61. MATERIJALNA ULAGANJA 61. MATERIJALNA ULAGANJA (FIKSNA I OTPISIVA (FIKSNA I OTPISIVA

SREDSTVA) – SUŠTINA, SREDSTVA) – SUŠTINA, OSNOVA BILANSIRANJAOSNOVA BILANSIRANJA

sredstva koja sredstva koja poseduju fizičku supstancuposeduju fizičku supstancu, tj. koja , tj. koja su su opipljivaopipljiva (z (zemljište, građevinski objekti, emljište, građevinski objekti, mašine i oprema, alat i inventarmašine i oprema, alat i inventar))

Materijalna ulaganja su sredstvaMaterijalna ulaganja su sredstva::1.1. koja ikoja imaju ograničen korisnimaju ograničen korisni ( (ekonomskiekonomski))

vek trajanja, ali koji je uvek duži od jedne vek trajanja, ali koji je uvek duži od jedne godine,godine,

2.2. koja su eksterno nabavljena ili interno koja su eksterno nabavljena ili interno proizvedena sa namerom da se koriste na proizvedena sa namerom da se koriste na dugoročnoj osnovi u obavljanju redovnih dugoročnoj osnovi u obavljanju redovnih poslovnih aktivnosti preduzeća iposlovnih aktivnosti preduzeća i

3.3. koja nisu namenjena prodaji u koja nisu namenjena prodaji u normalnom toku poslovanjanormalnom toku poslovanja. .

osnovni računovodstveni procesi koji osnovni računovodstveni procesi koji tangiraju suštinu finansijskog izveštavanja o tangiraju suštinu finansijskog izveštavanja o postrojenjskim dobrima:postrojenjskim dobrima:1.1. bilansiranje (procenjivanje) bilansiranje (procenjivanje) 2.2. otpisivanje (amortizacija)otpisivanje (amortizacija)

otpisiva sredstva otpisiva sredstva postepeno reduciranje njihove inicijalne postepeno reduciranje njihove inicijalne vrednosti tokom ograničenog korisnog veka vrednosti tokom ograničenog korisnog veka trajanja putem otpisivanjatrajanja putem otpisivanjaizuzetak: zemljište, koje ima neograničeni izuzetak: zemljište, koje ima neograničeni vek trajanja i nije predmet otpisivanjavek trajanja i nije predmet otpisivanjabilansiranje: bilansiranje: po istorijskom trošku po istorijskom trošku umanjenom za akumulirani otpisumanjenom za akumulirani otpis

iistorijski (originalni ili prvobitni) trošak:storijski (originalni ili prvobitni) trošak:• nabavni trošaknabavni trošak – – merodavanmerodavan za za

bilansiranje eksterno nabavljenih bilansiranje eksterno nabavljenih sredstava sredstava

• cena koštanjacena koštanja – – merodavna za merodavna za bilansiranje interno (u sopstvenoj režiji) bilansiranje interno (u sopstvenoj režiji) izgrađenih sredstava izgrađenih sredstava

nnabavni trošakabavni trošak:: uključuje uključuje sve troškove potrebne za sve troškove potrebne za nabavku i pripremu jednog sredstva za njegovu nabavku i pripremu jednog sredstva za njegovu nameravanu upotrebunameravanu upotrebustruktura nabavnog troškastruktura nabavnog troška mašina i oprememašina i opreme:: • kupovna (fakturna) cenakupovna (fakturna) cena• prevoz, osiguranje i uvozne carineprevoz, osiguranje i uvozne carine• troškovi instaliranjatroškovi instaliranja• troškovi troškovi specijalnospecijalnogg obučavanj obučavanjaa ili testiranj ili testiranjaa• pporeziorezi povezani sa povezani sa nabavknabavkomom sredstva sredstva• troškovi ponovnog dovođenja u ispravno stanje troškovi ponovnog dovođenja u ispravno stanje

kupljene korišćene opremekupljene korišćene opreme• početna zaliha rezervnih delovapočetna zaliha rezervnih delova• softsoftverver za rukovanje opremom za rukovanje opremom

ccena koštanja samoizgrađenog sredstvaena koštanja samoizgrađenog sredstva: : troškovtroškovii koji se direktno odnose na određeno sredstvo i koji se direktno odnose na određeno sredstvo i troškovitroškovi koji se mogu pripisati izgrađivačkoj koji se mogu pripisati izgrađivačkoj aktivnosti uopšte i alocirati na konkretno aktivnosti uopšte i alocirati na konkretno sredstvosredstvo::• direktan materijal utrošen u izgradnjidirektan materijal utrošen u izgradnji• direktan rad utrošen u izgradnjidirektan rad utrošen u izgradnji• opšti troškovi direktno povezani sa izgradnjomopšti troškovi direktno povezani sa izgradnjom• indirektni indirektni opšti opšti troškovi povezani sa troškovi povezani sa

izgradnjomizgradnjom• trošak finansiranja (kamata)trošak finansiranja (kamata)ne treba da sadržine treba da sadrži:: troškovne neefikasnosti troškovne neefikasnosti i i interne dobitke interne dobitke

IIstorijski trošakstorijski trošak se se ne tretira kao rashod ne tretira kao rashod perioda nabavke ili izgradnje sredstva, već perioda nabavke ili izgradnje sredstva, već se unosi u aktivu bilansa u obliku fiksnog se unosi u aktivu bilansa u obliku fiksnog sredstvasredstva, jer , jer odražava trošak koji odražava trošak koji obezbeđuje koristi u više budućih periodaobezbeđuje koristi u više budućih perioda , , tj. koji predstavlja tj. koji predstavlja cenu plaćenu za seriju cenu plaćenu za seriju budućih uslugabudućih usluga..

post-nabavni troškovipost-nabavni troškovi::• troškovi koji nastaju u periodu korišćenja troškovi koji nastaju u periodu korišćenja

(posedovanja) sredstva(posedovanja) sredstva• troškovi: troškovi: (1) opravk(1) opravkii i održavanj i održavanjaa, (2) , (2)

poboljšanja i dodavanja, (3) zamene i obnove poboljšanja i dodavanja, (3) zamene i obnove i (4) preuređenja i relokaciji (4) preuređenja i relokacijee

• oopšte pravilopšte pravilo: : treba aktivirati one post-treba aktivirati one post-nabavne troškove koji generiraju koristi u nabavne troškove koji generiraju koristi u budućim periodimabudućim periodima

post-nabavni troškovipost-nabavni troškovi::• uslovi za aktiviranje:uslovi za aktiviranje:1.1. obim proizvodnje mora da se povećaobim proizvodnje mora da se poveća2.2. kvalitet proizvodnje mora da se poboljšakvalitet proizvodnje mora da se poboljša3.3. proizvodni trošak mora značajno da se proizvodni trošak mora značajno da se

smanjismanji4.4. korisni vek trajanja mora značajno da se korisni vek trajanja mora značajno da se

produžiproduži• u slučaju da nije ispunjen nijedan u slučaju da nije ispunjen nijedan od od ovih ovih

uslovauslova: : tretiraju tretiraju se se kao tekući rashodikao tekući rashodi

62. OTPISIVANJE 62. OTPISIVANJE MATERIJALNIH (FIKSNIH, MATERIJALNIH (FIKSNIH, OTPISIVIH) SREDSTAVA – OTPISIVIH) SREDSTAVA –

SUŠTINA, FUNKCIJASUŠTINA, FUNKCIJA

definicija otpisivanja: definicija otpisivanja: proces sistematske i proces sistematske i racionalne alokacije troška fiksnog racionalne alokacije troška fiksnog (otpisivog) sredstva na periode ostvarenja (otpisivog) sredstva na periode ostvarenja njegovih koristi (usluga), tj. tokom kojih se njegovih koristi (usluga), tj. tokom kojih se ono upotrebljava u generiranju prihodaono upotrebljava u generiranju prihoda

Otpisivanje Otpisivanje nijenije metod vrednovanja metod vrednovanja..NNeto vrednost sredstva (istorijski trošaketo vrednost sredstva (istorijski trošak – – akuakumuliranimulirani otpis) otpis) nijenije mera troška zamene mera troška zamene sredstva, niti njegove korektne tržišne sredstva, niti njegove korektne tržišne vrednostvrednostii. . Otpisivanje je Otpisivanje je metod sučeljavanja troškova sa metod sučeljavanja troškova sa prihodimaprihodima. . OOtpisivanje treba da bude u funkciji tpisivanje treba da bude u funkciji utvrđivanja uporedivog periodičnog rezultatautvrđivanja uporedivog periodičnog rezultata..

6633. REŽIM OTPISIVANJA . REŽIM OTPISIVANJA MATERIJALNIH OTPISIVIH MATERIJALNIH OTPISIVIH SREDSTAVA – ELEMENTI I SREDSTAVA – ELEMENTI I

FUNKCIJAFUNKCIJA elementi (faktori) procesa otpisivanja koji elementi (faktori) procesa otpisivanja koji konstituišu praktični režim otpisivanja:konstituišu praktični režim otpisivanja:1.1. originalni trošak sredstva originalni trošak sredstva (nabavni trošak ili (nabavni trošak ili

cena koštanja)cena koštanja)2.2. vek trajanja sredstvavek trajanja sredstva3.3. likvidacioni ostatak (rezidualna vrednost) likvidacioni ostatak (rezidualna vrednost)

sredstvasredstva4.4. metode otpisivanja (alokacije)metode otpisivanja (alokacije)

ffunkcija praktičnog režima otpisivanjaunkcija praktičnog režima otpisivanja:: raspodelraspodelaa (alo (alokacijakacija) razlik) razlikee između prvog i između prvog i trećeg etrećeg elelementa preko drugog, korišćenjem menta preko drugog, korišćenjem odgovarajuće metode otpisivanjaodgovarajuće metode otpisivanjatri glavna računovodstvena problema vremenske tri glavna računovodstvena problema vremenske alokacije troška jednog sredstvaalokacije troška jednog sredstva::1.1. utvrđivanje otpisive osnoveutvrđivanje otpisive osnove sredstva sredstva2.2. procenjivanje korisnog (uslužnog) ili procenjivanje korisnog (uslužnog) ili

ekonomskog veka trajanjaekonomskog veka trajanja sredstva sredstva3.3. izbor izbor metodmetodee otpisivanja otpisivanja

64. OTPISIVA OSNOVA KAO 64. OTPISIVA OSNOVA KAO ELEMENT PRAKTIČNOG REŽIMA ELEMENT PRAKTIČNOG REŽIMA

OTPISIVANJAOTPISIVANJA

iznos troška koji treba da bude otpisan za čitav iznos troška koji treba da bude otpisan za čitav procenjeni korisni vek trajanja sredstvaprocenjeni korisni vek trajanja sredstvarazlikrazlikaa između originalnog (istorijskog) troška između originalnog (istorijskog) troška sredstvasredstva ( (nabavnog troška ili cene koštanjanabavnog troška ili cene koštanja)) i i njegove procenjene neto rezidualne vrednostinjegove procenjene neto rezidualne vrednosti

rezidualna vrednostrezidualna vrednost:: deo nabavnog troška ili deo nabavnog troška ili cene koštanja koji će verovatno biti povraćen cene koštanja koji će verovatno biti povraćen pri dispozicijipri dispoziciji ( (prodaji ili razmeniprodaji ili razmeni)) sredstva na sredstva na kraju njegovog procenjenog korisnog veka kraju njegovog procenjenog korisnog veka trajanjatrajanjaneto rezidualna vrednost: rezidualna vrednost neto rezidualna vrednost: rezidualna vrednost umanjena za oumanjena za očekivane troškove dispoziciječekivane troškove dispozicije ignorisanjignorisanjee rezidualne vrednosti rezidualne vrednosti u praksi, sa u praksi, sa obrazloženjem da je ona obrazloženjem da je ona malmalaa i neizvesn i neizvesnaa

65. KORISNI VEK TRAJANJA KAO 65. KORISNI VEK TRAJANJA KAO ELEMENT REŽIMA OTPISIVANJAELEMENT REŽIMA OTPISIVANJA

korisni (uslužni)korisni (uslužni), a ne fizički vek trajanja, a ne fizički vek trajanja sredstvasredstva, kao relevantan za proces otpisivanja, kao relevantan za proces otpisivanjazasnovan na ekonomskoj celishodnosti sredstva zasnovan na ekonomskoj celishodnosti sredstva – – ekonomski vek trajanjaekonomski vek trajanja

ZZa a jednog jednog vlasnika, fizički i korisni vek trajanja vlasnika, fizički i korisni vek trajanja mogu biti identični, ili korisni vek trajanja može mogu biti identični, ili korisni vek trajanja može biti kraći, ali nikada duži od fizičkog veka biti kraći, ali nikada duži od fizičkog veka trajanjatrajanja..definicija korisnog veka trajanja: definicija korisnog veka trajanja: kapacitet kapacitet usluga jednog sredstva korišćenog u njegovom usluga jednog sredstva korišćenog u njegovom originalnom obliku za poslovne aktivnosti originalnom obliku za poslovne aktivnosti preduzećapreduzećarazličiti načini izražavanja kapaciteta usluga: različiti načini izražavanja kapaciteta usluga: godine procenjenog korišćenja, preletene milje, godine procenjenog korišćenja, preletene milje, proizvedene jedinice, časovi poslovanjaproizvedene jedinice, časovi poslovanja

dvostruko (alternativno) izražavanje korisnog dvostruko (alternativno) izražavanje korisnog veka trajanja sredstva:veka trajanja sredstva:a)a) periodperiod tokom koga se očekuje da sredstvo tokom koga se očekuje da sredstvo

bude korišćeno od strane preduzećabude korišćeno od strane preduzeća ili ilib)b) broj proizvedenih ili sličnih jedinica broj proizvedenih ili sličnih jedinica koje se koje se

očekuju da budu dobijene od sredstva očekuju da budu dobijene od sredstva određivanjeodređivanje korisnog veka trajanja korisnog veka trajanja: : putem putem procene (prosuđivanja)procene (prosuđivanja)predmet procenjivanja: faktori smanjenja predmet procenjivanja: faktori smanjenja uslužnog potencijala jednog sredstva i njegovog uslužnog potencijala jednog sredstva i njegovog konačnog povlačenja iz upotrebekonačnog povlačenja iz upotrebe

faktori smanjenja uslužnog potencijala sredstva:faktori smanjenja uslužnog potencijala sredstva:1.1. fizički faktorifizički faktori

• habanje usled korišćenjahabanje usled korišćenja• efekti vetra, kiše i drugih klimatskih efekti vetra, kiše i drugih klimatskih

uslova uslova • hemijska dejstvahemijska dejstva ( (rđanje ili elektrolizarđanje ili elektroliza))

2.2. funkcionalni (ekonomski) faktori funkcionalni (ekonomski) faktori • zastarelost zastarelost • neadekvatnost (nepodobnost)neadekvatnost (nepodobnost)

3.3. pravni faktori pravni faktori (zakonska i druga ograničenja (zakonska i druga ograničenja korišćenja sredstva) – prevashodno se korišćenja sredstva) – prevashodno se odnose na nematerijalna ulaganjaodnose na nematerijalna ulaganja

Iskustvo sa sličnim sredstvima, korigovano Iskustvo sa sličnim sredstvima, korigovano razlikama u planiranom intenzitetu upotrebe razlikama u planiranom intenzitetu upotrebe ili promenama u politici održavanja, obično ili promenama u politici održavanja, obično obezbeđuje najbolju smernicu za procenuobezbeđuje najbolju smernicu za procenu korisnog veka trajanja sredstvakorisnog veka trajanja sredstva..

66. METODE OTPISIVANJA 66. METODE OTPISIVANJA (AMORTIZACIJE) – PODELA, (AMORTIZACIJE) – PODELA,

PROŽIMAJUĆI KRITERIJI PROŽIMAJUĆI KRITERIJI NJIHOVE PRIHVATLJIVOSTINJIHOVE PRIHVATLJIVOSTI

alokacija otpisivog troška na pojedinačne godine alokacija otpisivog troška na pojedinačne godine (svaku godinu) veka trajanja(svaku godinu) veka trajanja

ograničavajući kriterijograničavajući kriterijii koji testiraju, neposredno koji testiraju, neposredno i preventivno, prihvatljivost metoda otpisivanji preventivno, prihvatljivost metoda otpisivanja:a:1.1. MMetoda treba da bude etoda treba da bude racionalnaracionalna, tj. bazirana , tj. bazirana

na razboritim i relevantnim podacimana razboritim i relevantnim podacima..2.2. Metoda treba da bude radije Metoda treba da bude radije sistematskasistematska nego nego

diskrecionadiskreciona..3.3. Metoda treba da omogući Metoda treba da omogući periodično periodično

pretvaranje troška u rashodpretvaranje troška u rashod, , a nea ne otpis ukupne otpis ukupne sume troška u datom trenutkusume troška u datom trenutku..

4.4. Metoda treba da alocira otpisivu osnovu Metoda treba da alocira otpisivu osnovu definisanu u izrazima definisanu u izrazima istorijskog troškaistorijskog troška..

5.5. Metoda treba da alocira otpisivu osnovu na Metoda treba da alocira otpisivu osnovu na čitav korisni vek trajanjačitav korisni vek trajanja sredstva sredstva..

1.1. pravolinijska metodapravolinijska metoda (j(jednakednakee kvot kvotee otpisa u svakoj godini korisnog veka otpisa u svakoj godini korisnog veka trajanjatrajanja))

2.2. degresivna (ubrzana) metoda degresivna (ubrzana) metoda ((opadajućopadajućee kvot kvotee otpisa otpisa))

3.3. funkcionalna metoda ili metoda funkcionalna metoda ili metoda aktivnosti aktivnosti ((varijabilnvarijabilne e kvotkvotee otpisa otpisa koje koje zavise od aktivnostizavise od aktivnosti sredstvasredstva))

vremenske vremenske metode metode

metode otpisivanjametode otpisivanja sa karakterom sistematskih i sa karakterom sistematskih i racionalnih metoda alokacije istorijskog troška racionalnih metoda alokacije istorijskog troška preko procenjenog korisnog veka trajanja, koje se preko procenjenog korisnog veka trajanja, koje se koriste koriste za redovno godišnje finansijsko za redovno godišnje finansijsko izveštavanjeizveštavanje::

varijante varijante degresivne degresivne metode otpisivanjametode otpisivanja::1.1. metoda opadajućeg saldametoda opadajućeg salda (metoda (metoda iste iste

stope na opadajuću otpisivu osnovustope na opadajuću otpisivu osnovu)) – – metoda geometrijske degresijemetoda geometrijske degresije

2.2. metoda zbira broja godinametoda zbira broja godina ( (metoda metoda opadajuće stope na istu otpisivu osnovuopadajuće stope na istu otpisivu osnovu)) – – metoda aritmetičke degresijemetoda aritmetičke degresije

67. PRAVOLINIJSKA (LINEARNA) 67. PRAVOLINIJSKA (LINEARNA) METODA OTPISIVANJAMETODA OTPISIVANJA

bazična i najšire korišćena metoda bazična i najšire korišćena metoda dodeljivanje jednakih iznosa otpisive osnove dodeljivanje jednakih iznosa otpisive osnove jednog sredstva svakoj godini njegovog jednog sredstva svakoj godini njegovog korisnog veka trajanjakorisnog veka trajanjapposmatraosmatranje nje otpisivootpisivogg sredstv sredstvaa kao postojano kao postojanogg u pružanju usluga preko njegovog veka trajanja, u pružanju usluga preko njegovog veka trajanja, sa njegovom spremnošću da pruža jednaku sa njegovom spremnošću da pruža jednaku uslugu u svakoj godini veka trajanjauslugu u svakoj godini veka trajanja – – ista ista operativna efikasnost (proizvodna sposobnost) operativna efikasnost (proizvodna sposobnost) sredstvasredstva

zasnivanje otpisivanja na vremenu, u smislu da zasnivanje otpisivanja na vremenu, u smislu da je je godišnji iznos otpisa pretežno funkcija godišnji iznos otpisa pretežno funkcija proticanja vremenaproticanja vremena, a ne upotrebe sredstva, a ne upotrebe sredstvapretpostavka da se okolnosti koje doprinose pretpostavka da se okolnosti koje doprinose iscrpljenju korisnostiiscrpljenju korisnosti (u (uslužnog potencijalaslužnog potencijala) ) sredstva odnose više na vreme nego na upotrebu sredstva odnose više na vreme nego na upotrebu nema vođenja računa o tome koliko se sredstvo nema vođenja računa o tome koliko se sredstvo stvarno korististvarno koristiravnomerno opterećenje bilansa uspeha ravnomerno opterećenje bilansa uspeha troškovima otpisa troškovima otpisa u toku čitavog korisnog veka u toku čitavog korisnog veka trajanja sredstvatrajanja sredstva

pravolinijska godišnja kvota (iznos) otpisa =pravolinijska godišnja kvota (iznos) otpisa =

originalni trošak – rezidualna vrednostoriginalni trošak – rezidualna vrednostkorisni vek trajanja u godinamakorisni vek trajanja u godinama

Primer:Primer:

originalni trošak sredstva = 11.500 din.originalni trošak sredstva = 11.500 din.likvidacioni ostatak = 1.500 din. likvidacioni ostatak = 1.500 din. korisni vek trajanja = 10 godinakorisni vek trajanja = 10 godina

godišnja kvota otpisa: godišnja kvota otpisa:

11.500 – 1.50011.500 – 1.500= 1.000 din.

1010

stopa otpisa: 10% godišnje stopa otpisa: 10% godišnje

godišnja linearna stopa otpisa: recipročna godišnja linearna stopa otpisa: recipročna vrednost procenjenog korisnog veka trajanjavrednost procenjenog korisnog veka trajanjadrugi način utvrđivanja godišnje kvote otpisa: drugi način utvrđivanja godišnje kvote otpisa: množenje godišnje stope otpisa sa otpisivom množenje godišnje stope otpisa sa otpisivom osnovomosnovom

argumenti u prilog pravolinijske metode argumenti u prilog pravolinijske metode otpisivanja:otpisivanja:• jednostavnost jednostavnost metodemetode• lakoća razumevanja rezultata od strane lakoća razumevanja rezultata od strane

korisnika finansijskih izveštajakorisnika finansijskih izveštaja ((diskutabildiskutabilaann argument) argument)

nedostaci pravolinijske metode otpisivanja:nedostaci pravolinijske metode otpisivanja:• sporna pretpostavka o ravnomernom sporna pretpostavka o ravnomernom

korišćenju sredstvakorišćenju sredstva• sporna sporna pretpostavka da neće biti smanjenja pretpostavka da neće biti smanjenja

operativnoperativnee efikasnosti kako sredstvo postaje efikasnosti kako sredstvo postaje starijestarije (naročito u slučaju mašina i opreme) (naročito u slučaju mašina i opreme)

• ne vodi računa o troškovima održavanja i ne vodi računa o troškovima održavanja i opravkiopravki, koji , koji se se uglavnomuglavnom povećavaju sa povećavaju sa starenjem jednog sredstvastarenjem jednog sredstva, što dovodi do , što dovodi do povećanja ukupnih troškova sredstva (otpis + povećanja ukupnih troškova sredstva (otpis + održavanje) iz perioda u periododržavanje) iz perioda u period i progresije i progresije rashoda u bilansu uspeharashoda u bilansu uspeha

okolnosti u kojima okolnosti u kojima jeje metoda pravolinijskog metoda pravolinijskog otpisivanjaotpisivanja najprihvatljivijanajprihvatljivija::1.1. ddoprinos sredstva prihodoprinos sredstva prihoduu je neodrediv ili je neodrediv ili

teži da bude relativno konstateži da bude relativno konstanntan u svim tan u svim godinama njegovog procenjenog veka godinama njegovog procenjenog veka trajanjatrajanja

2.2. operativna (fizička) efikasnost je relativno operativna (fizička) efikasnost je relativno konstantna preko procenjenog korisnog konstantna preko procenjenog korisnog veka trajanja sredstvaveka trajanja sredstva

3.3. događaji koji doprinose iscrpljenju događaji koji doprinose iscrpljenju korisnosti odnose se više na vreme nego korisnosti odnose se više na vreme nego na upotrebuna upotrebu

okolnosti u kojima okolnosti u kojima jeje metoda pravolinijskog metoda pravolinijskog otpisivanjaotpisivanja najprihvatljivijanajprihvatljivija::4.4. troškovi održavanja i opravki su relativno troškovi održavanja i opravki su relativno

konstantni preko procenjenog korisnog konstantni preko procenjenog korisnog veka trajanja sredstva veka trajanja sredstva

5.5. efekat zastarelosti može da bude efekat zastarelosti može da bude predviđen sa razumnim stepenom predviđen sa razumnim stepenom sigurnostisigurnosti

posledica primene pravolinijske metode otpisa u posledica primene pravolinijske metode otpisa u mnogim slučajevima: premetanje periodičnih mnogim slučajevima: premetanje periodičnih rezultata u nizu sukcesivnih obračunskih perioda rezultata u nizu sukcesivnih obračunskih perioda (precenjen rezultat u prvim godinama)(precenjen rezultat u prvim godinama)

"Pravolinijska metoda bi mogla da bude "Pravolinijska metoda bi mogla da bude korišćena kada jedno sredstvo obezbeđuje korišćena kada jedno sredstvo obezbeđuje određeni uslužni kapacitet za limitirani period određeni uslužni kapacitet za limitirani period vremena, pri čemu je sama raspoloživost usluga vremena, pri čemu je sama raspoloživost usluga značajnija nego stvarno korišćenje usluga."značajnija nego stvarno korišćenje usluga."

68. DEGRESIVNA METODA 68. DEGRESIVNA METODA OTPISIVANJA – SUŠTINA, OTPISIVANJA – SUŠTINA,

VARIJANTEVARIJANTE

dodeljivanje većeg iznosa troška otpisivog dodeljivanje većeg iznosa troška otpisivog sredstva prvim godinama njegovog korisnog sredstva prvim godinama njegovog korisnog veka trajanja, a manjeg iznosa kasnijim veka trajanja, a manjeg iznosa kasnijim godinamagodinamaopadanje godišnjih kvota otpisa preko opadanje godišnjih kvota otpisa preko procenjenog korisnog veka trajanja sredstvaprocenjenog korisnog veka trajanja sredstva

ubrzano otpisivanjeubrzano otpisivanje, jer su , jer su troškovtroškovii otpisa u otpisa u prvim godinama veka trajanja većiprvim godinama veka trajanja veći u odnosu u odnosu na pravolinijsko otpisivanjena pravolinijsko otpisivanje

glavni podsticaj za glavni podsticaj za primenu primenu metodmetodee degresivnog otpisivanjadegresivnog otpisivanja: : sloboda izbora sloboda izbora između različitih metoda otpisivanja između različitih metoda otpisivanja dopuštena od strane poreskog zakonodavstva dopuštena od strane poreskog zakonodavstva velikog broja zemaljavelikog broja zemalja

argumenti u prilog degresivne metode argumenti u prilog degresivne metode otpisivanja:otpisivanja:• glavni argument: glavni argument: opadanje operativne opadanje operativne

(fizičke) efikasnosti sredstva sa njegovom (fizičke) efikasnosti sredstva sa njegovom starošćustarošću, što ima za posledicu , što ima za posledicu smanjenje smanjenje obimobima a i kvaliteti kvalitetaa usluga usluga koje pruža koje pruža, a time i , a time i smanjenje doprinosa prihodu preduzećasmanjenje doprinosa prihodu preduzeća, pri , pri čemu doprinos jednog sredstva poslovanju čemu doprinos jednog sredstva poslovanju preduzeća tipično brže opada u ranijim preduzeća tipično brže opada u ranijim godinama nego u kasnijim godinama veka godinama nego u kasnijim godinama veka trajanjatrajanja

argumenti u prilog degresivne metode argumenti u prilog degresivne metode otpisivanja:otpisivanja:• porast troškova održavanja i opravki porast troškova održavanja i opravki preko preko

veka trajanja, pri čemu degresivna veka trajanja, pri čemu degresivna amortizaciona kvota i progresivni trošak amortizaciona kvota i progresivni trošak održavanja i opravki teže da izjednače održavanja i opravki teže da izjednače ukupan trošak koji se odnosi na sredstvo u ukupan trošak koji se odnosi na sredstvo u svakoj godini njegovog korisnog veka svakoj godini njegovog korisnog veka trajanja trajanja

argumenti u prilog degresivne metode argumenti u prilog degresivne metode otpisivanja:otpisivanja:• zajednički argument na bazi prethodna dva: zajednički argument na bazi prethodna dva:

degresija godišnjih amortizacionih kvota degresija godišnjih amortizacionih kvota koincidira sa opadanjem volumena usluga koincidira sa opadanjem volumena usluga otpisivih sredstava i sa porastom troškova otpisivih sredstava i sa porastom troškova njihovog održavanja njihovog održavanja

argumenti u prilog degresivne metode argumenti u prilog degresivne metode otpisivanja:otpisivanja:• smanjenje rizika ekonomske zastarelosti smanjenje rizika ekonomske zastarelosti

usled tehničkog progresausled tehničkog progresa• princip opreznosti, princip opreznosti, koji koji zahteva generalno zahteva generalno

pomeranje težišta otpisivanja na prve godine pomeranje težišta otpisivanja na prve godine korišćenjakorišćenja

argument u prilog degresivne metode argument u prilog degresivne metode otpisivanja koji otpisivanja koji nije naišao na opšte prihvatanje nije naišao na opšte prihvatanje u teorijiu teoriji::• sprečavasprečavanjenje iskrivljen iskrivljenih (ih (lažnlažnih)ih) efek efekaattaa

inflacije na periodični rezultat u smislu inflacije na periodični rezultat u smislu njihovog kompenziranjanjihovog kompenziranja

okolnosti u kojima okolnosti u kojima jeje metoda metoda degresivnog degresivnog otpisivanjaotpisivanja najprihvatljivijanajprihvatljivija::1.1. doprinos jednog sredstva prihodu je neodrediv doprinos jednog sredstva prihodu je neodrediv

ili, do stepena odredivosti, predstavlja ili, do stepena odredivosti, predstavlja opadajuću funkciju njegove starostiopadajuću funkciju njegove starosti

2.2. operativna (fizička) efikasnost se smanjuje operativna (fizička) efikasnost se smanjuje preko procenjenog korisnog veka trajanja preko procenjenog korisnog veka trajanja sredstvasredstva

3.3. troškovi održavanja i opravki rastu sa troškovi održavanja i opravki rastu sa proticanjem vremenaproticanjem vremena

4.4. zastarelost predstavlja važan, ali neizvestan zastarelost predstavlja važan, ali neizvestan faktor u procenjivanju korisnog veka trajanja faktor u procenjivanju korisnog veka trajanja sredstvasredstva

varijante degresivnog otpisivanja:varijante degresivnog otpisivanja:1.1. metoda opadajućeg salda metoda opadajućeg salda 2.2. metoda na bazi zbira broja godinametoda na bazi zbira broja godina

69. DEGRESIVNO OTPISIVANJE – 69. DEGRESIVNO OTPISIVANJE – METODA OPADAJUĆEG SALDAMETODA OPADAJUĆEG SALDA

primena konstantne (iste) stopa otpisa na primena konstantne (iste) stopa otpisa na opadajuću otpisivu osnovuopadajuću otpisivu osnovurazličite varijante metoderazličite varijante metodejedan od načina za utvrđivanje stope jedan od načina za utvrđivanje stope otpisa:otpisa:

R = 1 – R = 1 – n

SC

najzastupljenija varijanta u literaturi engleskog najzastupljenija varijanta u literaturi engleskog govornog područja: govornog područja: metoda degresivnog metoda degresivnog otpisivanja uz primenu dvostruke pravolinijske otpisivanja uz primenu dvostruke pravolinijske stope otpisa stope otpisa ootpisivtpisivaa osnov osnova: a: knjigovodstvena vrednost knjigovodstvena vrednost sredstva na početku svake godinesredstva na početku svake godine ((razlika razlika između početne otpisive osnove i ukupno između početne otpisive osnove i ukupno akumuliranog otpisa do datog vremenaakumuliranog otpisa do datog vremena))sstopa otpisatopa otpisa: du: dupliranpliranaa pravolinijsk pravolinijskaa stop stopaa otpisa otpisaIIznos (kvota) otpisa za svaku godinu utvrđuje se znos (kvota) otpisa za svaku godinu utvrđuje se primenom primenom iste stope otpisa na knjigovodstvenuiste stope otpisa na knjigovodstvenu ((sadašnjusadašnju) ) vrednost sredstva na početku godinevrednost sredstva na početku godine. .

tehnički problemtehnički problem: nemogućnost svođenja: nemogućnost svođenja knjigovodstvenknjigovodstvenee vrednost vrednostii na procenjenu na procenjenu rezidualnu vrednost na kraju korisnog veka trajanja rezidualnu vrednost na kraju korisnog veka trajanja sredstvasredstva, odnosno nemogućnost , odnosno nemogućnost potpunopotpunogg otpiotpisivanja sivanja sredstvsredstva ukoliko je a ukoliko je rezidualna vrednostrezidualna vrednost jednaka nulijednaka nuli

nnajčešćajčešćii način rešavanja problema način rešavanja problema: : kombinovankombinovanaa upotrebupotrebaa degresivne i pravolinijske metode degresivne i pravolinijske metode otpisivanjaotpisivanja (degresivna metoda u prvim, a (degresivna metoda u prvim, a pravolinijska metoda u kasnijim godinama veka pravolinijska metoda u kasnijim godinama veka trajanja)trajanja)

optimalno vreme skretanja na metodu optimalno vreme skretanja na metodu pravolinijskog otpisivanjapravolinijskog otpisivanja: u : u periodperioduu kada kada je je trošak otpisa obračunat pomoću pravolinijske trošak otpisa obračunat pomoću pravolinijske metode za preostali vek trajanja sredstva metode za preostali vek trajanja sredstva jednak jednak ili većiili veći nego trošak koji bi rezultirao od nego trošak koji bi rezultirao od produžene upotrebe metode degresivnog produžene upotrebe metode degresivnog otpisivanjaotpisivanja

70. DEGRESIVNO OTPISIVANJE – 70. DEGRESIVNO OTPISIVANJE – METODA ZBIRA BROJA GODINAMETODA ZBIRA BROJA GODINA

poreklo: SADporeklo: SADprimena opadajuće stope otpisa na fiksnu primena opadajuće stope otpisa na fiksnu otpisivu osnovuotpisivu osnovuaritmetički padajuće ili digitalno otpisivanjearitmetički padajuće ili digitalno otpisivanjefiksna otpisiva osnova: originalni trošak fiksna otpisiva osnova: originalni trošak sredstva umanjen za rezidualnu vrednost ili, sredstva umanjen za rezidualnu vrednost ili, ako je rezidualna vrednost zanemarljiva, samo ako je rezidualna vrednost zanemarljiva, samo originalni trošakoriginalni trošak

opadajuća stopa otpisa za svaku godinu: opadajuća stopa otpisa za svaku godinu: razlomakrazlomak, čiji imenitelj izražava zbir brojeva koji , čiji imenitelj izražava zbir brojeva koji reprezentuju sukcesivne godine čitavog reprezentuju sukcesivne godine čitavog procenjenog korisnog veka trajanja sredstva, a procenjenog korisnog veka trajanja sredstva, a brojitelj broj preostalih godina korisnog veka brojitelj broj preostalih godina korisnog veka trajanja na početku svake godinetrajanja na početku svake godinebrojitelj za 1. godinu: brojitelj za 1. godinu: nn, za 2. godinu: , za 2. godinu: n–1n–1; za 3. ; za 3. godinu: godinu: n–2n–2; itd. ; itd. imenitelj:imenitelj:

n (n+1)n (n+1)22

Primer:Primer:vek trajanja = 10 godinavek trajanja = 10 godinaimenitelj razlomka: imenitelj razlomka:

10 (10+1)10 (10+1)= 55

22

stopa otpisa za prvu godinu: 10/55stopa otpisa za prvu godinu: 10/55stopa otpisa za drugu godinu: 9/55stopa otpisa za drugu godinu: 9/55.... .... stopa otpisa za poslednju godinu: 1/55 stopa otpisa za poslednju godinu: 1/55

ublažavanje ponekad veoma snažne degresije ublažavanje ponekad veoma snažne degresije otpisa, naročito u prvim godinama, prisutne kod otpisa, naročito u prvim godinama, prisutne kod metode metode opadajućeg salda uz primenu dvostruke opadajućeg salda uz primenu dvostruke linearne stope otpisa linearne stope otpisa postepeno opadanje kvota otpisa u nizu postepeno opadanje kvota otpisa u nizu uzastopnih periodauzastopnih periodarazlika između sukcesivnih kvota uvek istarazlika između sukcesivnih kvota uvek istaglavna prednost metodeglavna prednost metode:: omogućava brže omogućava brže otpisivanje otpisivanje otpisive osnove otpisive osnove u prvoj polovini u prvoj polovini korisnog veka trajanja korisnog veka trajanja ((oko oko 3/4) u odnosu na 3/4) u odnosu na mmetodetoduu opadajućeg salda uz primenu dvostruke opadajućeg salda uz primenu dvostruke linearne stope otpisa (oko linearne stope otpisa (oko 2/32/3))

dodatna prednost: dodatna prednost: omogućava svođenje omogućava svođenje knjigovodstvene vrednosti na procenjenu knjigovodstvene vrednosti na procenjenu rezidualnu vrednost, odnosno potpuno rezidualnu vrednost, odnosno potpuno otpisivanje otpisivog troška, bez potrebe bilo otpisivanje otpisivog troška, bez potrebe bilo kakvog prilagođavanjakakvog prilagođavanja

71. FUNKCIONALNA METODA 71. FUNKCIONALNA METODA OTPISIVANJAOTPISIVANJA

metoda aktivnostimetoda aktivnostipolazna pretpolazna pretpostavkpostavka:a: otpis otpis je je pre pre varijabilvarijabilnini nego fiksni trošaknego fiksni trošakglavni argument: oglavni argument: opadanje uslužnog padanje uslužnog potencijala potencijala ssredstvaredstva (i (iscrpljenje njegove scrpljenje njegove korisnostikorisnosti) je) je pre funkcija upotrebe nego pre funkcija upotrebe nego prostog prolaženja vremenaprostog prolaženja vremenapraktična osnova za utvrđivanje otpisapraktična osnova za utvrđivanje otpisa:: tok tok aktivnosti, aktivnosti, a a ne vremenski tokne vremenski tok

vvezezivanje ivanje trošktroška sredstva najpre a sredstva najpre za neku za neku jedinicu usluge sredstva, a jedinicu usluge sredstva, a zatim zatim na periode na periode pposmatraosmatranje sredstva nje sredstva kao svežnjkao svežnjaa (paket (paketaa) ) jedinica uslugajedinica uslugaizražavanje izražavanje korisnkorisnogog vek vekaa trajanja trajanja: : u u jedinicama uslugajedinicama usluga ( (mašinski časovi, jedinice mašinski časovi, jedinice proizvodaproizvoda i i sl.)sl.)

utvrđivanje utvrđivanje stopstopee ili mer ili meree otpisa otpisa (i(iznosznosaa otpisivog troška po jedinici uslugeotpisivog troška po jedinici usluge): ): stavljanjem u odnos stavljanjem u odnos otpisivotpisivee osnov osnovee sa sa brojem jedinica usluga procenjenim za čitav brojem jedinica usluga procenjenim za čitav korisni vek trajanja, odnosno sa očekivanom korisni vek trajanja, odnosno sa očekivanom aktivnošću sredstvaaktivnošću sredstva

utvrđivanje utvrđivanje iznosiznosaa (kvot (kvotee) otpisa perioda) otpisa perioda: : pprimenom stope otpisa na volumen rimenom stope otpisa na volumen ostvarenih usluga u datom perioduostvarenih usluga u datom periodu

Primer:Primer:otpisiva osnova = 10.000 din.otpisiva osnova = 10.000 din.očekivana aktivnost sredstva u toku veka trajanja: očekivana aktivnost sredstva u toku veka trajanja: 1.000 radnih (uslužnih) časova 1.000 radnih (uslužnih) časova stopa otpisa:stopa otpisa:

otpisiva osnovaotpisiva osnova=

10.000= 10 din. po času

očekivana aktivnostočekivana aktivnost 1.000

ostvareni obim aktivnosti u jednoj godini veka ostvareni obim aktivnosti u jednoj godini veka trajanja: 150 uslužnih časovatrajanja: 150 uslužnih časovakvota otpisa: 1.500 din. (10 x 150) kvota otpisa: 1.500 din. (10 x 150)

glavnglavnaa prednost mprednost metodeetode: z: zasnivanje toka asnivanje toka otpisivanja na efektivnom toku aktivnosti otpisivanja na efektivnom toku aktivnosti sredstvasredstvanajveća tnajveća teškoćeškoća u a u praktičnpraktičnojoj primen primenii metode metode:: procenjivanjprocenjivanjee veka trajanja sredstva u veka trajanja sredstva u uslužnim jedinicamauslužnim jedinicama

ostali ostali nedostacinedostaci::• ne uzima u obzir povećavanje troškova ne uzima u obzir povećavanje troškova

održavanja i opravki sa proticanjem vremena održavanja i opravki sa proticanjem vremena • ne uzima u obzirne uzima u obzir opadanje operativne opadanje operativne

((fizičke) efikasnostifizičke) efikasnosti i, samim tim, i, samim tim, smanjenje smanjenje doprinosa jednog sredstva prihodudoprinosa jednog sredstva prihodu

• bazira bazira se se na pretpostavci da ekonomska na pretpostavci da ekonomska zastarelost ne predstavlja značajan faktor, zastarelost ne predstavlja značajan faktor, odnosno da se dejstvo zastarelosti može odnosno da se dejstvo zastarelosti može razumno predvideti pri procenjivanju razumno predvideti pri procenjivanju ukupnog obima očekivanih uslugaukupnog obima očekivanih usluga

okolnosti u kojima okolnosti u kojima je funkcionalna je funkcionalna metoda metoda otpisivanjaotpisivanja najprihvatljivijanajprihvatljivija::1.1. doprinos jednog sredstva prihodu je doprinos jednog sredstva prihodu je

neodrediv ili teži da bude srazmeran neodrediv ili teži da bude srazmeran upotrebi sredstvaupotrebi sredstva

2.2. posebne jedinice usluga mogu da budu posebne jedinice usluga mogu da budu identifikovane i mereneidentifikovane i merene

3.3. ukupan volumen očekivanih usluga može ukupan volumen očekivanih usluga može da bude razumno procenjenda bude razumno procenjen

okolnosti u kojima okolnosti u kojima je funkcionalna je funkcionalna metoda metoda otpisivanjaotpisivanja najprihvatljivijanajprihvatljivija::4.4. događaji koji doprinose iscrpljenju događaji koji doprinose iscrpljenju

korisnostikorisnosti ( (uslužnog potencijalauslužnog potencijala)) odnose se više na upotrebu nego na odnose se više na upotrebu nego na proticanje vremenaproticanje vremena

5.5. troškovi održavanja i troškovi održavanja i opravki opravki su su srazmerni upotrebisrazmerni upotrebi

6.6. zastarelost ne predstavlja značajan zastarelost ne predstavlja značajan faktor u određivanju veka trajanja faktor u određivanju veka trajanja sredstvasredstva

72. 72. IZBOR METODE OTPISIVANJA IZBOR METODE OTPISIVANJA FIKSNIH SREDSTAVAFIKSNIH SREDSTAVA

pprihvatljivost sa stanovišta redovnog finansijskog rihvatljivost sa stanovišta redovnog finansijskog izveštavanjaizveštavanja ( (utvrđivanja poslovnog rezultatautvrđivanja poslovnog rezultata)), a , a ne sa stanovišta oporezivanjane sa stanovišta oporezivanja ( (utvrđivanja utvrđivanja poreskog rezultataporeskog rezultata))izbor one metode otpisivanja koja najbolje izbor one metode otpisivanja koja najbolje odražava ekonomsku stvarnostodražava ekonomsku stvarnost u u konkretnim konkretnim okolnostimaokolnostimazasnovanost zasnovanost kvotkvotaa otpisa na razumnoj proceni otpisa na razumnoj proceni iscrpljenja sredstvaiscrpljenja sredstva

primenaprimena odgovarajući odgovarajućihh operativni operativnihh kriterijuma kriterijuma koji koji testiraju prihvatljivost pojedinih metoda u testiraju prihvatljivost pojedinih metoda u specifičnim okolnostimspecifičnim okolnostimaa priroda (vrsta) sredstva i priroda (vrsta) sredstva i privredna delatnostprivredna delatnost važnost korišćenja iste metode otpisivanja u važnost korišćenja iste metode otpisivanja u svim slučajevima sa sličnim okolnostimasvim slučajevima sa sličnim okolnostimakonzistkonzistenentna upotreba iste metode otpisivanja tna upotreba iste metode otpisivanja tokom niza uzastopnih godina, u cilju tokom niza uzastopnih godina, u cilju realizacije uporedivostirealizacije uporedivostineusklađenost neusklađenost računovodstvenračunovodstvenee praks praksee sa sa naporima računovodstvene teorijenaporima računovodstvene teorije

73. BILANSIRANJE DUGOROČNIH 73. BILANSIRANJE DUGOROČNIH FINANSIJSKIH ULAGANJA – FINANSIJSKIH ULAGANJA –

UČEŠĆA I DUGOROČNIH UČEŠĆA I DUGOROČNIH ZAJMOVAZAJMOVA

deo fiksne ili netekuće aktivedeo fiksne ili netekuće aktivepozicije finansijskih ulaganja: (1) učešća i (2) pozicije finansijskih ulaganja: (1) učešća i (2) dugoročni zajmovi ili plasmani dugoročni zajmovi ili plasmani

UčešćaUčešćadefinicija: definicija: novčana ulaganja (ulozi novčana ulaganja (ulozi kapitala) u tuđa preduzeća sa pravnom kapitala) u tuđa preduzeća sa pravnom formom društva kapitala i društva lica, formom društva kapitala i društva lica, učinjena sa namerom da služe njihovom učinjena sa namerom da služe njihovom dugoročnom poslovanju, a ne da budu dugoročnom poslovanju, a ne da budu prodataprodataaako ne postoji namera za učešćeko ne postoji namera za učešće:: iskazivanje iskazivanje novčannovčanihih ulaganja ulaganja u druga u druga preduzeća preduzeća u okviru u okviru obrtnih sredstavaobrtnih sredstava

UčešćaUčešćabbilansiranjeilansiranje: po: po nabavnnabavnomom trošk troškuu, koji čine , koji čine (a) k(a) kupovnupovna cenaa cena (berzansk (berzanskii kurs) vrednosnih kurs) vrednosnih papira i papira i (b) (b) tzv. dodatntzv. dodatnii (zavisn (zavisnii) troškov) troškovi i ((posredničke provizije, bankarske provizije i posredničke provizije, bankarske provizije i berzanske takse i poreziberzanske takse i porezi))u slučaju pada ekou slučaju pada ekonomsknomskee (berzansk (berzanskee) ) vrednostvrednostii učešća ispod nabavnog troška učešća ispod nabavnog troška: : korekturkorekturaa učešća učešća otpisivanjem dela nabavnog otpisivanjem dela nabavnog troška koji prelazi ekonomsku (pravu) troška koji prelazi ekonomsku (pravu) vrednostvrednost, pri čemu i, pri čemu izvršenzvršenii otpis otpis ima karakter ima karakter rashodrashodaa tekućeg perioda tekućeg perioda

Dugoročni zajmoviDugoročni zajmovidugoročna potraživanja od drugih dugoročna potraživanja od drugih preduzeća preduzeća po osnovu po osnovu novčaninovčanihh pozajmica pozajmica zasnovanizasnovanihh na ugovoru na ugovoru ukukamaćamaćenje po enje po fiksnofiksnojj stop stopiibbilansiranjeilansiranje: : nominalnnominalnii iznos iznos zasnovan zasnovan n na a ugovoruugovoruu slučaju eu slučaju eventualnventualnee nemogućnost nemogućnostii naplate naplate dela potraživanjadela potraživanja: : svođenje nominalnog svođenje nominalnog iznosa na naplativi iznosiznosa na naplativi iznos