meslek kollarında çalışmadan önce okul ya da okul niteliği taşıyan yerlerde, genel ve özel bilgi, beceriler bakımından yetişmelerini sağlamak amacıyla belirli yasalara göre düzenlenen eğitimdir.

Belli yaş gruplarına göre düzenlenir. Öğrenci grubu, yaş ve hazır oluş bakımından aşağı yukarı homojen yapıdadır.

Belli eğitim programları çerçevesinde yürü-tülür.

Aşamalı ve kademelidir. Örgün eğitim kurum-ları arası geçişler bir önceki örgün eğitim ku-rumundaki öğrenim süresini başarıyla tamam-lamaya bağlıdır. Örgün eğitim kurumları okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğ-retim kurumları olarak yapılandırılmıştır.

Her örgün eğitim kurumunun temel görevi bi-reyleri hayata ve bir üst örgün eğitim kurumu-na hazırlamaktır. Bazı örgün eğitim kurum-ları temel bilgi ve becerilerin kazanılmasına ve gelişimin desteklenmesine odaklanırken (okul öncesi ve ilkokul, ortaokul kurumları gibi), bazıları da iş ve meslek kollarında ça-lışmadan önce gerekli mesleki becerileri ka-zandırıcı hizmet öncesi eğitim vermektedir.

Örgün Eğitim

Eğitim Bilimleri

ÖĞRETİM İLKEve

YÖNTEMLERİ

Öncebiz sorduk

80 Soruda

SORU

2 10 8

kpss

64

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler



GüncellenmişYeni

Baskı

Komisyon

KPSS ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ

ISBN 978-605-318-853-7

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.


Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.










İletişim




İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

SUNU

Değerli Öğretmen Adayları,

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Öğretim İlke ve Yöntemleri” kapsamındaki yaklaşık 21 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;

Eğitimle İlgili Temel Kavramlar, Öğretim İlkeleri ve Öğretim Stratejileri,

Öğretme-Öğrenme Yaklaşımları (Modelleri-Kuramları),

Öğretim Yöntemleri,

Öğretim Teknikleri,

Kavram Öğretimi,

Öğrenme Stratejileri, Öğrenme Stilleri ve Üst Düzey Zihinsel Beceriler

bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alın-masına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somut-laştırılmasına ve tablolarda akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda,

özet, çözümlü test, cevaplı test ve çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanları ile öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerile-riniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

1. BÖLÜMEğitimle İlgili Temel

Kavramlar, Öğretim İlkeleri ve Öğretim Stratejileri

ÖĞRETME - ÖĞRENME SÜRECİNDE TEMEL KAVRAMLAR �� 4

1� Yaklaşım/Model �� 42� Strateji �� 43� Yöntem �� 44� Teknik �� 45� Taktik �� 4

ÖĞRETİM İLKELERİ �� 4

1� Hedefe Görelik (Amaca uygunluk) �� 5

2� Öğrenciye Görelik (Çocuğa uygunluk) �� 5

3� Yaşama Yakınlık (Hayatilik) �� 5

4� Somuttan Soyuta�� 5

5� Bilinenden Bilinmeyene �� 6

6� Kolaydan Zora (Basitten Karmaşığa) �� 6

7� Yakından Uzağa �� 7

8� Açıklık (Alenilik) �� 7

9� Etkin Katılım (Aktivite/İş) �� 8

10� Güncellik (Aktüalite) �� 8

11� Ekonomiklik �� 10

12� Bütünlük �� 10

13� Sosyallik �� 10

14� Bilgi Ve Becerilerin Güvence Altına Alınması �� 10

ÖĞRETİM STRATEJİLERİ �� 10

A� Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi �� 11

B� Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi �� 12

C� Araştırma - İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi �� 13

“FARKI NASIL BULDUM ?” SORULARININ ÇÖZÜMLERİ ��18ÇÖZÜMLÜ TEST ��19ÇÖZÜMLER ��25CEVAPLI TEST ��28ÇIKMIŞ SORULAR ��32ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ��34

2. BÖLÜMÖğretim Yaklaşımları ve

Modelleri

YAPILANDIRMACILIK �� 40ÇOKLU ZEKÂ �� 43PROJE TABANLI ÖĞRENME �� 46PROBLEME DAYALI ÖĞRENME (PDÖ) �� 48AKTİF ÖĞRENME �� 50OKULDA ÖĞRENME �� 51TAM ÖĞRENME �� 53ETKİLİ ÖĞRETİM MODELİ �� 56TEMEL ÖĞRETME MODELİ �� 57İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRETİM MODELİ �� 58ÖĞRETİM DURUMLARI MODELİ �� 60BASAMAKLI ÖĞRETİM �� 63KUANTUM ÖĞRENME �� 64BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME �� 65İNTERNET TABANLI ÖĞRENME �� 66UZAKTAN EĞİTİM �� 66HARMANLANMIŞ (KARMA) EĞİTİM �� 67YAŞAM BOYU ÖĞRENME �� 67

ÇÖZÜMLÜ TEST ��68ÇÖZÜMLER ��73CEVAPLI TEST ��75ÇIKMIŞ SORULAR ��79ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ��85

İÇİNDEKİLER

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

vi

3. BÖLÜMÖğretim Yöntemleri

ANLATIM YÖNTEMİ �� 92ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ �� 93PROBLEM ÇÖZME �� 95GÖSTERİP-YAPTIRMA �� 96TARTIŞMA YÖNTEMİ �� 97

1� Büyük Grup Tartışması�� 98

2� Vızıltı Grupları �� 98

3� Zıt Panel �� 99

4� Kollegyum �� 99

5� Münazara �� 100

6� Panel �� 101

7� Forum �� 102

8� Sempozyum (Bilgi Şöleni) �� 103

9� Seminer �� 103

10� Sokrat Semineri�� 104

11� Sokratik Tartışma �� 105

12� Fikir Taraması�� 106

13� Açık Oturum �� 106

14� Çember Tartışma�� 107

15� Çalıştay (Workshop) �� 107

ÇÖZÜMLÜ TEST �� 110

ÇÖZÜMLER �� 114

CEVAPLI TEST �� 116

ÇIKMIŞ SORULAR �� 118

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ �� 121

4. BÖLÜMÖğretim Teknikleri

A� GRUPLA ÖĞRETİM TEKNİKLERİ�� 126

1� Beyin Fırtınası �� 126

2� Fikir Taraması�� 128

3� Beyin Eseri �� 128

4� Soru Cevap �� 1285� Mikro Öğretim�� 1296� Ekiple Öğretim�� 1307� Benzetim �� 1308� Analoji ve Metafor �� 1319� Sinektik �� 13210� Argümantasyon �� 13211� Kartopu �� 13312� Altı Düşünce Şapkası �� 13313� Altı Uygulama Ayakkabısı �� 13414� Eğitsel Oyunlar �� 13515� İstasyon �� 13616� Gösteri (Demonstrasyon) �� 136

17� Görüş Geliştirme �� 137

18� Köşelenme �� 138

19� Konuşma Halkası �� 138

20� Rol Oynama �� 139

21� Drama �� 141

22� Tahmin Gözlem Açıklama (TGA Diyagramı) ��142

23� 5N 1K �� 142

24� Tarihsel Empati�� 143

25� Akrostiş �� 143

26� Öykü Oluşturma/Tamamlama�� 144

27� Arkası Yarın �� 144

28� Dedikodu �� 144

29� Pazaryeri �� 145

30� Akvaryum �� 145

31� Philips 66�� 145B� BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ �� 146

I� Programlı Öğretim �� 146

II� Bilgisayar Destekli Öğretim �� 147

III� Bireyselleştirilmiş Öğretim (Keller Planı) �� 149

Bireyselleştirilmiş Öğretim Teknikleri �� 149

IV� Bilişsel Çıraklık �� 149

V� Tutor Destekli Eğitim �� 150

VI� Akran eğitimi �� 151

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

vii

C� SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ �� 152

I� Gezi �� 152

II� Gözlem �� 153

III� Görüşme �� 153

IV� Sergi �� 154

V� Ev ödevi �� 154ÖĞRETİM TEKNİKLERİNE YÖNELİK İPUÇLARI 156FARKI NASIL BULDUM SORULARININ ÇÖZÜMLERİ ��162ÇÖZÜMLÜ TEST ��163ÇÖZÜMLER ��168CEVAPLI TEST ��170ÇIKMIŞ SORULAR ��177ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ��183

5. BÖLÜMKavram Öğretimi

OLGU KAVRAM VE İLKE İLİŞKİSİ �� 190KAVRAM ÖĞRETİMİ TEKNİKLERİ �� 191

I� KAVRAM HARİTALARI �� 191

Kavram Haritası Türleri �� 192

1� Örümcek Ağı Harita �� 192

2� Olaylar Zinciri �� 192

3� Hiyerarşik Harita (Akış Şeması) �� 193II� ZİHİN HARİTALARI �� 194III� BİLGİ HARİTALARI �� 195IV� V- DİYAGRAMI �� 197V� KAVRAM KARİKATÜRLERİ �� 197VI� KAVRAM KARGAŞASI YARATMA TEKNİĞİ 199VII� KAVRAM AĞI (Semantik Ağ) �� 199VIII� BALIK KILÇIĞI �� 200IX� ANLAM ÇÖZÜMLEME TABLOSU �� 202X� YAPILANDIRILMIŞ GRİD �� 204XI� KAVRAMSAL DEĞİŞİM METİNLERİ �� 205XII� İKİ AŞAMALI TEŞHİS TESTLERİ�� 206XIII� TEKZİP (ÇÜRÜTME) METİNLERİ �� 207XIV� KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTLERİ (KİT) 208XV� TANILAYICI DALLANMIŞ AĞAÇ (TDA) �� 208XVI� ÇALIŞMA YAPRAKLARI �� 209XVII� ÖĞRETİM YAPRAKLARI �� 211

KAVRAM ÖĞRETİM TEKNİKLERİNE YÖNELİK İPUÇLARI ��212

FARKI NASIL BULDUM SORULARININ ÇÖZÜMLERİ ��216

ÇÖZÜMLÜ TEST ��217

ÇÖZÜMLER ��220

CEVAPLI TEST ��222

ÇIKMIŞ SORULAR ��225

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ��227

6. BÖLÜMÖğrenme Stilleri ve Üst

Düzey Düşünme Becerileri

A� ÖĞRENME STRATEJİLERİ �� 232B� ÖĞRENME STİLLERİ �� 233

I� Yaşantı Temelli Öğrenme Modeli (Kolb) �� 235

II� Dunn Ve Dunn Öğrenme Stilleri Modeli �� 237

III� Gregorc Öğrenme Stilleri Modeli �� 238C� ÜST DÜZEY DÜŞÜNME BECERİLERİ �� 239

IV� Eleştirel Düşünme �� 239

V� Yaratıcı Düşünme�� 240

VI� Yansıtıcı düşünme �� 242

VII� Metabilişsel Düşünme�� 243

VIII� Bilimsel Düşünme Becerileri �� 244

IX� Yakınsak ve Iraksak Düşünme Becerileri �� 247

X� Yanal Düşünme �� 247

XI� Analitik Düşünme �� 247

BÖLÜME YÖNELİK İPUÇLARI ��248

FARKI NASIL BULDUM SORULARININ ÇÖZÜMLERİ ��251ÇÖZÜMLÜ TEST ��252ÇÖZÜMLER ��255CEVAPLI TEST ��257ÇIKMIŞ SORULAR ��259ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ��260

KAYNAKÇA ��261

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR, ÖĞRETİM İLKELERİ VE ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

➢ EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

➢ ÖĞRETİM İLKELERİ

➢ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

“Ne kadar bilirsen bil, anlatabildiklerin karşındakinin anlayabileceği kadardır.”MEVLÂNÂ

20152016

2017

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

20052

2

3

2

1

1

2

2

2

22

2

4

32013

2014

KAVRAM HARİTASI

Strateji

Taktik

Yöntem

Teknik

Yaklaşım/Model

Temel Kavramlar

Öğrenciye Görelik

Bilinenden Bilinmeyene

Bilgi ve Becerinin Güvence

Altına Alınması

Somuttan Soyuta

Yakından Uzağa

Kolaydan Zora

Açıklık

EkonomiklikGüncellik (Aktüalite)

Bütünlük

Etkin Katılım

Sosyallik

Hedefe Uygunluk

Hayatilik (Yaşama Yakınlık)

Öğretim İlkeleri

Sunuş (Ausubel)

Buluş (Bruner)

Araştırma-İnceleme(John Dewey)

Öğretim Stratejileri

Bölüm Öncesi

Bu bölümde öğrenme-öğretme sürecinde kullanılan

yaklaşım, strateji, yöntem, teknik ve taktik gibi temel

kavramların, öğretim ilkeleri ve öğretim stratejileri-

nin öğretimi amaçlanmıştır. Öğretim ilkeleri “hedef

ve kazanımlara ulaştıran, doğruluğu bilimsel olarak

kanıtlanmış, her yaş ve düzey için genel kabul görmüş

öğretim sürecini düzenleme uygulamaları” olarak

tanımlanmaktadır. Bu özellikleri açısından hemen

hemen her yıl bu konudan soru gelmektedir. Öğretim

ilkeleri ile ilgili sorular genellikle öğrenme-öğretme

sürecinde yapılan uygulama örneklerinden sorulmak-

tadır. Öğretim stratejileri hedef ve kazanımlara ulaş-

mada kullanılan en genel yol alarak açıklanmaktadır.

Ayrıca öğretim stratejisi, seçilecek öğretim yöntem

ve tekniklerin belirlenmesinde etkili rol oynayan genel

bir belirleyicidir. Bu konudan da hemen hemen her yıl

soru gelmektedir. Öğretim stratejileriyle ilgili sorular

ağırlıklı olarak stratejilerin uygulanış adımlarından

gelmektedir. Bu yüzden öğretim stratejilerinin nasıl

uygulandığını bilmek önemlidir.

Abaküsle öğrenir bizim ülkenin çocukları sayma sayılarını, basit toplama ve çıkarma işlem-

lerini. Köylük yerde çocukların abaküsü olmaz sanmayın. Nohut, fasulye, fındık. Yapılan

tarıma göre değişse de buralarda organik abaküs kullanılır anlayacağınız. Çünkü ilkokul

birinci sınıf çocukları somut işlemler dönemindedir. Önce somut, sonra soyut öğrenme-

yi tercih ederler; ki eğitimde çocukların düzeyi, ilgisi, yeteneği ve ihtiyaçlarıdır asıl olan.

Bildiklerinden başlarsanız öğretmeye güven kazanıp bilmediklerini daha rahat öğrenirler.

Yakından başlarsın gezmeye, görmeye, öğrenmeye ve sevmeye. Sonra sıra uzaklara gelir.

Uzakları bilmek için önce yakını görmek gerekir neticede. Her insan kolay işleri yapar ve

yapmak başarma duygusu oluşturur. Bu yüzden zordan öğretmeye başlamaz öğretmenler.

Hiç bilgisi olmayana bir şeyleri buldurmak zordur aslında. Şarkıda dediği gibi “öğretmen

öğretir alfabeyi” ve birçok başka bilgiyi. Bunu yaparken örnekler verir, anlaşılır dilde konu-

şur. Bir bilgiyi sunarken açık ve anlaşılır olmak önemlidir. Yoksa senin anlattığın değildir

mühim olan, karşındakinin ne anladığıdır. Eğitimde bazen sezgisel yollarla ulaşır çocuklar

neticeye kimi zaman da bilimsel yollarla. Yani bazen sezerek bulurlar bazen de araştırarak.

Buluş yoluyla öğrenmede sezgisel yolla çözülecek problemler vardır, araştırma inceleme

de bilimsel yolla çözülecek problemler. Sunuş yolunda ise “no problem.” Ama nasıl öğre-

tirse öğretsin öğretmen, öğrencileri dersin işlenişine dâhil etmelidir. Planlı çalışmayı ve en

kısa zamanda az para harcayarak hedefe ulaşma becerisi kazandırılmalıdır çocuklara. Sa-

dece zihne değil, çocukların tüm yönlerinin gelişimine odaklanmalıdır öğretmenler. Güncel

bilgilerle olup bitenin farkına vardırılmalıdır çocuklar. Bihaber yaşamak iyi değildir çünkü

eğitim hayatın ta kendisidir. Gerçek yaşamda ne kadar işe yararsa öğrenilenler o kadar

işlevsel olur.

YAŞAMDAN

TEMEL KAVRAMLAR, ÖĞRETİM İLKELERİ ve

ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

1. BÖLÜM

4

ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİNDE

TEMEL KAVRAMLAR

1. Yaklaşım/Model: Öğretimin temelini oluşturan temel felsefeyi açıklayan genel bir bakış açısıdır. Yaklaşım/model öğretimin nasıl olması gerektiği hakkında öğrenme kuramlarını temele alarak ge-nel görüş bildirir. Öğretim yaklaşımlarının sayısı oldukça fazladır. Örneğin; yapılandırmacılık, tam öğrenme, işbirliğine dayalı öğrenme ve yaşam boyu öğrenme birer yaklaşımdır.

2. Strateji: Amaçlara ulaşmayı sağlayan ve öğren-me ve öğretim yönteminin seçimine yön veren genel bir plan ve tasarımdır. Öğretim stratejisi bir yandan işlenecek dersin genel bir çerçevesini çi-zerken bir yandan da ders esnasında öğretmen ve öğrencilerin rollerini belirler. Öğretim stratejileri üç tanedir; Sunuş yoluyla öğretim, buluş yoluyla öğretim ve araştırma-inceleme yoluyla öğretim.

3. Yöntem: Amaçlara ulaşmak için bilinçli olarak se-çilen ve izlenen düzenli yoldur. Öğrenme ünitesi-nin hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla öğretim stratejisine uygun şekilde kullanılan bir öğretme yoludur. Öğretim yöntemleri beş tanedir: Anlatım, tartışma, örnek olay, problem çözme ve gösterip-yaptırma.

4. Teknik: Bir öğretme yöntemini uygulamaya koy-ma biçimi ya da sınıf içinde yapılan işlemlerin bütünüdür. Teknikler, öğretme biçimini ve yönte-mini uygulamaktır. Öğretim tekniklerinin sayısı çok fazladır. Çünkü dersi farklı tekniklerle işlemek önemlidir. Örneğin; istasyon, soru-cevap, görüş geliştirme, drama, benzetim ve beyin fırtınası bi-rer tekniktir.

5. Taktik: Sınıfta belirli bir konu işlenirken geçen bir kavram ya da ilkenin ne olduğuna ilişkin sorulan soruyu yanıtlarken seçilen kısa yoldur. Çevre ko-şulları üzerine kurulmuş planlı, ayrıntılı ve özel bir eylem planıdır. Örneğin, öğrencilerinin düşünme becerilerini geliştirmek isteyen bir öğretmenin be-yin fırtınası, görüş geliştirme ve altı şapkalı düşün-me gibi teknikleri kullanmaya karar vermesi birer taktiktir. Seçilen taktikler öğretmenden öğretmene farklılık gösterebilir.

KPSS’de Çıkmış SoruBir dersin;• genel çerçevesinin çizilmesinde,

• öğrenci ve öğretmen rollerinin belirlenmesinde

• amacın gerçekleştirilmesine yönelik işlemlerin belir-lenmesinde

aşağıdakilerden hangisi temel belirleyicidir?A) Değerlendirmenin amacıB) Dersin gün içindeki saatiC) Okulun sosyoekonomik şartlarıD) Öğretim stratejisiE) Yıllık çalışma planı

Çözüm: Öğretim stratejisi, dersin kazanımlarına ulaşmak için izlenen genel yoldur. Yani o günkü ders ya da ders saatlerinin işlenişindeki genel çerçeveyi belirler. Ayrıca öğ-retim stratejisi, öğretmen ve öğrencilerin dersteki rollerini belirler. Örneğin sunuş yolu stratejisinde öğretmen aktif, or-ganize edici ve aktarıcı, öğrenciler alıcı rolündeyken, buluş yolu stratejisinde öğretmen rehber, öğrenciler aktif öğrenici rolündedir. Tüm bunlarla birlikte öğretim stratejisi, amacın gerçekleştirilmesine yönelik yöntem, teknik ve araç-gereç-lerin belirlenmesine yön verir. Örneğin sunuş yolu stratejisi kullanılacaksa beraberinde anlatım yöntemi, soru-cevap tekniği ve kavram haritası kullanılabilir. Cevap D

ÖĞRETİM İLKELERİ

Öğretim ilkeleri “hedef ve kazanımlara ulaştıran, doğ-ruluğu bilimsel olarak kanıtlanmış, her yaş ve düzey için genel kabul görmüş öğretim sürecini düzenleme uygulamalarıdır.” Öğretim ilkeleri içeriğin ve ders kitaplarının düzenlenmesinde, öğrenme-öğretme sürecinin planlanması, uygulanması ve değerlendi-rilmesinde önemli rol oynar. Başlıca öğretim ilkeleri şunlardır;

Hedefe görelik (Amaca uygunluk) Öğrenciye görelik (Çocuğa uygunluk) Yaşama yakınlık (Hayatilik) Somuttan soyuta Bilinenden bilinmeyene Kolaydan zora (Basitten karmaşığa) Yakından uzağa Açıklık (Alenilik) Etkin katılım (Aktivite/İş) Güncellik (Aktüalite) Ekonomiklik Bütünlük Sosyallik Bilgi ve becerinin güvence altına alınması

5

1. Hedefe Görelik (Amaca uygunluk)

Eğitimin temel gayesi bireyde istendik davranış değişiklikleri oluşturarak hedeflere ulaşmaktır. Hedeflere ulaşmak için amaca hizmet eden ve hedefe ulaşmayı kolaylaştıran uygulamalar dü-zenlenmelidir. Derste ulaşılacak kazanımlar doğ-rultusunda öğrenme-öğretme sürecinin yapılandı-rılmasına hedefe görelik denir. Bu yüzden hedefe uygun düzenlemeler yapmak için öğretmenler ön-celikle hedefin hangi alanda olduğunu (bilişsel, duyuşsal, devinişsel) belirlemeli sonrasında ise hedefin hangi düzeyde olduğunu saptamalı ve buna uygun yöntem/teknikler seçmelidir.

“Denge hareketleri yapar” kazanımı deviniş-sel alanda bir kazanımdır. Dolayısıyla daha çok bilişsel alanda etkili olan anlatım yönte-mi ve hem bilişsel hem de duyuşsal alanda etkili olan tartışma yöntemi bu kazanım için uygun değildir. Öğretmen bu kazanım için devinişsel alanda etkili olan gösterip-yaptır-ma yöntemini seçmelidir.

Görüldüğü gibi hedefe görelik sorularında dikkat edilmesi gereken hedefle, öğretim süreci arasın-daki uyumluluk düzeyidir.

2. Öğrenciye Görelik (Çocuğa uygunluk)Öğretmenlerin öğrenme-öğretme sürecini düzen-lerken öğrencilerin gelişim düzeyi, hazırbulunuş-luğu, ihtiyaç, ilgi, yetenek, beklenti ve bireysel farklılıklarını dikkate alması, öğrenciye görelik il-kesidir. Bu yüzden farklı eğitim düzeylerinde farklı süreçler düzenlenir. Çağdaş eğitim kuramlarına ve programlarına göre öğrenci öğrenme-öğretme sürecinin merkezinde yer almalı, öğretmen öğren-cilere rehberlik etmelidir.

Okul öncesi eğitim çocukları “işlem önce-si dönemde” oldukları için programda dört işlem becerisi ile çözülebilen problemlere yer verilmemesi öğrenciye görelik ilkesi ile ilgilidir ya da okul öncesi dönemde anlatım yöntemi kullanmak yerine oyuna dayalı et-kinliklerle sürecin işlenmesi öğrenci görelik ilkesinin gereğidir. Çünkü bu dönemdeki ço-cuklar dinleyerek öğrenmek yerine yaparak-yaşayarak öğrenme eğilimindedir.

UNUTMA

3. Yaşama Yakınlık (Hayatilik)

Yaşama yakınlık ilkesi, okulda verilen eğitimin gerçek hayatla ilişkilendirilmesi veya gerçek ya-şamda işlevsel olması, işe yaraması anlamına gelmektedir. Bireye ihtiyaç duyduğu gerekli bilgi-lerin öğretilmesi hayatilik ilkesi ile ilgilidir.

Toplama ve çıkarma işlemini öğrenen ço-cuklara performans görevi olarak ebeveyn-leri ile birlikte gittikleri bir markette alışverişi yapma, alınanları hesaplama, ödeme yap-ma ve para üstü alıp-verme ödevinin veril-mesi okulda öğrenilenlerin gerçek yaşamla ilişkilendirilmesine yönelik uygulamalardır.

UNUTMA

4. Somuttan Soyuta

Somuttan soyuta ilkesi, bilgilerin öncelikle çok sa-yıda (özellikle de dokunma duyusu) duyu organı-nı harekete geçirecek şekilde somut, sonrasında soyut olarak öğretilmesidir. Piaget’in zihinsel ge-lişim dönemleri dikkate alındığında işlem öncesi dönem (okul öncesi) ve somut işlemler dönemi (il-kokul) öğrencileri için soyut kavramlar çok anlamlı değildir. Yine Edgar Dale’nin yaşantı konisi dik-kate alındığında çok sayıda duyu organına hitap eden somut öğrenmeler daha kalıcıdır. Dale’ye göre öğrenme somuttan soyuta ve basitten kar-maşığa doğru düzenlenmelidir. Öğrenme-öğret-me sürecini somutlaştırmak için gerçek nesneler, numuneler, modeller, maketler, eşyalar ve nesne-ler kullanılabilir.

Eğitim Bilimleri

ÖLÇME veDEĞERLENDİRME

Öncebiz sorduk

80 Soruda

SORU

2 10 8

kpss

64

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler



GüncellenmişYeni

Baskı

Komisyon

KPSS ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ISBN 978-605-318-853-7













İletişim





SUNU

Değerli Öğretmen Adayları,

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Ölçme ve Değerlendirme” kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.


Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar,

Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler,

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları,

Test ve Madde İstatistikleri




özet, çözümlü test, cevaplı test ve çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.



Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Komisyon

1. BÖLÜMÖlçme ve Değerlendirmede

Temel Kavramlar

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ ..............4

EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................5

EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? ......5

ÖLÇME ...................................................................6

Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar .......6

Ölçme İşlemi Ögeleri ............................................6

Değişken .............................................................7

Özelliklerine Göre Değişkenler.............................7

Yapılarına Göre Değişkenler ................................7

Araştırmaya Konu Oluşlarına Göre Değişkenler ...8

Ölçme Kuralı .......................................................9

Birim ....................................................................9

Doğal Birim.........................................................10

Yapma / Standart birim .......................................10

Tanımlanmış/Türetilmiş Birim .............................10

Birimin Taşıması Gereken Nitelikler .................. 11

Ölçme Türleri ..................................................... 11

Doğrudan Ölçme ................................................ 11

Dolaylı Ölçme .....................................................12

Türetilmiş Ölçme ................................................12

Ölçmede Ölçek...................................................14

Sınıflama Ölçeği .................................................14

Sıralama Ölçeği..................................................15

Eşit Aralıklı Ölçekler ...........................................16

Eşit Oranlı Ölçek ...............................................18

DEĞERLENDİRME ...............................................19

Değerlendirme Türleri ........................................20

Ölçütüne Göre Değerlendirme Türleri ................20

Mutlak Değerlendirme ........................................20

Bağıl Değerlendirme ..........................................21

Amacına Göre Değerlendirme Türleri ...............23

Tanıma Yerleştirme (Diagnastik) Değerlendirme ...23

Biçimlendirme Yetiştirme Değerlendirmesi (İzleme, Formative Değerlendirme)....................23

Düzey Belirleme Değerlendirmesi (Değer Biçme Sonuç ya da Summative Değerlendirme) .........24

BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖLÇME .....................27

Bilimsel Araştırmalarda Evren ve Örneklem ......28

Evren ..................................................................28

Örneklem............................................................28

Korelasyon .........................................................29

Korelasyon Grafikleri ..........................................29

ÖZET .....................................................................31

ÇÖZÜMLÜ TEST ...................................................33

ÇÖZÜMLER ..........................................................35

CEVAPLI TEST .....................................................36

ÇIKMIŞ SORULAR ................................................40

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ......................45

2. BÖLÜMÖlçme Araçlarında Bulunması

Gereken Nitelikler

ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER .......................................52

GEÇERLİK ............................................................52

GEÇERLİK TÜRLERİ ............................................53

Kapsam Geçerliği ..............................................53

Kapsam Geçerliğini Belirleme Yolları .................54

Görünüş Geçerliği ..............................................56

Ölçüt Geçerlikleri ................................................57

Yordama Geçerliği .............................................57

Uygunluk Geçerliği (Mevcut durum, eş zaman, zamandaş geçerlik) ..........................59

Yapı Geçerliği .....................................................59

Sonuçsal Geçerlik ..............................................61

Geçerliği Etkileyen Faktörler ..............................61

İÇİNDEKİLER

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

vi

GÜVENİRLİK .........................................................63

Ölçmede Hata ve Güvenirlik ..............................64

Ölçmede Hata Kaynakları ..................................65

Hata Türleri ........................................................66

Güvenirlik Belirleme Yolları ................................68

Test - Tekrar Test Yöntemi (Kararlılık Katsayısı) ...........................................68

Eş Değer Formlar Yöntemi (Paralel Testler Yöntemi - Eş Değerlik Katsayısı ya da Tutarlılık Katsayısı) ...................70

Eş Değer Yarılama (Testin iki yarıya bölünmesi) (İç Tutarlılık Katsayısı) Yöntemi .........................71

İç Tutarlılık Katsayıları Yoluyla Güvenirliğin Belirlenmesi....................................71

Standart Hata .....................................................73

GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER ..................................75

GEÇERLİK VE GÜVENİLİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ ..............................................77

KULLANIŞLILIK .....................................................79

ÖZET ......................................................................80

ÇÖZÜMLÜ TEST ....................................................82

ÇÖZÜMLER ...........................................................85

CEVAPLI TEST ......................................................87

ÇIKMIŞ SORULAR .................................................90

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .......................93

3. BÖLÜMEğitimde Kullanılan

Ölçme Araçları

TESTLERİN SINIFLANMASI .................................98

Ölçtükleri Özelliklere Göre Testlerin Sınıflanması .....................................98

Tipik Davranış Testleri ...................................98

Maksimum Performans Testleri .....................99

Cevaplama Tepkisine Göre Testler ..................100

Ayrılan Zamana Göre Testler ...........................100

Hız Testleri ....................................................100

Güç Testleri ..................................................101

Puanlama Biçimine Göre Testler ......................101

Testi Alan Birey Sayısına Göre Testler .............101

Test Planı ......................................................101

KLASİK ÖLÇME ARAÇLARI ...............................103

Yazılı Yoklama ..................................................103

Yazılı Yoklamalarda Geçerlik ve Güvenirlik ......108

Yazılı Yoklamalarda Puanlama.........................108

Kısa Cevaplı Testler ......................................... 111

Kısa Cevaplı Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik ...113

Eşleştirmeli Testler ........................................... 114

Doğru - Yanlış Testleri ...................................... 115

Çoktan Seçmeli Testler .................................... 116

Çoktan Seçmeli Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik ......................................................... 119

Çoktan Seçmeli Testlerin Puanlanması............122

Sözlü Sınavlar ..................................................122

Sözlü Sınavlarda Geçerlik, Güvenirlik ve Kullanışlılık .......................................................123

TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞI ......................124

Kavram Haritaları .............................................126

Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) .....................128

Kelime İlişkilendirme Tablosu (KİT) ..................129

Yapılandırılmış Grid ..........................................130

Performans Değerlendirme ..............................131

Performans Ödevleri .......................................133

Proje Ödevleri ..................................................134

Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) ........................134

Portfolyo Türleri ................................................135

Portfolyoların Sınırlılıklarını Ortadan Kaldırmak İçin Yapılması Gerekenler ...............138

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

vii

TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞINDA PERFORMANSI PUANLAMA ARAÇLARI ..........139

Kontrol Listesi...................................................139

Dereceli Puanlama Ölçeği (Rubric) ..................141

Gözlem Formları ..............................................145

Anekdot Kayıtları ..............................................145

Görüşmeler (Mülakatlar) ..................................145

ÖĞRENCİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİNE KATILIMINI SAĞLAMA ARAÇLARI .....................146

Öz Değerlendirme Formları..............................146

Akran Değerlendirme Formu ............................147

Grup Değerlendirme Formu .............................148

ÖZET ...................................................................149

ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................151

ÇÖZÜMLER ........................................................154

CEVAPLI TEST ...................................................155

ÇIKMIŞ SORULAR ..............................................158

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ....................165

4. BÖLÜMTest ve Madde İstatistikleri

TEST VE MADDE İSTATİSTİKLERİ ....................172

MERKEZÎ YIĞILMA - TOPLANMA - MERKEZÎ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ ............................172

Aritmetik Ortalama ...........................................172

Medyan ............................................................176

Mod (Tepe Değer) ...........................................179

MERKEZÎ YAYILIM (DEĞİŞİM, FARKLILAŞMA, DAĞILIM) ÖLÇÜLERİ..........................................182

Ranj ..................................................................182

Çeyrek Sapma ................................................184

Standart Sapma ...............................................185

Varyans (Değişkenlik) ......................................187

Bağıl Değişkenlik Katsayısı ..............................187

Çarpıklık Katsayısı ...........................................188

Normal ya da Simetrik Dağılım ........................188

Sağa Çarpık Pozitif Kayışlı Dağılım ................189

Sola Çarpık Negatif Kayışlı Dağılımlar .............189

STANDART PUANLAR (Z VE T PUANI) ............193

Z Puanı.............................................................193

T Puanı.............................................................194

MADDE İSTATİSTİKLERİ ...................................199

Basit Yöntemle Madde Analizi .........................201

Madde Güçlük İndeksi......................................201

Madde Ayırt Edicilik İndeksi .............................202

Korelasyon Yöntemi ile Madde Ayırt Ediciliğinin Hesaplanması ........................209

Diğer Madde İstatistikleri ..................................210

Madde Varyansı ve Madde Standart Sapması ....210

Madde Güvenirlik Katsayısı ............................. 211

Meraklısına.......................................................212

ÖZET ...................................................................214

ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................217

ÇÖZÜMLER ........................................................220

CEVAPLI TEST ...................................................222

ÇIKMIŞ SORULAR ..............................................224

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ....................230

KAYNAKÇA .........................................................232

1 PEGEM AKADEMİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR

¾ Ölçme ve Değerlendirmenin Eğitim Sistemindeki Yeri ve Önemi

¾ Eğitim Programı ve Ölçme ve Değerlendirme

¾ Eğitimde Ölçme ve Değerlendirmeden Hangi Amaçlar İçin Yararlanılabilir?

¾ Ölçme

¾ Değerlendirme

Ölçemediğinizi değerlendiremez, ölçüp değerlendiremediğinizi geliştiremezsiniz.

Yıllara Göre Çıkmış

Soru Analizleri

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

20053

7

4

5

3

3

3

3

3

2

4

2013

2014

201522016

120172

KAVRAM HARİTASI

Eğitim sistemine

Eğitim programına

Öğrenciye

Öğretmene

Doğrudan

Dolaylı

Türetilmiş

İşlem olarak

Ölçüm Değişken

Aldığı değere göreÖzelliklerine göreAraştırmaya konu

oluşlarına

Bağıl

ÖlçekBirim

Aralıkları eşit

Genel

Kullanışlı

Doğal Yapma Türetilmiş

SüreksizNicel

SınıflamaSıralama

Eşit aralıklı Eşit oranlı

Bağımlı

SürekliNitelBağımsız

Mutlak

Ölçütüne göre

Amacına göre

Tanıma yerleştirme

Düzey belirleme

Biçimlendirme yetiştirme

Test yönergelerinde

Ölçme aracı

Değerlendirme

Ölçüm

Eğitim programı sınama

durumları

Ölçüt

Karar

Türleri

Dönüttür.

Gözlemdir.

Sonucudur.

Üç türlüdür.

Dört türlüdür.

Ölçme kuralı

bulunur.

İşlemlerinde kullanılır. Ölçmeye

konu olan özelliklerdir.

Değerlendirme işleminden önce yapılır.

Ölçme işleminden önce yapılır.

Türleri

En küçük parçasıdır.

Yapısındadır.

Olmalıdır.

Ögeleridir.

Ögesidir.

Gruplanır.

Ölçme

Ölçme ve Değerlendirme

Bölüm Öncesi

Bu bölüm ölçme ve değerlendirme iki ana kav-

ramının anlaşılmasına dönük olan temel kav-

ramlardan oluşmaktadır. Bu bölümde öncelikle

ölçme, ölçmenin ögeleri ve türleri üzerinde du-

rulacaktır. Ölçme işlemi tanımlandıktan sonra

ölçülen özellik (değişken), ölçek, ölçme aracı,

birim, ölçek kavramları incelenecektir. Daha

sonra değerlendirme, değerlendirmenin ögele-

ri ve değerlendirmenin türleri ele alınacaktır.

Değerlendirme ögeleri ölçüm, ölçüt, karar öge-

leri üzerinde durulduktan sonra, ölçütüne göre

mutlak ve bağıl değerlendirme, amacına göre

tanıma yerleştirme, biçimlendirme, yetiştirme

ve düzey belirleme değerlendirme yaklaşımları

incelenecektir. Bu bölümde ayrıca bilimsel araş-

tırma yöntemleri ve korelasyon konusu da ele

alınacaktır. Bu bölümün anlaşılması, diğer bö-

lümlerin anlaşılmasına temel oluşturacaktır. Bu

bölümden her yıl ortalama 4 soru gelmektedir.

Hayatta bütün kararlarımız (değerlendirmelerimiz) ölçme sonuçlarına dayanır. Verile-

cek kararların doğruluğu, ölçme işleminin doğruluğu ve ölçütlerin uygunluğu ile doğru

orantılıdır. “Ne güzel kadın” dediğimizde ya da “90-60-90 manken gibi” dediğimizde

önce bir gözlem yani ölçme, sonra bir karar verip değerlendirme yapmış oluruz. Ve-

receğimiz kararlarla;

İş bulur, çalışır ya da işi bırakırız…

Evlenir, çocuk sahibi olur ya da boşanırız…

Normal ölçütlerin dışında kalanlara âşık olur, onu kendi ölçütlerimize uygun hâle ge-

tirmeye çalışırız…

Ev, araba vb. alır, satar, şehir değiştiririz…

Peki, bütün kararlarımız doğru mudur? Bazen yanlış ölçeriz… Bazen doğru ölçer,

yanlış ölçüt kullanırız… Sonuçta kararlarımız bunlardan etkilenir. Bazen ölçme de

doğrudur, ölçütler de uygundur… Ama zaman yanlıştır. Sonuçta verdiğimiz her karar

bir değerlendirmedir. Her değerlendirme de ölçme işlemine dayalıdır. Hayatın kendisi

de bir sınav bir değerlendirme değil midir? Mutlak ölçütlere dayalı… Bir o kadar da

bağıl değil midir hayat, herkesin kendi “Güzel”ini aradığı… Hayat bir ölçmedir. Ben

O’nu yazdıkça anladım… Sonuç olarak diyorum ki: Doğru ölçümler, uygun ölçütlerle

verdiğiniz kararlara bağlı olarak “Hayat”ınız “Güzel” olsun...

Kaynak: Erkuş, 2006:4’ten esinlenerek oluşturulmuştur.

YAŞAMDAN

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR

1. BÖLÜM

4

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Eğitim belli uzak, genel ve özel amaçlara ulaşmak üzere oluşmuş bir sistemdir. Eğitim sistemi girdiler, işlemler, çıktılar ve dönüt ögelerinden oluşmaktadır. Eğitim sisteminin belli noktalarında dönütleri olan ve başka sistemlerle de ilişkileri olan açık bir sistemdir.

GİRDİLER

Öğrenci özellikleri Öğretmen nitelikleri Öğretim programı Eğitim amaçları Bilgi ve kültürel birikim Eğitim felsefesi

İŞLEMLER

DÖNÜTÖlçme ve Değerlendirme

Öğrenme-öğretme uygulama, iş ve işlemleri Öğrenme - öğretme yaşantıları Öğretim etkinlik, yöntem ve teknikleri

ÇIKTILAR

Bilişsel, duyuşsal davranış değişiklikleri Öğrenme ürünleri İstenilen davranış değişiklikleri ile donanmış bireyler Ulaşılan yeterlikler

Ölçme ve değerlendirme;

9 Girdilerin niteliklerinin belirlenmesi,

9 Sistemin işlemler öğesi kapsamındakilerin (yöntem, etkinlik, vb.) etkili olup olmadığı ve eksikliklerinin belir-lenmesi

9 Hedeflere ve belirlenen yeterliklere ulaşma düzeyinin belirlenmesi yolu ile eğitim sistemine dönüt sağlamak-tadır.

Ölçme ve değerlendirmeden dönüt alan unsurlar ve aldıkları dönütün niteliği aşağıdaki gibi tablolaştırılabilir:

ÖĞRENCİYE

9 Hazır oluş ve ön öğrenme düzeyi, 9 İlgi ve yetenekleri, 9 Öğrenme eksiklikleri, 9 Güçlü ve zayıf yönleri, 9 Hedef ve yeterliklere ulaşma düzeyi hakkında dönüt sağlar.

ÖĞRETMENE

9 Öğrencilerin gelişimi ve nitelikleri, 9 Öğrencilerini tanıma, gelişimlerini izleme ve öğrenme düzeylerini

belirleme, 9 Kendi mesleki yeterlikleri, 9 Öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme konusundaki ye-

terlikleri hakkında dönüt sağlar.

ÖĞRETİM YÖNTEM-TEKNİK, ARAÇ GEREÇ VE ORTAMINA

9 Etkili öğrenme sağlayıp sağlamadığı, 9 Aksayan, eksik kalan yönleri olup olmadığı, 9 Biçimlendirilmesi ve değiştirilmesi gereken yönlerinin olup olma-

dığı yönünde dönüt sağlar.

ÖĞRETİM PROGRAMINA 9 İstenilen öğrenmeleri saptamadaki araçsal ve yapısal değeri hak-

kında dönüt sağlar.

5

EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme ve değerlendirme (sınama durumları) eğitim programları ögelerinden biri-dir. “Ne kadar öğrettik?” sorusu temelinde desenlenir. Ölçme ve değerlendirmenin hangi ölçme araçları ile nasıl yapılacağı programların sınama durumları ögesinde uygulayıcılara açıklanır.

Eğitim Programı Ögeleri

Hedefler / Kazanımlar

İçerik

Eğitim Durumları

Sınama Durumları

Uzun Cevaplı ve Kısa Cevaplı Testler Performans Ödevleri

Sözlü sınavlar Öğrenci Ürün Dosyaları (Portfolyo)

Rubric, Gözlem Formları, Ak-ran Değerlendirme Formları, Grup Değerlendirme Formları

vs.

Çoktan Seçmeli, Doğru Yanlış, Eşleştirme Tipi Testler

Proje Ödevleri

Tamamlayıcı Ölçme Anlayışı Ölçme AraçlarıKlasik Ölçme Araçları

ÖLÇME

DEĞERLENDİRME

EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR?

9 Eğitim gereksinimlerinin saptanması,

9 Belli bir dersle ilgili davranışları kazanabilmeleri için gerekli olan davranışlara önceden sahip olup olmadıklarının belirlenmesi,

9 Öğretme - öğrenme sürecinde oluşan eksikliklerin belirlenmesi, sürecin biçimlendirilmesi ve iyileşti-rilmesi,

9 Öğrencilerin kazanımlara ulaşma düzeylerinin be-lirlenmesi,

9 Öğretim programlarının değerlendirilmesi,

9 Rehberlik ve yönlendirme amacıyla (ilgi ve yete-neklerin değerlendirilmesi) yararlanılabilir.

Ölçme değerlendirmeden;

9 Tanıma,

9 Seçme,

9 Yöneltme,

9 Yerleştirme,

9 İzleme,

9 Düzey belirleme,

9 Dönüt alma,

9 Program değerlendirme,

9 İhtiyaç saptama,

9 Rehberlik ve yönlendirmeamacıyla yararlanılmaktadır.

Sözün Özü

6

ÖLÇME

Ölçme, en geniş anlamı ile “belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının gözlenerek sonuçlarının sayılarla ya da başka sem-bollerle gösterilmesidir.”

Ölçme tanımı aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir:

Ölçmeye konu olan özellikler

(Değişken)Gözlem

Gözlem sonucu ortaya çıkan sayı

ya da sembol (Ölçüm)

Ölçme İşlemi

Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar 9 Ölçme işlemine en az bir özellik konu edilir. Ölç-

meye konu edilen bu özelliklere değişken denir. 9 Ölçme işlemi bir gözlemdir. 9 Ölçme işleminin sonucunda gözlenilenlerin sayı

ve sembolle ifade edilmesi gerekir. 9 Sayı ve sembolle ifade edilen bu sonuca ölçüm

denir. 9 Ölçme “Ne kadar?” sorusuna yanıt aramaktadır.

Ölçme İşlemi ÖgeleriÖlçülen Özdelik

(Değişken)

Ölçme Kuralı

Ölçme Aracı

Birim

Ölçüm

Ölçen

Fark kavramı ölçme için temeldir. Çünkü ölçme farktan doğmuştur. Ölçmenin yapılış gerekçesini aynı varlıkların farklı derecelerde özelliklere sahip olmasıyla açıklayabiliriz.

Ölçme işlemi bu farklılıkları; 9 miktara dönüştürme, 9 puanlama, 9 sayma, 9 sıralama, 9 niteleme, 9 adlandırma, 9 gruplama

şeklinde yapabilir.

Sözün Özü

ÖRNEK

Ölçmenin ögeleri aşağıdaki tablodaki gibi örneklenebilir:

Ölçülen Özellik(Değişken)

Akademik Başarı(Matematik dersi için)

Ölçme Kuralı Testte 25 soru vardır.Her soru 4 puandır.

Ölçme Aracı Çoktan Seçmeli Matematik Testi

Birim 4 puan

Gözlemi Yapan Matematik öğretmeni

Ölçüm Ali 80 aldı.80 puan

Ölçme işlemine örnekler

9 Deniz, bu dönem 8 gün devamsızlık yaptı.

9 Çağdaş, Türkçe dersinde 4 kez söz aldı.

9 Kaan’ın yazdığı kompozisyonda 6 yerde yazım yanlışı var.

9 Matematik testinde en yüksek puanı Zeynep aldı.

9 Kız öğrencilerin en uzunu Merve’dir.

9 Feyza’nın göz rengi kahverengidir.

Aşağıdakilerden hangisi ölçmenin ögelerinden biri değil-dir?A) Ölçülecek nitelik

B) Birim

C) Ölçme aracı

D) Ölçüt

E) Ölçen kişi ya da makine

Çözüm: Ölçme ögeleri arasında ölçüt, yorum ve karar bu-lunmaz. Bunlar değerlendirme ile ilgili kavramlardır. Cevap D

Soruda Görelim:

Eğitim Bilimleri

GELİŞİMPSİKOLOJİSİ

GüncellenmişYeni

Baskı

Öncebiz sorduk

80 Soruda

SORU

kpss2 10 8

64

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler



Komisyon

KPSS GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

ISBN 978-605-318-853-7



Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.










İletişim





pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

SUNU


Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Gelişim Psikolojisi” kapsamındaki yaklaşık 10 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıy-la hazırlanmıştır.


n Gelişim Psikolojisi,

n Biyolojik Gelişim,

n Bilişsel Gelişim,

n Ahlak Gelişimi,

n Kişilik Gelişimi bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alın-masına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaş-tırılmasına ve tablolarda akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.


n özet,

n çözümlü test,

n cevaplı test ve

n çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.




Komisyon

1. BÖLÜMGelişim Psikolojisi

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ ........................................ 4TEMEL KAVRAMLAR ............................................ 6

Büyüme .............................................................. 6Olgunlaşma ........................................................ 6Deneyim (Yaşantı) .............................................. 6Öğrenme ............................................................ 6Hazırbulunuşluk ................................................. 7Kritik Dönem ...................................................... 7Bireysel Farklılık ................................................. 9

EN TEMEL KAVRAMLAR ...................................... 9Yaş ..................................................................... 9Dönem................................................................ 9Evre ................................................................... 10Bölük ................................................................. 11

GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ................... 11Kalıtım ............................................................... 11

Genotip ........................................................ 12Fenotip ........................................................ 12Mutasyon ..................................................... 13

Çevre................................................................. 13Tarihsel Zaman.................................................. 14

İkiz Araştırmaları ....................................... 14GELİŞİMİN İLKELERİ........................................... 15ÖZET .................................................................... 18ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................. 19ÇÖZÜMLER ......................................................... 23CEVAPLI TEST - 1 ............................................... 26CEVAPLI TEST - 2 ............................................... 30ÇIKMIŞ SORULAR ............................................... 34

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ..................... 40

2. BÖLÜMBiyolojik Gelişim

BİYOLOJİK GELİŞİM ........................................... 48

DOĞUM ÖNCESİ ................................................. 48

BEBEKLİK DÖNEMİ 0-2 YAŞ ............................... 49

I. ÇOCUKLUK (2-6) .............................................. 51

II. ÇOCUKLUK (6-12) ........................................... 52

ERGENLİK (9,12-18) ............................................ 52

GENÇ YETİŞKİNLİK (18-30) ................................ 56

YETİŞKİNLİK (30-60) ........................................... 56

YAŞLILIK (65-ÜSTÜ) ........................................... 58

Gelişim Görevleri............................................... 58

Biyolojik Gelişim Dönemleri............................... 58

ÖZET .................................................................... 59

ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................. 60

ÇÖZÜMLER ......................................................... 64

CEVAPLI TEST - 1 ............................................... 66

CEVAPLI TEST - 2 ............................................... 69

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................... 73


3. BÖLÜMBilişsel Gelişim

BİLİŞSEL GELİŞİM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR ....... 80Biliş..................................................................... 80Zekâ ................................................................... 80Yetenek .............................................................. 80

PIAGET’DE BİLİŞSEL GELİŞİM ........................... 81Temel Kavramlar ................................................ 82

BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ...... 851. Olgunlaşma .................................................... 852. Deneyim (fiziksel deneyim) ............................ 853. Sosyal (Kültürel) Aktarım ............................... 864. Dengeleme ..................................................... 86

EVRELER .............................................................. 87Duyu-Devinim Evresi (0-2 Yaş) .......................... 87İşlem Öncesi Evre (2-7 Yaş) .............................. 89Odaklanma ......................................................... 90Tersine Çevrilemezlik ......................................... 92Görünüm ............................................................ 92Özelden Özele Akıl Yürütme .............................. 93Yanlış Bağdaştırma (Senkretik Düşünme) ......... 94İsimlendirmede Gerçeklik ................................... 94Animizm ............................................................. 95Yapaycılık (Artifikalizm) ...................................... 95Benmerkezcilik ................................................... 95Monolog ............................................................. 96Tek Yönlü Düşünme (Sıralama / Sınıflandırma) .... 96Geçişlilik ............................................................. 97

SOMUT İŞLEMLER EVRESİ (7-11 YAŞ) .............. 97

İÇİNDEKİLER

vi

Odaktan Uzaklaşma ........................................... 97Tersine Çevirebilirlik ........................................... 98Çıkarsanmış Gerçeklik ....................................... 98Mekanik Düşünme/Mantıklı Düşünme ............... 99Tümevarımsal Düşünme .................................... 99Perspektif Alma .................................................. 99Kollektif Oyun ..................................................... 99Çoklu Sınıflama ................................................ 100Dönüşümsel Düşünme ..................................... 100

SOYUT İŞLEMLER EVRESİ - ÖNERMELİ İŞLEMLER (11-18 YAŞ) ................... 101

Soyutlama ........................................................ 101ERGEN BENMERKEZCİLİĞİ .............................. 103VYGOTSKY: KÜLTÜREL YAKLAŞIM .................. 104DİL GELİŞİMİ ...................................................... 109DİLİN NASIL ÖĞRENİLDİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER ........................................... 110

Davranışçılık .................................................... 110Sosyal Öğrenme .............................................. 110Chomsky ve Psikolinguistik Kuram ...................111

CHOMSKY’NİN DİL GELİŞİMİ TABLOSUNA EKLEDİKLERİ ............................... 113ÖZET ................................................................... 114ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 115ÇÖZÜMLER ........................................................ 120CEVAPLI TEST - 1 .............................................. 124CEVAPLI TEST - 2 .............................................. 128ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 131ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................... 137

4. BÖLÜMAhlâk Gelişimi

AHLAK GELİŞİMİ ...............................................146BİREYİN AHLAKI NASIL EDİNDİĞİNİ AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR ..............................146

Davranışçılık ...................................................146Sosyal Öğrenme .............................................146Psikanaliz ........................................................146

Piaget............................................................ 146Piaget’ye Göre Ahlaki Gelişim Dönemleri ..147

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi ...........................149Gelenek Öncesi Düzey ................................150Geleneksel Düzey........................................151Gelenek Ötesi Düzey ...................................152

ÖZET ..................................................................155ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................156ÇÖZÜMLER .......................................................161CEVAPLI TEST 1 ...............................................164CEVAPLI TEST 2 ...............................................167ÇIKMIŞ SORULAR .............................................170ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ...................173

5. BÖLÜMKişilik Gelişimi

KİŞİLİK GELİŞİMİ ..............................................180Kişiliğin Boyutları .............................................180

FREUD’UN KİŞİLİK KURAMI .............................180Yapısal Kuram .................................................181Kişilik Mekanizmalarına Göre Kişilik Tipleri ....................................................182Topografik Kuram ............................................183Psikodinamik Kuram .......................................184Psikoseksüel Kuram........................................188

ERİKSON PSİKOSOSYAL KİŞİLİK KURAMI .....191Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-2) ...........191Özerkliğe Karşı Utanç ve Kuşku (2-4) .............192Girişimciliğe Karşı Suçluluk (4-7) ....................192Başarıya Karşı Aşağılık (7-12) ........................193Kimliğe Karşı Rol Karmaşası (12-18) ..............193Yakınlığa Karşı Uzaklık (18-30) .......................195Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30-60)...............196Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (60+) ..197

MARCIA’NIN KİMLİK STATÜLERİ .....................199BAĞLANMA KURAMLARI..................................201

Çocuk Bağlanması ..........................................201Yetişkin Bağlanması ........................................203

DENETİM ODAĞI ...............................................204 ÖZET ..................................................................205ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................206ÇÖZÜMLER .......................................................209CEVAPLI TEST 1 ............................................... 211CEVAPLI TEST 2 ...............................................216ÇIKMIŞ SORULAR .............................................220ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ...................228

MERAKLISINA

GELİŞİM GİRİŞ MERAKLISINA .........................234BİYOLOJİK GELİŞİM İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR .....................247BİLİŞSEL GELİŞİM İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR .....................251AHLAK GELİŞİMİ İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR .....................271KİŞİLİK GELİŞİMİ İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR ....................................275KİŞİLİK GELİŞİMİ EKSTRA KAVRAMLARLA İLGİLİ ÇÖZÜMLÜ TEST .....................................285ÇÖZÜMLER .......................................................290EKSTRA KAVRAMLARLA İLGİLİ CEVAPLI TEST .....................................................295KAYNAKÇA ........................................................297

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

pegem

Sticky Note

Marked set by pegem

“İyi bir kuram kadar kullanışlı bir şey yoktur.”KURT LEWİN

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

Ø � PSİKOLOJİ NEDİR?

Ø GELİŞİM PSİKOLOJİSİ NEDİR?

Ø GELİŞİM PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI

Ø GELİŞİM PSİKOLOJİSİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Ø GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Ø GELİŞİM İLKELERİ

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

20053

3

3

3

4

3

3

2

2

2

22013

2014

22015

12016

20172

KAVRAM HARİTASI

OlgunlaşmaBüyüme

ÖğrenmeYaşa

ntıHazır b

ulunuşluk

Kritik dönem

Bireysel farklılıklar

Yaş DönemEvre

Bölük

Gelişim Psikolojisi

PsikolojiNedir?

TemelKavramlar

En TemelKavramlar

Araştırma Yöntemleri

Gelişimi EtkileyenFaktörler

Gelişimİlkeleri

Kalıtım GenotipFenotip

Çevre

DeneyselBağım

lı değişken

Nitel araştırma

Bağımsız değişken

İstatikselDesenler

Deney ve test dışı

yöntem Vaka analizi

Boylamsal

Kesitsel

Sırasal

Bölüm Öncesi

Bu bölümde gelişim psikolojisinin tanımı, gelişim

psikolojisinin alan özellikleri, gelişim psikolojisinin

gelişim alanları, gelişim ilkeleri temel kavramla-

rı tanıtılacaktır. Gelişim psikolojisinin diğer psi-

kolojinin alt alanlarından farklı olan özellikleri

ve etkiyen faktörlerin üzerinde ayrıntılı olarak

durulacaktır. Gelişim psikolojisindeki araştırma

yöntemleri ve bunların özellikleri ayrıntılı ola-

rak tanıtılacaktır. Ekstra kavram ve konular

bölümünde psikolojinin alanları ve sınavda soru-

lar gelmeye başladığı için psikolojide yaklaşımlar

üzerinde durulacaktır.

Diana ve Roger: Diana 34, Roger 38 yaşında iken evlendiler. İkisi de tam gün

çalışmaktaydı. Evli çift Diana’nın hamile kalmasını heyecanla karşıladı. İki ay

sonra Diana’da kanamalar başladı. Gebeliğinin tam ikinci ayında Diana bebeği-

ni kaybetti. Diana bebeğini gebelik süresince neden taşıyamadığını derinleme-

sine düşünmeye başladı. Federal hükûmet, gebeliğin gerçekleştiği sırada yük-

sek cıva içeren bir balık türünün düzenli tüketilmesinin düşüklere neden olduğu

konusunda uyarılara başlamıştı. Diana, diyetinden bu balığı çıkardıktan altı ay

sonra tekrar hamile kaldı. Bu sefer gebeliğinde herhangi bir sorun yaşamadı.

“Yaşam Boyu Gelişim” kitabı Santrock’tan alınmıştır.

YAŞAMDAN


1. BÖLÜM

4


Psikoloji: Bireyin davranışlarının nedenlerini ve nasıl oluştuğunu araştıran bilimdir.

Örneğin, bir birey neden yalan söyleme davranışı sergi-lerken diğeri sergilemiyor? Bazı bireyler trafik kurallarına uyarken bazıları neden uymuyorlar? Bir birey neden ha-yal kuruyor ya da neden ve nasıl halüsinasyon görüyor?

Gelişim psikolojisi: Gelişim psikolojisi, döllenmeden başlayıp ölüme kadar bireyde meydana gelen her türlü değişimi inceleyen psikolojinin alt dallarından biridir.

Gelişim psikolojisi, sözü edilen bu değişimleri yaşa bağlı olarak inceler. “5 yaşındaki çocukta ne tür, 10 yaşındaki çocukta ne tür değişim var, 60 yaşında ne-ler değişiyor, neler aynı kalıyor?” gibi sorulara cevap verir.

Gelişim psikolojisinin en önemli özelliği yaşa bağlı incelemedir.

Değişim: Bir durumdan daha farklı duruma geçmek-tir. Değişim ileriye doğru da geriye doğru da olabilir; bir alanda da birden fazla alanda da, olumlu da olum-suz da olabilir.

Bir şehirde bina yapılması, bir yolun eskimesi, ekono-minin iyiye ya da kötüye gitmesi bir değişimdir.

Bir insanın yaşlanınca boyunun kısalması, saçlarının dökülmesi bir değişimdir.

Gelişim: Gelişim ileriye doğru birbiri ile ilişkili olan bir-den çok alandaki değişimdir.

Gelişim ve değişimin farklarına baktığımızda şunları görürüz:

1. Birden fazla alanda olmalıdır.

2. Her bir değişim birbirine dayalı olmalıdır.

3. Belli bir yönde ve her zaman ileri doğru olma-lıdır.

Bu üç özellik gelişimi değişimden ayırır. İnsan gelişi-mine baktığımızda bu üç özelliği de oldukça net ola-rak görürüz:

Bu resimde göze çarpan ilk önemli nokta, gelişimin belli bir yönü olduğudur. Herkes yaşlılığa ve ölüme doğru gitmektedir. Bu yön tamamen sabittir. Bu gidi-şi durdurmak ya da geri almak mümkün değildir. Hiç kimse genç yetişkinlikten daha ileri gitmeyeceğini ya da yetişkinlikten ergenliğe geri döneceğini düşünerek süreci geri alamaz.

Bu resimde göze çarpan ikinci önemli özellik, her bir değişimin birbiri ile ilişkili olması ya da birbirine da-yalı olmasıdır. I. çocukluk döneminden önce bebeklik dönemi, ergenlik döneminden önce ise II. çocukluk dönemi yaşanmalıdır. Gencin yetişkin olması için ön-celikle ergenlik sürecini atlatması gerekir. Yani her bir değişim, birbiri ile ilişkilidir; hiçbiri bir diğerinden ko-puk değildir.

Resimde göze çarpan üçüncü nokta, bir dönemden diğerine geçince birden çok alanda değişim olmasıdır. Birey, bebeklikten I. çocukluğa geçince yalnız biyolo-jik olarak değil, hem sos-yal, hem duygusal hem de zihinsel olarak değiş-mektedir.

Sonuç olarak gelişim bir süreç, gelişme ise bir so-nuçtur (üründür).

Değişim gelişimi de kapsar.

Gelişim Alanları: Gelişim psikolojisinde biyolojik, bilişsel ve psikososyal olmak üzere üç büyük alan-da değişim gerçekleşmektedir.

ü Biyolojik gelişim alanı, en temelde yer alan geli-şim alanıdır. Bu alan, diğer tüm alanları etkilediği için “temel” ya da “zeminde yer alan” gelişim alanı olarak geçer. Biyolojik gelişim sürecinde her dönem içerisinde nelerin gerçekleştiği biyolojik gelişimin temel konularından biridir. Örneğin yaşlılık döne-minde neler olduğu, ergenlik ya da bebeklik döne-mindeki değişimler, biyolojik gelişimin konusudur.

Değişim

Gelişim

5

ü Bu alanın ikinci önemli konusu hareket sisteminde meydana gelen değişimlerdir. Örneğin çocuğun emeklemeye, ince motor kaslarını kullanmaya başlaması hareket sisteminde meydana gelen değişimdir, buna devinimsel motor gelişim de denir. Gelişim psikolojisinin temel kavramları ve il-keleri de birkaç tanesi hariç büyük ölçüde biyolojik gelişim kapsamında ele alınır.

ü İkinci büyük gelişim alanı düşünce sistemindeki de-ğişimleri içeren bilişsel gelişim alanıdır. Bu alanda yaşla beraber biliş ve zekânın nasıl değiştiği ince-lenir. Biliş, düşünme ile ilgili her şeyi kapsar: Bilgi-nin duyu organları ile alınması, zihinde işlemlerden geçirilmesi, analizi, sentezi, belleğe alınması; daha sonra çıktı olarak üretilmesi, problem çözme ya da yaratıcılık vb. hepsi biliştir. Biliş kısaca “düşünme süreci”dir. Bu konudaki en kapsamlı araştırmayı Pi-aget yapmıştır. Piaget’nin kuramı ikiye ayrılır, temel kavramlar ve evreler. Bu alanda Piaget kadar önemli ikinci isim Vygotsky’dir. Dil gelişimi bu alanın bir diğer konusudur. Ahlak, Piaget ve Kohlberg için düşünme ile ilişkili olduğu için tamamen bilişin bir parçasıdır.

ü Üçüncü büyük gelişim alanı, duygular ve çevre ile kurduğumuz ilişkinin yaşa bağlı olarak nasıl değiştiğinin incelenmesidir. Bu psikososyal ge-lişim alanıdır. Psikososyal gelişim alanının en önemli konusu kişiliktir. Örneğin “Duygular ve çevre ile kurulan ilişki nasıl değişiyor?” demek,

kişilik demektir. Kişilik üzerine en kapsamlı ilk in-celeme Freud’a aittir. Freud’un kişilik üzerine tam 5 ayrı kuramı vardır: Kişiliğin ögelerini incelediği yapısal kuram, duygu düşünce ve anıların kişiliği nasıl etkilediğini incelediği topografik kuram, kişi-liği hareket ettiren güçleri incelediği psikodinamik kuram, zamanla kişiliğin nasıl geliştiğini incelediği psikoseksüel kuram ve hasta kişilerin tanısı ve te-davisine yönelik geliştirdiği psikanaliz kuramı. Bu kuramların hepsi, psikanaliz olarak da adlandırılır. Kişilik üzerine en kapsamlı inceleme Freud’a ait olduğu için kişilik üzerine söz söylenecekse ya Freud’un yanında ya da karşısında olmak gerek-mektedir. Üçüncü bir alternatif yoktur. Freud’u ta-kip eden bir diğer bilim adamı Erikson’dur. Erikson kişilik gelişimini sekiz evrede inceler. Erikson’un kuramından hareketle de Marcia’nın Kimlik Statü-leri Kuramı ve Bağlanma Kuramları (çocuk bağ-lanması-yetişkin bağlanması) ortaya çıkmıştır.

BayKurgu Skinner yeni aletler yapmak-

tan hoşlanan bir mucitti. İki kızından küçüğü olan Debo-rah, babasının bebeğin çev-

resini tümüyle kontrol etmek amacıyla icat ettiği kapalı bir karyolada büyüdü. Karyola sesten yalıtılmıştı ve ısı-sı kontrol edilmekteydi. Kendisi şimdi Londra’da yaşa-yan evli ve başarılı bir sanatçıdır. Skinner’in karyolası hakkında ne düşünüyorsunuz?

GELİŞİM PSİKOLOJİSİBİYOLOJİK (Fiziksel) GELİŞİMBiyolojik yapıdaki değişimler birinci gelişim alanıdır.En temel değişim alanı ya da zemindeki alan olarak geçer.

BİLİŞSEL GELİŞİMDüşüncede meydanagelen değişimlerdir.

PSİKOSOSYAL DEĞİŞİMBireyin duyguları ve çevre ile kurduğu ilişkide yaşa bağlı olarak meydana gelen değişimlerdir.

BİYOLOJİK GELİŞİM ALANININ KONULARI

BİLİŞSEL GELİŞİM ALANININ KONULARI

PSİKOSOSYAL GELİŞİM ALANININ KONULARI

Dönemlerde meydana gelenbiyolojik değişimler

PIAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİMİa) Temel kavramlarb) Evreler

FREUD’UN KURAMIa) Yapısal Kuram: İd, Ego, Süperegob) Topografik Kuram: Bilinç, Bilinç öncesi, Bilinç dışıc) Gelişim Kuramı: Oral, Anal, Fallik, Latent, Genital

evrelerd) Psikodinamik (Dürtü) Kuram: Libido, Thanatos,

Yaşam içgüdülerie) Psikanaliz Kuramı: Hasta kişilerin tedavisi için

hastayı tanımak amacıyla geliştirilen kuramdır.

Psikomotor Gelişimi: Hareket sisteminde meydana gelen değişimler

VYGOTSKY’NİN SOSYO-KÜLTÜREL YAKLAŞIMI

Erikson’un Psikososyal Kuramı:Marcia’nın Kimlik KuramıBağlanma Kuramları: Çocuk yetişkin bağlanması

Temel kavramlarDİL GELİŞİMİ(Chomsky, Piaget)

İnsancıl Yaklaşım

Gelişim ilkeleriAHLAK GELİŞİMİPiaget - Kohlberg

Davranışçılık

6

TEMEL KAVRAMLAR

BÜYÜME

Tamamen biyolojik bir kavramdır. Organizmanın boy, kilo, hacminde sayısal artış olmasıdır. Yani nicel bir değişimdir.

Büyüme aşırı olmazsa insan hayatını aşırı etkilemez.

Büyümenin insan hayatını en fazla etkilediği dönem ergenliktir. Ergenlikte büyüme çok aşırıdır ve insan yaşamını etkiler.

Büyüme, pozitif yöndeki artışları ifade eder.

- Büyümede sayısal artış yönünde bir ifade vardır.

Not

OLGUNLAŞMA

Olgunlaşma büyümeden farklı olarak nicel değil nitel değişimdir, yani yeni özellik ve işlevler kazanmaktır. Olgunlaşmanın birden çok tanımı vardır:

1. Bir durumdan çok farklı bir duruma geçmektir. Örneğin bebeklikten çocukluğa ya da çocukluk-tan ergenliğe geçince insanın tüm hayatı değişir.

2. Organizmada var olan özelliğin ortaya çıkması-dır. Örneğin doğacak olan canlı insansa döllen-me anında konuşma ve iki ayak üzerinde durma özelliğini potansiyel olarak barındırır. 12 aylık-ken konuşma, 13-15 aylıkken iki ayak üzerinde durma özelliği ortaya çıkmaktadır.

3. Organların biyo-fizyolojik yeterlilik kazanması ya da organların kendinden beklenen işlevi ye-rine getirmesidir. Örneğin gözden beklediğimiz işlev, net görmesidir. Göz merceğini kasıp gev-şeten kas olgunlaşır ve kişi net görmeye başlar. Anal kaslardan beklenen işlev tuvaleti kontrol edebilmektir. Anal kasların olgulaşmasıyla ço-cuk tuvaletini kontrol etmeye başlar.

4. Yapamadığını yapabilir duruma gelmedir. Örne-ğin kalem kullanamayan bir çocuğun yazabilir duruma gelmesi, yürüyemezken yürüyebilmesi, iğneyi iplikten geçiremezken geçirebilmesidir.

Olgunlaşmanın gerçekleşmiş olması için öncelikle bireyin belli bir miktar büyümesi gereklidir. Olgun-laşma vücut organlarının kendilerinden beklenen görevleri yapabilecek duruma gelmesi, göreve ha-zır olmasıdır.

Not

Bütün bunlar üzerinde çevrenin etkisi nedir? Çevre olgunlaşmayı ya çok az hızlandırır ya da çok az yavaşlatır. Örneğin çocuğun ince motor kaslarından olan parmak kaslarının olgunlaşması 7 yaş civarıdır. Çocuk ana okuluna gönderilir, burada çocuğa sürekli hamur boyama çalışmaları yaptırılırsa parmakları-nın olgunlaşması 6,5 yaşına inebilir. Çocuğun ayağa kalkması 13-15 aylıkken gerçekleşir. Çevre, bunu çok az hızlandırabiliyor, çok az yavaşlatabiliyor; o yüzden çevre etkisi ihmal edilebilir düzeydedir.

Olgunlaşma, öğrenmeden bağımsız olarak gerçekle-şir. Ayağa kalkma, emekleme üzerinde hiçbir öğren-me durumu yoktur.

Soruda “...yapamadığını yapma, yeterlilik vb.” ifadeler görülürse olgunlaşmadan söz edil-mektedir. Sorudaki -ebilirlik ifadesi önemlidir.

DENEYİM (Yaşantı)

Nesne ve durumlarla birebir ilişki kurmaktır. Örneğin çocuğun sıcak bir nesneye dokunması, kırmızıyı gör-mesi, tarçını, zerdaliyi tatması vb. gerekir.

Deneyim, bilişsel gelişim açısından kritiktir. Zihin gelişimi bazılarına göre (örneğin Piaget) deneyime bağlıdır. Yazı yazılmalı, çiçek koklanmalıdır ki bunlar hakkında zihinde fikirler ya da düşünceler oluşabilsin.

ÖĞRENME

Çevre ile etkileşim sonucu bireyde meydana gelen her türlü değişim öğrenmedir. Öğrenme, gelişim-de pek çok şeyi etkiler. En çok etkili olduğu gelişim alanı ise psiko-sosyal gelişimdir. Duygularımızı nasıl ifade edeceğimizi insanlar ile nasıl ilişki kuracağımı-zı etkileyen tek etmen öğrenmedir. Konuşacağımız dili öğreniriz. Öğrenme, biliş üzerinde de etkilidir. Ne düşüneceğimizi, kimya hakkında mı matematik hak-kında mı düşüneceğimizi öğreniriz. Öğrenme, bilişin içeriğini belirler.

Öğrenme, biyolojik yapıyı da değiştirir. Nasıl yaşaya-cağımızı öğreniriz. Örneğin spor yapmayı öğreniriz; spor yaparsak yaşamımız bundan etkilenir. Beslenme alışkanlıkları öğrenilir. Et ağırlıklı beslenme ile sebze ağırlıklı beslenmenin biyolojik olarak sonuçları birbi-rinden farklıdır.

Eğitim Bilimleri

ÖĞRENMEPSİKOLOJİSİ

Öncebiz sorduk

80 Soruda

SORU

2 10 8

kpss

64

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler



GüncellenmişYeni

Baskı

Komisyon

KPSS ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ

ISBN 978-605-318-853-7



Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.










İletişim





SUNU


Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Öğrenme” kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilme-niz amacıyla hazırlanmıştır.


Öğrenme Psikolojisine Giriş,

Klasik Koşullanma,

Bağlaşımcılık Kuramı,

Bitişiklik Kuramı,

Edimsel Koşullanma Kuramı,

Gestalt Kuramı,

Bilgi İşleme Kuramı,

İşaret - Gestalt Kuramı ve

Sosyal Öğrenme Kuramı



Her ünitenin sonunda,

özet,

çözümlü test,

cevaplı test ve

çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.




Komisyon

1. BÖLÜMÖğrenme Psikolojisine Giriş

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ .......................................4

Öğrenme Nedir? .............................................. 4

Öğrenmenin Özellikleri .................................... 4

DAVRANIŞ TÜRLERİ ............................................. 6

Doğuştan Getirilen Davranışlar ....................... 6

Geçici Davranışlar ........................................... 6

Öğrenme Ürünü Olan Davranışlar ................... 7

ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER .............11

Öğrenenle İlgili Faktörler ....................................11

Öğrenme Yöntemi ile İlgili Faktörler .................. 18

Öğrenme Malzemesi ile İlgili Faktörler .............. 21

ÖĞRENME KURAMLARI ..................................... 24

Davranışçı Yaklaşımla Bilişsel Yaklaşım Arasındaki Temel Farklar .................................. 24

ÖZET .................................................................... 25

ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................. 27

ÇÖZÜMLER ......................................................... 32

CEVAPLI TEST - 1 ............................................... 35

CEVAPLI TEST - 2 ............................................... 37

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................... 40


2. BÖLÜMKlasik (Tepkisel) Koşullanma

KLASİK (TEPKİSEL) KOŞULLANMA ................... 54

KLASİK KOŞULLANMANIN BEŞ TEMEL ÖGESİ ..... 54

TEMEL KAVRAMLAR ........................................... 59

Bitişiklik ............................................................. 59

Garcia Etkisi ...................................................... 59

Habercilik .......................................................... 61

Olumlu ve Olumsuz Habercilik .......................... 63

Birleşik Koşullanma ........................................... 64

Üst Düzey (Dereceli) Koşullanma ..................... 65

Duyusal Ön Koşullanma.................................... 66

Sönme ............................................................... 68

Pekiştirme ......................................................... 69

Kendiliğinden Geri Gelme ................................. 70

Genelleme ......................................................... 70

Ayırt Etme ......................................................... 71

Gölgeleme ......................................................... 72

Engelleme ......................................................... 73

KOŞULLU TEPKİLERİ ORTADAN KALDIRMA YÖNTEMLERİ ...................................................... 75

Sönmesini Bekleme .......................................... 75

Karşıt Koşullama ............................................... 75

İtici Uyarıcılara Koşullama................................. 76

Sistematik Duyarsızlaştırma.............................. 76

Karşı Karşıya Getirme (Maruz Bırakma-Taşırma) ................................. 78

ÖZET .................................................................... 79

ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................. 80

ÇÖZÜMLER ......................................................... 83

CEVAPLI TEST - 1 ............................................... 85

CEVAPLI TEST - 2 ............................................... 88

CEVAPLI TEST - 3 ............................................... 90

İÇİNDEKİLER

vi

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................... 93

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ..................... 983. BÖLÜM

Bağlaşımcılık Kuramı (Deneme-Yanılma Yoluyla Öğrenme)

BAĞLAŞIMCILIK (BAĞ KURAMI / ARAÇSAL KOŞULLANMA) ................................ 106

Deneme Yanılma Yoluyla Öğrenme ................ 106

Küçük Adımlar İlkesi........................................ 107

THORNDİKE’IN ÖĞRENME İLE İLGİLİ ÜÇ TEMEL YASASI ............................................ 108

Etki Yasası ...................................................... 108

Hazırbulunuşluk Yasası (Kanunu) ................... 109

Tekrar (Alıştırma) Yasası (Kanunu) ..................110

MERAKLISINA ....................................................110

ÖZET ...................................................................114

ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................115

ÇÖZÜMLER ........................................................117

CEVAPLI TEST ..................................................118

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................. 120

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ................... 121

4. BÖLÜMBitişiklik Kuramı

(Uyarıcı - Tepki Bitişikliği)

BİTİŞİKLİK KURAMLARI .................................... 126

WATSON ......................................................... 126

Korku Koşullanması (Küçük Albert Deneyi) .. 126

En Son ve En Sık İlkesi .............................. 127

Bulmaca Kutusu Deneyi ............................. 128

GUTHRIE ........................................................ 128

Bitişiklik İlkesi ............................................. 128

Tek Denemede Öğrenme ........................... 129

Sonunculuk İlkesi ....................................... 129

GUTHRIE’NİN ALIŞKANLIKLARI YOK ETME YÖNTEMLERİ ................................. 130

Eşik Yöntemi ................................................... 130

Bıktırma Yöntemi............................................. 131

Zıt Tepki Yöntemi ............................................ 132

MERAKLISINA ................................................... 133

ÖZET .................................................................. 134

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................ 135

ÇÖZÜMLER ....................................................... 137

CEVAPLI TEST ................................................. 139

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................. 141


5. BÖLÜMEdimsel (Operant)

Koşullanma

EDİMSEL KOŞULLANMA .................................. 146

Tepkisel Davranış ............................................ 146

Edimsel Davranış ............................................ 147

Etki Yasası ve Edimsel Koşullanma ................ 147

EDİMSEL VE TEPKİSEL KOŞULLANMANIN KARŞILAŞTIRILMASI ........................................ 148

PEKİŞTİRME ..................................................... 149

OLUMLU VE OLUMSUZ PEKİŞTİRME ............. 150

Olumlu Pekiştirme ........................................... 150

Olumsuz Pekiştirme ........................................ 151

Ceza ................................................................ 153

I. ve II. Tip Ceza.......................................... 153

PEKİŞTİRME VE CEZA TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ........................................ 156

Birincil ve İkincil Pekiştireçler .......................... 156

PEKİŞTİREÇ TÜRLERİ ...................................... 158

Sosyal Pekiştireçler ...................................... 158

Nesne Pekiştireçleri ...................................... 158

Etkinlik Pekiştireçleri ..................................... 158

Sembolik Pekiştireçler .................................. 158

Sönme ................................................................ 158

Kendiliğinden Geri Gelme................................... 161

GENELLEME (ÖĞRENMENİN GENELLENMESİ) ...161

vii

Uyarıcı Genellemesi ........................................ 161

Tepki Genellemesi ........................................... 162

Ayırt Etme ....................................................... 164

Davranışta Kontrast ........................................ 165

PEKİŞTİRME TARİFELERİ ................................ 167

Sürekli ............................................................. 168

Sabit Oranlı ..................................................... 168

Değişken Oranlı .............................................. 168

Sabit Aralıklı .................................................... 168

Değişken Aralıklı ............................................. 168

Diğer Pekiştirme Tarifeleri ............................... 172

Artan Oranlı Pekiştirme .............................. 172

Artan Aralıklı Pekiştirme ............................. 173

Katışık Tarifeler ........................................... 173

Kademeli Yaklaşma ............................................ 174

Davranış Biçimlendirme .................................. 175

Zincirleme........................................................ 176

Koşullu Anlaşma ................................................. 178

Premack İlkesi .................................................... 179

Simgesel Ödülle Pekiştirme................................ 180

Batıl Davranış ..................................................... 181

KAÇMA VE KAÇINMA KOŞULLANMASI........... 182

Öğrenilmiş Çaresizlik .......................................... 184

Kendini Gerçekleştiren Kehanet ......................... 186

EĞİTİMDE CEZANIN KULLANILMASI............... 187

Cezanın Olumsuz Yönleri ............................... 187

Ceza Uygularken Dikkat Edilecek Noktalar..... 187

Ara Verme ....................................................... 188

Cezaya Alternatif Davranış Kontrol Teknikleri ..... 188

MERAKLISINA ................................................... 191

ÖZET .................................................................. 194

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................ 197

ÇÖZÜMLER ....................................................... 203

CEVAPLI TEST - 1 ............................................. 206

CEVAPLI TEST - 2 ............................................. 210

CEVAPLI TEST - 3 ............................................. 214

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................. 218


6. BÖLÜMGestalt Kuramı

(İçgörüsel / Kavrayarak / Sezgisel Öğrenme / Kavrama / Kavrayış /

Seziş Yoluyla Öğrenme)

GESTALT KURAMI ............................................. 246

İçgörüsel (kavrama yoluyla) Öğrenme Deneyi .. 246

GESTALT YAKLAŞIMIN TEMEL İLKELERİ........ 251

ÜRETİCİ DÜŞÜNME ......................................... 251

YARATICI DÜŞÜNME ........................................ 252

ALGI YASALARI ................................................. 254

ALGISAL DEĞİŞMEZLİK ................................... 257

BELLEK VE UNUTMA ........................................ 258

ALAN KURAMI ................................................... 259

ÖZET .................................................................. 260

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................ 262

ÇÖZÜMLER ....................................................... 265

CEVAPLI TEST .................................................. 267

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................. 269


7. BÖLÜMBilgi İşleme Kuramı

BİLGİ İŞLEME KURAMI ..................................... 274

BİLGİ DEPOLARI ............................................... 277

Duyusal Bellek (Duyusal Kayıt) ....................... 277

Kısa Süreli Bellek (İşleyen/Çalışan Bellek) ..... 277

Uzun Süreli Bellek ........................................... 277

BİLİŞSEL SÜREÇLER ....................................... 280

Bilginin Duyusal Bellekten Kısa Süreli Belleğe Aktarılması ......................................... 280

Bilginin Kısa Süreli Bellekte Saklanması......... 281

Bilginin Kısa Süreli Bellekten Uzun Süreli Belleğe Aktarılması ......................................... 282

Bilginin USB’den KSB’ye Aktarılması.............. 287

YÜRÜTÜCÜ SÜREÇLER ................................... 292

Yürütücü Kontrol Sistemi................................. 292

Yürütücü Biliş Bilgisi ........................................ 292

pegem

Sticky Note

Unmarked set by pegem

pegem

Sticky Note


pegem

Sticky Note


viii

MERAKLISINA ................................................... 293

ÖZET .................................................................. 294

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................ 295

ÇÖZÜMLER ....................................................... 298

CEVAPLI TEST - 1 ............................................. 300

CEVAPLI TEST - 2 ............................................. 303

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................. 306


8. BÖLÜMİşaret Gestalt Kuramı

(Amaçlı Davranışçılık - Beklenti Kuramı)

İŞARET GESTALT KURAMI ............................... 312

Amaçlı Davranışçılık ....................................... 312

Beklenti ........................................................... 314

Denence .......................................................... 314

Ödül Beklentisi ................................................ 315

Örtük Sönme .................................................. 315

Gizil Öğrenme ................................................. 316

Yer Öğrenme ................................................... 319

Bilişsel Harita .................................................. 321

MERAKLISINA ................................................... 322

ÖZET .................................................................. 325

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................ 326

ÇÖZÜMLER ....................................................... 329

CEVAPLI TEST .................................................. 331

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................. 334


9. BÖLÜMSosyal Öğrenme Kuramı

Gözlem Yoluyla Öğrenme

Model Alma Yoluyla Öğrenme

Dolaylı Öğrenme

SOSYAL ÖĞRENME NEDİR? ............................ 340

DOLAYLI ÖĞRENMEYİ SAĞLAYAN DOLAYLI YAŞANTILAR ..................................... 343

Dolaylı Pekiştirme ........................................... 343

Dolaylı Ceza .................................................... 343

Dolaylı Güdülenme.......................................... 344

Dolaylı Duygu .................................................. 345

MODEL ALMA YOLUYLA NELER ÖĞRENİLEBİLİR? .............................................. 346

GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENME SÜREÇLERİ ... 350

Dikkat .............................................................. 350

Hatırda Tutma ................................................. 350

Davranışı Meydana Getirme ........................... 351

Güdülenme...................................................... 351

SOSYAL BİLİŞSEL KURAMIN TEMEL İLKELERİ.. 353

Karşılıklı Belirleyicilik ....................................... 353

Sembolleştirme Kapasitesi .............................. 354

Öngörü Kapasitesi........................................... 354

Dolaylı Öğrenme Kapasitesi............................ 354

Öz-Yargılama (öz-yansıtma) Kapasitesi .......... 355

Öz-Yeterlik Algısı (yetkinlik beklentisi) ............ 355

Öz-Düzenleme Kapasitesi............................... 357

ÖZET .................................................................. 358

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................ 359

ÇÖZÜMLER ....................................................... 362

CEVAPLI TEST - 1 ............................................. 364

CEVAPLI TEST - 2 ............................................. 367

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................. 369


KAYNAKÇA ........................................................ 375

pegem

Sticky Note


ÖĞRENME PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ ¾ ÖĞRENMENİN TANIMI

¾ DAVRANIŞ TÜRLERİ

¾ ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

¾ ÖĞRENME KURAMLARI

“Toplumun düşmanı cehalet, cehaletin düşmanı öğretmendir.”ATATÜRK


Soru Analizleri

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

20053

3

4

5

5

8

2

2

2

32

22013

20142015

-2016

12017

KAVRAM HARİTASI

Öğrenme Psikolojisine Giriş

Öğrenme nedir?• DoğuştanGetirilenDavranışlar• GeçiciDavranışlar• ÖğrenilmişDavranışlar• Alışma• Duyarlılaşma• DuyusalAdaptasyon• Alışkanlık

• Türeözgühazıroluş• Olgunlaşma(yaşvezekâ)• Güdülenme• GenelUyarılmışlıkHâliveKaygı• Dikkat• FizyolojikDurum• GeçmişYaşantılar

• Topluyadaaralıklıçalışma• Bütünhâlindeyadaparçalara

bölerekçalışma• Aktifkatılım• Geribildirim

• Telaffuzedilebilirlik• Algısalayırtedilebilirlik• Anlamsalçağrışım• Kavramsalgruplandırma

Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler

Öğrenenle İlgili Faktörler

Öğrenme Yöntemi ile İlgili Faktörler

Öğrenme Malzemesi ile İlgili Faktörler

Öğrenme Kuramları

• DavranışçıveBilişselYaklaşım

Bölüm Öncesi

Bu bölümde öğrenme olgusunun tanımına,

öğrenmeyi etkileyen faktörlere ve öğren-

meyi açıklayan farklı yaklaşımların genel

özelliklerine yer verilmiştir. Bu bölümde

yer alan konulardan KPSS’de her yıl or-

talama 4-5 soru çıkmaktadır. Bu bölüm

öğrenme psikolojisi konularına ilk adım ni-

teliği taşıdığı için oldukça önemlidir. İlerle-

yen bölümlerde ele alınacak olan öğrenme

kuramlarının daha iyi anlaşılabilmesi için

öğrenme psikolojisi ile ilgili temel kavram-

ların ele alındığı bu konunun iyi öğrenilmiş

olması gerekmektedir.

YAŞAMDAN

YetenekSizsiniz’infinalbölümündekazanan

AliYeşilırmakveMaxoldu.Gecedejürives

alon-

dakilerikiliyehayrankaldı.Sahneşovuileg

eceyedamgavuranAliYeşilırmak,Maxileh

oron

teptivehalayçekti.İkilidahaönceAnkarami

skethavası,İspanyolveİtalyandanslarıileM

ichael

Jacksonfigürleridesergilemişti.

“Max’inannesiAngelvebabasıOscar’ıMaca

ristan’dangetirdik.Annedebabadadahaönc

ebu

türyarışmalardabaşarılıolmuş.Maxonların

birincikuşakçocukları.Buradadoğdu.Butü

rcins

köpeklerinfiyatıise10binEuro’danbaşlıyor.

OscarveAngel’indahasonraikikuşakçocu

kları

dahaoldu.İkiyaşındakiMax’i11yıldanbuya

nabizimleçalışanPetworldKennelClub’ıneğ

itim

birimisorumlusuAliYeşilırmakeğitti.Maxger

çektensıkıeğitimlerdengeçti.Temelitaat,iler

iitaat

veşoveğitimlerialdıvebugünlerekadargeld

i.”

BaşarınınSırrı:Köpeklerineğitimindeilkikiu

nsur,temelveileriitaateğitimi.Temelitaatte

kö-

peklertasmailekontrolaltındatutulupuygun

biraltyapıyagetiriliyor.Bueğitimindensonra

da,

eğitimdeköpeğindavranışlarınıkayışolmak

sızınkontrolaltındatutmayıöğretenileriitaa

teği-

timinegeçiliyor.Bueğitimlerinhemenardınd

andaşoveğitimleribaşlıyor.(13Mart2012t

arihli

VatanGazetesi’ndenalınmıştır.)

Yetenek Sizsiniz’in final bölümünde sahibiyle yarışan

Max, izleyenleri ekrana kilitledi. Halay çeken, horon

tepen sevimli köpek birinciliği elde ederek sahibine

250 bin TL’lik büyük ödülü kazandırdı.

ÖĞRENME

PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ

1. BÖLÜM

4

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ

Öğrenme Nedir?

Öğrenme;organizmanındavranışlarındayaşantıyo-luylameydana gelen, nispeten (göreli olarak) kalıcıdeğişikliklerdir.

Butanımagöre;

� Öğrenmebirdavranış değişikliğidir.

� Ancakher davranış değişikliği öğrenmedeğildir.Bir davranış değişikliğinin öğrenmeolarak kabuledilmesiiçinbudeğişikliğinşuyadabunedenledeğilyaşantı yoluylagerçekleşmişolmasıgerek-mektedir.

� Bir davranış değişikliğinin öğrenmeolarak kabuledilebilmesiiçingerekliolansonkoşulbudeğişik-liğinnispeten kalıcı olmasıyanisüreklilikgöster-mesidir.

Öğrenmenin üç temel özelliği:

� Davranışta değişiklik � Yaşantı yoluyla meydana gelme� Nispeten kalıcı olma

Not

Peki,birdavranışdeğişikliğininyaşantıyoluylamey-danagelmesinedemektirveyaşantıkazanmadışın-daorganizmadadavranışdeğişikliğineyolaçabilecekfaktörler nelerdir?Yaşantı, organizmanın çevresiylegirdiği etkileşimler sonucunda kendisinde kalan iz-dir.Öğrenmetanımındayaşantısözcüğününyerine,“yaşantı”kavramınıntanımınıkoyarsakşuşekildebirtanımeldeetmişoluruz:

Bir davranış değişikliğinin öğrenme olarak kabul edilebilmesi için bedensel bir değişiklik nedeniyle ortaya çıkmış olmaması gerekir.

Not

Öğrenme; organizmanın davranışlarında çevresiylegirdiğietkileşimlersonucundakendisindekalanizlerebağlıolarakmeydanagelen,nispetenkalıcıdeğişik-liklerdir.

Yaşantıkazanmadışındaorganizmadadavranışdeğişikliğine yol açabilecek bazı faktörler vardır.Olgunlaşma,büyüme,sakatlanma,hastalık,yor-gunluk,ilaçyadaalkolalmagibinedenlerleortayaçıkandavranışdeğişiklikleriöğrenmeolarakkabuledilmez.Çünkübudavranışdeğişiklikleriorganiz-manınçevreylegirdiğietkileşimsonucundaken-disindekalan izebağlıolarakdeğilbedenselbirdeğişikliğebağlıolarakmeydanagelmektedir.Hastalık, yüksek ateş ya da sakatlanma gibidurumlarda organizmada davranış değişikliğigözlenebilir.Ateşiyükselenbirkişisayıklayabilir,ayağını inciten birinin yürüyüşü değişebilir vb.Ancakbudavranışdeğişiklikleriyaşantıkazan-masonucundaoluşmadığı içinöğrenmeolarakkabuledilemez.Benzerşekildeilaç,alkolyadauyuşturucugibimaddelerdeorganizmadadav-ranışdeğişikliğioluşturabilir.Kişikanınakarışanbumaddeninetkisiylesendeleyerekyürüyebilir,sayıklayabilir vb.Ancakbudavranışdeğişiklik-leri de yaşantı kazanmaürünüolmadıkları içinöğrenmeolarakkabuledilemezler.Organizmadadavranışdeğişikliğineyolaçacaketkenlerdenbirideolgunlaşmadır.Olgunlaşma,organizmanınkendisindenbeklenen fonksiyon-ları yerine getirecek düzeye erişmesidir. Yaşınilerlemesiyle birlikte organizma içinde var olanyeteneklerinöğrenmeolmaksızınkendiliğindenortayaçıkmasınaolgunlaşmadenir.Dolayısıylaolgunlaşmasonucundaorganizmadabirfonksi-yondeğişikliğiyanibirdavranışdeğişikliğimey-danagelmektedir.Ancakbudeğişikliğinnedeniçevreyle girilen etkileşimler sonucunda orga-nizmadakalan iz (yaşantı)değildir.Örneğinbirbebeğindoğumdanhemensonrabaşınıdiktut-masıbeklenmezancak3aylıkolduğundabuye-terliğeulaşmasıbeklenir.Budavranışdeğişikliğiöğrenmeolarakkabuledilemez.Çünkübebektegözlenendavranışdeğişikliğininnedeniyalnızcaolgunlaşmadırveyaşantıkazanmaneticesindeoluşmamıştır.

Öğrenmenin Özellikleri

� Davranıştagözlenebilirbirdeğişiklikolmalı.� Davranıştakibudeğişiklikyaşantıkazanmasonu-

cundagerçekleşmişolmalı.� Davranıştaki bu değişiklik nispeten kalıcı ve sü-

rekliolmalı.� Davranıştaki bu değişiklik sakatlanma, hastalık,

yorgunluk, uykusuzluk, ilaç, alkol ya da uyuştu-rucugibibirnedenlegeçicibirbiçimdemeydanagelmişolmamalı.

� Davranıştaki bu değişiklik yalnızca olgunlaşmaneticesindemeydanagelmişolmamalı.

5

Olgunlaşma öğrenme için ön koşuldur. Organizmanın herhangi bir davranışı öğrenmesi için gerekli olgunluk düzeyine ulaşmış olması gerekir. Fakat organizmada gözlenen davranış değişikliği çevreyle girdiği etkileşim sonucunda kendisinde kalan ize bağlı olarak değil yal-nızca olgunlaşma sonucunda ortaya çıkıyorsa bu deği-şiklik öğrenme olarak kabul edilmez.

Not

Birçocuğunokumaveyazmayabaşlamasıöğren-meolgusunaiyibirörnektir.

Davranışta bir değişiklik olacak,Dahaönceokuyupyazamayançocukartıkbubecerilerisergileyebilmektedir.

Bu değişiklik kalıcı ve sürekli olacak,Okumaveyazmadavranışıbüyükihtimalleya-şamboyuncasürecektir.

Bu değişiklik organizmanın yaşantı kazan-ması sonucunda çıkacak.Çocukta görülen bu davranış değişikliği okul-da gerçekleştirdiği faaliyetler (çizgi çalışması,fişleri görmeveöğretmeninbu fişleri okumasıvb.)sırasındaçevresiylegirdiğietkileşimlerso-nucundayaniyaşantıkazanmasonucundager-çekleşmiştir.

KPSS’de Çıkmış SoruAşağıdakilerden hangisi öğrenmenin en uygun tanımıdır?A) Bireyiniçerisindeyaşadığıkültüründeğerlerini

kazanmasüreciB) Bireyinçevresiyleetkileşimindemeydanagelen

değişmeC) Yenivekalıcıbilgilerinedinilmesiiçinyararlanı-

lanyöntemD) Yaşantılaryoluylameydanagelennispeten

kalıcıdavranışdeğişikliğiE) İstenilendavranışdeğişikliğinioluşturmakama-

cıylabireyingösterdiğibilinçliçaba

Çözüm: Öğrenme; organizmanın davranışlarında yaşantıyoluylameydanagelen,nispeten(göreliolarak)kalıcıdeği-şiklikolaraktanımlanmaktadır.Öğrenmetanımınınüçtemelbileşeni(1)organizmanındavranışlarındadeğişiklikolması(2)yaşantıyoluylameydanagelmeve (3)nispetenkalıcıolmadır.Seçeneklerdeöğrenmetanımınınbuüçtemelbile-şeniniiçerentektanım,“Yaşantılaryoluylameydanagelennispetenkalıcıdavranışdeğişikliği”ifadesidir.CevapD

KPSS’de Çıkmış SoruAşağıdakilerden hangisi öğrenilmiş davranışların bir özelliği değildir?A) YaşantısonucundaoluşmaB) KalıcıizliolmaC) ÖncekidavranışlardanfarklıolmaD) SüreklilikgöstermeE) Olgunlaşmaileortayaçıkma

Çözüm: Öğrenme yaşantı yoluylameydana gelen nispe-tenkalıcıdavranışdeğişikliğiolaraktanımlanırveyaşantıkazanma dışında davranış değişikliğine neden olan baş-kaetkenlerle (olgunlaşma,büyüme,hastalık,sakatlanma,yorgunluk,uykusuzluk,alkol,uyuşturucuyadailaç)ortayaçıkandavranışdeğişiklikleriöğrenmeolarakkabuledilmez.Bu durumda A seçeneği öğrenmenin bir özelliği iken ol-gunlaşma ile ortaya çıkmak, öğrenmenin özelliği değildir.Öğrenmedavranışdeğişikliği olarak tanımlandığı içinöğ-renilmiş davranış organizmanın önceki davranışlarındanfarklıolmalıyaniCseçeneğindebelirtildiğigibidavranıştabirdeğişiklikolmalıdır.BudavranışdeğişikliğininnispetenkalıcıolmasıvesüreklilikgöstermesigerekirkibudurumdaBveDseçeneklerindebelirtilmiştir.CevapE

KPSS’de Çıkmış SoruBir davranışın “öğrenilmişdavranış” olarak nitelene-bilmesi için

I. Alkolveilaçgibibiretkenebağlıolarakortayaçık-ma

II. Bireyde,belirlibiryaşantıdansonragörülmeIII. NispetenkalıcıolmaIV. Bedenselbirdeğişikliğebağlıolmadanortayaçık-

maözelliklerinden hangilerine sahip olması gerekir?A) YalnızII

B) YalnızIII

C) IveIV

D) I,IIveIII

E) II,IIIveIV

Çözüm:Birdavranışdeğişikliğininöğrenilmişbirdavranışolarakkabuledilmesiiçinyaşantıyoluylameydanagelme-si ve nispeten kalıcı olması gerekir. Bu durumda II ve IIInumaralı ifadeler öğrenilmiş davranışın özellikleridir. Öğ-renmeninsakatlanma,hastalanmayadaolgunlaşmagibibedenselbirdeğişikliğebağlıolmadanortayaçıkmasıor-ganizmadakidavranışdeğişikliğininnedenininyaşantıka-zanma olması gerekir. Bu durumda IV numaralı ifade deöğrenmeninözelliğidir.Alkol,ilaçgibibiretkenebağlıolarakoluşandavranışdeğişiklikleriyaşantıkazanmadışındakiet-kenlerebağlıolarakortayaçıktığıiçinöğrenmeolarakkabuledilmezler.BunedenleInumaralıifadeöğrenmeninözelliğideğildir.CevapE

6

DAVRANIŞ TÜRLERİ

Öğrenmeheminsanlardahemdehayvanlardagöz-lenenbirolgudur.Meyvesineğindentutundakarga-lara,maymunlarakadartümhayvanlardaöğrenilmişdavranışlara rastlamak mümkündür. Diğer taraftaninsanlardavehayvanlardaöğrenmeürünüolmayan,doğuştangetirilenkimidavranışlardamevcuttur. İn-sanyadahayvandavranışlarınıüçbaşlıkaltındain-celemekmümkündür:

� Doğuştangetirilendavranışlar

� Geçicidavranışlar

� Öğrenilmişdavranışlar

Doğuştan Getirilen Davranışlar

İnsanlardayadahayvanlardaöğrenilmemişdoğuştangetirilenbazıdavranışlarbulunmaktadır.Bunları ref-leksifdavranışlarveiçgüdüler(türeözgüdavranışlar)olmaküzereikibaşlıkaltındaincelemekmümkündür.

Refleksler

Doğuştan getirilen ve dolayısıyla öğrenme gerektir-meyen,belliuyarıcılarkarşısındaistemsiz(otomatik)vebasitbir tepkişeklindeortayaçıkanoldukçahızlıvetutarlıdavranışlardır.

Öksürmek, hapşırmak, kusmak, iğne batan yadaateşedeğenelimizianidençekmemiz,anibirseskarşısındairkilmemizyadagözümüzerüzgârgeldiğinde gözümüzü kırpmamız reflekslere ör-nektir.

� Doğuştan getirilirler: Öğrenilmişdeğildir.Fakatreflekslerinhepsidoğumlabirliktegörülmeyebilir.Bebeklerde gözlenen reflekslerin bazıları olgun-laşmailezamanıgeldiğindeortayaçıkar.Bazıref-lekslerdedahasonraortadankalkabilir.Ancakbudeğişikliklerolgunlaşmasonucundaoluştuğuiçinöğrenmeolarakkabuledilmez

� İstemsiz tepkilerdir: Bilinçliolmayıpistemlikont-roletabideğildirler.

� Basit davranışlardır: Refleksmekanizmasıomu-riliktarafındanyönetilirvebazıkasgruplarınıiçe-renbasitdavranışörüntüleridir.

Organizmanın denge (homeostaz) durumunu ko-rumaya yönelik istem dışı davranışları da refleksifdavranışlarkapsamındaelealınabilir.Organizmanınnormalbedenseldurumunu(vücutısısı,kanbasıncı,kanşekeri vb.) istikrarlıbirdengedüzeyinde tutma-yayönelikdavranışlarıdadoğuştangetirilirveöğre-nilmeleri gerekmez.Vücut ısısı düştüğünde titreme,yükseldiğinde terleme, kan şekeri düştüğünde kanaşekersalgılanmasıvb.

İçgüdüler (Türe özgü davranışlar)

Doğuştan getirilen ve bir hayvan türüne özgü tipikdavranışörüntülerinedenir.

Hayvanların çevreye uyumlarında içgüdülerin öne-mi büyüktür ancak insanlarda içgüdü niteliğinde davranışlar bulunmamaktadır. İnsan davranışları-nın çok büyük bir kısmı öğrenilmiş davranışlardır. İnsanda içgüdü niteliğinde davranışlar bulunmadığı için doğuştan getirdiğimiz, hayatta kalmaya ve türü devam ettirmeye yönelik davranış eğilimlerimize iç-güdüsel davranış adı verilmektedir.

Not

Farklı türlerin üreme davranışı, kuşların yuvayapmaları,memelilerinyavrularınıbüyütmedav-ranışıiçgüdülereörnektir.

� Doğuştan getirilir: Öğrenilmişdeğildir.Güçlübirgenetiktemelivardırveorganizmayeterliolgunlu-ğaeriştiğindeortayaçıkar.

� Türün tüm üyelerinde gözlenir: Uygun koşul-larda,türüntümnormalüyeleribudavranışıaynışekildesergiler.

� Karmaşık davranış örüntüleridir: Göç etmek,yuvayapmakgibidavranışlarreflekslerlekıyasla-namayacakölçüdekarmaşıkdavranışlardır.

Geçici DavranışlarDoğuştangetirilmeyenancakyaşantıkazanmanede-niyledeğildebaşkaetkenlernedeniyleoluşanvebunedenledeöğrenmeürünüolarakkabuledilemeye-cek davranışlardır. Hastalık, yorgunluk, uykusuzluk,sakatlanma,ilaç,alkolyadauyuşturucugibineden-lerlemeydana gelen ve ortaya çıkmasına yol açanetkenortadankalktığındakaybolandavranışdeğişik-likleridir.

Eğitim Bilimleri

REHBERLİKve

ÖZEL EĞİTİM

Öncebiz sorduk

80 Soruda

SORU

2 10 8

kpss

64

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler



GüncellenmişYeni

Baskı

Komisyon

KPSS REHBERLİK VE ÖZEL EĞİTİM

ISBN 978-605-318-853-7













İletişim





pegem

Sticky Note


pegem

Sticky Note


pegem

Sticky Note


SUNU


Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Rehberlik” kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilme-niz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup

Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri,

Özel Eğitim Hizmetleri,

Rehberlik Hizmet Alanları,

Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları,

Bireyi Tanıma Teknikleri,

Psikolojik Danışma Kuramları,

Okullarda Karşılaşılabilecek Bazı Sorunlar ve Rehberlik Hizmetlerinde Öğretmen-Öğrenci İlişkileri ile

Rehberlik Örgütlenme Sistemi bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somut-laştırılmasına ve tablolarla akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.


özet, çözümlü test, cevaplı test ve çıkmış sorulara yer verilmiştir.




Komisyon

1. BÖLÜMÇağdaş Eğitim Anlayışı,

Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik

Hizmetleri

EĞİTİM VE REHBERLİK ......................................... 4

Eğitimin Amacı ..................................................... 4

Eğitimin İşlevleri ................................................... 4

Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan) ........... 4

Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan) .. 4

Eğitim Anlayışları ................................................. 5

Geleneksel Eğitim Anlayışı ............................. 5

Çağdaş Eğitim Anlayışı .................................. 5

Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri ............. 5

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ ............................ 6

Sağlık Hizmetleri ............................................ 6

Sosyal Yardım Hizmetleri ............................... 6

Rehberlik Hizmetleri ....................................... 6

Sosyal Kültürel Hizmetler ............................... 7

Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri ...... 8

Kayıt Kabul Hizmetleri .................................... 8

Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amaçları ..................... 8

REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR? .......9

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmeti İle İlgili Kavramlar.................................................... 10

Rehberliğin Amaçları .......................................... 11

REHBERLİĞİN İLKELERİ ..................................... 12

Rehberlik Hizmetleri İle İlgili Yanlış () ve Doğrular () ....................................................... 19

İNSANCIL (HÜMANİSTİK) YAKLAŞIM VE REHBERLİK .......................................................... 20

Kendini Gerçekleştirme Sürecindeki Bir Bireyin Sahip Olduğu Nitelikler ............... 23

REHBERLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ ................... 24

ABD’de Yaşanan Gelişmeler .............................. 24

Avrupa’da Yaşanan Gelişmeler .......................... 24

Ülkemizde Yaşanan Gelişmeler ......................... 25

İÇİNDEKİLER

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETİNE KATKI SAĞLAYAN BİLİM DALLARI ..... 26

REHBERLİĞİN TEMELLERİ ................................. 27

Psikolojik Temeller.............................................. 27

Sosyolojik, Toplumsal Temeller .......................... 27

Felsefi Temeller .................................................. 28

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA ARASINDAKİ FARKLAR ....................................... 29

REHBERLİK HİZMETLERİ İLE EĞİTİM-ÖĞRETİM HİZMETLERİ ARASINDAKİ FARKLAR .................... 30

REHBERLİK MODELLERİ .................................... 31

Mesleki Yardım Süreci Olarak Rehberlik (Parsons Modeli) ................................................ 31

Eğitimde Kaynaştırılmış Model........................... 31

Klinik Model (Özellik – Faktör Kuramı) ............... 31

Karar Vermeye Yardımcı Model ......................... 32

Gelişimsel Model ................................................ 32

Geleneksel Modeller ile Gelişimsel Modelin Karşılaştırılması .................................... 33

ÖZET ..................................................................... 35

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................... 39

ÇÖZÜMLER .......................................................... 44

CEVAPLI TEST - 1 ................................................ 46

CEVAPLI TEST - 2 ................................................ 50

ÇIKMIŞ SORULAR ................................................ 56

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ...................... 63

vi

2. BÖLÜMÖzel Eğitim Hizmetleri

Özel Eğitim Nedir?................................................. 72

Özel Eğitimde Temel Kavramlar ............................ 72

Özel Eğitimin Amaçları .......................................... 73

Özel Eğitimin İlkeleri .............................................. 73

Özel Eğitime Kimler İhtiyaç Duyar? ....................... 73

Özürlülüğün Nedenleri ........................................... 74

ÖZEL EĞİTİMDE TANILAMA, YÖNELTME, YERLEŞTİRME VE İZLEME SÜRECİ ................... 74

Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama ....................... 74

Yönlendirme .......................................................... 75

Yerleştirme ............................................................. 75

İzleme .................................................................... 76

Özel Eğitim Hizmeti Veren Kurumlar ve Bu Kurumlarda Mevcut Uygulamalar ..................... 76

Normal Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları ......................................................... 76

Diğer Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları ......................................................... 76

ÖZEL EĞİTİM SINIFLANDIRMASINDA YER ALAN ÖZÜR VE FARKLILIK DURUMLARININ ÖZELLİKLERİ ........................... 77

1. ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ... 77

Nedenleri ............................................................ 77

Özellikleri............................................................ 77

Öğretmenlere Öneriler ....................................... 78

2. İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER........ 79

İşitme Süreci ...................................................... 79

Nedenleri ............................................................ 79

Özellikleri............................................................ 79


3. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ...... 81

Nedenleri ............................................................ 81

Özellikleri............................................................ 81

Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Eğitim Ortamları ve Sınıf İçerisinde Alınabilecek Önlemler ........................................ 81

Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimlerine Yapılabilecek Katkılar ..................... 82


4. ORTOPEDİK YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER ...83

Özellikleri ........................................................ 83

Nedenleri ........................................................ 83

Öğretmenlere Öneriler .................................... 84

5. DİL VE KONUŞMA YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER .............................................. 84

Konuşma Engelinin Türleri ................................. 84

Konuşma Engelinin Nedenleri ............................ 85

GECİKMİŞ KONUŞMA ...................................... 85

Gecikmiş Konuşmanın Belirtileri ........................ 85

Gecikmiş Konuşmanın Nedenleri ...................... 86

KEKEMELİK ...................................................... 86

Öğretmene Öneriler ........................................... 87

6. ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN BİREYLER ........................................................ 87

Nedenleri ........................................................... 87

Özellikleri ........................................................... 87


7. DUYGUSAL, DAVRANIŞSAL VE SOSYAL UYUM GÜÇLÜĞÜ OLAN BİREYLER ............... 90

Özellikleri ........................................................... 90

Nedenleri ........................................................... 90


8. OTİZM VE OTİSTİK ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ .................................................... 91

Otistik Çocukların Özellikleri .............................. 92

Eğitimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ...... 93

9. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR .................... 95

Özellikleri............................................................ 95

Sınıflandırılması ................................................. 96


10. DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB) ..................................... 97

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Aşırı Hareketlilik Bozukluğunun Tanı Ölçütleri: ............................. 97

KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ ..................................... 100

Kaynaştırma Eğitimi Kapsamında İlgililerin Görev ve Sorumlulukları................................... 101

Kaynaştırma Eğitiminin Faydaları .................... 102

Kaynaştırma Kararında Göz Önünde Bulundurulacak Ölçütler ................................... 103

vii

Kaynaştırma Eğitiminde Başarının Değerlendirilmesi ............................................. 104

Kaynaştırmanın Engelleri ................................. 104

Destek Eğitim Odası ........................................ 105

ÖZEL EĞİTİM SINIFLARI VE EVDE EĞİTİM HİZMETLERİ ............................... 106

Özel Eğitim Sınıfları ......................................... 106

Evde Eğitim Hizmetleri ..................................... 106

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI HAZIRLAMA VE ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ................................... 107

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Hangi Öğrenciler İçin Hazırlanır? ..................... 107

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Kimler Tarafından Hazırlanır? .......................... 108

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi ............................................... 108

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programının İçeriğinde Neler Yer Alır? ................................. 109

BEP’in İzlenmesi, Değerlendirilmesi ve Ailenin Bilgilendirilmesi..................................... 109

ÖZET ................................................................... 110

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 112

ÇÖZÜMLER ........................................................ 116

CEVAPLI TEST ................................................... 119

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 122


3. BÖLÜMRehberlik Hizmet Alanları

REHBERLİK HİZMETLERİ ................................. 128

Rehberlik Hizmet Alanları................................. 128

1. Doğrudan Öğrenciye Sunulan Hizmetler...... 128

Oryantasyon Hizmeti (Yeni Duruma- Ortama Alıştırma) ............... 128

Bireyi Tanıma Hizmeti ................................. 130

Bilgiyi Toplama ve Yayma (Bilgilendirme) Hizmeti ............................... 131

Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti ................ 132

Psikolojik Danışma Hizmeti ........................ 133

İzleme Hizmeti ............................................ 136

Sevk (Yardım Almaya Yönlendirme - Refere) Hizmeti .......................................... 137

2. Dolaylı Olarak Öğrenciye Sunulan Hizmetler ...................................................... 138

Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Hazırlanması ..................... 138

Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı Hazırlama Süreci.................... 139

Kapsamlı Rehberlik Programları ............ 140

Kapsamlı Rehberlik Programı Ögeleri ... 141

Müşavirlik (Konsültasyon-Danışmanlık) Hizmeti .........146

Çevre ve Veli ile İlişkiler ................................... 147

Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri ........... 148

ÖZET ................................................................... 149

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 150

ÇÖZÜMLER ........................................................ 155

CEVAPLI TEST - 1 .............................................. 158

CEVAPLI TEST - 2 .............................................. 161

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 164


4. BÖLÜMRehberlik Türleri ve Mesleki

Danışma Kuramları

BİREY SAYISINA GÖRE REHBERLİK ............... 173

Bireysel Rehberlik ............................................ 173

Grupla Rehberlik .............................................. 173

Bireysel Psikolojik Danışma ............................. 174

Grupla Psikolojik Danışma ............................... 174

KURUMLARINA GÖRE REHBERLİK ................. 176

Eğitim Alanında Rehberlik ................................ 176

Sağlık Alanında Rehberlik ................................ 176

Sosyal Yardım Alanında Rehberlik ................... 176

Endüstri Alanında Rehberlik............................. 176

Güvenlik Alanında Rehberlik ............................ 176

TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK ....... 176

Önleyici, Koruyucu Rehberlik ........................... 177

Kriz Yönelimli Rehberlik ................................... 178

Çare Bulucu, İyileştirici Rehberlik..................... 178

pegem

Sticky Note


viii

Uyum Sağlayıcı Rehberlik ................................ 179

Yöneltici Rehberlik ........................................... 179

Geliştirici Rehberlik .......................................... 180

Ayarlayıcı Rehberlik ......................................... 181

Tamamlayıcı Rehberlik ..................................... 181

ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK ........................................................ 182

Okul Öncesi Dönemde Rehberlik ..................... 182

İlkokul Kademesinde Rehberlik ........................ 183

Ortaokul Kademesinde Rehberlik .................... 184

Ortaöğretim Kademesinde Rehberlik ............... 185

Yükseköğretim Kademesinde Rehberlik .......... 186

PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK ........................................................ 187

Eğitsel Rehberlik .............................................. 187

Kişisel – Sosyal Rehberlik ................................ 189

Mesleki Rehberlik ............................................. 190

MESLEKİ REHBERLİKTE TEMEL KAVRAMLAR ..... 192

MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI...................... 198

Ginzberg ve Arkadaşlarının Gelişim Kuramı .... 198

Super’in Benlik Kuramı..................................... 199

Holland’ın Mesleki Tipoloji Kuramı ................... 201

Roe’nun İhtiyaç Kuramı .................................... 202

Özellik – Faktör Kuramı.................................... 204

Psikanalitik Kuram............................................ 204

Sosyal Öğrenme Kuramı .................................. 204

Karar Kuramları ................................................ 204

Hoppock’un İhtiyaçlar Kuramı .......................... 205

Gottfredson’un Daraltma ve Uzlaşma Kuramı.............................................................. 205

Şans / Kaza / Kader Kuramları......................... 205

ÖZET ................................................................... 206

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 211

ÇÖZÜMLER ........................................................ 214

CEVAPLI TEST - 1 .............................................. 216

CEVAPLI TEST - 2 .............................................. 219

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 223


5. BÖLÜMBireyi Tanıma Teknikleri

BİREYİ TANIMA .................................................. 236

Bireyi Tanımanın Amaçları ............................... 236

Bireyi Tanıma İlkeleri ........................................ 237

Bireyi Tanıma Sürecine Karışan Hatalar .......... 240

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ ............................ 243

TEST TEKNİKLERİ ............................................. 244

Maksimum Performans Testleri ........................ 244

Davranış Testleri .............................................. 246

TEST DIŞI TEKNİKLER ...................................... 249

Gözleme Dayalı Teknikler ................................ 249

Gözlem Araçları .......................................... 251

Kendini Anlatma Teknikleri ............................... 254

Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler ....... 263

Etkileşime Dayalı Teknikler .............................. 270

Diğer Teknikler ................................................. 272

ÖZET ................................................................... 275

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 276

ÇÖZÜMLER ........................................................ 280

CEVAPLI TEST - 1 .............................................. 282

CEVAPLI TEST - 2 .............................................. 286

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 290


ix

6. BÖLÜMPsikolojik Danışma Kuramları

PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI ................ 300

Psikolojik Danışmada Kullanılan Yaklaşımlar ....................................................... 300

1. Güdümlü (Geleneksel) Psikolojik Danışma Yaklaşımı................................. 300

2. Güdümsüz (Demokratik) Psikolojik Danışma Yaklaşımı................................. 300

Psikolojik Danışmada Kullanılan Teknikler ........................................................... 301

Varoluşçu Kuram (Existansiyalizm) .................. 303

Hümanistik (İnsancıl) Kuram (Danışandan Hız Alan Yaklaşım) ..................... 304

Psikanalitik Kuram ........................................... 305

Davranışçı Kuram ........................................... 306

Akılcı - Duygusal Kuram................................... 307

Gestalt Terapisi ................................................ 308

Gerçeklik Terapisi (Kontrol Kuramı – Seçim Teorisi) ..................... 309

Fenomenolojik (Algısal – Görüngüsel) Kuram .............................................................. 310

Transaksiyonel Analiz ...................................... 310

Eklektik Yaklaşım ............................................. 312

ÖZET ................................................................... 313

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 316

ÇÖZÜMLER ........................................................ 320

CEVAPLI TEST ................................................... 322

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 326


7. BÖLÜMOkullarda Karşılaşılabilecek

Bazı Sorunlar ve Öğretmen-Öğrenci İlişkileri

OKULLARDA KARŞILAŞILABİLECEK BAZI SORULAR .................................................. 332

1. Kaygı Bozuklukları ....................................... 332

2. Anne – Babanın Ayrılması ........................... 332

3. Ebeveyn Kaybı, Çocuk ve Ölüm .................. 333

4. Tik Bozukluğu ............................................... 334

5. Depresyon .................................................... 335

6. Hırsızlık ....................................................... 336

7. Saldırganlık, Şiddet, Zorbalık ....................... 336

REHBERLİK HİZMETLERİNDE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ .................. 342

1. Öğretmen-Öğrenci İletişimi ......................... 342

2. İletişim Engelleri .......................................... 349

3. Olumlu ve Olumsuz Öğretmen Davranışları ................................................. 351

ÇATIŞMA ve ÇATIŞMA ÇÖZME YÖNTEMLERİ .................................................... 353

1. Çatışmaya Gösterilen Tepkiler ..................... 354

2. Bir Çatışma Çözme Yöntemi Olarak “Akran Arabuluculuğu” ................................. 356

3. Akran Eğitimi ............................................... 356

4. Akran Danışmanlığı...................................... 356

ÖZET .................................................................. 359

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 360

ÇÖZÜMLER ........................................................ 364

CEVAPLI TEST-1 ................................................ 366

CEVAPLI TEST-2 ................................................ 369

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 372


x

8. BÖLÜMRehberlikte Örgütlenme

Sistemi

ÖRGÜTLENMEDE REHBERLİK MODELLERİ ... 388

Merkezîleşmemiş – Uzmanlaşmamış Rehberlik Modeli .............................................. 388

Merkezîleşmiş – Uzmanlaşmış Rehberlik Modeli .............................................. 389

ÜLKEMİZDE REHBERLİK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ ................................................ 390

1. Bakanlık Düzeyinde Örgütlenme Sistemi...................................... 390

2. İl ve İlçe Düzeyinde Örgütlenme Sistemi ..................................... 391

İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı veya Şube Müdürünün Görevleri ........................ 392

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri İl Danışma Komisyonu .............................. 392

3. Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM) Düzeyinde Örgütlenme Sistemi.................... 393

Merkez Müdürünün (RAM Müdürü) Görevleri ..................................................... 393

Merkez Müdür Yardımcısı/Yardımcılarının Görevleri ..................................................... 394

Merkezin Bölümleri ve Görevleri ............... 394

Okul Müdürünün Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri ..................................................... 396

Müdür Yardımcılarının Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri ........................................... 396

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yürütme Komisyonu ................................... 396

Komisyonun Üyeleri ................................... 397

Komisyonun Görevleri ................................ 397

Koordinatör Psikolojik Danışmanın Görevleri .................................................... 398

Psikolojik Danışmanın Görevleri ................ 398

Sınıf Rehber Öğretmeninin Görevleri ........ 399

Diğer Öğretmenlerin (Branş) Görevleri ...... 400

Psikolojik Danışmanların Özlük Haklarına İlişkin Çeşitli Hükümler ............................... 400

ÖZET ................................................................... 401

ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 403

ÇÖZÜMLER ........................................................ 407

CEVAPLI TEST ................................................... 409

ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 413


KAYNAKÇA ......................................................... 417

ÇAĞDAŞ EĞİTİM ANLAYIŞI, ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK HİZMETLERİ

¾ ➢ ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ

¾ ➢ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR?

¾ REHBERLİĞİN İLKELERİ

¾ İNSANCIL YAKLAŞIM VE REHBERLİK

¾ ➢ REHBERLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ

İyi bitirmek, iyi başlamaktan daha üstündür.OVIDIUS


Soru Analizleri

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

20054

9

5

6

3

6

5

11

6

2

2

2013

20142015

1201622017

3

KAVRAM HARİTASI

Eğitimin Amacı

Sağlık Hizmetleri

Psikolojik Temelleri

ABD’de Yaşanan

Gelişmeler

Mesleki Yardım Süreci Olarak

Rehberlik (Parsons Modeli)

Sosyolojik, Toplumsal

Temelleri

Avrupa’da Yaşanan

Gelişmeler

Eğitimle Kaynaştırılm

ış

Model

Felsefi Temelleri

Ülkemizde Yaşanan

Gelişmeler

Klinik Model (Özellik-

Faktör Kuramı)

Karar Vermeye

Yardımcı Model

Gelişimsel Model

Eğitim İşlevleri

Sosyal Yardım

Hizmetleri

Rehberlik Hizmetleri

Sosyal-Kültürel

HizmetlerÖzel Eğitim

ve Özel

Yetiştirme Hizmetleri

Kayıt-Kabul

Hizmetleri

Toplumsallaştırma

Geleneksel Eğitim

AnlayışıÇağdaş Eğitim

Anlayışı

Çağdaş Eğitim

Sisteminin Ögeleri

Bireyselleştirme

Eğitim Anlayışı

Eğitim ve Rehberlik

Öğrenci Kişilik Hizmetleri

Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amaçları

Rehberlik ve Psikolojik Danışma

Rehberliğin Amaçları

Rehberliğin İlkeleri

Rehberlik Hizmetleri ile İlgili Yanlış Anlayışlar

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Arasındaki

Farklar

Rehberlik ve Öğretim Arasındaki Farklar

İnsancıl Yaklaşım ve Rehberlik

Rehberliğin Temelleri

Rehberliğin Tarihsel Gelişimi

Rehberlik Modelleri

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetine Katkı

Sağlayan Bilim Dalları

Kendini Gerçekleştirme Sürecindeki Bir Bireyin Sahip Olduğu Nitelikler

Bölüm Öncesi

1. Bölüm, rehberlik ve psikolojik danışma hiz-

metlerinin temelini, ortaya çıkış sürecini, içeri-

ğini ve bu hizmetin yerine getirilmesi esnasın-

da dikkate alınması gereken ilkeleri içerisinde

barındırmaktadır. Bu bölümün iyi anlaşılması,

genel olarak rehberlik alanı ile ilgili soruların

doğru cevaplandırılmasını kolaylaştıracaktır.

Çünkü son yıllarda çıkan sorular incelendiğinde,

rehberlik alanında sorulan soruları doğru yanıt-

layabilmek için birtakım kavramları bilmek yet-

memekte, rehberlik anlayışını kavramak ve bu

anlayışa göre yorum yapmak önemli olmaktadır.

Özellikle bu bölüm içerisinde yer alan rehberlik

ilkeleri, rehberlik hizmetinin ne olduğuna ilişkin

bilgiler ve rehberlik hizmetine ilişkin yanlış an-

layışlar ayrı bir önem kazanmaktadır. Sınava

hazırlanan adayların bu bilgileri dikkate alarak

hazırlanmaları işlerini büyük ölçüde kolaylaştı-

racaktır.

İNSAN OLMAK

Almanya’da bir lise müdürü, her eğitim-öğretim yılı başında öğretmenlerine şu

mektubu gönderirmiş.

“Bir toplama kampından sağ kurtulanlardan biriyim. Gözlerim hiçbir insanın gör-

memesi gereken şeyleri gördü. İyi eğitilmiş ve yetiştirilmiş mühendislerin inşa

ettiği gaz odaları, iyi yetiştirilmiş doktorların zehirlediği çocuklar, işini iyi bilen

hemşirelerin vurduğu iğnelerle ölen bebekler, lise ve üniversite mezunlarının

vurup yaktığı insanlar…

Eğitimden bu nedenle kuşku duyuyorum. Sizlerden isteğim şudur:

Öğrencilerinizin insan olması için çaba harcayın!

Çabalarınız bilgili canavarlar ve becerikli psikopatlar üretmesin. Okuma yazma,

matematik, çocuklarınızın daha fazla insan olmasına yardımcı olursa ancak o

zaman önem taşır.”

YAŞAMDAN

ÇAĞDAŞ EĞİTİM ANLAYIŞI, ÖĞRENCİ

KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK HİZMETLERİ

1. BÖLÜM

4

EĞİTİM ve REHBERLİK

Okullarda gerçekleştirilen eğitim – öğretim faaliyet-leri hem öğrencilerin bilişsel becerilerinin artmasına katkı sağlayacak uygulamaları içermekte hem de eği-tim – öğretim faaliyetleri ile kazandırılamayan çeşitli becerilerin kazandırılmasında ve bireylerin yaşam içerisinde karşılaştıkları sorunların çözümünde çeşitli uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, reh-berlik hizmetlerini gerekli kılmakta ve rehberlik hizme-ti bu özelliği itibariyle eğitim – öğretimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir unsuru haline gelmektedir.

Eğitimin Amacı

Eğitim; bireyi bilişsel, bedensel, sosyal ve duygusal yönden kendisi ve toplum için en uygun biçimde ge-liştirmeyi amaçlar. Bireyi kendisi için yetiştirme, bireyi bir meslek sahibi yapma, bireyin topluma uyumunu sağlama, bireye kendini geliştirme olanakları sunma anlamına gelmektedir. Bireyi toplum için yetiştirme ise toplumun düzenini ve sürekliliğini sağlamak, kültürel mirasın aktarımını sağlamak, ekonomik yapı için nite-likli insan yetiştirmek anlamına gelmektedir.

Eğitim, bireyi hem kendisi hem de toplum için yetiş-tirmeyi amaçlar.

Not

Eğitimin İşlevleri

Eğitimin iki temel işlevi vardır. Bunlar: Bireyselleştirme (kendine yeter insan) ve toplumsallaştırma (toplum için insan) olarak ifade edilebilir.

1. Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan)

Toplumsallaştırmanın amacı:

9 Bulunduğu toplumun kültürünü, değerlerini bilen ve benimseyen,

9 Toplumun sorumlu bir üyesi olarak sorumlulukları-nı bilen ve yerine getiren,

9 İçinde bulunduğu toplumu değerli bulan ve onu ileriye götürmek için elinden geleni yapan,

9 Diğer bireylerle iyi iletişim kurabilen,

9 Toplumdaki diğer insanların ve kendisinin ihtiyaç-ları için çalışan ve üreten, yapıcı bireyler yetiştir-mektir.

Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar:

9 Bireyin ailesi,

9 Akrabaları,

9 Komşuları,

9 Arkadaşları,

9 Öğretmenleri ve çevresindeki diğer kişiler olarak ifade edilebilir.

Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan ikincil kaynaklar:

9 Kitaplar,

9 Gazeteler,

9 Dergiler,

9 Basılı materyaller,

9 Televizyon,

9 Radyo,

9 Bilgisayar ve internet gibi iletişim araçlarıdır.

KPSS’de Çıkmış SoruAşağıdakilerden hangisi, çocukların sosyalleşme-sine katkıda bulunan birincil kaynaklar arasında yer almaz? A) Okul B) Arkadaşlar C) Aile D) Öğretmenler E) Kitaplar

Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Sosyalleşme, birincil kaynaklar, kitap

Çözüm: Çocuğun sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar: Bireyin ailesi, akrabaları, komşuları, arkadaşları, öğretmenleri ve çevresindeki diğer kişilerdir. Çocuğun sos-yalleşmesine katkıda bulunan ikincil kaynaklar ise: Kitaplar, gazeteler, dergiler, basılı materyaller, televizyon, radyo, bil-gisayar ve internet gibi iletişim araçlarıdır. Bu bilgiler doğ-rultusunda soru incelendiğinde, kitaplar ikincil kaynaklar içerisinde değerlendirilir. Cevap E

2. Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan)

Bireyselleştirmenin amacı:

9 Kendi potansiyelinin farkında olan,

9 Kendi ayakları üzerinde durabilen,

9 Karşılaştığı problemleri çözebilen,

9 Kendi kararlarını verebilen,

9 Başkalarına bağımlı olmayan bireyler yetiştirmek-tir.

5

Eğitim; bireyin, içinde bulunduğu topluma etkin uyu-munu kolaylaştırırken bireyin kendisine yeter hale gelmesine de yardımcı olur.

Not

Eğitim Anlayışları

Bilim ve teknolojinin hızlı gelişimi, toplumsal yapıda meydana gelen değişiklikler eğitim bilimleri alanına da yansımış ve eğitim bilimleri alanında çeşitli deği-şimleri beraberinde getirmiştir. Bu değişimin en ba-şında geleneksel eğitim anlayışından, çağdaş eğitim anlayışına geçişi ifade etmek mümkündür.

Geleneksel Eğitim Anlayışı 9 Öğretmen ve programı ön plana çıkartmakta,

öğrenciyi pasif kılmaktadır.

9 Bu anlayış, yapısı gereği öğretimi vurgulamış ve öğrenciyi kendisine bilgi yüklenilmesi gereken bir varlık olarak görmüştür.

9 Bireylerin daha çok zihinsel ve entelektüel geli-şimine vurgu yapan bu yaklaşım, bireylerin kendi-lerine özgü durumlarını da göz ardı etmekte, her-kes için aynı, standart bir yaklaşımı içermektedir.

Çağdaş Eğitim Anlayışı 9 Öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımı içermekte,

öğrenciyi bireysel farklılıkları olan değerli bir varlık olarak görmektedir.

9 Bu anlayış içerisinde öğretmen; öğrenciye rehber-lik eden, öğrenciye zengin eğitim ortamları ha-zırlayan, öğrencilerle bire bir ilgilenen bir görevi üstlenmiştir.

9 Bu anlayış içerisinde öğrenciler sadece zihinsel ve entelektüel açıdan geliştirilmeye çalışılmamakta, bir bütün olarak (zihinsel, bedensel, ruhsal, sosyal) tanınmaya ve geliştirilmeye çalışılmaktadır; çünkü bu şekilde hareket edildiğinde bireylerin kendilerini gerçekleştireceğine ve toplumu geliştireceğine ina-nılmaktadır.

Geleneksel eğitim anlayışı “öğretim” ve “yönetim” olmak üzere iki ögeden oluşmaktadır, fakat çağdaş eğitim anlayışı bu iki ögeye ek olarak üçüncü bir ögeyi içermektedir. Bu öge, öğrenci kişilik hizmetleridir.

Çağdaş eğitim anlayışı ile geleneksel eğitim an-layışı arasındaki en önemli farklılık, öğrenci kişilik hizmetleridir.

Not

Çağdaş eğitim sisteminin ilkelerini benimse-yen bir öğretmenin, sınıflarda öğretim etkin-liklerini yürütürken aşağıdakilerden hangisini yapması uygun olmaz?A) Öğretim etkinliklerini yürütürken öğrencileri

olabildiğince aktif kılmaya çalışması

B) Yalnızca söz almak isteyen öğrencileri değil, tüm öğrencileri konuşturmaya çalışması

C) Öğrencilerine belirlediği hedefi göstermesi ve her öğrencisinden bu hedefe varmasını istemesi

D) Öğrencilerine tarafsız bir şekilde yaklaşarak öğrenciler arasında ayrım yapmaması

E) Öğrencilerin aileleri ile sürekli bir araya gele-rek aileleri yapılan çalışmalar hakkında bilgi-lendirmesi

Çözüm: Çağdaş eğitim anlayışı öğrenciyi mer-keze alan bir anlayışı içerdiği ve demokratik bir yaklaşımı savunduğu için, bu anlayışı benimse-yen bir öğretmenin süreç içerisinde öğrencilerini aktif kılmaya çalışması ve her öğrencisinin ken-disini ifade etmesini sağlaması beklenir. Ayrıca öğrencilerine tarafsız bir şekilde yaklaşmak ve öğrencilerin aileleri ile bir araya gelerek iş birliği yapmak da çağdaş eğitim sistemini benimseyen bir öğretmenin sergileyebileceği davranışlar-dır; ancak öğrencilerine kendisinin belirlediği bir hedefi göstermek ve bireysel farklılıkları dı-şarıda bırakarak herkesin bu hedefe varmasını istemek, çağdaş eğitim anlayışına değil, gele-neksel eğitim anlayışına uygun bir durumdur. Cevap C

HOCA SORUSU

Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri

ÖĞRETİMÖğrencilere belirli bir alanda bilgi, beceri ve tutum kazandırmayı amaçlayan, planlı ve programlı faaliyetlerin bütünüdür.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİÖğrencilerin gelişimini her yönü ile destekle-yen, öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarını karşıla-maya ve karşılaştıkları sorunların çözümüne yardımcı, öğretim etkinlikleri dışında yer alan hizmetler grubudur.

YÖNETİMÖğretim hizmetlerinin ve öğrenci kişilik hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülmesinden sorumlu yönetimsel hizmetlerin bütünüdür.

ÇAĞDAŞ EĞİTİM SİSTEMİ

güncellenmi yeni baskı eğitim bilimleri program gelİtİrme 1 - tanitim.pdf · sunu değerli...

Documents