89

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK SİSTEMLERİ VE MİMARLIK DERGİSİALTINBAŞ UNIVERSITY JOURNAL OF ENGINEERING SYSTEMS AND ARCHITECTURE

Cilt 1, Sayı 1 | Bahar 2017Volume 1, no. 1 | Spring 2017, 89-102

GÜNCEL MİMARLIKTA “ÖZGÜN KOPYA” KAVRAMI

Murat Sönmez[*]

Özet

Tarihin her döneminde olduğu gibi bugünlerde de mimarlık gündemi, doğası gereği zamanına biçim veren teknolojik, politik, ekonomik, kültürel etkenlerin gelişim ve dönüşümleri bağlamında farklılaşmaktadır. Özel-likle teknoloji alanında oluşan yeniliklerin mimarlıkta hem tasarım ve üretim alanlarına hem de mimar profi-line etkilerinden bahsetmek mümkündür. Teknolojik yeniliklerin mimarı, düşünce ve üretimlerinde, geçmişte alışık olduğu ve bildiğinin ötesine geçmeye; yakın geçmişinden farklı düşünmeye ve üretmeye zorladığı söy-lenebilir. Bu çalışma, teknolojinin seçilmiş iki alanda mimarlığa etkilerini tartışmıştır. Bunlardan birincisi, in-ternet sayesinde giderek yaygın hale gelen ve etkisini her geçen gün arttıran mimarlık medyasıdır, ikincisi ise CAD programları gibi yazılımlar ve nesneyi üreten CNS, lazer kesici, 3d yazıcı, robotik kollar, sanal gerçek-lik gözlükleri gibi araçların oluşturduğu teknoloji tabanlı tasarım ve üretim süreçleridir. Bu iki alanda oluşan yeniliklerin, bu çalışmada ortaklıklar sistemi olarak ifade edilen büyük bir bilgi ağı ve görsel envanter oluşu-muna neden olduğu ve bunun tasarım ve üretim alanını ve mimarın düşünme biçimlerini etkilediği iddia edilmektedir. Buna ek olarak, elektronik medya ve teknoloji tabanlı araçların birçok mimari kavramın içeri-ğinde anlam farklılaşmalarına/dönüşümlere yol açtığı, sonuçta da mimarlık kuramları alanında yeni kavram-lardan söz edilebileceği de savlanabilir. Bu çerçevede, bu çalışma doğrudan tasarım alanına odaklanarak, teknoloji ile onun getirileri bağlamında güncel mimari tasarımları analiz eder ve kopya ve gibi kavramların içeriğini tartışır. Sonuçta da gündemi sorgulamada “özgün kopya”, “tasarım zinciri”, “kurucu unsur” kavram-lar ortaya atarak bugün sıklıkla görmeye alıştığımız tasarım tavırlarını bu kavram üzerinden ele alır ve gün-cel mimarlığa ait değerlendirmeler yapar.

Anahtar Kelimeler: Teknoloji, kopyalamak, tekrar, tasarım, kopyavasyon

“Copyvation” Concept In Contemporary Architecture

Abstract

Just as in every period of history, the architectural agenda is now different in the context of the develop-ment and transformation of technological, political, economic and cultural factors that shape the time by its nature. In particular, it is possible to talk about innovations in the field of technology affecting both the design and production areas as well as the architectural profile in architecture. It can be said that the tech-nological innovations have forced architecture to go beyond what it was accustomed to and knew in the past and think and produce differently from the recent past in thought and production. This study has dis-cussed the effects of technology on architecture in two selected fields. The first one is the architectural me-dia, which is becoming increasingly common due to the Internet and increasing its influence day by day. The second one is the technology-based designs and production processes created by tools such as soft-wares as CAD programs, CNS that produces objects, laser cutter, 3d printer, robotic arms and virtual real-ity glasses. It is claimed that innovations in these two fields cause a large network of information and visual inventory, which is expressed as a system of partnerships in this study, and it influences the field of design

[*] Mimarlık Bölümü, Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, ToBB Üniversitesi, Ankara msonmez@etu.edu.tr

90

MURAT SÖnMEz

and production as well as the architect’s thinking. In addition, it can be argued that electronic media and technology-based tools lead to differentiation/transformation in the context of many architectural concepts, and as a result, new concepts can be mentioned in the field of architectural theories. In this framework, this study focuses directly on the field of design, analyses contemporary architectural designs in the context of technology and its conclusions, and discusses the content of concepts such as copying. As a result, in the question of agenda, the concept of “original copy”, “design chain”, “constructive element” is introduced, the design attitudes that we are accustomed to see frequently today are discussed through this concept and evaluations of contemporary architecture are made.

Keywords: Technology, copying, repetition, design, copyvation

1. ORTAKLIKLAR SİSTEMİ

Gelişen teknoloji ve iletişim alt yapılarının mimarlık medyasını ve teknoloji tabanlı araçlar sayesinde bir küresel çapta “bilgi ve görsel iletişim ortamı” doğurduğu gözlemlenmiştir. Bu bilgi ve görsel iletişim or-tamı mimari tasarım ve üretime dönük farklı alanlarda birçok bilgilerden ve sınırsız sayıda tasarım görsel-lerinden oluşmaktadır. Bugün mimarların aynı veya benzer CAD yazılımlarını kullanması, mimari üretim yöntemlerinin aynı teknolojik araçlarla gerçekleştirilmesi ve herhangi bir tasarıma ait görsellerin internet medyası sayesinde herkesin erişiminde olması bu bilgi ve görsel iletişim ortamını beslemektedir. Bugün bilgi ve tasarım görsellerinin kolay erişilebilir hale gelmesi ve buradaki içeriğe kolay erişim mimarların ta-sarım, üretim ve görsellikte bir ortaklık içine girmelerine neden olmuştur. Bu ortaklık, mimarları aynı dü-şünce katmanlarında tasarlamaya ve üretmeye yönlendiren bir sistem olarak da tanımlanabilir. Mimarın bilgiden görsele, malzemeden biçime, yapma tekniğinden yapı malzemelerinin seçimine ve sunum tek-niklerine kadar tasarım ve üretimin her alanında bir diğerinin veya mimarlık ortamına hâkim yaklaşımla-rın etkisi altında kaldıkları iddia edilebilir.

Mimarın ister bilinçli ister bilinçsiz oldun bu ortaklıklar sistemi içinde olmasının düşünce ve üretim süreç-lerinde tasarımlarının mimarlık ortamı için bilinir, anlaşılır, kabul edilebilir olması beklentisinden kaynak-landığı söylenebilir. Ayrıca ortaklıklar sistemi bir mimari iletişim dilini barındırmaktadır. Yaygın ve erişile-bilir içeriği ile mimar bu sistem içinde bu mimari dili farklı düzeylerde konuşabilmektedir. Bu, ortaklıklar sistemi içinde mimarın kendini ve üretimlerini anlatabilmesi anlamına gelir. Çünkü bu sistemin içeriğin-deki bilgi ve görsel envanter düşünceyi ifadeyle, düşünceyi üretimle, üretimi üretilebilir olanla eşleştire-rek mimarın eylemlerini her adamını güvenli, risksiz ve kabul edilebilir ve anlaşılır kılmaktadır. Fakat her ne kadar mimar için bir olanakları barındırsa da bugün mimarlık ortamı için ortaklıklar sisteminin tartışıl-mak durumunda olan yanlarından da söz edilebilir. Tasarım alanının bir özgürlük, yenilik ve kişisellik ba-rındırması gerekliliği çerçevesinde, ortaklıklar sisteminden ötürü mimarların üretimlerinin benzerliğinin; aynı düşüncesinin sonuçları olmasının nasıl açıklanacağı önemlidir. Bu noktada kopya, esinlenme, tekrar gibi mimarın tasarım eylemlerini tanımlamakta kullanılan kavramların tartışılması sistemin etkilerinin ve sonuçlarının anlaşılması bakımından önemsenmiştir.

91

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK SİSTEMLERİ VE MİMARLIK DERGİSİALTINBAŞ UNIVERSITY JOURNAL OF ENGINEERING SYSTEMS AND ARCHITECTURE

2. KOPYANIN YOK OLUŞU ÜZERİNE

Mimarın bir tasarım probleminin çözümde sistemin içinde kalma gerekçeleri tasarımların, imge, prog-ram, biçim, yapım, yerleşim ve malzeme tercihlerinde ortak yaklaşımları doğurmaktadır. Bugün farklı yerlerde, farklı programlar için tasarlanmış birbirini andıran birçok tasarım görmek mümkündür. Dolayı-sıyla ortaklıklar sisteminin mimarın tasarım ve üretime etkilerinden söz etmek mümkündür. Bu etkiler-den birinin, gelişen mimarlık medyası sayesinde farklı coğrafyalarda üretimler yapan mimarların kaçınıl-maz olarak, aynı düşünce ve tasarlama yöntemleri nedeniyle oluşturdukları sonuç ürünlerin benzerlikler olduğu söylenebilir. Web tabanlı mimarlık medyası sayesinde, dünyanın herhangi bir yerinde üretilen bir tasarımın imgesinin, program yaklaşımlarının, bağlamı ile ilişkilerinin, malzeme seçimlerinin, yapısal ni-teliklerinin başka bir yerde başka bir tasarımın ana fikri/çıkış noktası/başlangıcı/kökeni olabilmesi müm-kündür. Tasarımların birbirine benzemesinin temelinde ortaklıklar sisteminin görsel envanteri vardır. Bir tasarım probleminin çözümü mimarın özgün olanı arayışı üzerine kurulu düşünsel süreçlerden geçmek yerine görsel envanter araştırmasının sonuçları bağlamında oluşturulan imge arayışına dönüşmüştür. Bu, tasarımın imgeye indirgenmesi anlamına gelir. Bugünün mimarı için bir tasarım probleminin çözümünde benzer problemlerin nasıl çözüldüğünün bilgisi kadar nasıl görselleştirildikleri, bunun ne barındırdığı da çok önemlidir. Önceden yapılmış, düşünülmüş olanın imgesine bakmak bir bilgilenme istenci, ortaklık-lar sisteminin içinde kalmanın koşulu olarak mimar için bir tür mimarlık eylemidir. Bu durumun bir sonuç bir tasarımın program yorumu, yapısal sistemleri, biçimine ait özellikleri, seçtiği malzemeler gibi asal ta-sarım bileşenlerinin benzer nitelikte açığa çıkmasıdır. Diğer bir ifadeyle bugün imge yerden ve program-dan bağımsız tekrar eder.

Güncel mimarlık ortamlarında üretilen farklı tasarımların birbirine olan benzerliğini açıklamak için kopya-lamak kavramının içeriklerinin yeniden değerlendirilmesini gerektiriyor. Birbirine benzer niteliklere sahip tasarımları “kopya” olarak nitelendirmek bugünü anlamakta yeterli olmayabilir.

Dahası, birbirine benzeyen üretimlere kopya diyerek olumsuz bir nitelik belirtmek bugün mimarlık orta-mının içinde olduğu genel durumu kavramayı engelleyebilir. Dolayısıyla, mimarlık tasarım ve kuramları-nın ilgili alanlarının, ortaklıklar sisteminin etkileri bağlamında, bugün geçerli bu mimarlık anlayışlarının ve sonuçlarının nasıl açıklanabileceği bu çalışmanın tanımladığı kuramsal problemdir. Problemin tanımını daha net yapabilmek amacıyla birbirini kopya etmiş görünen bazı tasarımlar Tablo 1-8’de sıralanmıştır.

Birbirine yakınlığı açık olan tasarımların yer aldığı bu tablolarda ilk satırda “ana esin kaynağı” başlığı ile bir-biri üstüne gelişen “tekrar tasarımların” başlangıcı kabul edilen asal tasarıma yer verilmiştir. Bu ana esin kaynağı tasarımlar oluşturdukları özgün niteliklerinden ötürü ortak bilgi ve görsellikler sisteminde asal/odak veya esin kaynağı yapılardırlar. Burada kuramsal problemi ana esin kaynağı tasarımlar ile “tekrar ta-sarımlar” arasındaki ilişkinin anlam ve içerik ilişkisine ait kavramsal ifadelerin indirgemeci içeriği oluştu-ruyor. Bu, bir tasarımı değerlendirirken kopyalamış ya da esinlenmiş ifadelerinin yetersizliği olarak değer-lendirilebilir. Bugün kopyalamanın dilbilgisi anlamı bağlamına, mimarlık alanında bir tasarımın doğrudan karşılığını görmek mümkün görünmemektedir. Bir şeyin bir diğerinin kopyası olma koşulları bellidir. Asıl-kopya ilişkisi endüstriyel bir üretim olmadığı sürece mimarlık alanında neredeyse imkânsızdır. Mimarlıkta bağlam, malzeme, yapısal değişkenler düşünüldüğünde bir tasarıma kopya demek imkânsız hale geli-yor. Dolayısıyla ortaklıklar sisteminin oluşturduğu bilgi ve görsel envanter dikkate alındığında giderek

92

MURAT SÖnMEz

artacak görünen benzerlikleri açıklamak için kuramsal alanın yeni kavramsal araçlara ihtiyacı olduğu dü-şünülmektedir. Bu kavramsal araçlar hem güncel mimarlık alanında kopya olarak nitelendirilen olumsuz-lukların aşılmasını sağlayabilir hem de oluşmuş durumun içeriğini kavramayı sağlayarak ötesine gitmeyi kolaylaştırabilir. Bu bağlamda bu çalışma “özgün kopya” kavramını kuramsal alanın bir düşünsel ve eleş-tirel aracı olarak önermektedir.

3. BİR DÜŞÜNSEL VE ELEŞTİREL ARAÇ OLARAK “ÖZGÜN KOPYA” KAVRAMI

Tablo 1, de gösterilen tasarımlar biçim ve imge özellikleri bakımından birbirlerine benzer görünmek-tedirler. Birbiri üzerinden geliştirilmiş görünen bu tasarımların, ana tasarıma yakınlık ilişkileri olma-sına rağmen her birinin sahip oldukları mimari nitelikleri bakımında farklılıklar barındırdıkları söylene-bilir. Bu durumda, her bir tasarımın esin kaynağı tasarımdan uzaklaştığı iddia edilebilir. Biçim yapıları, kullanılan malzemeler, yön ve program ilişkileri farklılaşmıştır. Benzerlik bu tasarımlarda arka planda yeni içeriğin oluşmasındaki motivasyon haline gelmiştir. Bu tasarımların her biri en az ana tasarım ka-dar yerle, programla, biçimle olan ilişkilerini özelleştirmişlerdir. Bu çerçevede, bu tasarımları esinlenme veya kopya kavramları ile tanımlamak veya anlamaya çalışmak yerine Deleuze’nin ifadesi bağlamında “tekrar” kavramı ile açıklamak daha derin anlamlar üretmeye yol açabilir. Tekrar, aslında birbirine ben-zer görülen mimari yaklaşımların nitelik ve içerik bakımından farklılıklarını tanımlamanın kavramsal aracıdır. Bu kavram, çoğalan ve dağılan her bir durumun ana bir içerik oluşturduğunu ve benzerlik ya da kopyanın ötesine geçildiği durumlara işaret eder. Bu bağlamda, tablolarda görülen ve ana tasarıma benzeyen bu tasarımların her birinin tekil veya özgün olduğu, birbirinden veya ana esin kaynağıyla eşgüdümlülük veya denklikten fazla şeyler barındırdığı söylenebilir. Bu, tablolarda yer alan tasarımla-rın hiçbirinin birbirine denk olmadığı veya özdeş olmadığı anlamına gelir. Dolayısıyla, bu tasarımların her biri, biçim, program, büyüklük, içerik ve yapısal olarak esin kaynağı tasarımın özelliğini oluşturan ana yaklaşımlarının ötesinde, farklı özellikleri vardır. Diğer bir ifadeyle, fazla veya az, tasarımın bütün-lüğünü değiştiren esin kaynağından farklılaştıran parçalara, tasarım araçlarına ve mimarlarının kişisel dokunuşlarına sahiptirler. Bu nedenle kopyalamış değillerdir başlı başına tekildirler ve farklı hale geti-rilmişlerdir. Böylece kopya etmiş olmanın ötesinde tekrar ederek farklılaşmışlardır. Diğer bir ifade ile farklı olandaki tek benzerliği üreterek özgürleşmişlerdir (Deleuze, 2015, s. 317).

Bu tek benzerlik fikri tekrarı oluşturan asal veya çekirdek niteliktir. Buna bir çeşit tasarım geni de dene-bilir. Tekrarı diğer tasarımlar tarafından yapılan, esin kaynağı tasarımın kurucu, oluşturucu veya öz ni-telikleridir. Bu çalışmada, bir tasarımın öz niteliğini alarak farklılaştıran ve kendi tasarımı özgün bir yapı haline gelen tasarımları ifade etmek “özgün kopya” kavramı kullanılmıştır. Özgün kopyalar bir tasarı-mın özgünleşmesini, sonuçta oluşturduğu bütünlüğün ve tasarım dilinin tekil olma halini; esin kay-nağından ayrışma süreçlerini ve kendi başına nitelikler bütünlüğü olma hallerini tanımlar. Ortaklıklar sistemi içinde bilgi ve görsel fazlalığı tekrarın oluşturduğu/oluşturacağı farklılaşmalar sayesinde içsel-leştirilebilir. Özgün kopyalar tasarımın ortaklıklar sisteminde bilinçle hareket eden tasarımcıların ye-niyi üretmede sistemden kopma biçimleri olarak da görülebilir. Bu durumda, ortaklıkları sistemi aynıyı veya standart olanı bir ortam olarak kurmuş olmakla birlikte özgün kopyalar sayesinde ortadan kalka-nın kopya olmaktadır.

93

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK SİSTEMLERİ VE MİMARLIK DERGİSİALTINBAŞ UNIVERSITY JOURNAL OF ENGINEERING SYSTEMS AND ARCHITECTURE

3.1 Özgün kopyanın varlık gerekçesi olarak tasarım zinciri

Tablo I-vIII de yer verilen tasarımlarda tekrar farklı içerik oluşturulmasını sağlamıştır (İnternet referansları). Esin kaynağı tasarım başka tasarımlar için bir altlık haline gelmiştir. Birbiri üzere gelişen bu süreç bir tekrar dön-güsüdür. Bu tekrar ve farklılaşma süreci “tasarım zinciri” olarak nitelendirilmiştir. Tasarım zinciri halkalarının “özgün kopyalar” tarafından oluşturduğu tekrara ait bir sürekliliğin ifadesidir. Bu süreklilikte özgün kopyalar-dan/tekrar eden tasarımlardan her biri veya ana esin kaynağı bir başka tasarımcı tarafından tekrar edilir. Bu tekrarda ana esin kaynağı tasarımın kurucu unsuru diğer tasarımlara farklılık kazandırır. Örneğin Tablo I de Zaha Hadid’in MAXXI Müzesi tasarımında, binadan ayrılan ve onun bütünlüğüne aykırı biçimde farklılaşan kütle o tasarım zincirindeki tüm tasarımlar için kurucu unsur olarak tasarımın asal niteliğini oluşturmuştur. Bu kurucu unsurun bağlam, program, malzeme, biçime göre farklılaştırılması özgün kopyayı var eder. Tek-rar edilen aynılık tasarımların özgün bir hal almasına neden olur. Dolayısıyla özgün kopyanın varlığı ancak tasarım zinciri içinde o zincirin kurucu unsurunun tekrar edilerek farklılaştırmasına bağlıdır.

4. SONUÇ: ÖZGÜN KOPYALAR VEYA KOPYAVASYONLAR

Tasarım zincirinde esin kaynağı tasarımın kurucu unsurunun diğer mimarlar tarafından tekrar edilmesi ve sonuçta oluşan farklılaşmalar bir tasarım yöntemi olarak değerlendirilebilir. Mimarların çoğunla kaçın-maya çalıştıkları fakat bir biçimde içene düştükleri bu yöntem ortaklıklar sisteminin mimar üzerindeki te-mel etkisidir. Mimar içinde olduğu sistemin sonucu olarak ortak bilgi ve görsellikleri mimari problemle-rin çözümünde kullanmaktadır. Bu öncelikle genel duruma ve sisteme ait bir kavrayışı gerektirmektedir. Mimarın bu kavrayışı, tasarım sürecin içindeyken, bir diğer tasarımın kurucu unsurunu kavraması ve onu tekrar ederek dönüştürmesi anlamına gelir. Böylece düşünce ve üretim yeni alanlar ve derinlikler oluştur-mak üzere başka bir tasarımda yeniden üretilmektedir. Sonuçta da kopyavasyonlar açığa çıkar.

Kopyavasyon güncel teknolojik gelişmelerin oluşturduğu yaygın, erişilebilir medya ağlarının; ortak bilgi ve görsel envanterin ve teknoloji tabanlı tasarım ve üretim yöntemlerinin mimarlık alanındaki sonuçla-rıdır. Bilgi ve görsellikle olan kaçınılmaz karşılaşmaların mimar tarafından içselleştirilme yöntemidir. Etra-fımızı saran bilgi ve görsel envanteri kavrama düzeyimize bağlı olarak kopyavasyonlar, mimar için tek-rar ederek yeniden öğrenmenin ve üretmenin, teknolojiye uyum olarak onun getirileri ile karşılaşmanın, mimarlık ortamı içinde gündemi takip edebilip güncel tartışmalara katılabiliyor olmanın ve mimari tasa-rım içeriğini sorgulayabilmenin karşılığıdırlar. Bu bağlamda kopyavasyonun içeriğini bu dört asal başlık altında ele alınmıştır. Kopyavasyon öğrenmenin ve üretmenin aracıdırlar. Ortaklıklar sistemimiz her gün birbirinden farklı birçok bilgi ve görsel tarafından büyütülmektedir. Bugün her bir tasarım farklı bakış açı-ları ve tasarım nitelikleri ile ön plana çıkıyor. Bir tasarımın özünde ne barındırdığını anlamanın ve ondan farlı bir şey üretebilmenin aracısı olarak kopyavasyonlar önemlidir. Temeli tekrar üzerine kurulu tasarım zincirinde tekrar öğrenmenin bir yöntemidir. Bir şeyin çok fazla tekrar edilmesi sayesinde tasarım fikri bü-tünüyle tüketilebilir. Tekrar hem her seferinde kopyavasyon sayesinde yeniyi üretirken hem de ana fik-rin bütün derinliklerinin kavranmasını ve artık ondan hiçbir tekrar oluşmayacak kadar çok olasılığın elde edilmesine neden olur. Ana tasarım fikri bu fikri kavrayan/öğrenen tasarımcıların elinde yeni durumlara doğru yönlendirilebilir. Dolayısıyla kopyavasyonlar hem kendilerini bir yenilik biçimi hem de kendinden sonra oluşturulacak özgün tasarımın için kurucu unsurlardır.

94

MURAT SÖnMEz

Teknoloji tabanlı yazılım ve üretim araçları giderek mimarlık alanının vazgeçilmezi haline gelmektedirler. Her mimarın bu araçların yetenekleri bağlamında özgün tasarımlar üretmesi beklenemez. Mimarın elindeki tek-nolojinin nasıl kullanılacağını öğrenmesi ve ondan ne üretebileceği önemli bir yetenektir. Bu teknoloji ve mi-marın bir tasarım problemi nedeniyle karşı karşıya gelmesi anlamına gelmektedir. Kopyavasyonlar teknoloji ve mimar arasında mimarın teknolojiden ne elde edebileceğinin göstergesidirler. Mimar tasarım zincirinde olmayı istediği durumu görerek ilerler. Bu, tasarım ve teknoloji arasında bir eşik olarak, mimara bir düşünsel ve üretime yönelik zemin hazırlar. İçeriğini ve görselliğini bildiği bir tasarımı bir biçimde yeniden üretirken teknolojinin ne yönde kullanılabileceğinin örnekleri olarak kopyavasyonlar örnek oluştururlar.

Kopyavasyonlar mimarlık ortamı içinde gündemi takip edebilip güncel tartışmalara katılmanın aracıdır-lar. Her mimarın yenilikçi tasarım yapması beklenemez. Mimar güncel tartışmaları ve tasarım zinciri için-deki üretimleri kendi tasarımına nitelik katmak üzere takip ederken aslında bu süreçte üretimini geçerli ve kabul edilebilir kılar. Bu sayede, mimar üretimleri ile ortam içinde kalabilir ve yeni/özgün olanla bağ-lantı içinde kalır. Kopyalamanın yok olduğu mimarlık kültüründe kopyavasyonlar aynı olandan farklılığı üretirler ve özgün olabilmenin yöntemini sunarlar. Bir fikri, kurucu unsuru tasarımcının algılaması ve onu yeniden üretmesi birbiri üzerine eklenen yeni düşünce katmanları oluşturmaktadır. Bu nedenle hiçbir ta-sarım bir diğerinin kopyası olmadığı gibi bir diğerinden esinlenmiş de sayılmaz. Tasarım zinciri içinde ku-rucu unsur genetik bir kod gibi kendini her seferinde bir diğer tasarıma aktarmaktadır. Bu yeni olanın es-kisinin kopyası olduğu anlamına gelmediği gibi eski olanın daha iyi olduğu anlamına da gelmez.

Kopyavasyonlar sayesinde kurucu unsur tüm asal tasarım bileşenleri kapsamında en doğru niteliğini ka-zanır. Bu, esin kaynağı tasarımın bir başlangıç, ana yapı haline gelmesi veya bir başlangıç olarak görülmesi fikrini de ortadan kaldırır. Çekirdek unsur gerçek gücünü, derinliğini, içeriğinin karşılığını tasarım zincirinin herhangi halkasında edinebilir. Bu, zaman olarak bir tasarımın özelleşmiş niteliklerinin açığa çıktığı, görül-düğü andakinin ötesinde bir değeri olabileceği anlamına gelir. Hata! Başvuru kaynağı bulunamadı.’de Zaha Hadid’in iham kaynağı tasarımının biçimin farklılaşma ve ana bünyeden ayrışması kurucu fikri en doğru biçimde aynı tabloda Iv. Sütunda yer verilen Werner Tscholl Architects’in, binasında karşılığını bul-muştur. Çünkü bu tasarımda kütlesel kopuş, Zaha Hadid’in bina kütlesinden kopan, ana kütleyi fon ola-rak kullanan biçimsel aykırılığı yerine doğadan/ doğal olandan kopan bir kopma olarak kurgulanmıştır. Doğal olan ve mimari olan arasındaki zıtlığın vurgusu bina kütlesine olan zıtlıktan daha fazla tartışmayı ve derinliği barındırıyor. Böylece Zaha Hadid’in tasarımında kurucu unsur olarak tasarım zinciri doğuran, aykırı kütlesel yaklaşım çevre, program ve mekân ilişkileri bağlamında tasarımcısı tarafında tekrar ede-rek dönüştürülmüştür.

Kopyavasyonların bugün mimarlık kültüründe bir tasarlama ve üretme yöntemi olduğu tartışılmıştır. Bu yöntemin olumsuzluk barındıran tarafı güncel medya ile ilişkileri sınırlı, gündemi takip etmeyen, web ve basılı yayınları izlemeyen mimarların üretimlerinde görülebilir. Bu durumda tasarım ve üretim düşünce-sinin tüm alanlarına ve ilgilerine yönlendirilmesi gereken temel soru giderek yaygın bir eylem haline ge-len bu tasarım biçiminin hangi koşullarda geçerli bir mimari üretim yöntemi olduğudur. Diğer bir ifadeyle temel yaklaşım çerçevesini kendinden önce yapılmış başka bir tasarıma odaklamış görünen bir tasarımın için bu yaklaşımını olumsuz saymanın düşünsel koşullar nelerdir. Bu ayrı bir tartışma konusu olmakla bir-likte kopyavasyonların mimarlık kültürün bir parçası olduğunu tartışmak güncel mimarlığı anlamak için önemli bir adım olacaktır.

95

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK SİSTEMLERİ VE MİMARLIK DERGİSİALTINBAŞ UNIVERSITY JOURNAL OF ENGINEERING SYSTEMS AND ARCHITECTURE

REFERANSLAR

Deleuze, G., “Anlamın Mantığı”, Çev: H. Yücefer,. Norgunk Yayınevi, İstanbul, s. 165-317, (2015).

http://www.archdaily.com/43822/maxxi-museum-zaha-hadid-architects http://www.archdaily.com/197854/arche-nebra-holzer-kobler-architekturen http://www.archdaily.com/193200/uno-elementary-school-soccer-academy-jgma http://www.archdaily.com/139627/house-on-the-flight-of-birds-bernardo-rodrigues http://www.archdaily.com/243603/the-timmelsjoch-experience-werner-tscholl-architects http://www.archdaily.com/220685/xinjin-zhi-museum-kengo-kuma-associates

http://www.greatbuildings.com/cgi-bin/gbi.cgi/Paris_Metro_Entrances.html/cid_aj1693_b.htm http://www.archdaily.com/90689/ad-classics-casa-batllo-antoni-gaudi http://www.zaha-hadid.com/architecture/nuragic-and-contemporary-art-museum/ https://www.dezeen.com/2008/06/06/dubai-opera-house-by-zaha-hadid/ http://www.zaha-hadid.com/architecture/abu-dhabi-performing-arts-centre/

https://www.dezeen.com/2014/06/30/zaha-hadid-heydar-aliyev-center-wins-design-of-the-year-2014/ http://www.zaha-hadid.com/design/aqua-table/

http://www.archdaily.com/277706/national-museum-of-china-competition-entry-mad-architects http://www.archdaily.com/783769/foster-big-and-grimshaw-design-trio-of-pavilions-for-expo-2020-dubai http://www.archdaily.com/451377/de-rotterdam-oma http://www.archdaily.com/70822/new-art-museum-sanaa http://www.archdaily.com/12543/museum-plaza-rex

http://www.arch2o.com/oma-s-plaza-at-santa-monica-is-firm-s-first-la-project/

http://www.archdaily.com/115776/ad-classics-wozoco-mvrdv http://www.archdaily.com/236175/cctv-headquarters-oma

http://www.archdaily.com/295962/mvrdv-proposes-400-meter-tall-vertical-city-in-jakarta

http://www.archdaily.com/440/oslo-opera-house-snohetta/500ebcff28ba0d0cc700010f-oslo-opera-housesnohetta-photo

http://www.big.dk/#projects-asp http://www.ja-ja.dk/sitepages/image/10/0

http://www.zvihecker.com/projects/guggenheim_helsinki_museum-246-1.html#1

http://aasarchitecture.com/2015/03/saint-denis-pleyel-emblematic-train-station-by-kengo-kuma.html http://googlesightseeing.com/2014/01/the-architecture-of-daniel-libeskind/ http://www.acadgraph.de/fileadmin/bilder/popup/refprojekte/amsterdam/4.jpg

http://www.archdaily.com/60392/ad-classics-solomon-r-guggenheim-museum-frank-lloyd-wright/ http://www.fosterandpartners.com/projects/city-hall/ http://www.archdaily.com/287571/galaxy-soho-zaha-ha-did-architect

http://www.archdaily.com/774575/zaha-hadids-wangjing-soho-wins-emporis-skyscraper-award

96

MURAT SÖnMEz

TABLOLAR:

Tablo I. Tasarım Zinciri 1

Proje Görseli Proje Adı Mimar Yıl Yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım MAxxI Müzesi Zaha Hadid1999

2009

Rome, Flamini,

İtalya

tekr

ar ta

sarım

lar

Arche NebraHolzer Kobler

Architekturen2007

Nebra,

Almanya

UNO İlköğretim

Okulu

JGMA (moreno

architects)2010

Chicago, Illinois,

ABD

House on the

Flight of Birds

Bernardo Rod-

rigues2010

Ribeira Grande,

Portekiz

The Timmels-

joch Experience

Werner Tscholl

Architects2010

Brenner Pass,

İtalya

Xinjin Zhi Mü-

zesi

Kengo Kuma &

Associates2011

Hunan,

República Po-

pular Çin

97

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK SİSTEMLERİ VE MİMARLIK DERGİSİALTINBAŞ UNIVERSITY JOURNAL OF ENGINEERING SYSTEMS AND ARCHITECTURE

Tablo II. Tasarım Zinciri 2

Proje Görseli Proje Adı Mimar Yıl Yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım

Architecture

of the Paris

Métro

Hector Gui-

mard1899-1905 Paris, Fransa

tekr

ar ta

sarım

lar

Casa Batlló Antoni Gaudí 1904Barselona,

İspanya

Nuragic Çağdaş

Sanatlar MüzesiZaha Hadid 2006

Cagliari,

Sardinia,

İtalya

Dubai Opera

evi ve Kültür

Merkezi

Zaha Hadid-Pat-

rik Schumacher2006 Dubai, EAU

Abu Dhabi per-

formans Sanat-

ları Merkezi

Zaha Hadid 2007 Abu Dhabi, UEA

Haydar Aliev

Kültür MerkeziZaha Hadid 2014

Bakü, Azerbay-

can

98

MURAT SÖnMEz

Tablo III. Tasarım Zinciri

Proje Görseli Proje Adı Mimar Yıl Yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım Aqua Table Zaha Hadid 2008Londra

İngiltere

tekr

ar ta

sarım

lar

National Mu-

seum of China

Competition

Entry

MAD Architects 2012 Pekin, Çin

Pavilion 2020

DubaiBIG 2020 Dubai, EAU

Tablo IV. Tasarım Zinciri 4

Proje Görseli Proje Adı Mimar Yıl Yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım Wozoco’s

ApartmanıMVRDV 1997

Amsterdam

Hollanda

tekr

ar ta

sarım

lar

CCTv yönetim

binasıOMA 2004 Pekin, Çin

Düşey Kent MvRDv 2012 Jakarta

99

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK SİSTEMLERİ VE MİMARLIK DERGİSİALTINBAŞ UNIVERSITY JOURNAL OF ENGINEERING SYSTEMS AND ARCHITECTURE

Tablo V. Tasarım Zinciri 5

Proje Görseli Proje Adı Mimar Yıl Yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım

De Rotter-

damOMA 1997-2013

Rotterdam,

Hollanda

tekr

ar ta

sarım

lar

Çağdaş Sanat-

lar Müzesi

Kazuyo Se-

jima+ Ryue

Nishizawa/SA-

NAA

2002-2007 NewYork, ABD

Müze Plaza REX Architects 2005Louisville, KY,

ABD

OMA’s plaza OMA 2013Santa Monica,

California

100

MURAT SÖnMEz

Tablo VI. Tasarım Zinciri 6

Proje Görseli Proje Adı Mimar Yıl Yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım

Yahudi mü-

zesi

Daniel Libes-

kind1989

Almanya Ber-

lin

tekr

ar ta

sarım

lar

Kmar eğtim

merkeziZvi Hecker 2005

Hollanda

Amsterdam

101

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK SİSTEMLERİ VE MİMARLIK DERGİSİALTINBAŞ UNIVERSITY JOURNAL OF ENGINEERING SYSTEMS AND ARCHITECTURE

Tablo VII. Tasarım Zinciri 7

Proje Görseli Proje adı Mimar Yıl Yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım

Oslo operası Snohetta 1999Norveç

Oslo

tekr

ar ta

sarım

lar

Stockholm

Merkez kütüp-

hane

BIG 2007 Danimarka

Stockholm

Merkez Kütüp-

hane

JAJA 2007 Danimarka

Guggenheim

HelsinkiZvi Hecker 2014 Helsinki

Saint-Denis

Pleyel Emble-

matic Tren İs-

tasyonu

Kengo Kuma 2015 Paris

102

MURAT SÖnMEz

Tablo VII. Tasarım Zinciri 8

Proje Görseli Proje adı Mimar Yıl yer

İlham

kay

nağı

tasa

rım

Solomon Gug-

genheim Mü-

zesi

F.L Wright 1959 New York ABD

tekr

ar ta

sarım

lar

London City

HallNorman Foster 1998-2002 London, UK

Galaxy Soho

Zaha Hadid-

Patrik Schu-

macher

2012 Beijing, China

Wangjing

SOHOZaha Hadid 2009-2014 Beijing, China