gospodarka światowa: zagadnienia wstępne - ce.uw.edu.pl · gospodarka światowa: zagadnienia...
TRANSCRIPT
Gospodarka
światowa:
zagadnienia wstępne
Jan J. Michałek
Powstanie gospodarki światowej
Rozpad zintegrowanego systemu w okresie międzywojennym
Instytucjonalizacja powojennej gospodarki światowej
Rozwój gospodarki światowej w II połowie XX w.
Charakter współczesnej gospodarki światowej
Wzrost ludności
Wzrost PKB i PNB
Rozwój handlu międzynarodowego
Globalizacja gospodarki światowej
Najprostszy model grawitacyjny handlu
GOSPODARKA ŚWIATOWA
© Jan J. Michałek
Powstanie gospodarki światowej:
początek XIX wieku
Tradycyjny międzynarodowy podział pracy przyczyny powstania GŚ:
- rewolucja przemysłowa: produkcja masowa
- rewolucja transportowa
- sprawny zintegrowany światowy system walutowy.
- wywóz kapitału:
- migracje
- system kolonialny
- liberalizacja polityki handlowej
--> klasyczny podział Północ-Południe (handel między-sektorowy: produkty przemysłowe za surowce i żywność dobre wyjaśnienie w teorii Ricarda i H-O).
© Jan J. Michałek
Dezintegracja gospodarki światowej w
okresie międzywojennym
Wielki kryzys lat 1929-33, zapoczątkowany w USA,, wzrost protekcjonizmu, taryfa Smooth-Hawleya w USA ---> konkurencyjne dewaluacje większy spadek handlu niż produkcji:
szczególny spadek cen surowców i art. rolnych: najbardziej ucierpiały kraje monokulturowe
po 1932: 3 różne modele systemów walutowych:
- Protekcjonizm Niemiec hitlerowskich (nie zmieniono oficjalnie parytetu marki ale waluta niewymienialna i rozliczenia clearingowe)
- W. Brytania: zawieszono wymienialność na złoto ale wymienialność na inne dewizy przy stabilnym kursie;
- USA: dolar po dewaluacji (35 $ za uncję) wymienialny na złoto, ale tylko dla innych banków centralnych.
© Jan J. Michałek
Instytucjonalizacja gospodarki
światowej w okresie powojennym
Amerykańska koncepcja instytucjonalizacji gospodarki światowej.
początkowo koncepcja globalna: ale wypadły z niej (stopniowo) kraje komunistyczne
Powstanie całego szeregu instytucji regulujących współpracę ekonomiczną krajów:
- UNRRA - odbudowa gospodarek:,
- IBRD - odbudowa gospodarek i inwestycje długoterminowe;
MFW: rekonstrukcja międzynarodowego systemu walutowego;
System Bretton Woods (1944): dollar standard system
- parytety monetarne w złocie lub dolarach;
- zmiany parytetów, tylko przy fundamentalnym zakłóceniu bp.
- w obiegu wewnętrznym pieniądz papierowy
ITO (1947): stabilizacja polityk handlowych i jej stopniowa liberalizacja (Historia GATT zamiast ITO)
© Jan J. Michałek
Szybki rozwój handlu i inwestycji
zagranicznych w II poł. XX w.
nowoczesna technika i technologia (kolejne rewolucje technologiczne i informatyczne)
- dobra koniunktura: początkowy sukces aktywnego interwencjonizmu i polityki keynesowskiej: kontrrewolucja monetarystyczna
- liberalizacja barier handlowych (GATT/WTO)
- przywrócenie i utrzymanie wymienialności walut (system B.W.)
- integracja zachodnio-europejska
- dynamiczny rozwój Japonii a potem NIC’s
- ale dosyć wyraźne zmniejszenie roli handlu z krajami komunistycznymi, afrykańskim i Ameryki Łacińskiej
Obecny kształt gospodarki światowej: rozwój gospodarczy i zmiany w strukturze handlu
2008-2009: największe załamanie koniunktury i handlu od 1945 roku
© Jan J. Michałek
Figure 1.3 Gross domestic product, 2008; top 15, ranked according to ppp
GDP, 2008; top fifteen countries, ranked according to PPP
992
1,302
1,344
1,443
1,549
1,872
1,978
2,122
2,178
2,260
2,905
3,359
4,358
7,909
14,093
0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 14,000 16,000
Turkey
Canada
S. Korea
Spain
Mexico
Italy
Brazil
France
UK
Russia
Germany
India
Japan
China
USA
GDP; PPP
GDP; current $
Figure 1.7 Development of world per capita income over the last 2000 years
World GDP per capita (1990 international $), logarithmic scale
5,709
435444667
1820
100
1,000
10,000
0 500 1000 1500 2000
Figure 1.8 Two waves of globalization in trade
Merchandise exports, % of GDP in 1990 prices
4.6
17.2
2.5
10.1
0.2
13.4
0
5
10
15
1870 1900 1930 1960 1990
world USA Japan
Exports and imports of goods and services, 2008 ($ billion) The dotted line is a 45º line, the axes use a logarithmic scale, and the circles are proportional to the size of exports.
Exports and imports of goods and services, 2008 ($ bn)
1
10
100
1,000
10,000
1 10 100 1,000 10,000
export value
import
valu
e
USA
GermanyChina
Russia
Saudi Arabia
Ethiopia
Brunei
Zmiany w handlu światowym 1948-2011
1948 1953 1963 1973 1983 1993 2003 2011
Value
World 59 84 157 579 1838 3676 7377 17816
Share
World 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
North America 28,1 24,8 19,9 17,3 16,8 18,0 15,8 12,8
United States 21,7 18,8 14,9 12,3 11,2 12,6 9,8 8,3
Canada 5,5 5,2 4,3 4,6 4,2 3,9 3,7 2,5
Mexico 0,9 0,7 0,6 0,4 1,4 1,4 2,2 2,0
South and Central America 11,3 9,7 6,4 4,3 4,4 3,0 3,0 4,2
Brazil 2,0 1,8 0,9 1,1 1,2 1,0 1,0 1,4
Argentina 2,8 1,3 0,9 0,6 0,4 0,4 0,4 0,5
Europe 35,1 39,4 47,8 50,9 43,5 45,4 45,9 37,1
Germany a 1,4 5,3 9,3 11,7 9,2 10,3 10,2 8,3
France 3,4 4,8 5,2 6,3 5,2 6,0 5,3 3,3
Italy 1,8 1,8 3,2 3,8 4,0 4,6 4,1 2,9
United Kingdom 11,3 9,0 7,8 5,1 5,0 4,9 4,1 2,7
Commonwealth of Independent States (CIS) b - - - - - 1,5 2,6 4,4
Africa 7,3 6,5 5,7 4,8 4,5 2,5 2,4 3,3
South Africa c 2,0 1,6 1,5 1,0 1,0 0,7 0,5 0,5
Middle East 2,0 2,7 3,2 4,1 6,8 3,5 4,1 7,0
Asia 14,0 13,4 12,5 14,9 19,1 26,1 26,2 31,1
China 0,9 1,2 1,3 1,0 1,2 2,5 5,9 10,7
Japan 0,4 1,5 3,5 6,4 8,0 9,9 6,4 4,6
India 2,2 1,3 1,0 0,5 0,5 0,6 0,8 1,7
Australia and New Zealand 3,7 3,2 2,4 2,1 1,4 1,4 1,2 1,7
Six East Asian Traders 3,4 3,0 2,5 3,6 5,8 9,7 9,6 9,8
Memorandum item:
EU d - - 24,5 37,0 31,3 37,4 42,3 33,9
USSR, Former 2,2 3,5 4,6 3,7 5,0 - - -
GATT/WTO Members e 63,4 69,6 75,0 84,1 78,4 89,3 94,3 93,8
Główni światowi eksporterzy i importerzy w 2011 roku
Rank Exporters Value Share
Annual percentage
change Rank Importers Value Share
Annual percentage
change
1 China 1898 10,4 20 1 United States 2266 12,3 15
2 United States 1480 8,1 16 2 China 1743 9,5 25
3 Germany 1472 8,1 17 3 Germany 1254 6,8 19
4 Japan 823 4,5 7 4 Japan 855 4,6 23
5 Netherlands 661 3,6 15 5 France 714 3,9 17
6 France 596 3,3 14 6 United Kingdom 638 3,5 14
7 Korea, Republic of 555 3,0 19 7 Netherlands 599 3,2 16
8 Italy 523 2,9 17 8 Italy 557 3,0 14
9 Russian Federation 522 2,9 30 9 Korea, Republic of 524 2,8 23
10 Belgium 477 2,6 17 10 Hong Kong, China 511 2,8 16
retained imports 130 0,7 16
11 United Kingdom 473 2,6 17 11 Canada a 463 2,5 15
12 Hong Kong, China 456 2,5 14 12 India 463 2,5 32
domestic exports 17 0,1 14
re-exports 439 2,4 14
13 Canada 452 2,5 17 13 Belgium 461 2,5 17
14 Singapore 410 2,2 16 14 Spain 374 2,0 14
domestic exports 224 1,2 23
re-exports 186 1,0 10 15 Singapore 366 2,0 18
15 Saudi Arabia, Kingdom of 365 2,0 45 retained imports 180 1,0 27
16 Mexico 350 1,9 17 16 Mexico 361 2,0 16
17 Spain 309 1,7 21 17 Russian Federation a 324 1,8 30
18 Taipei, Chinese 308 1,7 12 18 Taipei, Chinese 281 1,5 12
19 India 305 1,7 35 19 Australia 244 1,3 21
20 United Arab Emirates b 285 1,6 30 20 Turkey 241 1,3 30
Eksporterzy i importerzy powyżej 20 miejsca
21 Australia 270 1,5 27 21 Brazil 237 1,3 24
22 Brazil 256 1,4 27 22 Thailand 228 1,2 25
23 Switzerland 234 1,3 20 23 Switzerland 208 1,1 18
24 Thailand 229 1,3 17 24 Poland 208 1,1 17
25 Malaysia 227 1,2 14 25 United Arab Emirates b 205 1,1 24
26 Indonesia 201 1,1 27 26 Austria 191 1,0 20
27 Poland 187 1,0 17 27 Malaysia 188 1,0 14
28 Sweden 187 1,0 18 28 Indonesia 177 1,0 31
29 Austria 178 1,0 17 29 Sweden 176 1,0 18
30 Czech Republic 162 0,9 22 30 Czech Republic 152 0,8 20
31 Norway 159 0,9 22 31 Saudi Arabia, Kingdom of 132 0,7 23
32 Turkey 135 0,7 18 32 South Africa 122 0,7 29
33 Iran b 132 0,7 30 33 Viet Nam 107 0,6 26
34 Ireland 127 0,7 9 34 Hungary 103 0,6 16
35 Nigeria b 116 0,6 38 35 Denmark 98 0,5 15
36 Qatar 114 0,6 53 36 Norway 91 0,5 17
37 Denmark 113 0,6 16 37 Finland 84 0,5 22
38 Hungary 112 0,6 18 38 Ukraine 83 0,4 36
39 Kuwait 104 0,6 54 39 Portugal 80 0,4 6
40 Viet Nam 97 0,5 34 40 Slovak Republic 77 0,4 19
41 South Africa 97 0,5 20 41 Romania 76 0,4 23
Wzrost znaczenia Chin
Nierówno-
wagi
bilansów
handlowych
Powiązania
handlowe w
gospodarce
światowej
International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk
Exports in direction closed arrow(Exports in direction open arrow)
South
Asia
Latin
America
Sub-Sahara
Africa
Middle
East &
North
Africa
Austral
Asia
North
America
East Asia
& Pacific
West
Europe
East Europe
& C. Asia
28
6
1
1
1
4
1 (2) 1 (2)
4 (5)
2 (3)
3 (3)3 (4)
1 (1)
1
1 (1)
1 (1)
3 (4)
3 (3)
(1)
Intra-regional exports
Handel międzynarodowy
International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk
170
133122
115 113107 102 99
88 88
0
50
100
150S
ing
ap
ore
Ho
ng
Ko
ng
Ma
laysi
a
Ba
hra
in
Lu
xem
bo
urg
Sw
azi
land
Eq
. Gu
ine
a
Gu
yan
a
Ma
lta
Ire
land
W szczególnych przypadkach wartość eksportu przewyższa PKB
Eksport i import jak procent dochodu
narodowego w 2003 roku
Stopień otwarcia handlowego
dużych gospodarek
Dynamika globalizacji
International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk
0
5
10
15
20
25
30
1960 1970 1980 1990 2000
wo
rld
exp
ort
s (
% G
DP
)
Światowy eksport rośnie szybciej niż PKB
Figure 1.8 Two waves of globalization in trade
Merchandise exports, % of GDP in 1990 prices
4.6
17.2
2.5
10.1
0.2
13.4
0
5
10
15
1870 1900 1930 1960 1990
world USA Japan
Figure 2.2 Global Economic Crisis: real world trade flows (index), 1970-2011
Real world trade flows; constant 2000 US dollar, index (2000 = 100)
0
40
80
120
160
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
annual
data
monthly
data
21 3 4
Global Economic Crisis
2.8%
decline
0.3%
decline
7.4%
decline
20.0%
decline
Trade volumes and the Global Economic Crisis; selected areas, 2004-2011
a. Import volume advanced economies
5-month moving av. (ind indices; pre-2009 peak=100)
60
80
100
120
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
2007-2
USA
Euro area
2008-3
2008-1
0
Japan
b. Import volume emerging markets
5-month moving av. (ind indices; pre-2009 peak=100)
60
80
100
120
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Asia
Africa +
Middle East
Latin America
Central
+ East
Europe
2008-3
2008-8
Struktura handlu krajów
europejskich
Inne czynniki uwzględnianie w
modelu grawitacyjnym (wpływające
na koszty transakcyjne):
Wspólna granica
Dostęp do morza, portów
Wspólny język
Wspólna historia
Udział we wspólnym ugrupowaniu
integracyjnym
Wspólna waluta
Udział w organizacjach międzynarodowych:
WTO, OECD
Przykład najprostszej estymacji
modelu grawitacyjnego: Maliszewska
(2004)