going beyond alien workers: factors of ...ii ก าวไปให พ นมากกว...

II กาวไปใหพนมากกวาการเปนแรงงานตางดาว : เงอนไขการยายถนII

219

กาวไปใหพนมากกวาการเปนแรงงานตางดาว : เงอนไขการยายถน

และการเปนผประกอบการรายยอยของผยายถนชาวไทใหญ

จากประเทศเมยนมา

ขวญตา เสกทวลาภ*

Kwanta Sektaweelarp

* นกศกษาระดบปรญญาโท สาขาการวจยทางสงคม คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Email: [email protected]

16SOC&ANT

thเอกสารประกอบการประชมวชาการ (Proceedings)

การสมมนาเครอขายนกศกษาระดบบณฑตศกษา สาขาสงคมวทยาและมานษยวทยา

ครงท 16 ประจำาปการศกษา 2559 ระหวางวนท 29-30 มถนายน พ.ศ.2560

GOING BEYOND ALIEN WORKERS: FACTORS OF MIGRATION AND BECOMING SME

ENTREPRENEURS, TAI YAI’S MIGRANTS FROM MYANMAR

Copyright © 2017 by Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre [Public Organisation] and Naresuan University.

All rights reserved

220

ขวญตา เสกทวลาภ

บทคดยอ

บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธหวขอ “จากแรงงานตางดาวสการเปนผประกอบการ

รายยอยในประเทศไทย” มวตถประสงคเพอทำาความเขาใจถงประสบการณชวตของผยายถนจากประเทศ

เมยนมาทหลดพนไปมากกวากรอบการมองพวกเขาในฐานะแรงงานตางดาวไรทกษะ โดยศกษา

ปรากฏการณดงกลาวผานกลมตวอยางชาวไทใหญจากประเทศเมยนมา จำานวน 5 คน ภายใตกรอบ

แนวคดสนามสงคมขามพรมแดน (transnationalism) แนวคดเครอขายทางสงคม (social network)

และแนวคดวาดวยการเปนผประกอบการ (entrepreneurship) ผลการศกษาไดแสดงใหเหนวา ผยายถน

ชาวไทใหญจากประเทศเพอนบานอยางเมยนมาไมไดตดสนใจเดนทางมายงประเทศไทยดวยเงอนไขทาง

เศรษฐกจเปนตวตงเสมอไป แตยงมเงอนไขอนๆ ทตองพจารณารวมกน เชน เงอนไขจากสถานการณ

การเมองภายในประเทศ เงอนไขทางการศกษา หรอความอยากรอยากเหนสภาพสงคมใหม นอกจากน

งานศกษานยงไดแสดงใหเหนวามกลมผยายถนจำานวนหนงไดกาวพนจากการเปนเพยงแรงงานตางดาว

สการเปนผประกอบการหรอเจาของกจการรายยอยในประเทศไทย โดยปจจยทนำาไปสการเปนผประกอบ

การรายยอยของกลมผยายถนไดนน นอกเหนอจากเรององคความร และทนทรพยแลว ผยายถนทกาวส

การเปนผประกอบการยงจำาเปนทจะตองมทกษะของการเปนผประกอบการ ไดแก การมองเหนโอกาส

ในการทำารายไดจากการเรมตนทำาในธรกจทตนมทนและเชอวาตนจะพฒนาธรกจหรอดำาเนนกจกรรมนน

ใหอยรอดได การมทกษะในการบรหารจดการดานตางๆ โดยเฉพาะการบรหารจดการความเสยงอน

เนองมาจากรายไดทไมแนนอนและปญหาเฉพาะหนา รวมถงพบวา ความเขมแขงของเครอขายทางสงคม

และความพราเลอนทางชาตพนธ ลวนเปนปจจยสำาคญทมสวนชวยในการทำาใหแรงงานตางดาวกาวขาม

จากการเปนแรงงานตางดาวไรทกษะสการเปนผประกอบการรายยอยในประเทศไทย

คำ�สำ�คญ: แรงงานตางดาว, ผยายถน, ผประกอบการกลมชาตพนธ


221

Abstract

“Going Beyond Alien Workers: Factors of Migration and Becoming SME Entrepre-

neurs, Tai Yai’s Migrants from Myanmar” is a part of the thesis, titled “From alien workers to

SME entrepreneurs in Thailand”. Objective of this partial thesis is to understand life

experiences of migrants from Myanmar that go beyond the limits of unskilled labors,

as perceived by others. The study is conducted to study the aforementioned phenomenon

through a sampling group of 5 Shan (Tai Yai) people under the frameworks of trans-nation-

alism, social network and entrepreneurship. According to study results, migrants from

Myanmar, a neighboring country, did not come to Thailand for economic factor in priority,

but also other factors which were needed to be considered, such as political situation in the

country, education or even enthusiasm of seeing new society. In addition, this study results

showed that some migrants were able to go beyond alien workers and become SME

entrepreneurs or owners in Thailand. Apart from knowledge and capital which are factors of

becoming SME entrepreneurs, migrants who become entrepreneurs have to attain

entrepreneurship skills, including skills in seeing business opportunity, started from what

capital they had. Migrants believes that they are able to develop or operate business and

make that business survives. They require management skills in different aspects, especially

risk management due to unstable income and problems they have to face at the moment.

It was found that the network strength and ethnic vague were important factors that resulted

in the transition of migrants from unskilled alien workers to become SME entrepreneurs

in Thailand.

Keywords: Alien worker, Migrant, Ethnic entrepreneur

222


บทนำา

เ มอกลาวถงประเทศเพอนบานอยางเมยนมาหรอทคนไทยตดปากเรยกวา “พมา” นน เชอวาภาพ

ความทรงจำาแรกทสะทอนเขามาในความคดของคนไทยสวนหนงคงหนไมพนไปกวา ภาพแรงงานทเขามาทำางานเปนชนชนกรรมกรในเมองไทยในลกษณะงานสกปรก งานยากลำาบาก และงานอนตราย

โดยมทศนคตทวาแรงงานเหลานเขามาแสวงหารายไดทดกวา มาดวยเงอนไขทางเศรษฐกจมาแยงชง

ทรพยากรจากประเทศไทยมาคลอดลกหลานในประเทศไทยใหเตบโตและเขาเรยนในโรงเรยนซงใชงบ

ประมาณแผนดนในการสนบสนน เมอเจบปวยกเขารบการรกษาพยาบาลโดยใชสวสดการจากรฐไทย

ประเทศไทย จงอยในฐานะผใหและเปนผแบกรบภาระของกลมคนเหลาน ดงสะทอนไดเปนอยางดในงาน

ของพวงทอง ภวครพนธและสรตน โหราชยสกล (2548,น.8) ทพบวา คนไทยมทศนะตอแรงงานขาม

ชาตวา คอ ภาระของสงคม เขามาแยงงานคนไทย เปนบอเกดของโรคตดตอสารพดชนด ทำาใหประเทศไทย

ตองสนเปลองงบประมาณไปกบการเลยงดและรกษาพยาบาล เปนปญหาความมนคงของชาต สงคมไทย

อยในสถานะ “ผให” และ “แบกรบภาระ” หรอในงานสำารวจของ เอแบคโพล (2549) ทสะทอนวา แมคน

ไทยจะมความเหนอกเหนใจแรงงานขามชาตในกรณทพวกเขาถกกระทำาทารณจากนายจาง แตยงมองวา

แรงงานขามชาตไมควรไดรบสทธเทาเทยมกบแรงงานไทย ไมเหนดวยทแรงงานเหลานจะไดทำางาน

ภายใตเงอนไขและคาตอบแทนเดยวกนกบแรงงานไทย โดยใหเหตผลวาแรงงานตางดาวมทกษะหรอ

ความชำานาญนอยกวา อกทงไมสามารถสอสารพดคยได และคาจางทไดในประเทศไทยอยางไรกยงดกวา

ทไดรบในประเทศบานเกดของตน ตลอดจนไมเหนดวยทจะใหแรงงานตางดาวสามารถทำางานทกประเภท

ในประเทศไทยได จะเหนไดวาทศนคตเหลานเกดขนบนพนฐานของการนำาเอาแนวคดชาตนยม

“ความเปนคนไทย” เปนทตง

ดวยความทบานของผศกษาตงอยในยานบางบอน กรงเทพมหานคร ซงถอเปนเขตพนท

ทมการจางแรงงานตางดาวมากทสดแหงหนงในกรงเทพมหานคร1 ดงนน ผศกษายอมไดยน ไดฟงคำาพด

คำาบนของผคนในละแวกนนในเชงเกลยดชงอยางเหมารวมไมตางอะไร จากผลการศกษาทกลาวถงใน

ขางตน คำาถามมากมายเกดขนในใจของผศกษาตลอดระยะเวลาทผศกษาเตบโตและใชชวตอยในพนท

ยานบางบอนแหงน ดงนนผศกษาจงตงคำาถามกบตวเองวาจะมบางหรอไมทแรงงานชาวเมยนมา

ซงเขาประเทศไทยและเรมตนทำางานในฐานะแรงงานตางดาวไรทกษะจะมชวตทดกวาหรอเปนไดมากกวา

การเปนแรงงานตางดาวไรทกษะในประเทศไทย

ดวยความสนใจผนวกกบการทผศกษาไดมโอกาสไดรจกและไดเหนวถชวตของกลมคนไทใหญ

จากประเทศเมยนมาทมาอาศยอยในกรงเทพมหานคร ซงในวนทำางานปกตพวกเขากจะใชชวตเชนแรงงาน

ตางดาวทวไป แตในวนหยดหรอวนสำาคญทางศาสนา พวกเขากไดมการรวมกลมเพอทำากจกรรมตางๆ

เชน การทำาบญ การแสดงศลปะวฒนะธรรม การสอนหนงสอภาษาไทใหญ ภาษาองกฤษ ภาษาไทย และ

คอมพวเตอรใหแกผยายถนทมาใหมเพอใชในการปรบตวในพนทนเองทผศกษาไดคนพบวา เราไมอาจ


223

เหมารวมวาทกคนทมาจากประเทศเมยนมา และเรมตนการทำางานดวยการเปนแรงงานตางดาววาจะตอง

คงอยในฐานะแรงงานตางดาวตลอดไป หากแตมผคนจำานวนหนงทไดเปลยนผานไปสการเปนเจาของ

ธรกจเลกๆ หรอธรกจทมขนาดใหญขน อนหลดพนจากภาพเหมารวม ตอแรงงานตางดาวทผศกษาเคย

รบรมา ดวยการเปนผขายอาหารแหง วตถดบ รวมตลอดถงอาหารปรงสำาเรจของชาวไทใหญ การขาย

เสอผาพนเมอง การขายซดเพลง หนงสอ การเปนผรบเหมากอสราง เจาของกจการรานอาหารและไดม

โอกาสรบรถงการมอยของผประกอบการธรกจทองเทยว (บรษททวร) ธรกจการใหบรการนำาพาชาวเมย

นมาทเจบปวยมาเขารบการรกษาพยาบาลในโรงพยาบาลเอกชนของไทย หรอแมแตการรวมหนกบ

คนไทยในการรบไถกลบหนาดน เปนตน

ซงบทความนจะเปนการพจารณาถงเงอนไขททำาใหชาวไทใหญจากประเทศเมยนมาตดสนใจ

เดนทางยายถนมายงประเทศไทย เพอหาคำาตอบตอภาพเหมารวมทวาผยายถนขามชาตทเขามาเปน

แรงงานตางดาวในประเทศไทย มกมจดมงหมายทางเศรษฐกจเปนหลกจรงหรอไม หรอมเงอนไขอนๆ

รวมดวยหรอไมอยางไร ทงนผศกษาเหนวาการทำาความเขาใจถงเงอนไขเบองตนในการตดสนใจยายถน

จะเปนพนฐานสำาคญตอการเขาใจถงเงอนไขการเลอกใชชวตทนำาไปสการเลอกเปนผประกอบการรายยอย

ในประเทศไทย และการพจารณาถงเงอนไขททำาใหผยายถนขามชาตทเรมตนจากการเปนแรงงานตางดาว

ไดเปลยนผานไปสการเปนมากกวาแรงงานตางดาวไรทกษะดวยการเปนผประกอบการรายยอย

เพอสะทอนใหเหนปรากฏการณอนตอบโตตอภาพเหมารวมเกยวกบแรงงานตางดาวทวายากจนไร

การศกษาและไมสามารถมชวตทดกวาการเปนกรรมกรและผรบใชในบานได เนองจากกฎหมายไทย

ไมอนญาต

วธวทยาและกลมผถกศกษา ผศกษาเรมตนหาคำาตอบและคำาอธบายของปรากฏการณของอดตแรงงานขามชาตชาวไทใหญ

สญชาตเมยนมาทปจจบนประกอบอาชพอสระหรอเปนเจาของกจการเลกๆดวยการทำาวทยานพนธ

“จากแรงงานตางดาวสการเปนผประกอบการรายยอยในประเทศไทย” โดยอาศยวธการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research)ภายใตแนวคดและเทคนคการวจยทางสงคมศาสตร โดยเฉพาะอยางยงดาน

สงคมวทยาและมานษยวทยา สำาหรบเปนเครองมอในการตงคำาถาม ออกแบบวธการเกบขอมล ตลอดจน

อธบายปรากฏการณทพบจากการเกบขอมลภาคสนาม เพอมงทำาความเขาใจประสบการณชวต

กระบวนการปรบตวกลยทธ ในชวตประจำาวน ตลอดจนปจจยเงอนไขในการเลอกกระทำา

การของผใหขอมล

หลายคนอาจตงคำาถามวา ทำาไมงานศกษานจงตองสนใจศกษา “ชาวไทใหญ”

ชาวไทใหญในฐานะตวแทนผยายถนในงานศกษาน ถอเปนกลมผยายถนทมความนาสนใจใน

หลายประเดน กลาวคอ ชาวไทใหญสญชาตเมยนมามอตลกษณททบซอนระหวางความเปนคนเมยนมา

และคนไตโดยในความเปนคนเมยนมาทำาใหเขาไดรบสทธทางกฎหมายอยางสมบรณและถกมอง

224


จากภายนอกวามความเปนพมา ขณะทความเปนไตกใกลชดกบสงคมไทยทงทางภาษาและวฒนธรรม

จงนาสนใจวาเขาไดอาศยประโยชนจากอตลกษณทเหลอมซอนกนดงกลาวตอการปรบตวในการใชชวต

อยางไร ตลอดจนเปนทนาสนใจวาเงอนไขทางอตลกษณนไดเชอมโยงไปสการพฒนาตวตนในฐานะผยาย

ถน แรงงานตางดาว และการผประกอบการรายยอยในประเทศไทยหรอไมอยางไร

การศกษานทำาการเกบขอมลจากผใหขอมลจำานวน 5 คน ไดแก ซน อารม วน ปน และ กง2

ขณะทผศกษาทำาการเกบขอมล (ป 2559) ผใหขอมลทงหมดมชวงอายระหวาง 33 – 53 ป จำาแนกเปน

เพศชาย 4 คน ไดแก ซน อารม วน และปน เพศหญง 1 คน ไดแก กงผใหขอมลในงานศกษามภมลำาเนา

เดมหรอบานเกดอยทเมองกง 2 คน ไดแก ซนและอารม ลาเชยว 1 คน คอ กง เมองปน 1 คน คอ

วน และเชยงตง 1 คน คอ ปน ทงหมดเกดในครอบครวทมพนองมากกวา 1 คน เดมครอบครวของเขา

ลวนแลวแตมอาชพทางดานเกษตรกรรม คอ การทำานาและทำาไร มเพยงกงเทานนทบานของเขามธรกจ

รานขายของชำาในหมบานกอนเดนทางมาประเทศไทย เมอพจารณาทางดานการศกษาผชายทงหมดใน

งานศกษานลวนมประสบการณการเรยนทางธรรม หรอบวชเรยน

โดยการศกษาระดบสงสดของผใหขอมลทเปนเพศชาย คอ เปรยญธรรมประโยค 5 ขณะทกง ซงเปนผ

หญงคนเดยวในงานศกษาไดรบการศกษาผานระบบการศกษาของรฐบาล โดยกงจบการศกษาระดบ

ปรญญาตรสาขาวทยาศาสตร เคม รายละเอยดตามตารางแสดงภมหลงของผใหขอมลในงานศกษา


225

ตารางแสดงภมหลงของผใหขอมลในงานศกษา

ประเดน ซน อารม วน ปน กง

เพศ ชาย ชาย ชาย ชาย หญง

อาย 53 33 42 33 36

บานเกด กง กง ปน เชยงตง ลาเชยว

จำานวนพนอง 10/1 3/3 2/1 7/7 6/5

อ า ช พ เ ด ม ข อ ง

ครอบครว

ทำานา / ทำาไร / เลยง

สตว

- ทำานา ทำานา ทำานา / ทำาไร /

คาขาย

สถานะครอบครว โสด มครอบครว

มลก 3 คน

มครอบครว

มลก 1 คน

โสด มครอบครว

ไมมลก

ป พ . ศ . ท เ ข า ส

ประเทศไทยครง

แรก

อาย 19 ป

(ป 2525)

อาย 12 ป

กอนป 2538

อาย 13 ป

(2530)

อาย 15 ป

(2542)

อาย 24 ป

(2547)

ส ถ า น ะ ท า ง

ทะเบยน

บตร บคคลบนพ น

ทสง

บ ต ร บคคลบนพ น

ทสง

หนงสอเดนทาง


บ ต ร บคคลบน พน

ทสง


อาชพกอนเปนผ

ประกอบการ

รายยอย

ชางทาส เ ด กต ด ร ถส ง ว สด

กอสราง

- รบจางทวไป

- ทำางานบอปลา

- ทำาฝาเพดาน/ทาส

ทาส

- ชวยเหลอกฎหมายให

กบแรงงานตางดาว

- ทำางานใหกบรฐบาล

พลดถน

- ขายเสอสำาเรจรป

ทตลาดนด

- เปดสอนภาษาไทย

และคอมพวเตอร

- งานรบจางทวไป

( ท เ ก ย ว ข อ ง ก บ

คอมพวเตอร)

ธ ร ก จ ร า นอ าหา ร

ค า ร า โ อ เ ก ะ ,

รานอาหารไทยใหญ

- ลกจางรานตดตอ

ภาพ

- ชางซอมปรนเตอร

- เ ข ยน โปรแกรม

คาราโอเกะ

- ขายเครองกรองนำา

- ประสานงาน

ดานเอกสารใหแก

แรงงานชาวพมา

แมบาน

อาชพปจจบน รบเหมาทาส (อสระ) รบเหมาทำาฝา งา

นอะลเนยม (อสระ)

ทำาจางสกรนเสอ , และ

ง า น ท ว ไ ป ด า น

คอมพวเตอร

เจาของรานอาหารปง

ย า ง , ป ร ะ ส า น

ง า น ก า ร จ ด ทำ า

เอกสารใหแกแรงงาน

เจาของรานเครอง

ดม/ กาแฟสด ,

ลามอสระ(ภาษา

พมา)

226


คอ การทำานาและทำาไร มเพยงกงเทานนทบานของเขามธรกจรานขายของชำาในหมบานกอน

เดนทางมาประเทศไทย เมอพจารณาทางดานการศกษาผชายทงหมดในงานศกษานลวนมประสบการณ

การเรยนทางธรรม หรอบวชเรยน โดยการศกษาระดบสงสดของผใหขอมลทเปนเพศชาย คอ เปรยญธรรม

ประโยค 5 ขณะทกง ซงเปนผหญงคนเดยวในงานศกษาไดรบการศกษาผานระบบการศกษาของรฐบาล

โดยกงจบการศกษาระดบปรญญาตรสาขาวทยาศาสตร เคม รายละเอยดตามตารางแสดงภมหลงของ

ผใหขอมลในงานศกษาตารางแสดงภมหลงของผใหขอมลในงานศกษา

เพอเปนการสรางความเขาใจรวมกน ผศกษาจะขอทำาความเขาใจถงนยามความหมายของความ

เปนผประกอบการรายยอยในงานศกษานเสยกอน กลาวคอ ผประกอบการรายยอยในงานศกษานม

ความหมายครอบคลมถงผทเรมตนทำางานในประเทศไทย ดวยการเปนแรงงานไรทกษะ แตปจจบนได

ประกอบธรกจหรอเปนเจาของกจการหรอเปนผททำางานอสระ โดยทำาการศกษาใน 3 กลมอาชพ ไดแก

ธรกจกอสราง ธรกจเสอผา และธรกจอาหาร

ธรกจกอสราง ผใหขอมลทประกอบอาชพน ประกอบดวย ซน อาชพรบจางทาส และ อารม

อาชพรบทำาฝา และงานอะลมเนยม โดยผทประกอบอาชพนเปนผชายทพฒนาความสามารถจากการเรม

ตนเปนแรงงานไรทกษะเมอครงทำางานครงแรกในประเทศไทย โดยพฒนาฝมอ ความชำานาญจนกระทง

ไดรบผดชอบงานทใหญขน และเรมตนทจะรบงานดวยตนเอง อยางไรกดเนองดวยธรกจกอสรางจะเนน

การจางงานในลกษณะรบเหมาชวง (subcontract) การเตบโตจากแรงงานตางดาวเพอทำางานในอาชพน

จงไมไดเปนเรองทยากนก เนองจากไมจำาเปนตองใชทนทรพยสงในการเรมตนกจการ ไมจำาเปนตองมเงน

ลงทนในการเปดราน หากแตจำาเปนอยางยงทจะตองอาศยเครอขายในการทำางาน และความไวเนอเชอ

ใจจากเครอขายในการมอบหมายงานให

ธรกจสกรนเสอยด การแตงกายถอเปนเครองแสดงออกซงเอกลกษณทางชาตพนธอยางหนง

แตดวยยคสมยทเปลยนไป และราคาชดไทใหญ (ชดประจำาชาต/กลมชาตพนธ) ทมราคาสง แตการ

แสดงออกถงเอกลกษณทางชาตพนธผานสญลกษณตางๆ ยงคงเปนทนยมมากในกลมผยายถน ธรกจ

สกรนเสอยดดวยลวดลายหรอสญลกษณตางๆ เชน รปเสอ สเขยว สเหลอง สแดง อนเปนสญลกษณและ

สประจำาชาต จงเปนอกธรกจหนงทเกดจากการมองเหนโอกาสทางธรกจของอดตแรงงานตางดาวชาวไท

ใหญ ดงเชนกรณของวนซงเปนผทมทกษะและความสนใจทางคอมพวเตอรไดรวมหนกบพเขยทเปนอดต

แรงงานตางดาวรบจางทำางานในโรงงานกอตงขน โดยธรกจดงกลาวนอกจากจะตอบสนองใหกบกลม

แรงงานยายถนชาวไทใหญ และชาวไทใหญในพนททางภาคเหนอแลว ธรกจนยงสามารถเชอมโยงไปขาย

ใหแกกลมชาวไทใหญในประเทศเมยนมาไดอกดวย เนองจากสนคาทผลตจากประเทศไทยมกไดรบความ

นยมวามคณภาพด โดยเฉพาะอยางยงในชวงเทศกาลสงกรานต ปใหม เขาพรรษา ซงเปนชวงทมคนสนใจ

สงผลตสนคาเพอนำาไปจำาหนายในจำานวนกวาหนงพนตว

ธรกจอาหาร เรมแรกผศกษาตงใจจะศกษาในกลมผประกอบการประเภทอาหารชาตพนธ

โดยเชอวาผยายถนจะมความโหยหาทางวฒนธรรมโดยเฉพาะในกลมอาหารไทใหญ แตถงทสดผใหขอมล


227

หลกในงานศกษาน คอ ธรกจเครองดมและกาแฟสดของกง และธรกจปงยางเสยบไม เชน เหด เบคอน

ไก หม บาบคว ของปน อยางไรกดไมใชวาธรกจประเภทอาหารไทใหญจะไมมการเปดใหบรการใน

ประเทศไทย หากแตธรกจในกลมตวอยางทผศกษาเลอกหยบยกขนมาในงานศกษานไดสะทอนภาพอก

มมหนงของการเปนผประกอบการของผยายถนทเดมมกมองวาเขาเหลานเรมตนธรกจโดยยดโยงกบกลม

ชาตพนธของตน หรอเชอมโยงกบประเทศ บานเกดเพอเปนทนในการดำาเนนกจการ ในสองประเภทธรกจ

ท ผศกษากลาวถงมฐานลกคาทตางกนอยางชดเจน กลาวคอ ธรกจเครองดมและกาแฟสดเปดใหบรการ

ในลกษณะรานคออท (kiosk) มทำาเลทตงอยกลางแหลงทมผคนสญจรพลกพลาน มกลมฐานลกคาคอ

กลมคนไทยทเปนวยทำางาน ขณะทธรกจปงยาง เปดในลกษณะเปนรานอาหารโดยเปดใหมบรการเครอง

ดมแอลกอฮอล เชน เบยร และเหลา โดยรานตงอยในมมหนงของหอพก (apartment) ทมลกษณะเปน

นตบคคล มกลมเปาหมายสวนใหญเปนชาวไทใหญทรจกและบอกตอๆ กน

กรอบแนวคดในการศกษา การวเคราะหปรากฏการณของแรงงานยายถนทเขามาทำางานเปนแรงงานตางดาวและพฒนาตว

ตนสการเปนผประกอบการรายยอยภายใตงานศกษาน ผศกษาไดเลอกมองปรากฏการณและวเคราะห

ภายใตกรอบมโนทศนสนามสงคมขามพรมแดน (transnationalism) แนวคดเครอขายทางสงคม(social

network) และงานศกษาเกยวกบการเปนผประกอบการ (entrepreneurship) สรปไดดงน

มโนทศนสนามสงคมขามพรมแดน (Transnationism) เปนมโนทศนทไดรบความสนใจใน

แวดวงวชาการตงแตชวงทศวรรษท 1980 แตกระนนมโนทศนนไดเรมเปนทรจกอยางกวางขวาง จากการ

สมมนาและการตพมพบทความ ของ Nina Glick Schiller ในทศวรรษท 1990 ในฐานะมโนทศนทให

ความสนใจกบชวตของปจเจกทเปนบคคลธรรมดา มงวเคราะหผยายถนในบทบาทของผกระทำาการตลอด

จนมงสนใจศกษาอตลกษณของผยายถน โดยไมไดมองผยายถนในฐานะผดำารงอยในพนทตนทางหรอ

ปลายทางและไมไดมองถงแตเฉพาะการเดนทางไปกลบระหวาง 2 พนทเทานน หากแตศกษาการใชชวต

ของผยายถนทพาดผานตรงกลางระหวางพนทตนทางและปลายทาง ซงเปนพนททสามทเรยกวา “สนาม

สงคมขามพรมแดน” (ฐรวฒ เสนาคำา, 2546 ; Pries, 2001) การเกดขนของสนามสงคมขามพรมแดน

น นกวชาการ อาท Steven Vertovec ,Alejandro Portes , Nina Glick Schiller ฯลฯ ไดเหนพองกน

วาเปนผลพวงจากการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยการสอสารและ การคมนาคมขนสงทดขน กระแสโลกา

ภวตน การไหลบาของระบบทนนยมระดบโลก การพฒนาเทคโนโลยดานการสอสาร การเดนทาง รวมถง

การเปลยนแปลงทางการเมองโดยเฉพาะการไดรบอสรภาพของประเทศทเคยตกเปนอาณานคม

(ฐรวฒ เสนาคำา, 2546 ; วรรณพร ปณทะเลศ, 2556 ; Schiller, Basch and Blanc-Szanton, 1992;

Mahler, 2006; Golding, 1998; Pries, 2001)

228


การจดแบงประเภทของสนามสงคมขามพรมแดน ผศกษาไดยดการจดแบงประเภทตาม

Thomas Faist (2000) โดยแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก

1. พนทสงคมขามพรมแดนของเครอญาต (transnational kinship group) เปนรปแบบทเรา

พบเหนอยางเปน ปกตในกลมผยายถนซงเปนผอพยพหรอแรงงานยายถนรนแรก การยายถนออก

จากประเทศบานเกดเปนกลยทธทผยายถนและครอบครวกระทำาเพอความอยรอดทางเศรษฐกจ หรอเพอ

ใหไดเปนผมชวตทางสงคมและเศรษฐกจทดกวาเดม การสรางสายสมพนธของผยายถนและเครอญาตใน

ลกษณะนมกเปนไปในรปแบบของความสมพนธตางตอบแทน โดยรปธรรมทเดนชดทสด คอ การสงเงน

กลบบานของสมาชกผยายถนไปสสมาชกทยงคงอาศยอยในประเทศทจากมา กลไกการยายถนในลกษณะ

นจะดำาเนนไปจนกวาสมาชกของครอบครวจะไดกลบมาอยพรอมหนากนหรอสมาชกของผยายถนรนแรก

เสยชวตลง

2. พนทสงคมขามพรมแดนแหงการไหลเวยน (transnational circuit) เปนคณลกษณะทโดด

เดนดวยการไหลเวยนอยางตอเนองของสงของ ผคนและขอมล ภายในขอบเขตของการยายถนออก

จากประเทศบานเกด และการใชชวตในฐานะผยายถนในสงคมใหม รปแบบความสมพนธของผยายถน

บนพนทขามพรมแดนแหงการไหลเวยนนมกดำาเนนไปในลกษณะของการแลกเปลยนผลประโยชน ตวอยาง

ทเหนไดชดในพนททางสงคมประเภทน คอ การเปนผประกอบการของผยายถน ทใชประโยชนจากความ

ไดเปรยบทงการรภาษา การมเพอนและคนรจกในประเทศตนทางและในประเทศปลายทาง เพอการปรบ

ตวและสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมใหกบตน

3. ชมชนขามพรมแดน (transnational communities) มลกษณะเปนสถานการณซงผเคลอน

ยาย (mover) ไดรวมกลมกนในประเทศปลายทางกบผทมเชอชาต ศาสนา หรอมาจากประเทศเดยวกน

มสายสมพนธทหนาแนนและเขมแขง แสดงออกซงความเปนปกแผน/เปนนำาหนงใจเดยวกน และไดทำา

กจกรรมทงในเชงเศรษฐกจ การเมอง สงคม วฒนธรรม เพอเชอมโยงผคนทเปนสมาชกกลมในประเทศ

ปลายทางไดตดตอสมพนธและสรางอตลกษณของการเปนสมาชกชมชนรวมกน ขณะเดยวกนกอาจเชอม

โยงกจกรรมเหลานนไปสผทพกอยในประเทศตนทาง (stayer)

แนวคดเครอขายทางสงคม (Social Network) เปนแนวคดทไดรบการพฒนามาจากทฤษฎ

การแลกเปลยน (Exchange theory) หรอ ทฤษฎทางเลอกทมเหตผล (Rational Choice Theory)

ซงถกนำามาใชเพออธบายความสมพนธทางสงคมทงในระดบจลภาคและมหภาค โดยมนกคดคนสำาคญ

ไดแก Richard Emerson เพอใหสอดรบกบวตถประสงคการวจย ผศกษาจงเนนการหานยามความหมาย

ของเครอขายทางสงคมในบรบทของการยายถน ซงพบวา เครอขายทางสงคมในการยายถน เปนการกลาว

ถงชดของความสมพนธ (a set of relationship) ทผยายถน (migrant) สรางขนกบผทอยในประเทศปลาย

ทาง ซงอาจเปนผทยายถนไปอยกอนแลว (pioneer migrant) หรอกลมองคกรกได รวมถงความสมพนธ

ระหวางผยายถนและผทอยในประเทศบานเกด (ผทไมยายถน) ซงเชอมโยงผานสายสมพนธในลกษณะ

เครอญาต เพอน เพอนบาน คนรจก ผคนทมาจากชมชนเดยวกน หรอกลมองคกรทใหความชวยเหลอ


229

เพอการยายถน ทงนภายใตเครอขายดงกลาวจะมความคาดหวงถงการชวยเหลอเกอกลแกผยายถนทงใน

รปของการชวยเหลอทเปนรปธรรม เชน เงน ทพกอาศย และการชวยเหลอทเปนนามธรรมเชน ขอมล

ขาวสาร การใหกำาลงใจ โดยการชวยเหลอดงกลาวจะดำาเนนไปทงชวงกอนการยายถน ระหวางการยาย

ถน และหลงการยายถน นอกจากนบทบาทของเครอขายทางสงคมในการยายถนยงเปนสงดำาเนนไปใน

ลกษณะกระบวนการหมนเวยนบทบาทกลาวคอ สมาชกในเครอขายจะเรมตนจากการเปนผไดรบ

ความชวยเหลอเพอการยายถน สการเปนผยายถน และกลายเปนผใหการชวยเหลอเพอการยายถนแก

สมาชกคนอนๆ จนเกดเปนวงจรการยายถน ทเรยกวา chain migration หรอ Flow migration

(วรรณพร ปนทะเลศ, 2556 ; ธนพฤกษ ชามะรตน, 2555; Anjos, 2010 ; Choldin, 1973;

Menjivar, 1997; M. Shah and Menon, 1999; Susan, 2008)

งานศกษาเกยวกบการเปนผประกอบการ (entrepreneurship) ผประกอบการเปนคำาทได

รบการพดถงแรกๆ ในประเทศฝรงเศสในชวงศตวรรษท 17 ซงใชอธบายถงบคคลทยอมรบความเสยง

ระหวางผซอและผขายหรอบคคลทยอมรบความเสยงจากการตงธรกจใหม (Bolton and Thompson,

2002, quoted in Barringer and Ireland, 2006, p.5) การทบคคลตดสนใจมาเปนผประกอบการดวย

เหตผลหลก 3 ประการ คอ ตองการเปนเจานาย ตองการมธรกจเปนของตนเองจากความคดทคดคนมา

และตองการผลตอบแทนจากผลกำาไร (Barringer and Ireland, 2006) โดยกจกรรมและหนาทหลกอน

สำาคญของผประกอบการคอ การสรางสรรคและดำาเนนธรกจใหอยรอด

เปนเรองทนาสนใจวาหากผยายถนโดยเฉพาะชนกลมนอยหรอกลมชาตพนธขนาดเลกทยายถน

ไปยงประเทศปลายทางตองการพฒนาอาชพจากแรงงานไรทกษะสการเปนผประกอบการ พวกเขาม

กระบวนการหรอมเหตปจจยใดทสงผลใหการเปนผประกอบการของกลมคนดงกลาวประสบความสำาเรจ

ในเรองน Faist, Thomas; al. (2013) ซงศกษาเกยวกบปฏบตการทางเศรษฐกจขามพรมแดนสะทอนให

เหนวากระบวนการโลกาภวตนถอเปนตวแปรหนงทสงผลใหเกดความตองการในการบรโภค ทนและ

แรงงานทเพมขน อนนำามาซงการยายถนของผคนจากพนทหนงไปยงพนทหนงดวยหลายเหตผล

เชน เหตผลทางการเมอง เหตผลทางเศรษฐกจ โอกาสในการทำางาน การศกษา และการคา ทงนหากมง

เนนการมองไปทกระบวนการโลกาภวฒนกบการเปนผยายถน เราจะพบวาในอกดานหนงโลกาภวฒนได

สรางโอกาสสำาหรบปฏบตการทางเศรษฐกจใหแกผยายถน ดงตวอยางของการสงเงนกลบบานของผยาย

ถน ซงถอเปนหนงในตวกระตนใหเกดการลงทนธรกจใหมในประเทศบานเกด ทงน ผประกอบการยาย

ถนขามชาตจะประกอบธรกจโดยวางอยบนฐานของการตดตอเพอแลกเปลยนสงของ ทน บรการและกำาลง

แรงงานขามผานอยางนอย 2 ประเทศ ซงโดยมากมกพบวา ผยายถนจะตดตอสมพนธกบประเทศบาน

เกดของตนผานรปแบบของปฏบตการทางเศรษฐกจ (การประกอบธรกจ) ขามชาต 5 ประเภท ไดแก

ประเภทท 1 การบรการทางการเงน เชน การเปนตวแทนการจดการสงเงนอยางไมเปนทางการ ประเภท

ท 2 ธรกจเกยวกบการนำาเขาและสงออก ประเภทท 3 กจการเชงวฒนธรรม เชน การคาดนตร ภาพยนตร

การละเลน หรอกฬา ประเภทท 4 กจการในเชงการผลต เชน โรงงานสงทอ และ ประเภทท 5 การกลบ

230


สบานเกดเพอประกอบธรกจขนาดเลก เชน กจการรานอาหาร กจการขายและใหบรการเกยวกบรถยนต

จะเหนไดวารปแบบธรกจของผยายถนมกเปนธรกจขนาดเลก ใชตนทนในการเรมตนกจการตำาและเปน

กจการทตนเองมความชำานาญ เชน รานขายของชำา งานฝมอ ตวแทนนำาเทยว และรานอาหาร เปนตน

(Faist, 2013; Bagwell,2007) อยางไรกด นอกเหนอจากทนและความชำานาญแลว ผประกอบการยง

จำาเปนทจะตองมความสมพนธทางสงคมตางๆ เนองจากความสมพนธในรปแบบดงกลาวจะนำามาซงคำา

แนะนำา ขาวสาร และทรพยากรทขาดแคลนในการดำาเนนกจกรรมทางธรกจ เชน เงนทน แรงงาน ทกษะ

ความร เปนตน (Faist, 2013; Bagwell, 2007, 2015)

นอกจากแนวคดตางๆ ทกลาวถงในขางตน งานวจยเกยวกบผยายถนขามชาตในตางประเทศได

สะทอนใหเหนกลยทธในการยกระดบคณภาพชวตของผยายถนในประเทศปลายทาง เชน การแตงงาน

กบพลเมองในประเทศปลายทางเพอการไดมาซงสทธความเปนพลเมอง ดงงานศกษาในตางประเทศ อาท

Filipina Workers in Hong Kong Homes : Household Rules and Relations (Nicole Constable,

2002) ทสะทอนวา นายจางผหญงมความหวาดระแวงตอความใกลชดของแรงงานชาวฟลปปนสกบสาม

ของเธอ เนองดวยเพราะนายจางมกม ภาพเหมารวมวา เปาหมายหนงของแรงงานขามชาต คอ การหา

ผชายแตงงานดวยเหตผลทางเศรษฐกจและเหตผลอนๆ หรอในงานศกษาของ Annett (2011) ทพบวา

ผชายชาว Cameroonian ใชวธการแตงงานกบหญงชาวเยอรมนเพอใหไดมาซงสทธในการอยอาศย ตลอด

จนสทธดานอนๆ เปนตน ทงน ผศกษามองวาปฏบตการการแตงงานกบพลเมองในประเทศปลายทาง

เพอใหไดมาซงสทธทชอบธรรมในการอยอาศย การประกอบธรกจ หรอสทธดานอนๆ เปนเพยงตวอยาง

หนงของกลยทธทผยายถนขามชาตเลอกใช หากแตในสภาพชวตจรงของผยายถนเหลานพวกเขาตางผาน

การลองผดลองถกจากการแสวงหาแนวทางการดำาเนนชวต การทำางาน การใชเวลาวาง การตดตอสมพนธ

กบผคนทงในประเทศตนทางและประเทศปลายทาง บางกนำาไปสความสำาเรจ บางกนำาไปสความลมเหลว

ซงประสบการณจากการลองผดลองถกเหลานไดประกอบขนในฐานะประสบการณการดำาเนนชวตใน

ประเทศปลายทางของผยายถน และมสวนอยางสำาคญตอทศนคต แนวทางการดำาเนนชวต และการตดสน

ใจเพอการอยรอด รวมถงเพอตอรองกบกฎเกณฑตางๆ ของสงคมในประเทศปลายทาง

กลาวโดยสรปงานศกษานไมไดมองประสบการณของผยายถนวาพวกเขาใชชวตตดขาดกบ

ประเทศบานเกดและถกผสมกลมกลนกบประเทศปลายทาง หากแตมงทำาความเขาใจตอชวตของผยาย

ถนทยงคงธำารงความสมพนธบนพนททเรยกวาสนามสงคมขามพรมแดนใน 3 รปแบบ ไดแก รปแบบ

สนามสงคมของเครอญาต เพอมองการธำารงความสมพนธระหวางผยายถนกบเครอญาตในประเทศบาน

เกดผานการชวยเหลอเกอกล การสงเงนกลบบาน เปนตน รปแบบสนามสงคมลำาดบถดมา คอ สนาม

สงคมแหงการไหลเวยน เพอทำาความเขาใจการเคลอนยายทไมไดมงเนนทตวบคคลเพยงอยางเดยว

แตใหความสำาคญกบการไหลเวยนของขอมลขาวสาร สงของ สนคา อนเออประโยชนแกการดำาเนนชวต

ของผยายถนและการกลายเปนผประกอบการยายถนขามชาต รปแบบสนามสงคมรปแบบสดทาย

คอ ชมชนขามพรมแดน อนเปนการทำาความเขาใจการธำารงความสมพนธทเกยวเนองกบการเมอง


231

เศรษฐกจ การศกษาหรอวฒนธรรมของกลมชาตพนธ ในลกษณะการรวมกลมชมรมในประเทศปลายทาง

ซงการทำาความเขาใจผยายถนและการเปนผประกอบการผานการเปนสมาชกหรอการใชประโยชนจาก

การเปนสมาชกชมชนขามพรมแดนน นาจะนำาไปสการทำาความเขาใจเงอนไขทเออตอการเปนผประกอบ

การไดชดเจนขน นอกจากนในงานศกษายงนำาแนวคดการเปนผประกอบการมาใชเพออธบายและทำาความ

เขาใจเงอนไขเกยวกบประสบการณทางธรกจและการดำาเนนธรกจใหอยรอด ทายทสดผศกษาเหนวา

แนวคดสนามสงคมขามพรมแดนและแนวคดการเปนผประกอบไมอาจเพยงพอตอการทำาความเขาใจ

ปรากฏการณในงานศกษา เนองจากไมวาจะเปนการยายถนใหประสบความสำาเรจ การใชชวตทามกลาง

สนามสงคมขามแดนหรอการพฒนาสการเปนผประกอบการรายยอย ลวนไมอาจเกดขนและประสบความ

สำาเรจจากความสามารถของผยายถนตามลำาพง หากแตมนแวดลอมดวยความสมพนธและการชวยเหลอ

เกอกลของเครอขายทางสงคมผศกษาจงนำาแนวคดเครอขายทางสงคมมาใชเปนกรอบในการทำาความเขาใจ

เงอนไขทมผลตอการตดสนใจยายถนและการกลายเปนผประกอบการของอดตแรงงานตางดาว

อยางไรกดความสมพนธทามกลางเครอขายทางสงคมไมไดเกดขนแบบตรงไปตรงมา หรอมการชวยเหลอ

เกอกลกนตลอดเวลา หากแตยอมมความคาดหวงของสมาชกทมตอเครอขายและทเครอขายมตอสมาชก

ทเคยใหการชวยเหลอ อนสงผลใหเกดรปแบบความสมพนธในลกษณะตางตอบแทน โดยเมอความสมพนธ

ไมเปนไปตามความคาดหวงยอมกอใหเกดความกดดนและความขดแยง ซงงานศกษาจะไดตระหนก

ถงประเดนดงกลาวดวย

ผลการศกษา งานวจยจำานวนหนงเกยวกบแรงงานตางดาวมกใหภาพของการเปนแรงงานตางดาวในลกษณะ

ทเปนบคคลทมาจากประเทศทดอยพฒนากวา เดนทางออกจากบานเกดดวยแรงปรารถนาทจะไปหาความ

เจรญเอาดาบหนาในประเทศปลายทางโดยมงหวงการมรายไดทางเศรษฐกจเปนตวตง ซงแมงานศกษาน

จะไมอาจปฏเสธไดวานนคอเหตผลหนงในการตดสนใจทจะยายถน แตถงกระนนเรากพบวา ปจจยดาน

เศรษฐกจไมใชปจจยเดยวหรอเปนปจจยแรกในการตดสนใจยายถนโดยเฉพาะอยางยงในกรณของผยาย

ถนชาวไทใหญ สญชาตเมยนมาจากการศกษาผานกลมตวอยางผศกษาพบวาเงอนไขในการตดสนใจยาย

ถนเปนสงทสมพนธกบบรบทพนทและสภาพแวดลอมทพวกเขาอาศยอยตลอดจนประสบการณภมหลง

ทพวกเขาเผชญ สรปไดดงน

1. แรงจงใจทางเศรษฐกจ เปนเรองทตองยอมรบวาโครงสรางรายไดและความแตกตางจาก

อตราการแลกเปลยนเงนตราของประเทศเมยนมาและประเทศไทยมความแตกตางกนอยางชดเจน สงผล

ใหคนเมยนมารบรวาการมาทำางานในประเทศไทยจะไดรบคาตอบแทนทสงเมอเปรยบเทยบกบรายได

จากการทำางานในประเทศของตน ดงเหนไดชดในรายของกงทพบวา แมกงจะจบการศกษาในระดบปรญญา

ตร สาขาวทยาศาสตรเคม แตเมอจบการศกษาแลวกไมสามารถหางานทตรงกบสายงานได ทำาใหเธอตอง

ไปทำางานตำาระดบและผดกฎหมายไมตางจากแรงงานไรทกษะในประเทศของตน เพอแลกกบคาตอบแทน

232


จำานวนไมมากนก เธอจงตดสนใจมาทำางานทเมองไทย เพราะแมจะตองมาทำางานเปนแรงงานตางดาวไร

ทกษะแตเมอเทยบกบรายไดทจะไดรบแลวกถอวาคมคา

“ไปหางานแตกไมไดงานตรงสาย ไปทำางานรานอาหารบาง รานเกมบาง … ตอนนนเรยนจบแลว

มนยงไมมงานทำากเลยจำาเปนตองทำา...ทำาไดประมาณสองเดอนกวาแลวมนไมปลอดภย มนเหมอนจาย

สวย…เรากคดวา เออเรากจบนะ เรากอยากมงานทำา” (กง, สมภาษณ 24 ตลาคม 2559)

2. สถานการณทางการเมองภายในประเทศ จากการศกษา พบวา ผคนทมาจากเมองทม

การสรบระหวาง ทหารไทใหญและรฐบาลทหารของเมยนมา ยอมเคยมประสบการณอนเลวรายจากการ

เผชญกบการกดข การทำารายรางกายทงตอคนในครอบครวหรอคนในชมชน เชน การบงคบใหอพยพยาย

ถนจากบานเกดไปยงพนททงายตอการควบคมไมเวนแมแตเดกและคนชรา การถกบงคบใหขายผลผลต

ทางการเกษตรในราคาทตำากวาทน การถกเวรคนทดนโดยไมไดรบความเปนธรรม สงผลใหไมมบานและ

ทดนสำาหรบอยอาศย อนเปนเหตใหเขาเหลานนตองดนรนเพอทจะมชวตอยรอดและการตดสนใจยายถน

ไปยงพนทหรอประเทศทปลอดภยกวาจงเปนสงทเขาเลอกทจะกระทำา

“ถามความลำาบากทเรามาประเทศไทยมาเพราะอะไร ทเราทำานานนะ ถาเราทำานาแลวเราไดมา

10 ถง พดถง เปรยบเทยบนะ 10 ถง 10 กระสอบอะนะ ถาไดมา 10 กระสอบ เราขายตองขายใหพมา

ประมาณ 10 กระสอบ ขายใหรฐบาลพมา มนบบซอ คอถาเขาขายกนถงละ/กระสอบละ 1,000 เขาจะ

ซอ 200 มนเปนอะไรทแบบบบคนมาก ถาพดถงรสกเจบใจสำาหรบพมาเนย ขนาดไทใหญบางทเรามา

ประเทศไทย เขาเรยกพมาเรายงรสกโมโห” (ซน, สมภาษณ 26 มถนายน 2559)

3. ความอยากรอยากเหนสภาพสงคมใหม การรบรขาวสารจากประเทศไทยผานรายการวทย

โทรทศน และจากความนยมของคนในพนทชมชนทเดนทางมาประเทศไทยจำานวนมาก สงผลใหเกดคา

นยมในพนทชมชนในประเทศตนทางถงการมาประเทศไทย ดงกรณของปน ในฐานะผทยายถนมาจาก

เมองเชยงตง ประเทศเมยนมา ปนสะทอนใหเหนวาการทมสมาชกในครอบครวหรอชมชนเดนทางไป

ทำางาน ไปเทยวในอำาเภอแมสาย จงหวดเชยงราย แลวกลบมาเลาประสบการณการเดนทาง ตลอดจน

การสงเกตเหนพฒนาการดานตางๆ เชน ผวพรรณสะอาดสะอานและขาวขนจากเมอครงทอยประเทศ

บานเกด ลกษณะการแตงกายทแตกตางไปจากเดม สงผลใหเกดความสงสยใครรและอยากทจะมาสมผส

หรอทำาความรจกกบอำาเภอแมสาย วาเหตใดผคนจงนยมเดนทางมา และเหตใดผคนทเดนทางมาจงม

พฒนาการดานตางๆ ทเปลยนไป แมสายจงกลายเปนความใฝฝนและจดหมายปลายทางของผทตองการ

ยายถนในชมชนของปน ทงนในครงแรกของการเดนทางมาอาจไมไดมจดมงหมายในการลงหลกปกฐาน

แตเกดขนจากความตองการมาทองเทยว มาเรยนรสภาพสงคมทตางไปเทานน แตเมอตดใจในสภาพความ

เปนอยจงเลอกทจะหาชองทางในการพกอาศยเพอลงหลกปกฐานในระยะยาว


233

“เรากอยากรอยากเหนไง วาแมสายเปนอยางไร มนแบบวา คนมนแตกตางเนอะ ทำาไมคนไป

อยแมสายทำาไมมนขาวจง เพราะวาเขาใชนำาประปา บานเรามนธรรมชาตมนไมเหมอนกน เรากสงสย

ทำาไมคนทมาแมสายถงขาวขนทกคนเลย เรามาอยเราถงไดรวาเปนอยางไง ...คอ ครอบครวทบาน เขาได

มาเทยวกนทกคนแลวใชปะ เหลอแตเราคนเดยว คนเลกไง ทแรกวาจะมาเทยวกอน แตพอมาแลวกขเกยจ

กลบ กเลยเอาวะ อยวดทนแหละ พอมาเทยว พเขยกเลยพาไปฝากทวดทสนทรายไตย ไปอยทนน

หลายปอย” (ปน, สมภาษณ 29 มกราคม 2560)

4. สถานภาพของการเปนนกบวช ในกลมผใหขอมลซงเปนผชายสวนใหญ (ซน วน และปน)

เดนทางเขาสประเทศไทยดวยสถานภาพของนกบวช (พระ/เณร) และครองสมณเพศอยนานกวาจะลา

สขา ดวยสถานภาพของนกบวชถอไดวาเปนเงอนไขสำาคญทเออใหการยายถนสะดวก และมความเปนไป

ได กลาวคอ เนองจากสถานภาพและภาพลกษณของนกบวช สงผลการเดนทางไมไดถกจบตามองอยาง

เครงครดจากเจาหนาทรฐไทยมากดงเชนผยายถนทวไป ดงทวนและปนตางเหนพองในทางเดยวกนวา

สถานภาพของนกบวชไดมสวนเออตอการเดนทางยายถนเขาสประเทศไทย ตลอดจนการเดนทางภายใน

ประเทศไทยใหเปนไปอยางสะดวกมากขน

“แตกอนกเคยเขามานะ อยางวา แตกอนมนไมเขมงวดอะไรมาก ตอนนนเขามาเมองไทย

ประมาณป 42 มนไมเขมงวด ไมถามอะไรมาก ถาเปนแตกอน พระ เณร เขาจะไมถามอะไรเราอยแลว

มดานๆ กจะไมเขมงวดขนาดนไง เขากจะถามพระ เณรจะไปไหน เรากบอกวาไปวดนๆ เขารจก กโอเค

เขาไมถามอะไร” (ปน, สมภาษณ 29 มกราคม 2560)

นอกจากนดวยสถานภาพของนกบวชยงทำาใหพวกเขาไมสามารถจะทำางานเพอหารายไดได เชน

ผยายถนทวไป ดงนน เหตผลการยายถนของผใหขอมลกลมนนอกเหนอจากมงหวงทจะหลกหนจากภย

การสรบ และความตองการเรยนรสภาพสงคมใหมๆ แลว การปฏบตตามความคาดหวงทสงคมไทใหญม

ตอพระและเณรทบวชกคอ การเปนผมการศกษาเพอเปนแกนหลกในการพฒนาสงคมหรอชมชนไทใหญ

ในดานตางๆ เมอผยายถนอยในสถานะของนกบวชเขาจงรบรไดถงความคาดหวงดงกลาวและนำาเอามา

เปนเปาหมายหรอแรงจงใจในการดำาเนนชวตขณะทยายถน

5. การมเขตแดนตดตอกน ชาวไทใหญเปนกลมชาตพนธหนงในประเทศเมยนมา อาศยอยใน

บรเวณรฐฉานหรอรฐชานทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ พนททางทศใตของรฐฉานมอาณาเขต

ตดตอกบจงหวดเชยงใหม จงหวดเชยงราย และจงหวดแมฮองสอนของไทย ซงการมเขตแดนตดตอกนน

เปนเงอนไขหนงททำาใหการยายถนของชาวไทใหญจากประเทศเมยนมามายงประเทศไทยมความเปนได

เนองจากคาใชจายในการเดนทางขามแดนจะไมสงมากเมอเทยบกบการเดนทางไปประเทศอน

ขณะเดยวกนการมเขตแดนตดตอกน ยงสงผลใหมการเดนทางของผคนระหวาง 2 พนทมาเปนเวลานาน

ดงกฎวามชาวไทใหญตงรกรากและอาศยอยใน 3 เขตจงหวดทกลาวถงขางตนเปนจำานวนมาก พนทดง

234


กลาวจงเออประโยชนในแงของการเปนชองทางในการเดนทางไปกลบระหวางประเทศบานเกดและ

ประเทศปลายทาง ตลอดจนเปนพนททชวยในการปรบตวกอนเดนทาง เขาสประเทศไทย ดงกรณการให

สมภาษณของกงทเลาถงการเดนทางเขาประเทศไทยทางชายแดนจงหวดแมฮองสอนวาเมอมาถงบรเวณ

จงหวดหวเมอง ชายแดนประเทศเมยนมาเขาไดแวะพก ณ หมบานแหงหนงของอดตทหารไทใหญ พนท

บรเวณนเปนเสมอนจดพกชวคราวของผทตองการเดนทางเขาสประเทศไทย โดยนอกจากจะเปนสถานท

ในการพกแรมชวคราวแลว ยงเปนจดเตรยมความพรอมสำาหรบการใชชวตในประเทศไทย เชน การมคน

ชวยดแลและแจงสถานการณบรเวณชายแดนในแตละวนวาเปนเชนไร ดานเปดหรอไม สะดวกหรอไมใน

การเดนทางขามชายแดนถาไมสะดวก เชน มการลาดตะเวนของทหารไทยตามชายแดน กจะแจงใหผยาย

ถนทราบเพอไมใหเดนทางขามเขตแดนไทยในชวงเวลานน ตลอดจนมบรการแลกเปลยนสกลเงนจากเงน

จาดเปนเงนบาทอกดวย นอกจากนเมอสามารถเดนทางเขาสประเทศไทยไดแลวผยายถนสวนหนงจะ

เลอกหางานทำาหรอใชชวตในพนทจงหวดทจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน กอนเดนทางไป

ยงพนทอนๆ ของประเทศไทยตอไป ซงหากพจารณาจากศกยภาพของพนทเราจะพบวา พนทดงกลาว

เปนพนททเหมาะแกการปรบตวเนองดวยมอาณาบรเวณตดตอกบรฐฉานของประเทศเมยนมา มผคนท

เปนชาวไทใหญทอพยพมาตงรกรากอยเปนจำานวนมาก ในชวงเวลาทยงไมสามารถสอสารภาษาไทยไดก

สามารถใชภาษาไทใหญในการสอสารไดไมยากนก

6. การมเครอขายทชวยในการยายถน การมเครอขายทางสงคมและการพจารณาถงศกยภาพ

ของเครอขายทจะชวยใหการยายถนประสบความสำาเรจถอเปนอกปจจยสำาคญทผยายถนจะตองพจารณา

เพอใชประกอบการตดสนใจวาจะเลอกยายถนไปทใด ทงนในงานศกษาพบวา ผยายถนทกคนลวนมเครอ

ขายในประเทศไทยโดยเปนญาต หรอคนรจก หรอเครอขายของคนรจกทจะเออใหการยายถนมา

ประเทศไทยประสบความสำาเรจ โดยเครอขายจะมบทบาททงการใหขอมลขาวสาร ทพกอาศย ตดตอ

ประสานงานการเดนทาง แนะนำา บอกตอ การหาแหลงงานรองรบใหแกผมาอยใหม การปรบตวดาน

ภาษา และการใหความชวยเหลอทางการเงน เปนตน ดงกรณของกง ทเธอมพสาวซงเปนผยายถนมา

ประเทศไทยอยกอนเปนผทจดเตรยมขอมลในการเดนทางและออกคาใชจายในการตดตอกบนายหนาให

เธอรวมถงเพอนทกคนทเดนทางมาพรอมกน เมอมาถงพสาวกไดหางานรองรบไวใหอยกอนแลว

ตลอดจนใหความชวยเหลอในเรองการแตงกาย การปรบตวดานภาษา การเปนทพงทางใจ ชวยใหคำา

แนะนำาในการแกไขปญหาทกงตองเผชญ อนเปนการลดความกดดนจากการใชชวตในสภาพสงคมทไมคน

เคยและชวยใหการปรบตวเปนไปไดงายขน

“ตอนนนเจานายบอกวา เรามาใหมจะจาย(เงนเดอน) 6,500 นะ เรากเลยบอกวา ตอนทพบอก

เขาบอกวาตรงนไดเยอะ..เรากเลยไมอยากอยแลว จะเอาอยางไงดวะกเลยโทรหาพ พกบอกวา ถาเขาถาม

วาทำาอะไรเปนบาง บอกเขาวาทำาเปนหมดแลวนะ เขาถามทำากบขาวเปนไหม บอกเปน หงขาวเปนไหม

บอกเปน ทำางานเปนหมด แลวเขาบอกวา ทำาอะไรพเศษทไมใชกบขาวเปนบาง เราเคยไดยนเวลาเรา

คยกนอะคะพเขาจะบอกวา ทำานำาเตาหอย เรากเลยบอกวา ทำานำาเตาหเปนคะ เจานายชอบใหญเลย


235

เขากคดวา เราทำานำาเตาหเปน เราคงทำาอาหารนาจะโอเค จรงๆ คอทำาไมเปนสกอยางเลย พอเขารวาทำา

เปนเขากเลยใหเงนทเดยว 9,000 … แลวเวลาเราจะทำากบขาว เรากเสยบหฟง พจะบอกตลอดอะ

หนอนนนะ ผดกระเพรากคอผดอนนกอนนะ ทำาออกมากนาจะใชได ดอยางนงคอเขากนจด เขาจะไมกน

จดเหมอนคนไทย ทำาอยไปสกเดอนกวากไดทำานำาเตาห พสอนเหมอนกน สอนผานทางโทรศพท”

(กง, สมภาษณ 24 ตลาคม 2559)

จากทกลาวมาจะเหนไดวาเงอนไขทมสวนในการตดสนใจยายถนไมไดเกดขนเพยงเพราะมงหวง

รายไดทางเศรษฐกจหรอมงหวงทจะกอบโกยรายไดจากประเทศปลายทางเพอนำากลบไปสรางตวตนใน

ประเทศบานเกดตามภาพเหมารวมทเราเคยมตอแรงงานตางดาวเทานน หากแตงานศกษาน พบวา

การจะพจารณาถงเงอนไขททำาใหชาวไทใหญจากประเทศเมยนมาตดสนใจยายถนมายงประเทศไทยยง

คงตองคำานงถงบรบทสภาพแวดลอม และสถานการณทเขาเผชญ ดงเชน เงอนไขสถานการณทางการ

เมองภายในประเทศเมยนมา ททำาใหชาวไทใหญกลมหนงถกกดข ถกขบไลออกจากพนทบานเกด ถกบบ

บงคบใหขายผลผลตทางการเกษตรในราคาทไมเปนธรรม ซงสถานการณเหลานไดบบบงคบใหพวกเขา

อยในสภาวะจำาเปนทตองเลอกยายถนเพอการมชวตอยรอด อกทงยงมเงอนไขในการยายถน จากความ

ตองการอยากรอยากเหนสภาพสงคมใหม อนเปนผลจากการรบรภาพของประเทศไทยผานสอตางๆ

และผานคำาบอกเลาของผคนทเคยเดนทางมา นอกเหนอจากมลเหตจงใจดงทกลาวถงแลวการตดสนใจ

ยายถนของชาวไทใหญสญชาตเมยนมาในงานศกษานยงตองพจารณาบนเงอนไขความเปนไปไดใน

การยายถน อนประกอบดวยเงอนไขของการมพรมแดนตดตอกน ซงเออตอการปรบตวของผยายถนและ

สงผลใหคาใชจายในการเดนทางยายถนขามแดนมตนทนทถกกวาเมอเทยบกบการยายถนไปประเทศอน

รวมตลอดถงเงอนไขจากการมเครอขายทางสงคมทงในประเทศตนทางและประเทศปลายทางทให

การชวยเหลอทงในแงขอมล ทนทรพย การหางาน และการปรบตวเพอการยายถน ทายทสดงานศกษา

นพบเพมเตมถงเงอนไขดานสถานภาพขณะยายถนวาสถานภาพของการเปนนกบวชในกรณของผยายถน

ผชาย ไดมสวนเอออยางสำาคญใหการยายถนจากประเทศเมยนมาของผยายถนชาวไทใหญมายง

ประเทศไทยมความสะดวก ลดความเสยงจากการถกตรวจตราในฐานะผหลบหนเขาเมองมากกวา

การหลบหนเขาเมองดวยสถานภาพปกตอกทงสถานภาพนกบวชยงสรางโอกาสทางการศกษาและการ

เดนทางในประเทศไทยใหเปนไปอยางสะดวกมากขน

เมอการยายถนเขาสประเทศไทยประสบความสำาเรจเราพบวาตวเลอกในการใชชวตใน

ประเทศไทยของผยายถนชาวไทยใหญจากประเทศเมยนมามไมมากนก นอกเหนอไปจากการบวชเรยน

กรณทยายถนดวยสถานภาพนกบวช ขณะทผทเปนฆราวาสกจะเขาสการเปนแรงงานตางดาวไรทกษะ

อยางไรกดกรณทผยายถนดวยสถานภาพนกบวชตดสนใจลาสขา อาชพหลงลาสขากหนไมพนการเปน

แรงงานตางดาวไรทกษะเชนกน โดยเหตผลหนงทไมอาจทำาใหผยายถนจากประเทศเพอนบานเปนได

มากกวาการเปนแรงงานตางดาวไรทกษะ กเปนผลอนเนองมาจากกรอบกฎหมายทรฐไทยพยายามกำากบ

236


ควบคมไวใหอยเฉพาะในสถานภาพดงกลาว จงเปนเรองทนาสนใจวาทามกลางแรงงานยายถนขามชาต

จากประเทศเมยนมา ไมนบรวมประเทศอนๆ ทเขามาทำางานในประเทศไทยซงมจำานวนกวา 1 ลานคน3

เงอนไขเชนใดททำาใหคนกลมหนงสามารถนำาพาตนเองไปสจดทมากกวาการยอมจำานนดวยสถานภาพดง

กลาว ซงงานศกษานไดใหความสำาคญกบเงอนไขทสงผลตอการเปนผประกอบการรายยอยในประเทศไทย

โดยสรปไดดงน

1. คณลกษณะของการเปนผประกอบการ ผศกษาเหนวาคำาอธบายหนงทสำาคญสำาหรบ

การอธบายปรากฏการณทแรงงานยายถนไดพฒนาตนเองจากการเปนแรงงานตางดาวไรทกษะสการเปน

ผวางแผน กำากบและมอำานาจตดสนใจเพอการดำาเนนชวตของตนอนหลดพนจากกรอบทกฎหมายไทย

พยายามตกรอบไวใหนน อาจจะตองอธบายดวยคณลกษณะบางประการทหลอหลอมและพฒนาตวตน

ของเขาขนมา นนคอ คณลกษณะของการเปนผประกอบการ อนหมายถงการทบคคลมองเหนโอกาสทาง

ธรกจและสามารถสรางสรรคธรกจใหมขนมาจากโอกาสดงกลาวได โดยยอมรบความเสยงทอาจจะเกด

ขนไดตลอดเวลาเพอมงหวงผลกำาไรทเกดมาจากการดำาเนนธรกจ

แมผใหขอมลจะใหเหตผลในการละทงอาชพลกจางขายแรงงานสการเปนผประกอบการทแตก

ตางกน เชน เบองานเดมททำามานาน อยากลองหางานอนทำาเพอรายไดทมากขน มคนมาชกชวนซงผยาย

ถนกคดทบทวนและเหนวาเปนโอกาสทด ตลอดจนตนมศกยภาพพอทจะทำาไดกเลยลองทำาด เปนตน

แตเหนอสงอนใดผศกษาคดวาสงทผใหขอมลทกคนมเหมอนๆ กน คอ การมองเหนโอกาสในการทำาราย

ไดจากการเรมตนทำาในธรกจทตนมทนและเชอวาตนจะพฒนาธรกจหรอการดำาเนนกจการนนใหอยรอด

ได โดยรายไดทไดจากงานนนๆ จะนำาไปสการมรายไดทมากขนและหลดพนจากสถานะของการเปน

ลกจางทมกถกมองวาขาดอสรภาพ ตวอยางทเหนไดชดเจนคอ ในกรณของอารมทเรมตนการรบเหมางาน

ทำาฝา จากการรบเหมาเฉพาะคาแรง เนองจากมองเหนลทางวาตนสามารถทำาได และการรบเหมาเองไม

จำาเปนตองมทนทรพยในการเรมตนมากนก เขาเรมตนการทำางานโดยอาศยแรงงานและความรทสะสม

อยในตวเองเปนตนทน พรอมดวยอปกรณเพยงเลกนอยและรถจกรยานยนต 1 คน โดยทนคาวสดตางๆ

สามารถเรยกเกบหรอตอรองเอาบางสวนจากผวาจางเพอนำามาเปนคาใชจายหมนเวยน ในการทำางานได

หลงจากนนกคอยๆ พฒนาเปนผรบเหมาทงคาของและคาแรง เนองจากเรมมองเหนโอกาสในการไดกำาไร

เพมขนหากตนรบเหมาในลกษณะดงกลาว

“จรงๆ งานพวกนแทบไมไดลงทน สมมตวาเรารบคาแรง เราไมตองลงทนเราแคซอเครองไม

เครองมอ”(อารม, สมภาษณ 6 พฤศจกายน 2559)

2. การมทกษะในการบรหารจดการ นอกจากการมองเหนโอกาสในการดำาเนนธรกจและ

สามารถสรางธรกจขนมาไดจากโอกาสแลว ผศกษายงพบวาในชวงเรมแรกของการทำาธรกจ ผยายถนจะ

ตองเผชญกบความไมแนนอนและความเสยงในเรองตางๆ เชน ปญหาเรองความนาเชอถอ การคำานวณ

ตนทน หรอเมอดำาเนนธรกจตอไปสกระยะหนงกยงคงตองเผชญกบปญหาในสถานะของการเปน


237

ผประกอบการ เชน ความเสยงอนเนองจากรายไดทไมแนนอนเชนในอดต สภาพเศรษฐกจทซบเซา

การมคแขงทเพมขน การมความเหนทไมลงรอยกบหนสวน หรอแมแตปญหาจากสถานภาพทางกฎหมาย

ทไมเปนไปตามทรฐไทยกำาหนด เปนตน ดงนนการจะรกษาธรกจใหอยรอดไดผยายถนจำาเปนทจะตอง

อาศยทกษะดานการบรหารจดการ โดยจากการเกบขอมลพบวา ผยายถนทพฒนาตนเองสการเปนผ

ประกอบการจำาเปนทจะมทกษะในการบรหารจดการในหลายดาน อาท การบรหารจดการตนเอง เพอให

เปนผทมความเชอถอ เปนทไววางใจของเครอขายในการชวยหางาน เปนผทมความนาเชอถอตอผวาจาง

ผานการแสดงออกซงความรบผดชอบตองาน การรกษาคำาพด และใสใจในงานทไดรบมอบหมายและเมอ

มปรมาณงานเพมมากขนกจำาเปนทจะตองบรหารจดการเวลางานลกนองและคาใชจายไปพรอมๆกนได

นอกจากน ผประกอบการยายถนยงตองเปนผทมทกษะในการบรหารความเสยงและการแกไขปญหา

เฉพาะหนา ซงในทนจะขอกลาวถงทกษะการบรหารความเสยงใน 2 ประเภท คอ การบรหารความเสยง

ตอความกดดนในเรองรายไดทไมแนนอน และการบรหารจดการในการแกไขปญหาเฉพาะหนา

- การบรหารความเสยงตอความกดดนในเรองของรายได ความเสยงของการเปนผประกอบการ

ประการหนง นอกเหนอจากการแบกรบตนทนและความไมเชยวชาญในชวงเรมแรกของการทำาธรกจแลว

ความไมแนนอนของงานและรายได กถอเปนอกปจจยเสยงทผเปลยนผานจากแรงงานตางดาวสการเปน

เจาของกจการตองเผชญและหาวธการในการบรหารจดการใหได ซงผใหขอมลในงานศกษานทกคนตาง

มวธการในการบรหารจดการความเสยงเหลานแตกตางกนไป โดยเฉพาะอยางยงการหาแหลงอาชพสำารอง

เชน กรณของปน ปนประกอบอาชพหลกดวยการเปดรานอาหาร ปงยาง ซงปจจบนอาจจะถอวาเปนชวง

ของการเรมตนกจการ อยางไรกดในอกดานหนงปนยงคงใชเวลาวางในการรบจางประสานงานเรอง

การตอวซาและการขอใบอนญาตทำางานของแรงงานตางดาวชาวเมยนมา ตลอดจนยงรบเขยนโปรแกรม

เพลงคาราโอเกะภาษาไทใหญใหกบรานคาราโอเกะ และการเปนทปรกษาในการเรมตนธรกจใหกบผ

ประกอบการชาวไทใหญทตองการเรมตนเปดธรกจประเภทรานอาหาร แมในชวงของการเรมกจการราน

ปงยางปนจะตองใชเวลาสวนใหญไปกบการบรหารกจการแตเขากยงเลอกทจะไมทงอาชพเสรมเนองดวย

มองวาเปนแหลงรายไดทชวยเสรมกบกจการหลก ตลอดจนหากธรกจดงกลาวไปไมรอดเขากยงมแหลง

อาชพและแหลงรายไดเพอการดำารงชวตไปได ขณะทกรณของวนทมอาชพหลกดวยการรบจางสกรนเสอ

ยด แตเวลาวางเขากยงมอาชพเสรมดวยการรบสอนภาษาไทย สอนคอมพวเตอร ตดตอมวสควดโอเพลง

ไทใหญ และงานอนๆ ทใชทกษะทางคอมพวเตอรทตนเองมความถนด หรอแมแตการไปรบจางทำางานท

ตนอาจไมไดถนด เชน กรณของอารมทแมวาปกตเขาจะรบจางทำาฝาเปนหลก แตชวงทไมมผวาจางเขาก

จำาเปนตองไปรบจางปกระเบอง ซงเปนงานทไมเคยทำามากอน อกทงเมอถงภาวะคบขน และไมสามารถ

หางานอนๆ เพอใหมรายไดในชวงนน ผใหขอมลกอาจจะตองตดสนใจไปหยบยมเงนจากญาตพนอง

เมอมงานและมรายไดกนำาเงนไปคนตามทไดหยบยมมา

“ชวงงานไมเขากแยนะ ตองไปหายมญาตพนอง ยมกนไดครบ ยมญาตฝายเมยบางงานแบบน

ถาเกดมนได มนกไดดอย ถาเกดเราไปเจอจงหวะของเรา ดวงของเราด มนกได”(อารม, สมภาษณ

6 พฤศจกายน 2559)

238


- การบรหารจดการในการแกไขปญหาเฉพาะหนา การบรหารจดการในการแกไขปญหา

เฉพาะหนา มทงการแกไขปญหาอยางเรงดวนในหนางานทเผชญ เชน การทลกนองไมมาทำางานการม

ลกคาทเมาและทะเลาะววาทกน หรอแมแตการขาดทกษะหรอความรความชำานาญในชวงเรมแรกของ

ธรกจ เปนตน โดยชวงเรมแรกของการดำาเนนธรกจ ถอเปนชวงเวลาสำาคญอยางยงตอการตดสนใจถง

ความอยรอดของกจการ กลาวคอ หากผประกอบการยายถนสามารถตดสนใจแกไขปญหานนๆ ไดดวย

ดกจะทำาใหมกำาลงใจและตดสนใจดำาเนนกจการนนตอไป แตหากผลลพธเปนในทางตรงกนขามกอาจสง

ผลใหตดสนใจเลกความคดในการทำาธรกจและกลบไปเปนแรงงานไรทกษะในทสด ตวอยางกรณของปน

ปนเปดรานขายอาหารประเภทปงยาง และเหลา เบยร ซงเปนเครองดมทมแอลกอฮอลล ทำาใหรานของ

ปนหนไมพนกบปญหาการทะเลาะเบาะแวงของลกคาเมอมอาการเมา ซงปนในฐานะเจาของรานจำาเปน

ทจะตองหาวธการในการรบมอกบปญหาดงกลาว เพอใหกจการของตนดำาเนนตอไปไดและไมกระทบกบ

ลกคารายอนๆ

“กอยางวา เรองเหลา เรองเบยรมนหลกเลยงไมไดกบเรองทะเลาะเบาะแวง กเลยเบอ อยางเมอ

วานมากนดวยกน พอเมาจะทะเลาะกน กเลยวาไป ตอนมากมาดวยกน นจะมาทะเลาะกน ... กเลยเงยบ

ไป สกพกกจะทะเลาะกนอกแลว กเลยไลออกจากรานไป” (ปน, สมภาษณ 29 มกราคม 2560)

3. การมองคความรในเรองททำา องคความรถอเปนทนอกอยางหนงทสำาคญอยางยง

ในการเรมตนธรกจ เนองจากในการเรมตนธรกจของผประกอบการยายถนขามชาตมกเรมจากองคความ

รทตนมมาแตเดม โดยเฉพาะอยางยงความรทไดสงสมจากงานทเคยทำาในประเทศไทย เชน การเปนชาง

ทาส ทำาฝา และเมอทำางานดงกลาวนานๆ เขา กอาศยการสงเกต จดจำา และการเรยนรจากหวหนางาน

หรอเจานายในดานตางๆ เพอเกบเกยวความรดานอนๆ เชน การคำานวนราคา การควบคมงาน เปนตน

จงอาจกลาวไดวาคณสมบตของการสนใจใฝรและแสวงหาองคความรดานตางๆ เพมเตมนอกเหนอจาก

การเกบเกยวความชำานาญในอาชพ ถอเปนปจจยสำาคญสำาหรบการมองคความรทเพยงพอในการเรมตน

กจการ อยางไรกด ผศกษาพบเชนกนวา มผประกอบการยายถนขามชาตทเรมตนธรกจโดยไมไดอาศย

องคความรทมมาแตเดม แตเปนการแสวงหาเพมเตม และลองผดลองถกในชวงแรก เชน ธรกจรานเครอง

ดมและกาแฟสดของกง และธรกจสกรนเสอยดของวน เปนตน

นอกจากนตลอดชวงระยะเวลาของการประกอบกจการ ผประกอบการกยงคงตองแสวงหา

ความรและเทคนคเพมเตมจากการทำางานตลอดเวลา ทงเปนไปเพอการแกไขปญหา เพอตอบสนอง

ความตองการของลกคา และเพอพฒนางานใหสามารถแขงขนกบผประกอบการรายอนๆ ได ดงเหนได

ชดเจนในกรณของอารม ทเดมรบเหมาตอเตมฝาและผนงเบา แตเมอเหนโอกาสในการมรายไดเพมเตม

หากมทกษะดานงานอะลมเนยม จงตดสนใจหาแหลงทเปดสอนงานดานอะลมเนยมจากอนเตอรเนตและ

ไปสมครเรยนในลกษณะหลกสตรเฉพาะทางระยะสนเพอหาความรเพมเตม หลงจากเรยนจบหลกสตร

อารมยงคงเรยนรเทคนคตางๆ ผานการเปนสมาชกกลมผประกอบอาชพงานดานอะลมเนยมในสงคมออน


239

ไลน (Facebook) ตลอดจนถายภาพตวอยางงาน อะลมเนยมทไปพบเจอในสถานทตางๆ เกบไวสำาหรบ

เปนตนแบบแนวคดใหแกลกคาและเพอใชฝกลองฝมอใหมความชำานาญ

“...ไปเรยนเพมใหมนเพมเตมงานของเราใหครบวงจรขน บางทเราไปทำาฝาไปกนหองทำาผนงเบา

เปนยบซมใชไหม บางทมนตองมชองกระจก อาจไปเจองานหนาตาง เผอเจาของบานอยากเปลยนหนาตาง

หาชาง เรากทำาไปดวย จะไดทำาทเดยวไง ” (อารม, สมภาษณ 6 พฤศจกายน 2559)

4. ทนทรพยหรอเงนทน ดวยเงอนไขการเขาเมองผดกฎหมายและสถานการณเปนแรงงาน

ตางดาวทตองทำางานไรทกษะเพอแลกกบรายได ซงงานเหลานนมกหนไมพนจากการเปนกรรมการหรอ

งานรบใชในบาน อนสงผลใหตองใชเวลาและแรงกายไปกบงานทไดรบผดชอบเกอบตลอดเวลา อกทง

การจะออกไปทองเทยวหรอพกผอนหยอนใจตามสถานทตางๆ กมกจะสงผลใหถกจบตามองจากเจา

หนาทรฐ หรอแมแตสรางความไมพอใจใหกบนายจางได ดงนน ในชวงระยะเวลาททางการไทยยงไมม

นโยบายผอนผนหรอขนทะเบยนแรงงานตางดาวจงถอเปนโอกาสทองททำาใหแรงงานสามารถเกบออม

รายไดไดเปนจำานวนมาก สงผลใหแรงงานขามชาตทประสงคจะเรมตนประกอบธรกจพอจะมเงนทน

สำาหรบการเรมตนประกอบกจการอยบาง อยางไรกดเปนทนาสงเกตวา กจการทพวกเขาเลอกทจะเรม

ตนลงทนจะเปนกจการทตองอาศยเงนลงทนไมสงนก โดยในงานศกษานพบวา วงเงนสงสดในการเรม

กจการ คอ 60,000 บาท ตอคนตอหนงประเภทกจการ ทงน กรณทเปนกจการทอาจใชเงนลงทนสง

เขาจะเลอกใชวธการหาเพอน ญาต หรอคนรจกมาเปนหนสวนเพอระดมทนสำาหรบการเรมตนและกระจาย

ความเสยงทอาจจะเกดขนจากจำานวนเงนลงทน ในงานศกษายงพบเพมเตมอกวาแหลงรายไดทนำาเงนมา

ลงทนนอกเหนอจากเงนเกบสะสมแลว ในรายของผใหขอมลทเปนนกบวชมากอน เขานำาเงนทไดรบ

จากการถวายปจจย (เงนทมอบใหพระตามจตศรทธา) ซงถอเปนรายไดสวนตวสำาหรบนำามาลงทนใน

การเรมกจการอกดวย

5. เครอขายกบการประกอบธรกจ จากงานศกษาพบวา เครอขายทางสงคมไมวาจะเปนเครอ

ขายเครอญาต เครอขายเพอน เครอขายธรกจ เครอขายในเชงวฒนธรรม ลวนมสวนสำาคญอยางยงตอ

การเรมตน และความอยรอดในการประกอบธรกจ กลาวคอ ผศกษามองวาการสรางและพฒนาเครอขาย

ของผยายถนมลกษณะเปนทนอยางหนงทผยายถนจำาเปนทจะตองสรางและธำารงรกษาไว โดยเครอขาย

ตางๆ อาจมลกษณะทบซอนกนได เชน การสรางเครอขายในเชงวฒนธรรม ดวยการไปรวมกจกรรมทาง

วฒนธรรมหรอไปเรยนภาษาหรอเปนผสอนภาษา ซงความทบซอนกนของเครอขายนไดเออตอการพฒนา

เครอขายในเชงธรกจ ดงจะเหนไดชดเจนในธรกจสกรนเสอยดของวนทไดฐานลกคาเพมขนจากการเปน

ครสอนภาษาไทย หรอกรณของซนผมอาชพรบเหมาทาสทมกมาชวยเหลองานบญงานประเพณตางๆ

ทวดใหมซงเปนแหลงชมนมของชาวไทใหญอยเปนประจำา โดยการมารวมงานบญอยางสมำาเสมอถอเปน

อกชองทางหนงในการแสดงออกซงฝมอของการเปนชาง ขยายกลมคนใหรจกมากขน อนสงผลตอ

การแนะนำา บอกตอ เพอใหไดงานทเพมขน อกทงพนทนยงเออตอการรบสมครแรงงานกรณทมปรมาณ

240


งานมากและตองการระดมแรงงานเพอใหงานทไดรบจางมาเสรจทนตามกำาหนด

“ชวงนนงานเยอะ ผมกไปหางานให เพราะผมกมคนรจกเยอะ ชวงไปสอนทวด กไปบอกเขา

ลกคาประจำาทเขาขายอยหนาวดอะนะ เขาปนลกคาประจำา เขาเปนเจาแรกทสงมา พอทนเขาสง กมลก

ศษยกมาสง” (วน, สมภาษณ 7 สงหาคม 2559)

ทงน เครอขายทางสงคมทผยายถนสรางขนสำาหรบการเปนผประกอบการรายยอยในประเทศไทย

ในการศกษาน ไมไดจำากดเฉพาะเพยงแตเครอขายในกลมชาตพนธเทานน เนองจากมผใหขอมลบางราย

(อารมและกง) เชนกนทไมไดเขารวมในกจกรรมของเครอขายทางวฒนธรรม แตเนองจากกลมฐานลกคา

และผรวมงานมกเปนคนไทย ดงนน การพฒนาเครอขายของผประกอบการกลมนจงมงเนนไปทการสราง

เครอขายกบกลมเครอขายทเปนคนไทยมากกวากลมเครอขายทเปนกลมชาตพนธ เชน ธรกจรานเครอง

ดมและกาแฟสดของกงทมกอาศยการสรางมนษยสมพนธกบคนไทยในละแวกชมชน ดวยการทกทาย

การพดคย และการทำากจกรรมรวมกน เชน การชกชวนกนมาถวายสกการะพระบรมศพของพระบาท

สมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ รวมกน เปนตน

นอกจากนผศกษายงพบวาในชวงเรมธรกจ เครอขายจะมสวนสำาคญในการชกชวนใหผยายถน

เหนถงชองทางในการเรมธรกจ ตลอดจนการใหความร และสนบสนนทนทรพยบางสวน ขณะทในชวง

ของการดำาเนนธรกจ เครอขายจะมสวนสำาคญในเรองของการสรางฐานลกคาหรอการแนะนำาบอกตอเพอ

ใหไดงานอยางตอเนอง ซงการสรางเครอขายของผประกอบการจะดำาเนนไปทงผานการพยายามรกษา

ฐานเครอขายเดม และการสรางเครอขายใหมๆ ดวยการแจกนามบตรทกครงทมโอกาส การประชาสมพนธ

ผานสอสงคมออนไลน เชน แอพพเคชนไลนและเฟสบค การไปรวมกจกรรมตามงานเทศกาลตางๆ

อยางไรกด ในการดำาเนนชวตของผประกอบการยายถนกหาใชจะดำาเนนไปโดยการคดอยางเปน

เหตเปนผลเพอมงสรางและธำารงรกษาความสมพนธกบเครอขายทมผลประโยชนตอการประกอบกจการ

เทานน หากแตมเครอขายหลากหลายรปแบบทเขาเลอกทจะสรางขนและธำารงความสมพนธดวย ซงเครอ

ขายในแตละรปแบบกลวนมจดทใชสำาหรบการเกาะเกยวผยายถนกบเครอขายเหลานนไวในรปแบบทแตก

ตางกน ดงสะทอนผานการใหสมภาษณของกงทวา ถงแมในชวตประจำาวนเธอจะมโอกาสพบปะเพอนคน

ไทยแบบเหนหนาไดมากกวา แตเธอกยงไววางใจ และสนทใจในการปรกษาปญหาตางๆ กบเพอนชาวไท

ใหญมากกวา หรอการรกษาความสมพนธกบเครอญาตของตนหรอเครอญาตของแฟนในกรณของอารม

และวน เนองจากเครอขายเครอญาตจะทำาหนาทสนบสนนในเรองการเงนใหแกตนไดในยามทการดำาเนน

ธรกจอยในภาวะวกฤต เปนตน นอกจากนแมงานศกษาเรองเครอขายมกใหภาพของการชวยเหลอเกอกล

กน แตการชวยเหลอเกอกลนนกหาใชเกดขนตลอดเวลา ดงพบในงานศกษาเชนกนวา มการหกหลงกน

ระหวางเพอนทชวนรวมหนธรกจ การทมทศนคตในการประกอบธรกจทไมตรงกนนำามาซงความขดแยง

ระหวางสมาชก การรสกวาตนเปนฝายถกพงมากจนเกนไป ซงรปแบบในการรบมอกบความขดแยงใน

เครอขายเหลานมทงการพยายามประสานรอยราว หรอจำาใจทตองทนรกษาความสมพนธเนองจากยงคง


241

ตองพงพาอาศยกน รวมตลอดถงการยตความสมพนธกบเครอขายในทสด

6. ความพราเลอนของสถานะทางชาตพนธ ความพราเลอนของสถานะทางชาตพนธของ

ชาวไทใหญสญชาตเมยนมา4และการมลกษณะทางชาตพนธทใกลเคยงกบคนไทยทงทางภาษาและ

วฒนธรรม สงผลใหชาวไทใหญสญชาตเมยนมาทเขามาประเทศไทยและเรมตนใชชวตในฐานะแรงงาน

ขามชาตสามารถปรบตวเขากบสงคมไทยไดงายขนโดยเฉพาะอยางยงพฒนาการทางภาษาซงมความใกล

เคยงกบภาษาคำาเมองในภาคเหนอ บางกกลาววาแมจะพดไทยไมชดและยงคงมลกษณะคำาพดท

เหนอบาง แตกมความใกลเคยงกบคนอสานในไทย ซงดวยคณลกษณะตางๆ เหลานไดสงผลในเชงบวก

ตอการเปนผประกอบการรายยอยในประเทศไทย และลดภาวะเสยงอนเกดจากการจบจองของ

เจาหนาทรฐไทย

“คนทเพชรบรเขาไมรจกคำาวา ไทใหญ เขารแตวาเปนคนเหนอ บอกเขาอยวาเปนไทใหญครบ

ยงคนใตเขาไมรจกเลยไทใหญ เขาจะเรยกคนเหนอ ๆ ภาษาไทใหญเขากวาเปนภาษาเหนอ เพราะวาเขา

ไมรจก” (วน, สมภาษณ 7 สงหาคม 2559)

“ไมมใครรเลย จนกระทงแฟนมาอยดวย แฟนปากเสย เขาชอบพดกบเราวาเปนคนพมา

เวลาคนพมาเดนผาน เขาจะพดวา เนยเพอนเธอมาแลว ทำาไมทก ทำาไมไมชวน ทำาไมไมพดกบเขาภาษา

พมา ถาเราพดภาษาพมานะ เขาจะไดมาซอ เขาจะตดใจ แบบเนย” (กง, สมภาษณ 24 ตลาคม 2559)

บทสรป กาวไปใหพนมากกวาการเปนแรงงานตางดาว ไดแสดงใหเหนวาแรงงานตางดาวไมใชผทยอม

จำานน (passive) ตอสภาพสงคม เศรษฐกจ กฎเกณฑ หรอโชคชะตา ทงในประเทศบานเกดและประเทศ

ปลายทาง หากแตเขาคอมนษยคนหนงทมแรงปรารถนา มความคด และมศกยภาพในฐานะผกระทำาการ

เพอตอส ตอรองกบกฎเกณฑตางๆ อนจะนำาไปสการมคณภาพชวตทดในประเทศปลายทาง โดยงาน

ศกษาไดสะทอนวาหากเราจะพจารณาถงเงอนไขททำาใหชาวไทใหญจากประเทศเมยนมาตดสนใจเดนทาง

ยายถนมายงประเทศไทย นอกเหนอจากเงอนไขทางเศรษฐกจดงเชนทเรามกมภาพเหมารวมแลว เรายง

ตองพจารณาโดยใหความสำาคญกบความแตกตางหลากหลายของกลมชาตพนธ ในกรณของกลมชาตพนธ

ไทใหญจากประเทศเมยนมานน เราควรทำาความเขาใจเงอนไขในการยายถนของพวกเขาในมตอนๆ

รวมดวย อาท สถานการณทางการเมองภายในประเทศ ความอยากรอยากเหนสภาพสงคมใหมๆ

อนเปนผลจากการรบรภาพประเทศไทยผานสอและคำาบอกเลาของผคนทเดนทางมา การมพรมแดนตดตอ

กน อนเปนเงอนไขทสงผลใหคาใชจายในการเดนทางขามพรมแดนไมสงนกเมอเทยบกบประเทศอน

ตลอดจนสภาพพนททเออตอการปรบตว การมเครอขายทงในประเทศบานเกดและประเทศปลายทาง

โดยเฉพาะอยางยงการมผยายถนมาอยกอนทคอยใหการชวยเหลอในดานตางๆ เชน การชวยเหลอเงน

เพอการยายถน เทคนคและการใชชวตในประเทศปลายทาง ตลอดจนชวยสรางความมนใจถงโอกาสใน

การยายถนใหแกตวผยายถนและครอบครวของผยายถนในประเทศบานเกด

242


ขณะทการเปนผประกอบการรายยอยของผใหขอมล ไดตอบโตตอภาพเหมารวมเกยวกบแรงงาน

ตางดาวทวา ยากจน ไรการศกษา และไมสามารถมชวตทดกวาการเปนกรรมกรและผรบใชในบานตามท

กฎหมายไทยไดกำาหนดไว โดยเงอนไขททำาใหอดตแรงงานตางดาวเปลยนผานสการเปนผประกอบการ

รายยอยไดนน ประกอบดวย เงอนไขคณลกษณะของการเปนผประกอบการ อนหมายถง การมองเหน

โอกาสในการทำารายไดจากการเรมตนทำาในธรกจทตนมทนและมความเชอวาตนจะพฒนาธรกจนนใหอย

รอดได เงอนไขดานทนทรพย โดยธรกจทอดตแรงงานตางดาวเลอกทำามกจะเปนกจการทใชทนทรพย

ในการเรมตนกจการไมสงนก แหลงทนทใชเพอการเรมตนกจการมทงจากเงนสะสมเมอครงเปนแรงงาน

ตางดาว เงนจากการทำาบญทมผถวายแก พระ เณร(ในกรณทเคยบวช) และเงนจากการระดมทนในลกษณะ

ของการรวมหนกบเพอนทไววางใจ เงอนไขทนความร ผยายถนซงเปนอดตแรงงานตางดาว ในงาน

ศกษาสวนใหญจะเลอกเรมตนธรกจจากกจการทตนมทนความร ซงโดยมากจะเปนความรจากอาชพเดม

ทเคยทำาและสะสมความรจนมความชำานาญในประเทศไทย ดงกรณของงานเกยวกบรบเหมากอสราง

อยางไรกดกรณทเปนอาชพใหมซงเรมตนทำาเปนครงแรก กมกจะตองเปนอาชพ ทผยายถนมทกษะเกยว

เนองและเออตอการประกอบธรกจนน เชน ธรกจรานคาราโอเกะและสกรนเสอทอาศยการมเครอขายท

แนะนำาและพนฐานทกษะความสนใจดานงานคอมพวเตอรทตดตวมา เงอนไขของการบรหารความ

เสยงทง จากความไมแนนอนในเรองของรายได และความเสยงจากปญหาเฉพาะหนา เชน การไม

ไดรบเงนคาวาจาง การทลกนองปวย ลาออก การมลกคาเมาทะเลาะววาท หรอการขาดความชำานาญ

ในชวงแรกของการเรมธรกจ ซงทงหมดเปนเงอนไขทผประกอบการจะตองเผชญและเรยนรทจะหาวธ

การในการบรหารความเสยง โดยวธทผใหขอมลสวนใหญเลอกใช คอ การหาอาชพสำารอง แตหากอยใน

ภาวะคบขนไมสามารถหางานสำารองหรอทำาอาชพเสรมไดกจำาเปนทจะตองหยบยมจากเครอขายเครอ

ญาต ซงการบรหารจดการกบความเสยงและการรบมอกบปญหาเฉพาะหนาถอเปนบททดสอบถงความ

อยรอดของธรกจและการตดสนใจวาจะดำาเนนธรกจนนๆ ตอไปหรอไม เงอนไขเครอขายทางสงคม

ผศกษาพบวาการอธบายการเปนผประกอบการของอดตแรงงานตางดาวดวยแนวคดหรอเงอนไขของ

การเปนผประกอบการอนเปนทกษะและการรเรมทเกดจากตวผยายถนเปนสำาคญนน แมมนจะเปนเงอนไข

ทจำาเปนแตมนไมเพยงพอทจะทำาความเขาใจปรากฏการณในงานศกษานได เนองจากการเปนผยายถน

แรงงานตางดาวและการดำาเนนธรกจใหอยรอดวางอยบนเงอนไขของการมเครอขายทางสงคม ซงเครอ

ขายทางสงคมถอเปนทนอยางหนงทผประกอบการจำาเปนตองสรางและธำารงรกษาไว โดยงานศกษาพบ

วาเครอขายทางสงคมมบทบาททงในการชกชวนใหเหนถงชองทางการเรมธรกจ การใหความร

การสนบสนนทนทรพย การสรางฐานลกคาและการไดงานเพมขนอยางตอเนอง อยางไรกดงานศกษาพบ

วาการธำารงความสมพนธทามกลางเครอขายไมไดเปนไปอยางสมานฉนทเสมอไป แตเมอเกดความขด

แยงขนผใหขอมลจะพยายามประสานความขดแยงนนอกครง หรออดทนเพอรกษาความสมพนธใหดำาเนน

ไปได โดยเฉพาะในกรณทยงคงตองพงพาอาศยกน แตถงทสดแลวหากไมสามารถประสานความสมพนธ

ไดพวกเขากจะเลอกยตความสมพนธในทสด เงอนไขความพราเลอนของสถานะทางชาตพนธ


243

เนองดวยภาพลกษณทางกายภาพ สำาเนยงในการออกเสยงภาษาไทย ซงมความใกลเคยงกบความเปน

คนไทย และสงคมไทย สงผลใหการเปนผประกอบการรายยอยในประเทศไทยมความเปนไปได ลดความ

เสยงจากการจบจองของเจาหนาทรฐไทย

ทงนผศกษามขอสงเกตเพมเตมวาแมในงานศกษานจะใชคำาวาการเปลยนผานจากแรงงาน

ตางดาวสการเปนผประกอบรายยอยเพอใหภาพถงการเปนไดมากกวาแรงงานตางดาว แตผศกษาตระหนก

ดวาชวตและประสบการณของผใหขอมลไมไดดำาเนนไปแบบเปนขนเปนตอน หากแตสามารถมการเปลยน

กลบไปกลบมาระหวางการเปนแรงงานและการเปนผประกอบการ โดยเฉพาะเวลาทไมมการจางงาน

รายไดไมเพยงพอ หรอธรกจนนไมสามารถดำาเนนไปไดตลอดรอดฝง

244


เชงอรรถ

1 จากขอมลการรบจดทะเบยนแรงงานตางดาวของศนยบรการการจดทะเบยนแรงงานตางดาวแบบเบดเสรจ

ตามคำาสงของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ในเขตกรงเทพมหานคร ชวงระหวางวนท 15 กรกฎาคม – 31 ตลาคม

2557 พบวา เขตทมแรงงานตางดาวมาลงทะเบยนสงสดไดแก เขตบางขนเทยน จำานวน 17,949 คน รองลงมาไดแก

เขตบางกะป จำานวน 14,414 คน เขตคลองสามวา จำานวน 14,128 เขตประเวศ จำานวน 13,769 คน และเขตบางบอน

จำานวน 12,630 คน

2 เนองจากเนอหาในงานศกษานเปนเรองราวทเกยวของกบแรงงานตางดาวซงประกอบอาชพอสระหรอธรกจ

สวนตวอนเปนอาชพทกฎหมายไทยไมอนญาตใหแรงงานตางดาวกระทำาได ดงนนเพอเปนการรกษาความเปนสวนตว และ

ผลกระทบเชงลบทอาจเกดขนกบผใหขอมล ตลอดจนคำานงถงจรยธรรมการวจย ชอผใหขอมลและบคคลทเกยวของซงปราก

ฎในงานศกษานจงเปนนามสมมต

3 ขอมลสถตแรงงานตางดาวกลมประเทศอาเซยน ประจำาเดอน กมภาพนธ 2560 จากสำานกบรหารแรงงาน

ตางดาว กระทรวงแรงงาน พบวา มแรงงานตางดาวสญชาตเมยนมาททำางานประเภทไรทกษะในประเทศไทย

จำานวน 962,012 คน

4 ดคำาอธบายเพมเตม ในหวขอ 3.1 การตอรองกบสถานภาพ “การเปนคนตางดาว”

บรรณานกรมกฤตยา อาชวนจกล. (2551). รายงานการวจย การจางแรงงานขามชาตตามพระราชบญญตกาทำางาน

ของคนตางดาว พ.ศ. 2551 กบการจดทำาบญชรายชออาชพสำาหรบคนตางดาว. นครปฐม:

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ฐรวฒ เสนาคำา. (2546). มโนทศนสนามสงคมขามพรมแดน. รฐศาสตรสาร, 24(3), 226-279.

ไทยรฐ. (2558, 13 กมภาพนธ). แรงงานตางดาว กทม. 3 แสน. สบคนเมอวนท 6 กนยายน 2559,

จาก www.thairath. co.th /content /480912

ธนพฤกษ ชามะรตน. (2555, 26 กรกฎาคม). สถานภาพองคความรของแนวคดเครอขายทางสงคม

(State of Knowledge of Social Network Concept). สบคนเมอวนท 10 เมษายน 2558,

จากโครงการเครอขายวชาการเพอการปฏรป มลนธสาธารณสขแหงชาต : http://v-reform.

org/u-knowledges /สถานภาพองคความรของแ/

นฤมล กลาทกวน. (2556). ชวตการทำางานของแรงงานหญงนวนคร : ชวตและการทำางานของแรงงาน

หญงนวนคร : การจดการเวลาและการสรางตวตนผานการใหความหมายกบเวลา. (วทยานพนธ

มหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร).

พวงทอง ภวครพนธ และ สรตน โหราชยกล. (2548). ทศนคตของคนไทยทมตอการแกไขปญหา

ความขดแยงในสงคม. สบคนเมอวนท 5 พฤศจกายน 2556, จาก http://tdri.or.th/wp-content/

uploads/2013/ 07/ YE2005_5_02.pdf


245

วนด สนตวฒเมธ. (2545). กระบวนการสรางอตลกษณทางชาตพนธของชาวไทยพมา กรณศกษาหม

บานเปยงหลวง อำาเภอเวยงแหง จงหวดเชยงใหม. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร).

วรรณพร ปณทะเลศ. (2556). ผหญงลาวททำางานรานคาราโอเกะในประเทศไทย : การยายถนและ

การใชชวตขามพรมแดน. (วทยานพนธมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร).

ศภวด มนตเนรมต. (2552). ชวตและการตอสของเขมรพลดถน. (วทยานพนธมหาบณฑต,

มหาวทยาลย ธรรมศาสตร).

ศนยวจยกรงเทพโพลล. (2546). ความคดเหนคนกรงตอปญหาแรงงานตางดาว. สบคนเมอวนท 2

พฤษภาคม 2556, จาก http://research.bu.ac.th/poll/result/poll221.php? pollID=25&

Topic=

สำานกบรหารแรงงานตางดาว. (2560). วารสารสถตจำานวนคนตางดาวกลมประเทศอาเซยนไดรบ

อนญาตทำางาน ประจำาเดอนกมภาพนธ 2560. สบคนจาก http://info.doe.go.th/pagedata/

frmDocDetail2.aspx? docno=16763

เอแบคโพล. (2549, 18 ธนวาคม). ทศนคตของคนไทยทมตอแรงงานขามชาต. สบคนเมอวนท 5

พฤศจกายน 2556, จาก http://www.ryt9.com/s/prg/65261

Anjos, Carla. (2010). The role of social networks in the projection of international migration

flow: an agent – base approach. Conference of European satisticians, UNECE Work

Session on Demographic Projection, Lisbon, Portugal.

Bagwell, Susan. (2007). Transnational family networks and ethnic minority business

development: The case of Vietnamese nail-shops in the UK. International Journal of

Entrepreneurial Behaviour & Research, 17(6), 377-3940. Doi:

10.1108/13552550810910960

Barringer, B. R., & Ireland, R. D. (2006). Entrepreneurship: Successfully launching new

ventures. New Jersey: Upper Saddle River.

Choldin, Harvey M. (1973). Kinship Networks in the Migration Process. International

Migration Review, 7(2), 163-175. Retrieved from JSTOR database.

Constable, Nicole. (2002). Filipina Workers in Hong Kong Homes: Household Rules and

Relations. In Global Woman: Nannies, Maids, and Sex Workers in the New Economy.

eds. Barbara Ehrenreich and Arlie Russell Hochschild, pp.115-141. New York: Henry

Holt and Company.

246


Faist, Thomas. (2000). Transnationalization in international migration: implications for study

of citizenship an culture. Retrieved 29 February, 2016 from http://dx.doi.

org/10.1080/014198700329024.

Faist, Thomas., Fauser, Margit., & Reisenauer, Eveline. (2003). Transnational migration. UK:

Polity Press

Fleischer, Annett. (2011). Marriage across Space and Time among Male Migrants from

Camaroon to Germany. In Gender, Generations and the Family in International Migrant,

eds. Albert Kraler, Elenore Kofman, Martin Kohli and Camille Schmoll, pp. 243-264,

Amsterdam: Amsterdam University Press.

Glick Schille, Nina, Linda Basch and Cristina Blanc-Szanton. (1992). Towards a Transna-

tional Perspective on Migration: Race, class, ethnicity, and Nationalism Reconsidered.

New York: Annals of the New York Academy of Sciences.

Golding, Luin. (1998). The Power of Status in Transnational social Fields. In Transnational

from Below, edited by Michael Peter Smith and Luis Eduardo Guarnizo,

Mahler, Sarah. (2002). Theoretical and Empirical contributions Toward a Research Agenda

for Transnationalism. In Transnational from Below, edited by Michael Peter Smith and

Luis Eduardo Guarnizo, 65-100. New Jersey: Transaction Publishers.

Menjivar, Cecilia. (1997). Immigrant Kinship networks: Vietnames, Salvadoreans and

Mexican in Comparative Perspective. Journal of Comparative Family Studies, 28(1),

pp.1-24. Retrieved from JSTOR database.

Pries, Ludger. (2001). New Transnational Social Spaces: International migration and

transnational companies in the early twenty-first century. London: Routledge.

Shah, Nasra M. & Indu Menon. (1999). Chain Migration Though the Social Network:

Experience of Labour Migrants in Kuwait. International Migrantion, 37(2), Oxford:

Blackwell Publishers Ltd.

Thieme, Susan. (2006). Social Networks and Migration: Far West Nepalese Labour

Migrants in Delhi. Münster: LIT VERLAG.

การสมภาษณ ซน (นามสมมต). 2559, 26 มถนายน. (ผรบเหมาทาสอสระ). สมภาษณ

วน (นามสมมต). 2559, 7 สงหาคม. (เจาของธรกจสกรนเสอยด). สมภาษณ

กง (นามสมมต). 2559, 24 ตลาคม. (เจาของธรกจรานเครองดมและกาแฟสด). สมภาษณ

อารม (นามสมมต). 2559, 6 พฤศจกายน. (ผรบเหมาทำาฝาและอะลมเนยมอสระ). สมภาษณ

going beyond alien workers: factors of ...ii ก าวไปให พ นมากกว...

Documents