graad 12 - besteducation.co.za€¦ · • die lengte van die antwoorde van die kontekstuele vrae...

Kopiereg voorbehou Blaai om asseblief

PUNTE: 80 TYD: 2½ uur

Hierdie vraestel bestaan uit 24 bladsye.

AFRIKAANS HUISTAAL V2

NOVEMBER 2015

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT

GRAAD 12

GRAAD 12

Afrikaans Huistaal/V2 2 DBE/November 2015 NSS


INSTRUKSIES EN INLIGTING 1. Lees die volgende instruksies noukeurig deur voordat jy die vraestel beantwoord. 2. Moenie probeer om die hele vraestel deur te lees nie. Raadpleeg die

inhoudsopgawe op bladsy 4 en merk die vraagnommers van die letterkundetekste wat jy in die klas behandel het. Lees daarna die vrae oor die tekste wat jy gedoen het en kies die soort vraag wat jy wil doen.

3. Die vraestel bestaan uit DRIE afdelings:

AFDELING A: Gedigte (30) AFDELING B: Roman (25) AFDELING C: Drama (25)

4. Beantwoord VYF vrae in totaal: DRIE uit AFDELING A, EEN uit AFDELING B en

EEN uit AFDELING C. AFDELING A: GEDIGTE GESIENE GEDIGTE – Beantwoord TWEE vrae. ONGESIENE GEDIG – VERPLIGTE vraag AFDELING B: ROMAN Beantwoord EEN vraag. AFDELING C: DRAMA Beantwoord EEN vraag.

5. KEUSE VAN VRAE VIR AFDELING B (ROMAN) EN AFDELING C (DRAMA)

• Beantwoord SLEGS die vrae oor die roman en drama wat jy in die klas

gedoen het. • Beantwoord EEN LITERÊRE OPSTEL en EEN KONTEKSTUELE VRAAG.

As jy die literêre opstel in AFDELING B beantwoord, moet jy die kontekstuele vraag in AFDELING C beantwoord. As jy die kontekstuele vraag in AFDELING B beantwoord, moet jy die literêre opstel in AFDELING C beantwoord. Gebruik die kontrolelys om jou te help.

6. LENGTE VAN ANTWOORDE

• Die lengte van die literêre opstel vir die gedig is 250–300 woorde. • Die lengte van die literêre opstel vir die roman en drama onderskeidelik is

400–450 woorde. • Die lengte van die antwoorde van die kontekstuele vrae word bepaal deur die

puntetoekenning van elke vraag. Beantwoord jou vrae bondig en relevant.

7. Volg die opdragte aan die begin van elke afdeling noukeurig.



8. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie

vraestel gebruik is.

9. Beantwoord ELKE afdeling op ’n NUWE bladsy. 10. Voorgestelde tydsindeling:

AFDELING A: ongeveer 40 minute AFDELING B: ongeveer 55 minute AFDELING C: ongeveer 55 minute

11. Skryf netjies en leesbaar.



INHOUDSOPGAWE AFDELING A: GEDIGTE Voorgeskrewe gedigte: Beantwoord ENIGE TWEE vrae.

VRAAGNOMMER VRAAG PUNTE BLADSY 1. ‘Die skedel lag al huil die gesig’ Literêre opstel 10 6

2. ‘’n tipe epistemologie van water’ Kontekstuele vraag 10 7

3. ‘Nuus uit die binneland’ Kontekstuele vraag 10 8

4. ‘Busrit in die aand’ Kontekstuele vraag 10 9

EN

Ongesiene gedig: VERPLIGTE vraag. 5. ‘Swerwer’ Kontekstuele vraag 10 11 AFDELING B: ROMAN Beantwoord EEN vraag.* 6. Die kwart-voor-sewe-lelie Literêre opstel 25 12

7. Die kwart-voor-sewe-lelie Kontekstuele vraag 25 12

8. Manaka Plek van die Horings Literêre opstel 25 14

9. Manaka Plek van die Horings Kontekstuele vraag 25 15

10. Vatmaar Literêre opstel 25 17

11. Vatmaar Kontekstuele vraag 25 17 AFDELING C: DRAMA Beantwoord EEN vraag.* 12. Krismis van Map Jacobs Literêre opstel 25 19

13. Krismis van Map Jacobs Kontekstuele vraag 25 19

14. Mis Literêre opstel 25 21

15. Mis Kontekstuele vraag 25 22 *LET WEL: Beantwoord EEN OPSTELVRAAG en EEN KONTEKSTUELE VRAAG

uit AFDELING B en AFDELING C onderskeidelik.



KONTROLELYS Gebruik die kontrolelys hieronder om te kontroleer of jy al die nodige vrae beantwoord het.

AFDELING VRAAG-

NOMMER GETAL VRAE

BEANTWOORD MERK 9

A: Gedigte (Voorgeskrewe gedigte)

1–4 2

A: Gedigte (Ongesiene gedig)

5 1

B: Roman (Literêre opstel of kontekstuele vraag)

6–11 1

C: Drama (Literêre opstel of kontekstuele vraag)

12–15 1

LET WEL: Beantwoord EEN OPSTELVRAAG en EEN KONTEKSTUELE VRAAG uit

AFDELING B en AFDELING C onderskeidelik.



AFDELING A: GEDIGTE VOORGESKREWE GEDIGTE Beantwoord ENIGE TWEE vrae. VRAAG 1: LITERÊRE OPSTEL Lees die gedig hieronder en beantwoord dan die vraag wat volg. Die skedel lag al huil die gesig – Wilma Stockenström

1 Eendag sal ek, weet ek, die dood 2 met laggende skedel trotseer. Minstens 3 my sin vir humor sal ek behou. Maar 4 of ek soos oorlee mevrou Ples en soos 5 die bloubok van my geboorteland 6 ook ’n glaskas in ’n museum sal haal? 7 ’n Seldsame dier is die mens nou nie juis. 8 Tog, hoe slim tog is ons met ons 9 innerlike uurwerkvernuf, hoe sterk 10 die groot swaaiende hyskraangebare 11 waarmee ons wolkekrabbers reghoekig 12 neerplak in woon- en sakekomplekse. 13 Merkwaardig ons grabbelende navorsing 14 dwarsdeur dolomiet om ons arms diep 15 soos skagte te sink en die grys erts 16 te gryp en op te trek, te vergruis en te 17 veredel tot staaf op staaf korfagtig 18 gepakte kluise van belegging. A ja, 19 wonderbaarlik ons vermoë om weggooisand 20 tot vuurstof te verryk wat as ons wou 21 alles onherhaalbaar in allerlaaste oplaaiing 22 woes skoon kan laat ontbrand. 23 Ek sê mos die skedel lag 24 al huil en huil die gesig.

[Uit: Van vergetelheid en van glans, 1976] Hierdie gedig se tema handel oor die mens se vernuf en eiewaan, maar ook oor die mens as verganklike wese. Bespreek hierdie stelling in ’n opstel van 250–300 woorde.

[10]

OF



VRAAG 2: KONTEKSTUELE VRAAG Lees die gedig hieronder en beantwoord dan die vrae wat volg. ’n tipe epistemologie van water – Breyten Breytenbach 1 Die hemel was somber suf van die gietende reën 2 skeef gearseer, gebuig deur windstrome … 3 Dit was getint in vuur se kleure voortgebring uit bliksemskigte 4 wat die wolke gereep en verfladder het, die fakkels 5 waarvan die groot waters oor die oorspoelde valleie 6 geslaan en oopgekloof het, en waar dié ontbloot is 7 het die omgebuigde boomkruine sigbaar geword in die dieptes … 8 dat jy daar kon sien saamgewriemel op die baie bergspitse 9 allerlei diere die marmotjies die girafs die skuifelende reptiele 10 oplaas getem met die peupel mans en vroue wat boontoe 11 gevlug het met kind en kraai. En die landerye 12 onder water se brandertoppe was besaai van tafels, 13 katels, arke, balies, kosyne, stompe, karavane, vrieskaste, 14 kateders, kroegtoonbanke en ’n flottielje vlotte 15 saamgeflans in nood en vrees vir die dood 16 (so glibberig, so log), waarop ’n norring vare en moere met kroos 17 kon hurk terwyl hulle arpeggio’s eoniese krete 18 en verwyte en jammerklagte uiter, lamgeslaan 19 deur die wind se woede wat die waters laat rol 20 laat rol laat rol het … tesame met die glinsterende 21 groen lyke van die verdrinktes, ’n mompeling 22 van dooie vleis weer en weer en weer …

[Uit: Die ongedanste dans – Gevangenisgedigte, 1975–1983, 2005] 2.1 Watter verwagting ten opsigte van die gediginhoud word deur die titel

geskep? Voldoen die gediginhoud aan hierdie verwagting? Motiveer jou antwoord deur na die gedig te verwys.

(2)

2.2 Dink jy dat “gereep” (versreël 4) ’n gepaste woord is om die uitwerking van

die weerligstrale te verwoord? Motiveer jou antwoord.

(1) 2.3 Benoem die beeldspraak in versreël 19. Hoe sluit dié beeld by die tema van

die gedig aan?

(2) 2.4 Hoekom sal die gebruik van ’n vrye vers gepas vir hierdie gedig wees? (1) 2.5 Watter woorde gebruik die spreker om die herhaling van gebeure (sikliese

gang) in die gedig aan te toon?

(1) 2.6 Die gedig bestaan uit drie sinne. Skryf die inhoud van dié sinne in jou

eie woorde.

(3) [10] OF



VRAAG 3: KONTEKSTUELE VRAAG Lees die gedig hieronder en beantwoord dan die vrae wat volg. Nuus uit die binneland – Peter Blum Vir Dirk Opperman 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Soms in die winter as die reën sag stuif op grasperke, dig en diep soos ’n tapyt – as hy die rotsige bergreeks wegskuif agter ’n misgordyn – as voor die ruit popliere, eike en kastaiingbome saamvloei, en ons versink in blaargroen drome terwyl ons oor ’n ou beskawing lees – dan gryp die onwerklikheid ons met die loop van waters wat kalmeer, en in die gees vou grys en sat die graafskap Surrey oop. Soms in ’n najaarsdag se skemerty stap ons in ’n stil straatjie en gewaar deur ’n ou bolig, kunstig uitgesny in vlegtende patroon van druif en blaar, die lig van verre dae: Ons word gesluk soos deur ’n mond; die luiterse getik van ’n ou horlosie vervang ons ontstoke harte se ritme in die kamerhoek, en ons gestaltes kwyn tot stywe spoke in die vernislaag van ’n Delftse doek. Maar as die bergwind so rukkerig waai en tussen ons rondkrap soos ’n stok in ’n miershoop – in die palms blaai nes ’n barbaar in ’n keurige boek – dan is ons rillend buite alle mure wat ons opstapel in redelike ure met doel en plan – ruik ons droogte en brand, en gerug van sprinkaan, aardbewing en oproer op daardie skroeiende binnelandse lug – dan, dan weet ons op watter vasteland ons boer.

[Uit: Steenbok tot Poolsee, 1955] 3.1 Herlees versreël 2. Noem die halfrym (klankeffek) wat die vergelyking ondersteun. (1) 3.2 Noem die funksie van die leesteken aan die einde van versreël 7. (1)



3.3 In versreël 16 gebruik die spreker die woorde “luiterse getik”. Watter TWEE

opeenvolgende woorde in strofe 2 staan in kontras daarmee?

(1) 3.4 Watter woord lui die wending in die gedig in? Skryf die frase neer wat die

oplossing vir ons uitgelewerdheid aan Afrika se natuurelemente is.

(2) 3.5 In dié gedig maak die spreker van die uitsteltegniek gebruik. Wat is die funksie daarvan? Hoe dra die uitsteltegniek by tot die verklaring

van die titel en hoe ondersteun versreël 31 die uitsteltegniek?

(3) 3.6 Hierdie gedig word aan Dirk Opperman opgedra. Wat wil die spreker deur die gedig vir Dirk Opperman sê? (2) [10] OF VRAAG 4: KONTEKSTUELE VRAAG Lees die gedig hieronder en beantwoord dan die vrae wat volg. Busrit in die aand – Elisabeth Eybers 1 Elk langs sy yl weerkaatsing in die ruit 2 sit hulle suf, met monde moeg gesluit, 3 die werkers van die stad wat huis toe gaan. 4 Skaduwee-skimme gly verby … Dis laat 5 en lang ligvaandels wapper oor die straat 6 soos oor ’n dam die blinkpad na die maan. 7 Ons ploeg deur stormsee met ons kaperskuit: 8 die stuurman aan die wiel, die passasiers die buit 9 wat ons as slawe huis toe bring vanaand … 10 Die vaartuig waggel afdraand, om die draai, 11 met skril gekners en skommelende swaai, 12 en hyg en skok en snork en swoeg opdraand 13 terwyl ons, soos twee kinders opgetoë, 14 mekaar toelag met glinsterende oë … 15 Asof hul jammerlik hul lot kan raai 16 sit hul suf, met monde moeg gesluit, 17 elk langs sy yl weerkaatsing in die ruit, 18 die werkers van die stad wat huis toe gaan.

[Uit: Die stil avontuur, 1939]



4.1 Wat word ’n strofe wat uit drie versreëls bestaan, genoem? (1) 4.2 Benoem die klankeffekte (halfrym) in versreël 2. Hoe ondersteun dié

klankeffekte (halfrym) die gedigtema?

(2) 4.3 Benoem die beeldspraak in versreël 5–6. Omskryf die beeld wat geskep is in

jou eie woorde. Gee ’n duidelike motivering waarom jy dié beeld as geslaagd sal beskou.

(3)

4.4 Herlees versreël 7–9. Sal jy die gebruik van die woord “slawe” deur die spreker as geslaagd

beskou? Motiveer jou antwoord.

(1) 4.5 Dink jy dat die verliefdes (versreël 13–14) ook deel is van “die werkers van

die stad wat huis toe gaan”? Motiveer jou antwoord.

(1) 4.6 Versreël 16–18 is ’n herhaling van versreël 1–3. Waarom herhaal die spreker

dié versreëls?

(2) [10]

EN



ONGESIENE GEDIG (VERPLIGTEND) VRAAG 5: KONTEKSTUELE VRAAG Lees die gedig hieronder en beantwoord dan die vrae wat volg. Swerwer – GP Terblanche 1 my weerkaatsing 2 wasem teen die ruit 3 nog ’n winter 4 (lente, somer of herfs) 5 nog ’n bus 6 (vliegtuig, boot of trein) 7 net nog een nuwe reis 8 nog een nuwe plek 9 nog een foto om te wys … 10 deur die reën 11 (sneeu, son of wind) 12 stu ek steeds voort 13 perron tot perron 14 weer by die wete 15 dat ek nêrens meer hoort nie [Uit: Nuwe Stemme 5, 2013] 5.1 Hoe weet die leser dat die swerwer sy/haar reis alleen aanpak? (3) 5.2 Benoem die beeldspraak in versreël 1–2. (1) 5.3 Herlees versreël 4, 6 en 11. Wat is die tema van die gedig? Hoe dra die parentese in versreël 4, 6 en 11

by tot die tema?

(2) 5.4 Wat suggereer die herhaling van die woorde “nog een” (versreël 8–9)? (1) 5.5 In versreël 12 gebruik die spreker die woord “stu”. Is die gebruik van dié woord geslaagd? Motiveer jou keuse. (1) 5.6 Watter insig verkry die spreker in die gedig? Hoe weet die leser dat die

spreker al voorheen dieselfde insig verkry het?

(2) [10]

TOTAAL AFDELING A: 30



AFDELING B: ROMAN Beantwoord EEN vraag oor die letterkundeteks wat julle in die klas gedoen het. DIE KWART-VOOR-SEWE-LELIE – Eleanor Baker Beantwoord ÓF VRAAG 6 (literêre opstel) ÓF VRAAG 7 (kontekstuele vraag).

VRAAG 6: DIE KWART-VOOR-SEWE-LELIE – LITERÊRE OPSTEL In die roman Die kwart-voor-sewe-Ielie word stereotipes deur die hoofkarakter, Iris, en die newekarakters, haar familie, verbreek. Bespreek hierdie stelling in 'n opstel van 400–450 woorde.

[25]

OF VRAAG 7: DIE KWART-VOOR-SEWE-LELIE – KONTEKSTUELE VRAAG Lees die uittreksels hieronder aandagtig deur en beantwoord die vrae wat volg. TEKS A

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

“Ek kan ook nie marmotte in plaas van rotte gebruik nie. Marmotte dreig nie om gif te drink nie. Rotte maak nie hulle beddens nat omdat hulle nie wil hê hulle pa moet met Bettie trou nie. En die enigste eksemplaar in gevangenskap, kan jy maar sê, is ek self. Ek is te alle tye beskikbaar en gewillig om mee te doen, om ontleed te word.” “Ek het niks gesê nie,” het die Engel gesê. “Maar ek moes my motiewe verduidelik.” “Waarom?” “Wel, omdat ek bang is jy dink …” “Dink wat?” Ek het geswyg. “Wat gaan ek doen?” het ek uiteindelik gevra. “Ek wou teruggaan New York toe. Ek wou weer in die strate rondloop en met Billy gesels. Hy gaan lag as hy my been sien. Hy gaan vra of die moordenaars my toe tog beet gekry het. En Joe gaan lekker kry. Hy gaan sê dis my verdiende loon, dis wat gebeur met meisies wat goue kanse, soos hy my wou gee, deur hulle vingers laat glip.” “Dink jy regtig die lewe van ’n model sou jou gepas het?” het hy gevra. “Nee, dis waarom ek hier is.” “Nou ja? Vergeet van Joe.” Ek moet weer ingesluimer het, want toe ek wakker word, kon ek nie die Engel sien nie. In sy plek was ’n vet rooi kat met ’n ingeduikte gesig. Hy het skelm uit die gang gesluip gekom, vinnig na my gekyk en teen die muur gaan sit met sy rug na my en sy plat neus teen die muurpapier.

7.1 Sê in watter ruimte Iris haar bevind; tot watter insig sy hier gekom het en hoe

die ruimte tot hierdie insig bygedra het.

(3) 7.2 Op watter karakter sinspeel die marmot? Hoe pas die gebeure rondom dié

karakter by Iris se lewensfilosofie?

(2)



7.3 Herlees reël 4. Waarna verwys Iris se figuurlike gevangenskap? (1) 7.4 Herlees reël 4–5. Watter betekenis van Iris se naam is hier ter sprake? ’n Ander betekenis,

“die skerpsinnige”, kom egter die sterkste in Iris se lewe na vore. Motiveer dié stelling.

(2)

7.5 Wie is Billy en hoekom het Iris spesifiek sy vriendskap gekoester? (2) 7.6 Waarom is Iris se innerlike konflik oor die weiering van die modelskap nie

geloofwaardig nie?

(1) 7.7 Dink jy Peter se ultimatum aan Iris in New York is regverdig? Motiveer

jou antwoord.

(1) EN TEKS B

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Ma het vir haar ’n groentetuin aangelê, soos sy gesê het, en sy woeker haar dae om tussen haar plante. Sy dra tennisskoene en sokkies en kla oor die hoë hakke wanneer sy vir ons kom kuier. EIsa reken Ma verwaarloos haarself en raak selfs meer eksentriek as vantevore, maar vir my is sy nog dieselfde. Sy probeer nie meer laslappiekomberse maak of rokke smok nie en sy het aangesluit by ’n groep wat hulle self Die Spieël noem. Dis nie ’n landbou- of kerkvereniging nie, maar ’n klompie mense wat glo in reïnkarnasie en spiritualisme. Hulle kom op die een of ander plaas byeen en as omstandighede reg is, gesels hulle met die voorvadergeeste. Ma vind dit baie stimulerend en wie is ek om te kritiseer? Ek het haar mooi gevra om nie voor ander mense daaroor te praat nie, veral nie voor Die Oom nie. “Dis ongelooflik interessant, darling,” het sy my vertel. “Net verlede week nog het ons gepraat met ’n Chinees uit die Ching-dinastie.” “In watter taal?” Sy het verbaas gelyk. “Afrikaans, natuurlik. Mila was die medium en dis al wat sy kan praat.” “Kon hy vir Ma raad gee oor die plantluise?” Sy was geaffronteer. “Ons praat oor diep dinge darling.” “Soos?” “Ons rol in ons eie noodlot. Met vyfduisend jaar agter hom het hy ’n perspektief wat ons nooit sal hê nie.” “En wat sê Pa?” “Ek vertel hom nie alles nie. Mans verstaan nie sulke goed nie.”

7.8 Herlees reël 1–3. Watter karaktereienskap van Ma kom in dié reëls na vore? Waarom is

dit belangrik dat Iris hierdie eienskap van Ma uitlig? Noem ’n ander karaktereienskap van Ma wat uit TEKS B afgelei word wat met ’n karaktereienskap van Iris ooreenstem.

(3)



7.9 Herlees reël 3–4. Waarom is dié woorde eie aan Elsa se karakter? (1) 7.10 Hoe verskil Ma se oudag van die een waaroor Iris gedroom het? (2) 7.11 Herlees reël 11. Na wie word hier verwys en waarom word hy so genoem? Lewer

kommentaar op die versoek wat Iris hier rig.

(3) 7.12 Hoe skakel reël 20 met TEKS A? Watter ooreenkomstige rolle vervul die

Engel en die Chinees in die roman en hoe beïnvloed die motto die geloofwaardigheid daarvan?

(4)

[25] OF MANAKA PLEK VAN DIE HORINGS – Pieter Pieterse Beantwoord ÓF VRAAG 8 (literêre opstel) ÓF VRAAG 9 (kontekstuele vraag).

VRAAG 8: MANAKA PLEK VAN DIE HORINGS – LITERÊRE OPSTEL Die vroulike karakters – Ouma Essie, Grace en Nanna – speel ’n belangrike rol in die roman, Manaka Plek van die Horings. Bespreek hierdie stelling in ’n opstel van 400–450 woorde.

[25]

OF



VRAAG 9: MANAKA PLEK VAN DIE HORINGS – KONTEKSTUELE VRAAG Lees die uittreksels hieronder aandagtig deur en beantwoord die vrae wat volg. TEKS A

1 2 3 4 5 6

Baas herwin sy bewussyn. “My boot!” kerm hy. “Die water kom!” Hy gloei van die koors. Buite die hut hoor hy die honde aan bene knaag. Iewers naby weerklink die duetroep van die moerasfiskale. Hy weet dat hy by Manaka in sy kamp aan die Zambezi is. Hy weet ook dat hy langs sy bed op ’n biesiemat lê en dat hy baie warm kry.

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Sy ma kon net jou kop in haar hande vat, dan voel jy sommer beter, onthou hy. Daar is iemand by hom. Hy draai sy oë stadig. Is dit die vrou vir wie hy die malariapille gegee het kort voordat hy siek geword het? wonder hy. Sy sit met haar bene onder haar ingevou op die kleivloer, ’n eenvoudige kolletjiesrok oor haar knieë getrek. Hoe lank lê hy al hier? “Kan ek help?” Sy stem klink vir hom soos die newels wat voor sy oë swem. Wat sóék sy in sy huis? “Ek het gehoor dat jy malaria het, meneer Baas. Miskien kan jy my nog onthou. My naam is Grace,” sê sy in foutlose Engels. “Ek is nie goed met name nie,” fluister hy. “Watter dag is dit vandag?” Die geroep van die moerasfiskale kom en gaan. Hy moet al sy wilskrag inspan om hulle nie te verloor nie. Hy kan nie goed sien nie. Is daar vliese voor sy oë?

9.1 Herlees reël 1–2. Watter soort konflik ervaar Baas en waarom ervaar hy konflik? (2) 9.2 Herlees reël 7–8. In die roman droom Baas van sy ma. Hoe sluit dié droom by die

godsdienstema aan?

(1) 9.3 Grace het ’n tradisionele stamnaam. Wat is die naam? Watter assosiasie kan daarmee gemaak word en hoe doen

Grace haar Engelse naam in die roman gestand?

(4) 9.4 Waarom bring Grace se teenwoordigheid in Baas se lewe haar in konflik met

mnr. Kebbey?

(1) 9.5 Waar in Barotseland bevind Baas hom in TEKS A? (1) 9.6 Haal ’n sin uit TEKS A aan wat bewys dat Baas se goedhartigheid soms tot

sy eie nadeel strek.

(1) 9.7 Dink jy Baas word in die roman as ’n baas gestereotipeer? Motiveer jou

antwoord en gee ’n bewys uit die roman.

(2) EN



TEKS B 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Baas roer nie. Hy kantel sy kop en maak weer sy oë toe. “As ’n mens oor iemand anders huil, dan huil jy eintlik oor jouself ook.” Grace klim van die bak af. Die moerasfiskale roep. “Priscilla en Akwilla …” sê sy. “Dis die name wat ek vir daardie twee voëls gegee het. Dit was toe jy siek was, in die tyd toe ek in jou huis gesit en wag het dat jy jou oë moet oopmaak. Dis ’n goeie naam vir hulle. Hulle is nooit ver van mekaar af nie.” Die moerasfiskale hou op roep. Die kinders se gejil bedaar. Van die worsboom se kant af kom kitaarklanke. ’n Heldersoet stem begin uit die note vloei. “Amazing grace, how sweet the sound, that saved a wretch like me,” sing Nanna. “I once was lost but now I’m found, was blind but now I see.” Die naarheid stoot in Baas se keel op. Hy onthou die tyd toe hy gewag het vir nuus van Sable Ranch om op die veldradio’s deur te kom. Hoe hy snags boslangs deur kordonne vegters moes breek op pad na die plaas toe om uit te vind of sy pa en ma nog lewe. Die fyn sand uit die wande van die erdvarkgat waarin hy ’n dag lank moes wegkruip, sif weer in sy oogholtes en sy neus en sy mond, die brommers en die varkvlooie loop oor sy gesig en kruip in sy ore.

9.8 Herlees reël 2. Watter gebeure in Grace se lewe kon haar laat huil? (2) 9.9 Herlees reël 9–11. Hoe sluit hierdie reëls by die ontwikkeling van Baas se karakter aan? (3) 9.10 Waarom het Baas in Zimbabwe en op Manaka onderskeidelik nie deel van

die gemeenskap gevoel nie?

(2) 9.11 Watter stemming skep Nanna se sang in TEKS B? Watter gevolg het hierdie

sang vir Manaka en vir Griesel?

(3) 9.12 Herlees reël 3–4 (TEKS A) en reël 4–7 (TEKS B). Met vooruitwysing na die verhouding tussen Baas en Grace, noem die

simboliek van die “duetroep van die moerasfiskale” en gee die oorsprong van die voëls se name.

(3)

[25] OF



VATMAAR – AHM Scholtz Beantwoord ÓF VRAAG 10 (literêre opstel) ÓF VRAAG 11 (kontekstuele vraag). VRAAG 10: VATMAAR – LITERÊRE OPSTEL

Settie September, mevrou Bosman en Tommy Lewis se optredes veroorsaak lyding vir ander karakters en hou sekere positiewe en negatiewe gevolge vir die karakters in die roman in.

Bespreek hierdie stelling in ’n opstel van 400–450 woorde.

[25] OF VRAAG 11: VATMAAR – KONTEKSTUELE VRAAG Lees die uittreksels hieronder deeglik deur en beantwoord dan die vrae wat volg. TEKS A

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Niks! Niks! My kinders, het die oupa een middag na ’n lang stilte gesê net voor ons moes huis toe gaan. In die lewe, in die lewe is een van die grootste deugde om te deel. Deel met jou broer wat behoefte het. Dit sal vermenigvuldig terugkom. Die voorkant van die ou treinwawatertenk is nog voor ons seuns gebore is, uitgehaal. Die klinknaels is netjies met ’n koubeitel en hamer afgekap. Die bokant en sye is van daardie tyd af toegepak met ou en nuwe takke. Mense wat gaan hout maak het en met ’n groen tak teruggekom het, het altyd ’n droë tak van die cabin af gevat en ’n groene in sy plek gesit. Tussen die droë takke het daar allerhande kruipende goeters gebly, veral akkedisse en verkleurmannetjies. Ta Vuurmaak het vertel dat hy van die tyd af dat hy die tenk met die osse soontoe gesleep het, nooit ’n slang naby die cabin gesien het nie. Maar daar was groen en bruin hottentotsgotte van verskillende groottes, en ons mag hulle nie doodgemaak het nie. Die oupa het ’n klomp stories oor die hottentotsgot vertel en ons kinders het daarvan gehou. Hy het gesê die hottentotsgot en die verkleurmannetjie is deur verskillende Skeppers gemaak. Ons Griekwa-mense kan verstaan wat die hottentotsgot sê deur net na die bewegings van sy kop en voorpote te kyk, en ons is nooit verkeerd nie. Die verkleurmannetjie is nes ’n allemansvriend, het hy gesê. Sit jy hom tussen rowers, word hy ook ’n rower, en so met alles.

11.1 Wie is die verteller in TEKS A en watter funksie verrig hy op Vatmaar? (2) 11.2 Watter karaktereienskap van die verteller kom hier sterk na vore? (1) 11.3 Hoe is Ta Vuurmaak se godsdiensbeoefening deur die Engelse beïnvloed? (1) 11.4 Die Engelse het ’n negatiewe invloed op die Griekwa-kultuur gehad. Motiveer hierdie stelling. (2) 11.5 Herlees reël 2–3. By watter tema sluit hierdie reëls aan, watter vroulike karakter leef

hiervolgens en hoe keer dit vermenigvuldig na haar terug?

(3)



11.6 Hoe sluit die treinwawatertenk by die titel aan? Is dié handeling

regverdigbaar as jy die agtergrond waarteen die verhaal afspeel in gedagte hou? Motiveer jou antwoord.

(3)

11.7 Herlees reël 21. Noem kortliks ’n gebeurtenis in die roman waar hierdie reël bewaarheid word.

Lewer kommentaar op die waardeoordeel wat in dié reël gevel word.

(2) EN TEKS B

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Bennie O’Grady was ’n opreg gemengde wit Suid-Afrikaner. Sy ouma is op omtrent tienjarige ouderdom wees gelaat toe haar trekboerfamilie deur loslopers uitgemoor is. En omdat die natuur sorg dat dít bewaar bly wat nodig is vir balans en die voortsetting van lewe, is sy deur Griekwa-veewagters naby Philippolis gevind, waar sy agter ’n te klein struik weggekruip het. Suiwer wit van geboorte maar deur Adam Kok se mense aanvaar en gelukkig by hulle na sy oor haar verdriet gekom het, was sy. Haar naam was Anna Swartz en sy het dié naam tot haar dood gehou. Jakob Bek het haar sy vrou gemaak, maar sy het hom Jakob Swartz genoem. Hulle enigste dogter, Grieta, is getroud met die seun van ’n Nederduits Gereformeerde predikant, Paul. Hulle het twee kinders gehad, Paul en Benjamin. Paul is dood toe hy nog ’n kind was. Benjamin het Bennie geword. Hy was ’n regte Suid-Afrikaner, ’n egte halfbloed wie se voorkoms soos so baie ander s’n, vandag in hulle nageslagte gesien kan word, kyk maar na die vlesige dye en vlesige bo-arms op ons rugbyvelde. Bennie kon nie vleis weerstaan nie, op die hoef of aan die haak. Op ’n reëndag het hy weer ’n skaap uit ’n boer se kraal gesteel. Hendruk Jannewarie, het hy nou net gesê, jy moet nooit die fout maak om te sê jy is skuldig aan die pleeg van ’n misdaad nie. Onthou, sê altyd jy is onskuldig en doen jou bes om nie skuldig te lyk nie.

11.8 Noem TWEE ander karakters met wie Anna Swartz se storie ooreenstem.

Wat is die verskil tussen haar en dié karakters se stories? Skryf die tema wat by hierdie gebeure aansluit, neer.

(4)

11.9 Herlees reël 13–15. Aan watter saak word hier aandag gegee? Hoe sluit die titel by dié saak aan?

Motiveer waarom dit vandag nie meer ’n netelige kwessie is nie.

(3) 11.10 Anders as Bennie O’Grady ervaar Elsa Lewis konflik oor haar herkoms. Gee ’n bewys uit die roman dat Elsa Lewis dié konflik ervaar het. (1) 11.11 Hoekom het Bennie nooit skuldig gepleit nie? (1) 11.12 Hoe stem Bennie se skaapstelery ooreen met reël 3 in TEKS A? (2) [25]

TOTAAL AFDELING B: 25



AFDELING C: DRAMA

Beantwoord EEN vraag oor die dramateks wat julle in die klas gedoen het. KRISMIS VAN MAP JACOBS – Adam Small Beantwoord ÓF VRAAG 12 (literêre opstel) ÓF VRAAG 13 (kontekstuele vraag).

VRAAG 12: KRISMIS VAN MAP JACOBS – LITERÊRE OPSTEL

Die tatoeëermerke op Map se Iyf is simbole van sy lewe en kan ook ’n aanduiding van die bestemming wat Map na sy bekering in die vooruitsig stel, wees.

Bespreek hierdie stelling in ’n opstel van 400–450 woorde.

[25] OF VRAAG 13: KRISMIS VAN MAP JACOBS – KONTEKSTUELE VRAAG

Lees die uittreksels hieronder aandagtig deur en beantwoord die vrae wat volg.

TEKS A

1 2 3

CAVERNELIS:

Gee my ’n bietjie blatjang, Maudie. Ons moenie so baie praat nie … Maudie bring die fles tafel toe.

4 5 6 7

8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18

19 20 21

22

23

24

MAUD:

MAUD:

CAVERNELIS:

MAUD:

CAVERNELIS:

MAUD:

CAVERNELIS:

I suppose so, ja … ’n Ruk lank eet hulle in stilte; rondom hulle, buitekant, die geraas van die township op ’n Saterdagmiddag. Dan stuur Maud die gesels ’n ander koers in.

Hierdie klomp skorriemorrie, layabouts, loafers, Cyril en Richie, en wat hul name ook al is, ek het vir hulle hier deur die venster dopgehou daar onder, hulle’t weer vir Blanchie gemoveer vanoggend … Die skuim … Vir haar name geskree … Jy weet, Cavernelis-darling, I can’t take it, I can’t take it anymore …

(skielik opstandig en bitter. Skielik ook lyk hy sterk. Maar hy praat sag.) Die vuilgoed. Ons sake is nie hulle besigheid nie … Blanchie se sake, dit het niks met hulle te make nie! Dis hoekom ek vir jou sê ons moet úit hier …

Maar dis precisely omdat ons wil úit, lat hulle vir ons moveer … “O,” skree hulle vir Blanchie, “jy is al weer op pad …,” en hulle lag hulle disgusting soorte gelag …

Maud! Stop dit!

But it’s true …

Stop, sê ek!

13.1 Herlees reël 2.

Waarna verwys Cavernelis in hierdie reël as jy die voorafgaande gesprek in gedagte hou? Noem wat hy dan wil hê hulle moet doen en wat die uiteinde daarvan vir die gesin is.

(3)



13.2 Watter stemming suggereer Maud se antwoord? (1) 13.3 Herlees reël 8–9. Maude karakteriseer Cyril en Richie in dié reëls as “loafers”. Waarom kan

Tommy nie as ’n “loafer” beskou word nie? Gee EEN ander karaktereienskap van Tommy soos wat dit uit die drama blyk.

(2)

13.4 Dié naamgewing vir Cyril en Richie (reël 8–9) is geregverdig. Stem jy saam met die stelling? Motiveer jou standpunt met ’n rede uit

die drama.

(1) 13.5 Die tema is gevangeneskap. Gee VIER agtereenvolgende woorde in TEKS A wat op Maud se

gevangeneskap dui. Hoe skakel hiérdie vier woorde met dié tema?

(2) 13.6 Herlees reël 15–16. Wat is ironies omtrent Cavernelis se woorde? (1) 13.7 Waarop sinspeel Maud se gebruik van die woorde “disgusting soorte gelag”

(reël 21)? Is hierdie optrede van Cyril en Richie regverdig? Motiveer jou antwoord. Wat is die ooreenkoms tussen die stomheid van Antie Grootmeisie en die “disgusting soorte gelag”?

(3)

EN TEKS B

1

2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19

20

CAVERNELIS:

LA GUMA:

CAVERNELIS:

LA GUMA:

CAVERNELIS:

It’s late already, my wife …

(neem glad nie notisie nie) ’n Bietjie skipping het nog nooit ge-niemand … seergemaak nie, mister Cavernelis. ’n Bietjie skipping, and a shower afterwards! That makes you feel real sharp ... an’ fresh! (Hy haal heerlik diep asem.)

(meen om só uit die ding uit te kom) So you’ve got a shower at home, mister La Guma. Ons gaan nog ene vir ons ook laat insit. Maar die ekstra loodwerk is so duur. En ons woon nie in ’n koophuis nie, maar in ’n huurhuis, en die munisipaliteit laat jou nie sommer toe om enigiets in die huis te doen nie, jy moet eers hulle verlof kry, vir ekstra werk, of enigiets.

You don’t tell me, mister Cavernelis! ... en dan’s al die bloody forms nog in duplicate oek! Of even triplicate ... Die bureaucratic swine! Cavernelis is ook nie dom wat die politiek betref nie. En hy slaag op dié manier om La Guma van die touspringery te laat vergeet!

Yes, it’s terrible, mister La Guma!



21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

LA GUMA: Terrible! You’re right! ’Is bloody terrible! (Beklemtoon “bloody”) Die vylgoed, kyk wat maak hulle moet mý, kyk wat maak hulle moet jóú, moet al onse families ... (Beduie met sy arms uitgestrek na die woonstelle.) You call this living? Kyk die huise wat hulle vir ons gebou het! Yt Claremont en yt Woodstock yt ge-bulldoze ... tóé, Coloureds, ýt, ýt – gaan bly dáárso, daarso annerkant. Over there! Never mind the match-box houses, die sement-strippies wat pass vir strate, never mind die busfares ennie trainfares wat julle moet betaal om te travel werk toe.

13.8 Herlees reël 1. Hoe pas Cavernelis se dialoog (in TEKS B) by sy handeling in TEKS A aan? (2) 13.9 In die hele teks word Kaaps en Engels deur die karakters gebruik. Is dit geslaagd? Motiveer jou antwoord binne die konteks van die milieu

waarteen die drama afspeel.

(1) 13.10 Herlees reël 9–10. Gee die karaktereienskap van Cavernelis wat hier na vore kom. Hoe het dié

karaktereienskap by Cavernelis se strewe aangesluit? Wat was die ironiese uiteinde van Cavernelis se strewe?

(3)

13.11 Na wie verwys La Guma in reël 22? Hoe pas La Guma se woorde by die

sosiopolitieke inslag van die drama aan? Is La Guma se houding geregverdig? Gee redes vir jou antwoord.

(4)

13.12 Watter simboliek kan aan die “bulldozers” in reël 27 gekoppel word? Waarom

pas die gedagte van ’n huurhuis by dié woorde?

(2) [25] OF VRAAG 14: LITERÊRE OPSTEL MIS – Reza de Wet Die tema, blindheid (nie-sien), word deur die handeling en dialoog van die karakters Miem, Meisie, Gertie en Konstabel in die drama ondersteun. Bespreek hierdie stelling in ’n opstel van 400–450 woorde.

[25]

OF



VRAAG 15: KONTEKSTUELE VRAAG MIS – Reza de Wet Lees die uittreksels hieronder aandagtig deur en beantwoord dan die vrae wat volg. TEKS A

1 2 3 4 5 6 7 8

MIEM: GERTIE: MIEM: MEISIE:

Die KONSTABEL draai sy kop na MIEM en GERTIE. Eers het almal gedink sy het sommer weggeloop. En dit oor haar ma se ipekonders. Maar (onheilspellend) wat sou ek toe hoor? Sy het geen tas gevat nie en sy is weg in haar aannemingsrok ... sonder skoene! Ek vra vir jou! Wegloop sonder skoene! (draai haar kop na die deur) Alles reg, my kind? (van buite) Ja, Ma.

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

MIEM: GERTIE: KONSTABEL: MIEM: KONSTABEL: GERTIE: KONSTABEL: MIEM: GERTIE:

Pak hulle mooi opmekaar! Die aaklige musiek. Dit hinder u seker ook, Konstabel. Waar was ek nou weer? O ja. En presies ’n jaar later is dit toe Rienie Pieterse. Almal sê toe dis oor haar pa so op haar kop sit. Maar raai net wat, Konstabel? Met haar was dit net so! Kaalvoet in haar aannemingsrok! (skielik hewig ontsteld) Wat vertel u my! (Spring op) Ja, ja, ja ... Ek het so iets vermoed. Waarvan praat u nou, Konstabel? (sit weer) Ek is jammer. Ek kan u nie sê nie. (fluister) Seker geheime sake? Dit is so, Juffrou. (Weer ontsteld) En het niemand onraad gemerk nie? Soos ek sê, Konstabel, almal het hul blind gehou! Maar ek is toe na juffrou Gertie en ons bespreek die saak. Ja! En saam is ons toe na die sersant! Ons vertel hom alles ...

15.1 Herlees reël 2–5. Watter onsimpatieke woorde het Miem vroeër die aand oor die ouers wat hul

dogters toelaat om sirkus toe te gaan, aan Meisie gesê? Hoe beïnvloed hierdie gebeure die situasie in Miem se huis daardie aand?

(2)



15.2 Meisie antwoord haar ma van buite (reël 8). Wat is die werklike rede wat Miem aan Konstabel gee vir die uitstuur van

Meisie? Hoekom is hierdie besluit van Miem ironies? Hoe versuim Miem haar plig as ouer teenoor Meisie in die lig van die gevaarsituasie?

(3)

15.3 In reël 9 word na “hulle” verwys. 15.3.1 Wie of wat is die “hulle” waarna Miem verwys? (1) 15.3.2 Hoe sluit “hulle”, met spesifieke verwysing na Meisie, by die tema

van die drama aan?

(2) 15.4 Gee die redes vir Konstabel se ontsteltenis (reël 15) en noem hoe dié

ontsteltenis bydra om spanning in die drama te skep.

(3) 15.5 Noem TWEE sake wat op die laaste aande in Augustus 1934–1936

gebeur het.

(2) EN TEKS B

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

MEISIE:

Nou goed, ek sal vir u vertel en dan sal ek daarvan vergeet. (Knyp haar oë styf toe) Vir altyd en vir ewig. (Stilte. Begin vertel en leef haar heeltemal in. Sagte vlae wind word gehoor en dit word geleidelik effens harder) Een jaar was die sirkus hier. Soos nou. Maar dit was ’n warm aand. ‘’n Vroeë somer,’ het my ma gesê. ‘Dit bring droogte en pestilensies.’ (Sag) Dis bedompig in die huis. Ons maak die vensters oop en toe gaan ons slaap. Skielik skrik ek wakker. Ek lê in die donker en luister na die musiek. Dis asof die musiek al harder word. Die takke skraap teen die dak. Die gordyne waai, op maat van die musiek. Ek gaan staan voor die venster. Ek sien die tent. Die groot tent en die liggies. Die musiek word harder en harder. Ek klim deur die venster, spring af tussen die rose, gaan deur die tuinhekkie en hardloop na die skougronde. Sommer net so. Kaalvoet oor die dorings. Ek loop tussen die hokke deur. ’n Tier grom. Ape raas. Ek staan by die tent. (Laggie) Toe sien ek ’n gaatjie en ek loer daardeur. (Maak die ‘gaatjie’ met duim en voorvinger en loer daardeur) Eers die een oog en toe die ander. (Stilte. Verwonderd asof sy dit weer sien) Ek sien ’n man met lang, swart hare en ’n blink mantel. Daar’s ook ’n meisie.

15.6 Watter stemming skep die “vlae wind”? (reël 3) (1) 15.7 Hoe verskil die ruimte van hul huis vir Meisie van dié van die sirkus en

verduidelik hoekom die huis se vensters op die aand van haar besoek aan die sirkus oop was, maar nie oor die afgelope jaar nie?

(4)


Kopiereg voorbehou

15.8 Waarvan is die “venster” in die drama vir Meisie ’n simbool? (1) 15.9 Daar is verskeie verwysings na bekende sprokies in die drama. Dink jy Meisie se verhaal het ’n sprokieseinde? Motiveer jou antwoord. (1) 15.10 Herlees reël 1 (TEKS A) en reël 15 (TEKS B). Hoe verskil die situasies waarin daar kaalvoet geloop word in die twee tekste

en watter vooruitwysing na die slot is in die kaalvoetlopery opgesluit?

(3) 15.11 Sluit die slot van die drama effektief aan by die stemming van die drama?

Motiveer jou antwoord.

(2) [25]

TOTAAL AFDELING C: 25 GROOTTOTAAL: 80


PUNTE: 80

Hierdie memorandum bestaan uit 27 bladsye.

AFRIKAANS HUISTAAL V2

NOVEMBER 2015

MEMORANDUM

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT

GRAAD 12

GRAAD 12

Afrikaans Huistaal/V2 2 DBE/November 2015 NSS – Memorandum


NASIENRIGLYNE 1. As ’n kandidaat meer as die verlangde getal vrae gedoen het, word net die eerste

antwoord/respons nagesien. (Die kandidate mag nie die opstelvraag en die kontekstuele vraag oor dieselfde genre beantwoord nie.)

2. As ’n kandidaat in AFDELING A al vier vrae oor die gesiene gedigte beantwoord het, word die eerste twee gedigte se antwoorde nagesien.

3. As ’n kandidaat in AFDELING B en C twee kontekstuele vrae of twee literêre opstelle beantwoord het, word die eerste antwoord nagesien en die tweede antwoord word geïgnoreer. As ’n kandidaat al vier die vrae in AFDELING B en C beantwoord het, word die eerste antwoord in elke afdeling nagesien mits een kontekstuele vraag en een opstelvraag beantwoord is.

4. As ’n kandidaat twee antwoorde gee en die eerste antwoord is verkeerd, maar die tweede antwoord is reg, word die eerste antwoord nagesien en die tweede antwoord word geïgnoreer.

5. As antwoorde verkeerd genommer is, word die antwoorde volgens die memorandum nagesien.

6. As ’n spelfout die betekenis van die antwoord beïnvloed, word dit verkeerd gemerk. As die spelfout nie die betekenis van die antwoord beïnvloed nie, word dit as korrek beskou.

7. Literêre opstel As die opstel korter as die verlangde lengte is, word die kandidaat nie gepenaliseer nie omdat hy/sy, hom-/haarself gepenaliseer het. As die opstel te lank is, assesseer dit op meriete en bespreek dit met die senior nasiener. Die memorandum is slegs ’n riglyn, daarom moet ander relevante inhoud as korrek beskou word. Gebruik die aangehegte rubrieke om die literêre opstelle na te sien.

8. Kontekstuele vrae As ’n kandidaat nie aanhalingstekens gebruik waar ’n vraag dit vereis nie, word die kandidaat nie gepenaliseer nie.

9. Vir oop vrae word geen punte toegeken vir JA/NEE/EK STEM SAAM/EK STEM NIE SAAM NIE. Die rede/motivering moet oorweeg word.

10. Geen punte word vir WAAR/ONWAAR of FEIT/MENING toegeken nie. Die rede/motivering/bewys verdien die punt.



AFDELING A: GEDIGTE

VRAAG 1: LITERÊRE OPSTEL

Hierdie vraag word aan die hand van die aangehegte ASSESSERINGSRUBRIEK VIR LITERÊRE OPSTEL – HUISTAAL: POËSIE nagesien.

LET WEL: • Dis ’n breë raamwerk van feite. • Al die feite hoef nie genoem te word nie.

Simbole: VR Vernuf

E Eiewaan

VW Verganklike wese

Die kandidaat verskaf ’n gepaste inleiding.

• Reeds in die titel word die leser deur die woord skedel met die mens se verganklikheid gekonfronteer.

• Met die woorde, sal ek, weet ek (versreël 1) word die sekerheid beklemtoon dat die mens nie seldsaam is nie, maar in die toekoms met die dood gekonfronteer sal word. Sy/Haar eiewaan is dus onvanpas.

• Die spreker noem dat die mens nie belangrik genoeg is om in die glaskas van ’n museum uitgestal te word soos mevrou Ples en die bloubok nie, maar dat die enigste wat van die mens behoue sal bly, sy/haar sin vir humor is, bv. versreël 2–3: Minstens my sin vir humor sal ek behou.

• Ten spyte van die mens se onbelangrikheid wat in strofe 1 aangedui word, beskik die mens tog oor kennis, krag/vernuf om te bou en te ontgin – dus is die mens in ’n sekere mate seldsaam/kan oor ’n mate van eiewaan beskik.

• Die mens dink hy/sy is slim, want hy/sy gaan vernuftig met tyd om, bv. versreël 8–9: hoe slim tog is ons met ons innerlike uurwerkvernuf

• Die mens se prestasies word satiries as grabbelend beskryf, dus word die navorsing nie as weldeurdag beskou nie, bv. versreël 13: grabbelende navorsing.

• Een van die prestasies van die mens is om geboue op te rig, maar hy/sy is grootdoenerig in sy/haar dade, bv. versreël 9–10: hoe sterk die groot swaaiende hyskraangebare

• Die geboue wat neergeplak word, dui op die grootheidswaan van die mens in sy/haar prestasies, bv. versreël 11–12: waarmee ons wolkekrabbers reghoekig neerplak

• Die navorsing wat gedoen word, word spottenderwys as merkwaardig beskou, bv. versreël 13: Merkwaardig ons grabbelende navorsing

• Die wyse waarop die mens delf, kan aan die een kant beteken dat die mens in staat is om diep na delfstowwe te soek, terwyl dit ook op sy/haar hebsug kan dui, bv. versreël 14–15: om ons arms diep soos skagte te sink.

• Dit is merkwaardig dat die mens diep in die aarde kan delf en erts tot metaal kan veredel, bv. versreël 16–17: te vergruis en te veredel.

• Die mens is slim genoeg om oordadige geld te belê, bv. versreël 17–18: staaf op staaf korfagtig gepakte kluise van belegging.

• Die mens is vol van sy eiewaan, bv. versreël 18: A ja, ... • Die mens beskik oor die wonderbaarlike vermoë om uraan te verryk, bv. versreël 19–20:

wonderbaarlik is ons vermoë om weggooisand tot vuurstof te verryk • Dieselfde wonderbaarlike vermoë waaroor die mens beskik om uraan te verryk, kan ook

daartoe lei dat die mens alles wat bestaan, kan vernietig, bv. versreël 21–22: alles onherhaalbaar in allerlaaste oplaaiing woes en skoon laat ontbrand

• Met die laaste twee versreëls, wat ’n herhaling van die titel is, word beklemtoon dat die mens ’n verganklike wese is, bv. versreël 23–24: Ek sê mos die skedel lag al huil en huil die gesig.

• Die woorde huil en huil in die slotstrofe van die gedig beklemtoon dat die mens ’n droewige, patetiese wese is.

Die kandidaat voorsien die opstel van ’n gepaste slot.

10



OF VRAAG 2: KONTEKSTUELE VRAAG ’n tipe epistemologie van water – Breyten Breytenbach

Vraag Antwoord Punt 2.1 Die verwagting is dat die gedig oor water/iets wat met water verband hou, sal

handel. √ Ja Die inhoud handel oor baie reën wat val./Kennis/inligting gaan in die daaropvolgende versreëls aan die leser oorgedra word oor wat tydens ’n vloed gebeur. √ “Nee” kan nie as antwoord aangebied word nie. Indien “Ja” nie in die antwoord voorkom nie, moet die ja duidelik in die antwoord geïmpliseer word.

1 1

2.2 Ja Die woord pas by die kragtige werking van die weerlig wat lyk asof die wolke in stroke geskeur is. √

OF Nee Die woord “skeur” word meer algemeen gebruik./is meer verstaanbaar. √ Die kandidaat gee sy/haar eie gepaste antwoord. Slegs die motivering verdien die punt. Indien “Ja”/”Nee”nie in die antwoord voorkom nie, moet die ja/nee duidelik in die antwoord geïmpliseer word.

1

2.3 Personifikasie √ Tydens ’n vloed kan die wind baie skade aanrig wat kan lyk asof die wind woedend is. √ Daar kan EEN of TWEE punte aan die kandidaat toegeken word.

1 1

2.4 ’n Vrye vers is nie gestruktureerd nie, dit pas by die gevolge/chaos van ’n vloed wat nie ’n vaste patroon/struktuur volg nie./wat vaste strukture vernietig./Net soos ’n vrye vers het ’n vloed nie struktuur nie/kan chaoties wees. √

1

2.5 Die woorde weer en weer en weer √

1

2.6 Sin 1:Die gietende reën val skuins./gaan met ’n wind gepaard. √ Sin 2: Die omgewing is oorspoel./mens en dier vlug na hoogtes vir veiligheid./uitwerking van die weerlig op die natuur. √ Sin 3: Die gevolge van die vloed/voorwerpe wat dryf/mense wat in nood verkeer/lyke van die verdrinktes word beskryf. √

3

10 OF



VRAAG 3: KONTEKSTUELE VRAAG Nuus uit die binneland – Peter Blum

Vraag Antwoord Punt 3.1 Alliterasie/d-alliterasie √

Die kandidaat moet noem, nie woorde neerskryf en onderstreep nie.

1

3.2 Dit beklemtoon dat hy in die volgende versreël droom/herinneringe oproep./dat die spreker terugdink. √

1

3.3 ontstoke harte √ 1

3.4 Maar √ (alle mure) wat ons opstapel/met doel en plan/weet ons op watter vasteland ons boer √

1 1

3.5 Die uitsteltegniek skep afwagting/spanning. √ Die titel sluit by die uitsteltegniek aan want die leser wil verder lees om uit te vind wat die nuus is. √ Die herhaling beklemtoon dat jy weet jy is in Afrika./die spanning/afwagting wat verbreek word./die antwoord wat gegee word. √

1 1 1

3.6 Afrika anders is as Europa. Hy skets vir Opperman die sagtheid van Europa./die hardheid van die natuur/samelewing in Afrika. Hy sê vir Opperman dat hy in Afrika hoort./woon./van Afrika is. Hy deel sy siening van Afrika aan Opperman. √√ Die kandidaat bied TWEE antwoorde vir EEN punt elk aan.

2

10 OF VRAAG 4: KONTEKSTUELE VRAAG Busrit in die aand – Elisabeth Eybers

Vraag Antwoord Punt 4.1 Tersine √

1

4.2 Alliterasie/s-alliterasie/m-alliterasie √ Die (s-) alliterasie hef die mens wat suf vir sy geroetineerde bestaan/dof van gees is, uit./Die (m-) alliterasie hef die mens wat sy mond in moegheid sluit/moeg vir sy werk is/’n geroetineerde bestaan voer/stroef is, uit. √

1 1



4.3 Vergelyking

Die straatligte wat op die pad skyn, lyk soos die maanlig wat ligstrepe op ’n dam gooi. Dit dui op die oorspronklikheid/raakpunte wat in die weerkaatsing van die maan op die dam en die straatligte raakgesien word./van die natuurbeeld./ terugverlang na die platteland./na ’n rustiger bestaan.

OF Metafoor Die ligte (“ligvaandels”) lyk soos vlae/baniere langs die straat. Die beeld is geslaagd aangesien die ligte nes vlae lyk wanneer dit op die straatoppervlak skyn.

OF Metafoor √ Die maanlig wat op die water skyn, lyk soos ’n pad. √ Die beeld is geslaagd aangesien die wit maanlig werklik soos ’n pad op die donker wateroppervlak van die dam, lyk. √

1 1 1

4.4 Ja Die woord sluit by die beelde (kapers/buit) wat in die res van die strofe gebruik is, aan./ Aangesien die passasiers net so uitgelewer aan hul omstandighede as slawe is, is die woord geskik. √ “Nee” kan nie as antwoord aangebied word nie.

1

4.5 Ja Die gebruik van die woorde ons as slawe, sluit aan by die werkers en sluit die verliefdes in, wat van busvervoer gebruik maak. √

OF Nee Die spreker gebruik die woord hul om na die werkers te verwys en ons wanneer hy na die verliefdes verwys./daar is twee groepe in die bus, die verliefdes en die werkers. √

1

4.6 Die woorde word herhaal om ’n sikliese gang daar te stel./ Die woorde beklemtoon dat die werkers nie van hul geroetineerde bestaan/uitsigloosheid kan ontsnap nie./ Die herhaling beklemtoon die intense moegheid van die werkers./ Die gedig word op dié wyse gesluit./ Die gedagte-inhoud van die gedig word tot ’n eenheid gebind./ Dit bind die gedig tot ’n eenheid./ √√ Die kandidaat bied TWEE antwoorde aan vir EEN punt elk.

2

10 EN



VRAAG 5: KONTEKSTUELE VRAAG Swerwer – GP Terblanche

Vraag Antwoord Punt 5.1 Die titel, Swerwer, dui op slegs een persoon.

Die woord my in enkelvoud/eerste persoon dui daarop dat die spreker alleen reis. Daar is slegs een weerkaatsing teen die ruit. Die spreker noem in versreël 12/15 dat ek voortstu/nêrens hoort nie. √√√ Die kandidaat bied DRIE antwoorde aan vir EEN punt elk.

3

5.2 Personifikasie/metafoor √

1

5.3 Die tema van die gedig is dat die mens die ewige reisiger/swerwer/toeris is wat op soek is na die plek waar hy/sy voel dat hy/sy behoort. √ Die parentese dui daarop dat die spreker ten spyte van verskillende reise/die lengte/tye van die reis (winter, lente, somer, herfs)/die verskillende vervoermiddele/maniere van reis waarvan die spreker gebruik maak (bus, vliegtuig, boot, trein)/in al die weersomstandighede (reën, sneeu, son, wind) nog nie die plek gevind het waar hy/sy behoort nie. √

1 1

5.4 Dat daar altyd nog een/’n nuwe aspek is wat ervaar moet word./soeke na vervulling. √

1

5.5 Die woord is geslaagd. Die woord stu sluit by die deursettingsvermoë/dringendheid van die spreker se soektog/moeisame reis aan. √ Slegs die motivering verdien die punt.

1

5.6 Die spreker hoort nêrens nie. √ Die woord weer dui daarop dat die spreker al voorheen tot dieselfde insig gekom het. √

1 1

10 TOTAAL AFDELING A: 30



AFDELING B: ROMAN Beantwoord EEN vraag. VRAAG 6: (LITERÊRE OPSTEL) Die kwart-voor-sewe-lelie – Eleanor Baker Hierdie vraag word aan die hand van die aangehegte RUBRIEK VIR DIE NASIEN VAN DIE OPSTELVRAAG VIR DIE ROMAN EN DRAMA nagesien.

LET WEL: • Dis ŉ breë raamwerk van feite. • Al die feite hoef nie genoem te word nie.

Simbole: I Iris

M Ma Els

P Pa

E Elsa

K Kara

Die kandidate voorsien die opstel van ’n gepaste inleiding.

• Ma Els word beskryf as die nie-tipiese ma, wat nie haar kind verstaan nie/na haar

luister nie, want Els gee nie aandag wanneer Iris aan haar die betekenis van haar naam wil verduidelik nie./Bl. 13: Dis wat ek bedoel. Sy het my nie gehoor nie.

• Els tree anders as die gewone, besorgde ma op, want sy sien nie die nodigheid om vir Iris te verbied om Riekie, wat vier jaar ouer as Iris is, tydens die eksamentyd te sien, soos wat die ander ouers maak nie./Bl. 19: Daar was geen ander raad nie. Ek sou Riekie self moes verbied.

• Elsa verbreek die stereotipe as sy vir haar ’n bruidsuitset bymekaar maak, want in die roman noem Iris dat dit nie die gebruik van daardie tyd is om ’n bruidsuitset bymekaar te maak nie../Bl. 21: Ek het gedag net meisies in die ou boereromans wat ons in standerd agt moes lees, het nog uitset bymekaargemaak, maar Elsa het my verkeerd bewys.

• Elsa tree baasspelerig teenoor Hannes op, terwyl daar van bruide verwag word om hul monde te hou en verlief te lyk./Bl. 21: “Ek wil nie dat dit gekrap en bemors word deur jou verspotte studentemaats nie.” Ek, as blosende strooimeisie, het gewens sy wil stilbly. ’n Bruid moes haar mond hou en verlief lyk, het ek gevoel.

• Elsa is ’n onromantiese bruid, want sy beskou die huweliksnag se opgewondenheid as romantiese drogbeelde./Bl. 24: “Soos oor enige ander aand, natuurlik. Moeg. Ek is van plan om vroeg te gaan slaap.”

• Die dogters in die familie verbreek die stereotipering van die tyd oor huwelike en gesinne, want Iris gee haar maagdelikheid aan Peter sonder om daaroor te dink./Kara is aanvanklik teen moederskap gekant./Bl. 39: … het ek my verwonder dat ek my maagdelikheid so vinnig, so maklik en ondeurdag aan Peter afgegee het. En dit bloot omdat sy fisionomie en naam my aan iemand anders herinner het./Bl. 27: “Ek is nie ’n broeikas nie. My lyf behoort aan my.”

• Iris verbreek die algemene siening oor maagdelikheid, omdat Peter haar aan haar romantiese held laat dink./Bl. 39: … het ek my verwonder dat ek my maagdelikheid so vinnig, so maklik en ondeurdag aan Peter afgegee het. En dit bloot omdat sy fisionomie en naam my aan iemand anders herinner het.

• Iris vebreek die stereotipe wanneer sy nie op die rugbyheld verlief raak nie, maar wel op die hoof van die debatspan/André Visser./Bv. bl. 10: Die een god in die besonder het die gesig gehad van André Visser ...

• Iris verbreek die stereotipe dat alle jongmense losse sedes het, want sy gaan nie na dr. Anders se woonstel toe nie./Bl. 69: “Jy’s te jonk en julle sedes is anders.”

• Iris verbreek die stereotipe deur nie werk wat by haar graad pas, te aanvaar nie, maar sy werk as tandartsassistent by dr. Anders./Bl. 41: Werk. Waar? By dr. Anders.



• Els en Pa verbreek die stereotipiese rassisme van die apartheidsjare, want hulle

aanvaar Claude in die familie./Bl. 70: Ek kon Ma se knieë hoor swik …/Pa het min gesê, maar sy stilte was nie vyandig nie.

• Iris se ma en pa het nie die tipiese huwelik gehad nie, want Pa het alleen na die plaas gegaan toe Elsa nie wou saamgaan nie./Bl. 74: “Ek gee nie om wat julle sê nie,” het Pa beslis. “In Desember trek ek bosveld toe. Dié wat wil bly, kan bly.” Ma het gebly.

• Iris se pa verbreek die stereotipe van ’n pensioenaris, want hy pak ’n tweede loopbaan op die plaas aan./Bv. bl. 73: Ek gaan boer, het hy aangekondig.

• Elsa is van mening dat ’n meisie nie agter ’n man behoort aan te loop nie, daarom is sy van mening dat Iris nie vir Peter in Amerika moet gaan kuier nie./Bl. 85: Elsa het my voornemende reis afgekeur. … “’n Meisie loop nie agter ’n man aan nie.”

• Volgens Iris is die reël in hulle huis om dié stereotipiese houding te verbreek, daarom beplan Iris om teen Elsa se raad in, wel vir Peter in Amerika te gaan kuier./Bl. 86: “Die reël in hierdie huis is om agter die man aan te vlieg. Twee uit die drie van ons doen dit. Jy’s die uitsondering.”

• Alhoewel die algemene opvatting is dat ’n paar behoort te trou as daar ’n baba op pad is en wanneer mense mekaar lief het, voel Kara nie dieselfde nie en bly net saam./Bl. 91: “Ons sal seker,” het sy toegegee.

• Iris impliseer met haar woorde aan die taxibestuurder dat almal wat van Suid-Afrika kom, rassiste is, maar sy verbreek die stereotipering omdat Johanna deel van hul gesin is./Bl. 214: … en so het dit gebeur dat ek en Peter die huis, Polder en Johanna oorgeneem het.

• Iris stereotipeer die lewe in New York deur te sê dat mense maklik daar vermoor word, maar sy is nooit in Amerika bedreig nie./Bl. 95: “Hoekom sal iemand jou vermoor?” “Ek weet nie, Julle vermoor mense mos maklik in hierdie stad.” … “Ek het al baie Amerikaanse televisiereekse gesien.”

• Alhoewel Iris aanvanklik nie wil trou nie, trou sy tog met Peter en leef saam met hom in die voorstedelike huis waarin sy opgegroei het./Bl. 214: “Ek was in die wolke omdat ek die tuin en die kwart-voor-sewe-lelie geërf het …”

Die kandidate voorsien die opstel van ’n gepaste slot.

25

OF VRAAG 7: (KONTEKSTUELE VRAAG) Die kwart-voor-sewe-lelie – Eleanor Baker Vraag Antwoord Punt 7.1 Sy is in die hospitaal (in Vermont). √

Die lewe is nie ’n storieboek nie./’n Naam is net ’n naam./’n Mens kan meer as een blomoomblik hê. √ Die hospitaalbed het haar gedwing om te dink/met die Engel te gesels./ Die hospitaalbed het haar dus gedwing om die Engel se vrae te beantwoord.√

1 1 1

7.2 Bettie √ Iris het gedink sy sou Bettie kon red wat moontlik haar blomoomblik kon wees. √

1 1

7.3 Haar beheptheid met haar blomoomblik √ 1



7.4 Dienares van Hoëre gode √

Sy het op ’n ander manier na mense/die lewe gekyk as die normale. √

1 1

7.5 Die (Amerikaanse) taxibestuurder √ Hy het regtig na haar geluister. √

1 1

7.6 Sy is reeds by Kara se partytjie genader deur iemand wat foto’s van haar wou neem./ Kara het vir haar gesê haar tipe gesig is daar in aanvraag; dus het sy geweet sy het ’n aantreklike gesig./ Iris wou nie model word nie, daarom is dit nie nodig dat sy konflik beleef nie. √

1

7.7 Kandidaat verskaf ’n antwoord wat verband hou met die ultimatum, bv. Nee Dit kon Iris se blomoomblik gewees het./’n Modelkontrak kom net een maal in ’n leeftyd. √

OF Ja ’n Verhouding is belangriker as ’n modelkontrak./Peter is nie meer jonk nie en wil graag ’n gesin hê. √

1

7.8 Sy gee nie voor nie./is pretensieloos./is doodgewoon./is lief vir plante. √ Iris beskryf Ma sodat die leser haar beter kan verstaan./ Die verteller gebruik dit om die tema van die boek (blomoomblik van Iris) te regverdig. √ Albei is verbeeldingryk./albei is dromers. √

1 1 1

7.9 Elsa verwag van ander om ook perfek te wees. √ 1

7.10 Ma het plaas toe gegaan/Pa gaan versorg, √ maar Iris het gedroom dat Ma nog meer verstrooid sou raak/Johanna haar sou oppas. √

OF Iris het gedink dat Ma sou intellektueel verswak en in die verkeerde bus klim, √ maar Ma het intellektuele stimulering gevind toe sy betrokke by Die Spieël raak. √ Daar kan EEN of TWEE punte aan die kandidaat toegeken word.

1 1

7.11 Na Iris se (aanstaande) skoonpa./Peter se pa. √ Sy noem hom so, omdat hy die Engel nie goedgesind is nie./sy is nie bang vir hom nie. √ Dit is verstaanbaar, want sy wil ’n goeie verhouding met haar skoonfamilie hê./Dit is verstaanbaar, want sy weet die Engel gaan hulle ontstel./Dit is belaglik, want haar skoonfamilie moet haar aanvaar soos sy is./Dit is belaglik omdat sy self ’n Engel het en nie skroom om van hom te vertel nie. √

1 1 1



7.12 In Teks 1 lei die Engel Iris tot die besef dat ons vir ons eie keuses/noodlot

verantwoordelik is. √ Beide kan perspektief gee./ Beide kan raad gee./ Beide is daar vir hulle. √√ Die kandidaat bied enige TWEE antwoorde aan. Die motto verwys na die ligtelike opneem van gebeure; dus moet die Engel en Chinees ook ligtelik opgeneem word. √

1 2 1

25

OF VRAAG 8: (LITERÊRE OPSTEL) Manaka plek van die horings – Pieter Pieterse

Hierdie vraag word aan die hand van die aangehegte RUBRIEK VIR DIE NASIEN VAN DIE OPSTELVRAAG VIR DIE ROMAN EN DRAMA nagesien.

LET WEL: • Dis ŉ breë raamwerk van feite. • Al die feite hoef nie genoem te word nie. Simbole: E Ouma Essie

G Grace

N Nanna Die kandidaat voorsien die opstel van ’n gepaste inleiding. • Ouma Essie is die matriarg onder die Mulambwa-familie wat haar ’n leiersfiguur in die

gemeenskap van Barotseland en in Baas se lewe maak./Bl. 100: Die naam Mulambwa loop vir baie geslagte al saam met die naam Lewanika, wat die naam van die koningshuis is. Die betekenis van die naam Mulambwa is 'vriend'.

• Ouma Essie word as die geestelike leier op Manaka geag, want sy word die Profeet van die Bybel genoem./Bl. 43: My ouma Essie is die een wat die mense die Profeet van die Bybel noem.

• Ouma Essie speel ’n leidende rol in die gemeenskap, want sy is die vrou van Joseph Sitali./Bl. 70: Ek is die vrou van muluti Joseph, die man wat dood is.

• Ouma Essie tree as herder vir die mense op Manaka op, ’n rol wat sy, volgens haar, by Joseph oorgeneem het./Bl. 70: En die skape wat die Here my gegee het om op te pas.

• Ouma Essie voel dat Christelike beginsels nie meer geld nie, sy eien haar die reg toe om die khuta daaroor aan te spreek./Bl. 167: … dan is dit tyd dat die mense van hierdie hele stam vra hoekom die vergadering van hierdie khuta nie meer met ’n gebed oopgemaak word nie …

• Ouma Essie staan haar man by om die Christelike boodskap te versprei, want sy help bou aan die kerk op Manaka /Bl. 166: Waar is daardie huis en daardie kerk wat ek en my muluti Joseph vir ons en vir die Here gebou het nou?

• Ouma Essie is nie bang om haarself teen onreg uit te spreek nie, want sy veroorloof haar om die ngambela (meneer Kebbey) tereg te wys ter wille van regverdigheid, al is sy ’n vrou./Bl. 47: Jy ken mos niks anders as om mense te verneuk nie.

• Ouma Essie tree ondersteunend op teenoor diegene wat haar ondersteuning benodig, soos wat sy Sitali moes groot maak omdat haar dogter nie kon nie./Bl. 93: Ek en my ouma Essie sal hom grootmaak. Sy ouma Miriam kan hom nie grootmaak nie. Noudat sy oud word, sukkel sy te veel om met een voet te loop.



• Ouma Essie tree ondersteunend teenoor Baas en die sendelinge op, want sy probeer

vrede bewerkstellig tussen Baas en die sendelinge op Manaka./Bl. 118: Daar is nie nog ’n seekoeipad om met takke toe te slaan teen die krokodille nie. Die ander plekke is ook te skuins,” praat ouma Essie, kop agteroor, asof sy nou onder die bril deur beter kan sien.

• Ouma Essie se gesag en sin vir geregtigheid veroorsaak dat sy opstaan teen dit wat sy verkeerd ag, want sy gaan die khuta teë, spreek Baas aan./Bl. 165: Ouma Essie laat haar nie stilmaak nie.

• Ouma Essie kan as die draer van Manaka se geskiedenis beskou word, want sy ken die geskiedenis van Manaka./Bl. 116: Dit is wat ek gesien en gehoor het en waaroor ek ook nie kan stilbly nie.

• Ouma Essie lei vir Baas tot die aanvaarding van sy geloof, want hy vra aan haar wat jou ’n Christen maak./Bl. 202: "Jou reg om 'n Christen te wees maak van jou 'n Christen. Weet jy dit dan nie?"

• Grace, versorg Baas as hy malaria opdoen./Bl. 41: Ek het gehoor dat jy malaria het, meneer Baas.

• Grace tree onbaatsugtig/nes ’n verpleegsuster op, want sy gaan ook saam met Baas na die hospitaal toe hy malaria het om hom met sy versorging by te staan./Bl. 48: Toe hy wakker word, is sy nog by hom.Grace probeer die siekes help, want sy is ’n opgeleide verpleegsuster/gee vir die mense om./Bl. 86: Dit is die tablette wat ek in die nag saamgevat het Mubyu toe.

• Grace tree as tussenganger of tolk tussen die sendelinge en die khuta op, want sy kan ook Engels praat en Afrikaans verstaan./Bl. 57: Daar is ’n vrou wat ’n baie goeie tolk vir muluti Krieseltjie sal kan wees. Sy kan Engels praat. Sy verstaan ook Afrikaans …”

• Grace speel ’n rol in die oplossing van die konflik tussen Baas en die sendelinge, want sy besef dat die probleme kan vergroot as hulle stilbly./Bl. 97: Vandag is nie ’n dag om oor die toekoms te praat en besluite daaroor te neem nie. Maar daar kan nie meer stilgebly word oor die probleme nie. Dit laat dit net meer word.

• Grace se een rol is om die sendelinge en vir Baas van die gewoontes van die Lozi’s/Barotseland te leer, want anders doen hulle die naam Makoa gestand./Bl. 98: ’n Man loop voor in die pad, sy vrou agter, want ’n man is die meerdere van ’n vrou,...

• Grace speel ’n belangrike rol in Baas se lewe, want dit is by Grace wat Baas ook ’n antwoord op sy vraag oor godsdiens kry./Bl. 228: Is dit wat van jou ’n Christen maak?” “Ja. En die weet,” antwoord sy. “Die weet waar ek heengaan, hier, en in die lewe hierna.

• Nanna stel belang in die mense en voel besorg oor hulle, want sy tree medemenslik op toe sy haar eie slaapsak oor Baas teen die koue gooi./Bl. 83: Oom Scholtzie dop die nat klere van Baas se lyf af en gooi hom toe onder komberse. Die vrou bring haar slaapsak en gooi dit ook oor.

• Nanna respekteer die gebruik van die khuta om nie aan die bespreking deel te neem nie./Bl. 56: Die khuta verwag van Nanna om nie aan die besprekings deel te neem nie. Sy verwyl haar tyd deur haar gewig van die een boud na die ander te verplaas …

• Nanna het die tradisie van die khuta oortree deur die vergadering toe te spreek./ Bl. 164: Die khuta het die twee vrouens wat nie vir die vergadering geroep is nie, probeer wegjaag, maar die stampolisieman kon dit nie regkry om hulle te laat opstaan nie.

• Nanna bereik die mense met die wyse waarop sy die Christelike boodskap oordra, want haar sangdiens is suksesvol in vergelyking met Griesel se bestraffende preek./ Bl. 205: Aan die einde van sy diens sê Griesel die wat hulle harte vir die Here wil gee en by die kerk wil aansluit, moet opstaan. Die vrouens staan tydsaam op en begin wegstap./ Bl. 205: Die twee vrouens kom sit weer. Hulle klap vrolik op maat van die wysie hande en sing sonder die woorde. Die volgende Sondag kom hulle weer en bring twee nuwe kerkgangers saam.

• Nanna is die eerste persoon met wie Baas sy twyfel oor geloof verwoord, /Bl. 138: "Wat maak van 'n mens 'n Christen?"

• Die kandidaat voorsien die opstel van ’n gepaste slot.

25



OF VRAAG 9: (KONTEKSTUELE VRAAG) Manaka plek van die horings – Pieter Pieterse Vraag Antwoord Punt 9.1 Innerlike konflik/Konflik met die natuur √

Hy is bekommerd dat die water/reënseisoen die boot sal wegneem/beskadig/ hy is te siek om te werk en sonder die boot sou hy nie sy droom kon verwesenlik nie. √ Die kandidaat moet beide kante van die konflik noem.

1 1

9.2 Die droom sluit aan by sy worsteling oor godsdiens./wat van jou ’n Christen maak.√

1

9.3 Tibelelo/Die Een wat wag vir haar Besoekers √ Dit dui daarop dat sy nog ’n maagd/ongetroud is./op ’n huweliksmaat wag. √ Die welwillendheid wat sy aan Baas betoon tydens sy siekte. Sy wys hom daarop dat genade hulle deur hul probleme sal help, nie diamantsmokkelary nie. Sy beweeg met grasie. Sy betoon genade aan ander. √√ Die kandidaat bied TWEE antwoorde vir een punt elk aan.

1 1 2

9.4 Mnr. Kebbey wou haar teen haar sin as sy vrou gehad het./sy het agter Baas gaan skuil./sy wou nie mnr. Kebbey se vrou word nie./ Grace wou hê dat mnr. Kebbey Baas hospitaal toe neem, maar hy weier en dring op betaling aan. √

1

9.5

Op Manaka/die sendingstasie √ 1

9.6

“Is dit die vrou vir wie hy die malariapille gegee het kort voordat hy siek geword het?” √

1

9.7 Leerder se eie mening, bv. Ja Baas wil in beheer wees en sy wil uitvoer./kap horings vas as bewys van sy baasskap./Hy wil beheer oor die sendingstasie neem. Hy was kwaai met Nanna oor die bankies by die worsboom se regmaak. √√

OF

Nee Baas is onderdanig en behulpsaam. Hy verduidelik self dat sy naam Baas is; dit is nie ’n titel nie.√√ Die kandidaat bied TWEE antwoorde vir EEN punt elk aan.

2



9.8 Die dood van haar ouers/van Joseph/haar verloofde/mense na aan haar.

Die poging tot verkragting/ Die konflik wat sy ervaar het toe sy haar werk as verpleegsuster moes laat staan. √√ Die kandidaat bied enige TWEE gebeure binne konteks aan.

2

9.9 Baas is die persoon wat eers verlore was, maar nou sien hy in dat hy wel ’n Christen is./ Baas se vraag na wat van jou ’n Christen maak, word op Manaka beantwoord./ Baas neem sy sendelingskap op Manaka op waar hy voorheen afsydig teenoor die sendelingskap gestaan het./ Baas groei as Christen omdat hy weer bid./ Baas besef dat deur te deel, jy jou Christenskap uitleef./ Baas se verlorenheid het veroorsaak dat hy nie kon vergewe nie, nou kan hy vergewe.√√√ Die kandidaat bied enige DRIE antwoorde aan vir EEN punt elk.

3

9.10

In Zimbabwe word hy as ’n buitelander/onwelkom beskou./Hy was besig met die bosoorlog en dus nie woonagtig op Sable Ranch nie./Na sy ouers se dood het hy soos ’n buitestander gevoel. √ Op Manaka neem hy nie deel aan die gemeenskapsaktiwiteite nie./Hy wil nie betrokke raak by die mense in die gemeenskap nie./word hy as wit beskou √

1 1

9.11 Leerder se eie mening binne konteks, bv. ’n Godsdienstige/gewyde/aanbiddende stemming √ Dit bring al die mense op Manaka weer onder die worsboom bymekaar./ Die mense woon weer die kerk by.√ Griesel besef hy hoort nie op Manaka nie./ Hy kom tot die insig dat hy eerder ’n bakker wil wees. √

1 1 1

9.12 Die voëlpaar is, soos Baas en Grace, nooit ver van mekaar af nie. √ Dit is ’n simbool van ’n moontlike permanente verhouding tussen Baas en Grace. √ Priscilla en Akwilla was twee mense (bekeerde Jode) wat moes vlug as gevolg van hul godsdiensoortuiginge./Die name kom uit die Bybel. √

1 1 1

25

OF



VRAAG 10: (LITERÊRE OPSTEL) Vatmaar – AHM Scholtz Hierdie vraag word aan die hand van die aangehegte RUBRIEK VIR DIE NASIEN VAN DIE OPSTELVRAAG VIR DIE ROMAN EN DRAMA nagesien.

LET WEL: • Dis ŉ breë raamwerk van feite. • Al die feite hoef nie genoem te word nie. Simbole: S Settie September

B Mevrou Bosman

T Tommy Lewis

P Positiewe gevolge

N Negatiewe gevolge

Die kandidaat verskaf ’n gepaste inleiding.

• Settie September tree hatig teenoor wit bruinmense op en dink sy is beter, omdat sy

’n swart bruinvrou is en met ’n Kaapse aksent praat./Bl. 125: … - dié soort wat wit bruinmense haat.

• Settie September laat Tant Wonnie aankla van diefstal en die Vatmaar-gemeenskap draai teen haar, want hul wil nie ook besteel word nie./Bl. 126: Settie, het hulle gesê om haar te troos, om te dink ons het haar altyd gevertrou.

• Tydens die beskuldiging van die ringstelery toon Settie geen genade of liefde teenoor Tant Wonnie nie, want sy stamp haar so rond dat sy haar skoen verloor./ Bl. 125: Mev. September stamp haar weer in die modder en hou aan skree: Djy’s ’n dief, jou wit baster!

• Die Septembers se liefdeloosheid na die hofsaak kom baie duidelik na vore, want ten spyte daarvan dat Tant Wonnie vir hul geleentheid betaal, drink hulle al haar gemmerbier op/Bl. 189: Sy het die bottel omtrent halfleeg gedrink en dit toe vir hom gegee/en gooi die bottel weg./Bl. 190: Die twee lag weer en toe smyt hy die bottel by die kapkar uit.

• Settie September beswadder Tant Wonnie se naam na die hofsaak in Vatmaar, want sy vertel allerhande onwaarhede wat in die hof gebeur het./Bl. 229: Djy wiet, ek sê ghelle sy is dangerous en sy het baie sterk toormedisyne.

• Settie September se valslike beskuldiging van Tant Wonnie het haar vervreem van Vatmaar se mense, omdat hulle haar altyd as ’n dief sou beskou, want hul was nie by die hofverrigtinge nie./Bl. 228: Maar Wonnie, het jy nie al die mense na haar huis toe sien gaan nie?

• Settie September se beskuldiging lei tot die besluit dat Tant Wonnie nie deel wou wees van Vatmaar se God nie, want sy het God binne in haar ontdek./Bl. 145: Meester, praat sy binne uit haar hart uit, dankie. Ek weet waar om U te vind.

• Die debakel met die Septembers het Tant Wonnie nuwe insig in die liefde gegee, omdat Tant Wonnie besef het dat liefde goed en sleg kan wees en beide kan opregte liefde wees./Bl. 188: Dit wys jou net liefde kan goed wees en liefde kan sleg wees en albei kan opregte liefde wees.

• Uit die vals beskuldiging van Settie het ook goed gekom, want Tant Wonnie het nou haar maandelikse pensioen gekry./Bl. 180: Oh yes, and report to me within seven days if she has been granted a war widow’s pension.

• Mevrou Bosman tree uiters rassisties en snobisties op, want sy noem Kennie name./Bl. 249: Ek weet dit is daai hotnot wat die witmenswerk doen …/sy laat Kaaitjie by die kerk die kar se deure vir haar oopmaak./Bl. 242: Die ander drie Sondae moes sy buitekant die kerk wag tot die Bosmans by wie sy gewerk het, uit die diens kom. Dan moes sy die kinders se hande vat asof hulle sal verdwaal. Maar eintlik was dit om die gemeente die Bosmans se status te kan laat sien.



• Mevrou Bosman gebruik Kaaitjie net vir haar gerief, want sy moet die kinders bad,

maar mag andersins nie in die huis kom of toelaat dat die kinders hul arms om haar sit nie./Bl. 242: Daarna moes sy na haar buitekamer terugloop en daar wag tot sy geroep word om haar kos op die vensterbank te kom vat./Bl. 249: Hulle ma het nie gehou van die manier waarop hulle hulle arms om Kaaitjie se nek sit en liefderik Kaaitjie sê nie./ Bl. 255: … , besig om die twee kinders te was. Dit was die enigste tyd dat sy in die huis mag gekom het.

• Mevrou Bosman lieg en sê dat sy van Kaaitjie hou, omdat sy dan dalk makliker die aborsie op Kaatjie kan laat doen./Bl. 255: Ek hou van jou en ek hoop jy hou van my ook.

• Mevrou Bosman tree gewetenloos op, want sy sê nie vir Kaaitjie dat Kenneth in die hospitaal is nie./sy weerhou Kenneth se boodskap./sy skeur Kenneth se briewe op en verbrand dit./sy laat ’n swanger Kaaitjie arresteer./Bl. 250: Sy het die brief gevat, dit in twee geskeur en in die stoof gegooi./Ghu, het sy vir haarself gesê, hierdie brief gaan ek lees.

• Mev. Bosman se optrede teenoor Kaaitjie het veroorsaak dat sy met die geboorte van haar kind gesterf het, omdat sy in die tronk harde hande-arbeid moes verrig./ Bl. 267: Bloedverlies het Kaaitjie se laaste kragte getap./Bl. 266: Kaaitjie het haar dae in die tronk op haar voete deurgebring, behalwe Sondae.

• Omdat Tommy vir Nellie sê dat as sy vir hom lief is, sal sy Lukas verlei en dan sê hy is die pa van die kind, daarom raak Nono en haar suster vyande van Nellie./Bl. 123: Jy kan aan die skoene wat sy dra sien sy is ’n slegte meisie! Het sy geskree. Ek gaan haar toor.

• Nellie verlei vir Lukas om Tommy se guns te wen, daarom moes sy vlug omdat die mense haar onder die klippe gesteek het/Bl. 123: Toe gooi hulle my met klippe teen die kop.

• Die gevolg van Tommy Lewis se optrede teenoor Nellie is dat haar verhouding met haar pa verswak het, want hy het haar nie meer as ’n onskuldige meisie gesien nie./ Bl. 124: Maar daai aand het my ra vir die eerste keer nie vir my gevra om die Bybel te gaan haal nie.

• Tommy Lewis beïnvloed Nellie Ndola negatief, want sy moet jok oor die rooi boek en dan vergoed hy haar met lekkers en klere./Bl. 116: As daar iemand naby was, moes ek sê Miesies Elsa het my gestuur om dit vir hom te gee./oor die herkoms van haar kind./ Bl. 117: Then you can say that he did it to you.

• Tommy jok vir Nellie oor sy liefde vir haar, want hy wil haar net vir sy plesier gebruik./Bl. 116: Mense wat mekaar liefhet, het hy gesê is een, nie twee mense nie.

• Tommy het vir Nellie, wat hy kwansuis liefhet, verneder en net gebruik, want hy laat toe dat sy suster haar uit die huis jaag en hy noem haar ’n low-caste./Bl. 116: Maar vandag het hy gesê ek is a low-caste en sy suster het my uit die huis uitgejaag.

• Tommy manipuleer Nellie om sy sin te kry, want as sy hom toelaat om haar te gebruik, beloof hy ’n verhoging vir haar pa./Bl. 117: ... lat ek vir altyd syne is en lat hy sal kyk lat my ra nog ’n verhoging kry.

Die kandidaat verskaf ’n gepaste slot.

25

OF VRAAG 11: KONTEKSTUELE VRAAG Vatmaar – AHM Scholtz

Vraag Antwoord Punt 11.1 Ta Vuurmaak/Een van die jong seuns van Vatmaar √

Hy dra die Griekwa-kultuur/stories aan die jonges oor./ Hy vertel Vatmaar se stories soos wat dit met hulle bepraat is. √

1 1



11.2 Lojaliteit teenoor sy kultuur./Kultuurverknogtheid/Kultuurbewustheid. √

1

11.3 Ta Vuurmaak het as Griekwa nagmaal gebruik. √

1

11.4 Die Engelse sendelinge kersten die Griekwas. Die Griekwas word van hul tradisionele godsdiens vervreem. Die Griekwa-kultuur se voortbestaan word nadelig beïnvloed. √√ Die Engelse het hulle geleer van steel. Die kandidaat bied TWEE antwoorde vir EEN punt elk aan.

2

11.5 Liefde √ Tant Wonnie √ Sy kry later ŉ oorlogspensioen./kon beter leef./keer vermenigvuldig na haar terug. √

1 1 1

11.6 Die treinwawatertenk is by een van die sylyne net gaan haal/gevat. √ Die titel impliseer om net te vat wat nie aan jou behoort nie. √ Die aksie om net te vat is geregverdig. Die mense van Vatmaar het alles gedeel./nie die agste gebod geken het nie. √

OF Die aksie om net te vat is nie geregverdig nie. Die mense van Vatmaar is gekersten is, dus behoort hulle te weet dit is verkeerd. √

1 1 1

11.7 Toe tant Wonnie in hegtenis geneem is vir kwansuise diefstal, draai almal op die dorp, wat gewoonlik haar deugde besing, teen haar./ Toe Hendruk Jannewarie in die moeilikheid was, draai die gemeentelede wat altyd geld by hom geleen het, teen hom. √ Ek stem saam met die uitspraak, want dit is hoe mense is: net vriende terwyl dit mooiweer is./meng jy jou met die semels vreet die varke jou op. √

OF

Ek stem nie met die uitspraak saam nie, want nie alle mense draai teen jou wanneer dinge nie goed gaan met jou nie./jy hoef nie noodwendig te word soos die mense met wie jy saamwerk/meng nie. √

1 1

11.8 Ma Khumalo/Norman van der Westhuizen/Mariam/oom Flip √√ Die kandidaat bied enige TWEE antwoorde aan. Anna Swartz behou haar naam tot haar dood, terwyl die ander se name verander. √ Liefde oor die kleurgrens heen √

2 1 1



11.9 Gemengde afkoms √

Mense van gemengde afkoms was welkom op Vatmaar/almal daar net gevat/aanvaar is. √ Omdat daar nie meer iets soos apartheid/rasseskeiding is nie, is dit vandag nie meer ’n kwessie nie. √

1 1 1

11.10 Sy is skaam oor haar ma se afkoms en hang haar foto daarom nie in die huis nie. √ 1

11.11 Hy het geglo dat ’n leuen in die hof jou vryheid kan beteken. √

1

11.12 Die persoon by wie Bennie ’n fiets geleen het, het ook ’n behoefte aan vleis gehad. √ Dus het hy altyd ’n skaapboud met die persoon gedeel. √

1 1

25

TOTAAL AFDELING B: 25



AFDELING C: DRAMA Beantwoord EEN vraag. VRAAG 12: (LITERÊRE OPSTEL) Krismis van Map Jacobs – Adam Small Hierdie vraag word aan die hand van die aangehegte RUBRIEK VIR DIE NASIEN VAN DIE OPSTELVRAAG VIR DIE ROMAN EN DRAMA nagesien.

LET WEL: • Dis ŉ breë raamwerk van feite. • Al die feite hoef nie genoem te word nie.

Simbole: S Simbole

B Bestemming

Die kandidaat voorsien die opstel van ’n gepaste inleiding.

• Map noem dat die tatoeëermerke op die soeke na sy identiteit dui, want dit is ’n aanduiding van sy lewe./Bl. 31: Kan jy sien die tattoos, al die merke? (Sy stem raak ’n oomblik weg. Huil hy?) ’it was ’n terrible gesoek seker, vir ’n identity …

• Vir Map is die tatoeëermerke belangrik, want dit dui op sy herkoms./Bl. 31: Hoe sal jy wiet waarnatoe om te gaan, sê Apostel George ... as jy nie acknowledge waar kom jy vandaan nie?

• Map het tatoeëermerke van ’n kaal vrou, ’n kitaar, die vure van die hel en ’n mombakkies wat ’n aanduiding van sy bendebedrywighede is./Bl. 32: Sien die tattoos elke gang se merke ...?

• Die tatoeëermerke dui op Map se (vorige) lewe as bendelid en -leier, want hy verwys daarna as die dinge van die verderf/dinge van die hel./Bl. 32: Ek wiet wat gebeur het, al die dinge van die verderf, al die dinge van die hel ... Maar dis verby ...

• Sy tatoeëermerke is sy kaart/getuigskrif van sy lewe, want dit is al wat hy het om moontlike werkgewers tydens die onderhoude te wys./Bl. 45: Have you got any testimonials, mister Jacobs, while sy vir jou so kyk lat die tattoos onner jou hemp en polo-neck warm word en brand ... Any testimonials? (Lag.) Ma! Dan wil ek skree en ek wil sê Well, nee, except vir my tattoos nie ...Vir La Guma is dit jammer dat Map sy lyf ontsier het/by implikasie die bendepad geloop het, want hy noem dat Map ’n mooi lyf het en dat dit net jammer van die tatoeëermerke is./Bl. 47: he’s really got a beautiful body ... Sorry about ... the ... tattoos …

• La Guma noem dat die tatoeëermerke op Map se desperaatheid dui wat aan die Kaapse Vlakte gekoppel kan word./Bl. 51: Allerhande merke, like, to identify himself. Daai’s wat ’n man doen as jy desperate is, in ’n plek soes dié.

• Die tatoeëermerke dui op die soeke na iets, na identiteit, want die Kaapse Vlakte word as ’n wasteland beskou./Bl. 51: ’Is soes tattoos, man, dieselde ... You search for something, man. As jy ’n regte mens is, dan wil jy wiet waar jy aan is en waar jy af is, waar jy staan. Understand? Jy moet tog iewers belong, belong! Somewhere moet jy darem iets kan identify moet jou selwers ... en jou selwers same moet iets!

• Map hou op om na sy identiteit te soek nadat hy by die bendes aangesluit het en tatoeëermerke gekry het, want hy het gevoel dat hy nou êrens behoort./Bl. 31: kan jy die merke sien, al die merke wat ek my laat merk het ... ’Cause ek wil somewhere ge-belong het?

• Map se leierseienskappe kan in die tatoeëermerke gelees word, want in die bendes het Map ’n leier geword wat al die besluite geneem het/toestemming verleen het./Bl. 32: Maar ek was die leader ... Ek was altyd die leader ...



• Die tatoeëermerke impliseer die kaart van Map se lewe, soos die moord op Ivan

Philander./Bl. 34: Ek swaai hom net van haar af, en ek stiek hom met die mes, en ek stiek hom, en ek stiek hom, en ek stiek hom, en ek stiek hom ...

• Die tatoeëermerke is ’n aanduiding van Map se belydenis, want hy weet na sy bekering watter pad hy nou moet loop./Bl. 31: So hierso acknowledge ek nou, my Here ... In die teenwoordigheid van my ma en van Apostel George. Lyster jy, my Here …

• Map toon berou vir sy dade en sy lewe neem ’n wending na sy bekering./Bl. 9: Ek is ’n ge-changede man, ek ... het die Here Jesus gevind hierso, regtig, ek sal nie lieg nie ...

• Map toon berou oor sy dade, want hy vra vergifnis van sy ma./Bl. 35: So God vergewe my ... en Ma ...

• Map se lewe verander in die tronk, want hy gedra hom so goed dat parool aan hom toegestaan word./Bl. 45: Ek het twaalf jaar gekry, ek het sewe jaar geserve, ek is hierso nou ’cause ek is yt op parole! Ek het my goed gedra, ek was jammer oor alles ...

• Map ontvang vergifnis van die tronkowerhede, want hy word vrygelaat op die sewende van die maand Desember wat op vergifnis dui/daarop kan dui dat die sewekoppige draak oorwin is./die volmaakte getal sewe dui op Map se vergifnis./Bl. 9: ek kom yt op die sewende wat nou kom, annermaand ...

• Map is terug in die gemeenskap, maar hy is nog nie volkome vry nie, want die gemeenskap is nie van mening dat hy verander het nie./Bl. 58: Ek het julle mos gesê, hy’s skaars t’rug, of die hele … wêreld hierso is weer gemaak en gebriek! ’Is sy ou stryk ...

• Waar Map voorheen nie enige werk wou doen nie (messenger), is hy nou bereid om enige werk te doen, maar die werkgewers gee hom nie ’n kans nie./Bl.46: ’cause jy’s so laag, jy try vir iets wat goed is, maar foei tog! Was in vir moord en soek ’n job!

• Map het uiteindelik sy bestemming bereik, want na Cavernelis se dood kan hy weer sy plek in die gemeenskap soos voorheen inneem./Bl. 62: Dan wend Map sy oë af en hy hoor – en ons hoor – die saxofoon, soos hy dit gespeel het, voorheen.

• Die kandidaat voorsien die opstel van ’n gepaste slot.

25

OF VRAAG 13: (KONTEKSTUELE VRAAG) Krismis van Map Jacobs – Adam Small Vraag Antwoord Punt 13.1 Hy wil nie hê Maud moet twyfel oor hul drome (om van hul omstandighede te ontsnap)

nie. √ Elkeen moet hard werk/geld verdien om ŉ bydrae te maak tot hulle droom. √ Hulle moes a.g.v. Cavernelis se selfmoord op die Kaapse Vlakte bly./Hulle verloor ’n pa. √

1 1 1

13.2 Gelatenheid/gelate aanvaarding/moedeloosheid √

1

13.3 Hy probeer ŉ bestaan maak uit die verkoop van juweliersware. √ Hy is lojaal/soms dislojaal/’n skinderbek/opstoker/bemoeisiek. √

1 1



13.4 Dit is geregverdig, want nie een van hulle het ŉ werk nie; hulle lê net leeg./hulle is

onopgevoed. √

OF

Dit is nie geregverdig nie, want hulle wys net die Cavernelisse op dit wat hulle verkeerd doen. √

1

13.5 omdat ons wíl uit/deur die venster dopgehou √ Maud bly vasgevang in die Kaapse Vlakte./ Maud beweeg nooit uit haar woonstel uit nie; dus is sy ’n gevangene. √

1 1

13.6 Cavernelis en Maud het nou net vir Cyril en Richie bespreek, maar nou sê Cavernelis dat hulle sake (Cavernelis en Maud s’n) niks met Cyril en Richie te make het nie./ Cavernelis noem Cyril en Richie vuilgoed/skuim, maar Blanchie werk wel as ’n prostituut/by die Lonely Hearts.√ Albei kante van die saak word vir EEN punt aangebied.

1

13.7 Maud wil die oordeel van Cyril en Richie se gelag aan Cavernelis oordra./Maud wil die gemeenskap se bespotting van hulle gesin aan Cavernelis oordra./Sy keur (ook) Blanchie se werk by die Lonely Hearts/die witmans wat Blanchie misbruik, af. √ Ja Cyril en Richie moet Cavernelis daarop wys dat dit wat hy toelaat/aanmoedig, verkeerd is./hulle lewer kommentaar op die gedrag van die witmans wat vroue misbruik.

OF Nee Cyril en Richie behoort nie ander te oordeel nie. √ Albei oordeel verkeerde optredes/teenoor vroue)/Albei dien as gewete vir die gemeenskap √

1 1 1

13.8 In Teks B is hy kwaad,/maar hy tree nog altyd beskaafd op. √

In Teks A wil hy nie met La Guma praat nie/is hy haastig/hy gebruik ŉ aanvaarbare verskoning. √

OF

In albei tekste praat hy beskaafd, √ al is hy haastig/kwaad. √

2

13.9 Dit is geslaagd aangesien die Kaaps en Engels by die mense van die Kaapse Vlakte/waar die drama afspeel pas – dit is hoe hulle praat./ Daar is mense op die Kaapse Vlakte wat Engels en/of Kaaps praat, daarom is dit ’n goeie weerspieëling van die inwoners. √

1

13.10 Suinigheid/spaarsaamheid √ Hy het gespaar/twee werke gehad om geld te kry sodat die gesin uit die Kaapse Vlakte kan verhuis. √ Cavernelis het deur sy dood van sy omstandighede ontsnap en nie deur sy werk nie./Cavernelis kon deur sy dood ontsnap, maar sy gesin is na sy dood vasgevang, sal nie van die Kaapse Vlakte kan ontsnap nie. √

1 1 1



13.11

Die (apartheids-) regering √ Die uitsetting uit Distrik Ses was om politieke redes wat die mense in armoede/ werkloosheid/misdaad gedompel het. √ Sy houding is geregverdig. Hierdie mense het geen uitkomkans gehad nie. Alles wat hulle besit het, is ook platgestoot. Hulle hele identiteit is vernietig. La Guma is die een wat hulle bewus van die onreg maak. √√ Die kandidaat bied TWEE antwoorde vir EEN punt elk aan.

1 1 2

13.12 Simbool van die Groepsgebiedewet/apartheidsregering(se magsmisbruik)/mense wat gedurende apartheid “gebulldoze” is sonder keuse. √ ŉ Huurhuis is slegs tydelike verblyf; so het hul slegs tydelik in Distrik Ses gebly./ Mense wat uit hul permanente plekke “gebulldoze” is, is nou huurders in hul nuwe eiendom./dui daarop dat min toegelaat is om hul eie eiendom te besit. √

1 1

25

OF VRAAG 14: (LITERÊRE OPSTEL) Mis – Reza de Wet Hierdie vraag word aan die hand van die aangehegte RUBRIEK VIR DIE NASIEN VAN DIE OPSTELVRAAG VIR DIE ROMAN EN DRAMA nagesien. LET WEL: • Dis ŉ breë raamwerk van feite. • Al die feite hoef nie genoem te word nie. Simbole: Mi Miem

M Meisie

G Gertie

K Konstabel

Die kandidaat verskaf ’n gepaste inleiding. • Miem is figuurlik blind, omdat sy nie sien dat haar dominerende geaardheid Meisie van

haar wegdwing nie./Bl. 7: Liggies! Jy weet ek het jou verbied!/Bl. 14: Wil mos nie ’n vingerhoed dra nie!

• Miem se blindheid word verder weerspieël wanneer sy Meisie bly verwyt omdat sy ongehoorsaam was en uitgeglip het, so blameer sy haar dat sy verander het/probeer sy Meisie van die sirkus/die bose weghou./Bl. 7: Destyds het jou ongehoorsaamheid my diep gegrief. Jy onthou seker hoe siek ek was. Ek kon vir twee weke net gortsop eet!

• Miem se engheid/konserwatisme ten opsigte van die sirkus maak haar blind vir Meisie se behoefte om die vryheid van die sirkus (lewe) te ervaar. Sy glo die sirkus is boos en Meisie mag ook nie na die sirkus gaan nie./Bl. 7: Liggies! Jy weet ek het jou verbied/Bl. 7: Dis ’n euwel!!/Bl. 24: Kom weg daar by die venster.

• Miem is vals en blind vir haar valse moraliteit, want sy smeer blatant haar dogter aan ’n vreemdeling af./Bl. 24: Niks is vir haar te veel moeite nie, dit is mos so, nè, Meisie?/ Bl. 25: Miskien wil u haar hare voel?/Bl. 25: Maar die heupe is tog breed genoeg.

• Sy wil kamma niks van die sirkus weet nie, maar vra gretig daaroor uit./Bl. 11: Nou vertel ons van die arme skepsels, Gertie



• Miem se vrees vir die bose verblind haar vir Konstabel, want sy laat hom toe in haar

huis./Bl. 15: Kom gerus binne./Bl. 17: Kom sit gerus, Konstabel./Bl. 43: Sonder u sou ons nie ’n oog kon toemaak nie.

• Miem se vrees vir die bose verblind haar vir die boosheid van Konstabel, want sy smeer haar dogter aan hom af./Bl. 24: Niks is vir haar te veel moeite nie, dit is mos so, nè, Meisie?/Bv. bl.25: Miskien wil u haar hare voel?/Bl. 25: Maar die heupe is tog breed genoeg.

• Miem erken as gevolg van haar blindheid aan Konstabel dat sy teenwoordigheid gevoelens by haar aanwakker, omdat sy seksueel gefrustreerd is. Haar man is al vir jare op die solder./Bl. 48: Ek moet erken, Konstabel … om ’n man hier te sien … dié tyd van die nag … wel … dit maak weer dinge in my wakker.

• Miem hoop dat haar man van die solder sal afkom; dit dui egter op haar blindheid, omdat hy al 7 jaar op die solder is met ’n selfopgelegde gevangenisskap wat hy kan beëindig as hy sou wou./Bl. 40: As sy trou sal hy afkom.

• Miem was blind vir Gertie se skynheiligheid, want sy het geglo dat sy na die fratse gaan kyk het om haar seëninge te tel./Bv. bl. 11: … sodat ek my seëninge kan tel.

• Gertie hou haar blind vir haar sensuele sy, omdat sy Miem se guns wil wen./Bl. 9: Sy het ’n wollerige, groen jas aan en ’n hoed wat skeef oor een oog hang./Begin baie vinnig op een plek trippel terwyl sy haar arms heen en weer swaai.

• Gertie se blindheid vir haar eie skynheiligheid kom ook na vore wanneer sy voorgee om die sirkus te haat, omdat Miem dit van haar verwag en sy alles sal doen om die vriendskap te behou./Bl. 11: Om nie eers te praat van die fratse nie! (Gril)/Bl. 11: … sodat ek my seëninge kan tel.

• Gertie se seksuele gefrustreerdheid verblind haar vir Konstabel se boosheid, want sy probeer alles in haar vermoë om sy aandag te kry./Bl. 23: Is daar darem iemand spesiaals?/Bl. 17: Dis reg. (Trek ’n stoel uit.)/Bl. 19: Toe maar, ek sal dit doen./ Bl. 3: Neem sy arm en lei hom na die stoel./Bl. 36: Ek kan u nie sê hoe ek u bewonder nie, Konstabel./haar bes om seksueel begeerlik voor te kom./Bl. 44: Ek is ook glad nie te onaardig nie./Net soos ek! Dis al die oefening. Dit hou my fiks!/Ek is die voorste danser in die kontrei.

• Gertie is blind vir Miem se dominering, omdat sy ’n swak selfbeeld het./Bv. bl.9: Ag nee wat, Gertie! Daar is ’n tyd en plek vir als!/Jy lyk soos ’n verkluimde kuiken.

• Meisie is blind vir haar ma/Gertie en die gemeenskap se onnatuurlike vrees vir die bose en euwels, omdat sy jonk is/Bl. 5: Die onheil. As vannag tog net verby wil gaan./ Bl. 6: Die gevaar is oral./Bl. 7: Iets … onheiligs. Iets wat ronddwaal … op soek na bevrediging … van onaardse drange./Bl. 10: En toe hoor ek ’n uil roep in die tuin. Jy weet wat die ou mense sou gesê het.

• Meisie is blind vir die feit dat sy nie as iemand gereken word deur haar ma nie, want sy aanvaar die benaming “Meisie” geredelik al is haar naam Margareta./ Bl. 27: Meisie. (Vinnig) Maar dis nie my regte naam nie.

• Meisie vertrou Konstabel blindelings, omdat sy ’n behoefte aan vryheid en iets avontuurliks het en begaan so ’n oordeelsfout/Bl. 28: Nou goed, ek sal vir u vertel .../ Bl. 51: … haal sy haar hande van haar ore af en laat haar arms sak./aan aandag en vriendskap het./Bl. 26: Ek is nie gewoond aan mense nie./Bl. 38: En as ons baie gesels, dan hoef ons nie die musiek te hoor nie.

• Konstabel se sogenaamde blindheid bring mee dat hy die drie dames met sy verskerpte reuksintuig kan manipuleer, omdat hy elkeen se ouderdom en huwelikstatus korrek skat./Bl. 16: Ja … nou laat ek sien … laat middeljare. Getroud en kinders gebaar./Middeljarig. Ongetroud./Jong meisie. Ongetroud.

• Omdat hy besonder gevoelig/sensitief is vir menslike swakhede, buit hy dit uit en bekom sodoende inligting en wen vertroue./Bl. 26: Ek weet nie. Ek dink dis oor die mis./ Bl. 27: eers was my hande sag. En nou, eelte op al my vingerpunte!/Bl. 27: Niemand het my nog so genoem nie./Bl.28 : Maar jy kan tog vir my sê. Net een keer. Ek is ’n vreemdeling. En blind.



• Miem laat hom saam met Meisie na buite gaan, omdat hy skadeloos is as gevolg van

sy blindheid. So kan hul hul planne smee./Bl. 39: Dit is gaaf van u, Konstabel. • Konstabel wat blind is, kom beskerm kwansuis die dames, maar eintlik kom

manipuleer hy elkeen, want so kan hy elkeen bevry./Bl. 44: Sal u my asseblief tog so ’n ietsie van hierdie tant Hannie vertel?/Bl. 18: Ek word gebruik vir … spesiale gevalle.

• Konstabel noem dat die vroue blind is, want hulle sien nie die feite raak nie/kyk gegewens mis/sien by implikasie nie sy boosheid raak nie./Bl. 21: Ek hoop nie u neem aanstoot nie, maar dit val my op dat u u miskien blind staar teen die feite. Die kandidaat verskaf ’n gepaste slot.

25 OF VRAAG 15: (KONTEKSTUELE VRAAG) Mis – Reza de Wet

Vraag Antwoord Punt 15.1 Dit sal die ouers se verdiende loon wees (as een van hul dogters dié aand die

slagoffer is)./Miem verwys na hulle as die “ligsinniges”. √ Die vroue is bang dat nog ’n meisie sal wegraak./Hulle is op hul hoede vir dreigende gevaar./Hulle laat toe dat die konstabel inkom om hulle te beskerm. √

1 1

15.2 Miem wou nie hê dat Meisie moet hoor wat sy met die konstabel oor die vermiste meisies praat nie. √ Dit is ironies omdat sy juis op ’n nag waarin hul veiligheid, en veral dié van Meisie, bedreig word, alleen buite toe moet gaan./Meisie nie die sirkusmusiek mag hoor nie, maar wanneer sy buite is, hoor sy die musiek duidelik./Dit is ironies dat Meisie nie van die kaalvoete en aannemingsrok gehoor het nie, toe Konstabel daarvoor vra, was Meisie onkundig oor die rede daarvan. √ Miem versuim haar ouerlike plig om Meisie volledig in te lig oor die omstandighede rondom die meisies se verdwyning(aannemingsrok en kaal voete).√

1 1 1

15.3.1 Sakke (met mis)√

1

15.3.2 Die mis dui op die mistroostigheid van Meisie se bestaan. √ Dit dui op haar begeerte om uit haar omstandighede bevry te word. √

1 1

15.4. Die vroue vermoed ’n verband tussen die verdwyning van die twee meisies./ Hulle is nader aan die waarheid as die res wat nie onraad gemerk het nie./ Hy is gretig/bang om te hoor hoeveel hulle van die misdaad weet. √√ Die kandidate bied TWEE redes vir EEN punt elk aan. Daar is nou ’n aanduiding dat iemand op Konstabel se spoor is./Die moontlikheid van nog ’n verdwyning raak groter. √

2 1

15.5 Dit is die datum waarop twee meisies die vorige jare verdwyn het. Dit is ook die tyd wat die sirkus die dorp besoek. (In Augustus 1934 het) Sannie Koen verdwyn. (In Augustus 1935 het) Rienie Pieterse verdwyn. √√ Die kandidaat bied TWEE antwoorde vir EEN punt elk aan.

1 1



15.6 Onheilspellend/Spookagtigheid/Afwagting √ 1

15.7 Die bedompige huis met sy dowwe lig wat Meisie gevange hou √ kontrasteer met die

magiese sirkusruimte met sy helder liggies wat bevryding bied√. Die huis se vensters was oop, want dit was bedompig/warm. √ Meisie het op ’n vorige keer deur die venster geklim om skelm na die sirkus te gaan, Miem vrees dat sy dit weer sal doen./ Die vensters is toe sodat hulle binne die huis nie die sirkusmusiek kan hoor nie./Miem dit as boos beskou. Die vensters was toe om die reuk van die mis weg te hou. √

1 1 1 1

15.8 Ontvlugting/vryheid (bevryding) √ 1

15.9 Leerder se eie mening, bv. Ja Sy word van haar (wrede) ma bevry wat haar gevange hou./ Sy kry die geleentheid om saam met die konstabel wat haar Prins is, te ontvlug na ’n beter lewe. √

OF

Nee Meisie se einde is ’n nagmerrie omdat die konstabel ook van haar gaan ontslae raak soos met die ander twee meisies en sy dus steeds gevange is, net in ander ’n situasie. / Sy kan dalk nou in hagliker omstandighede saam met die onbekende konstabel woon. √

1

15.10 In Teks A het dit ’n negatiewe gevolg, want die meisies wat kaalvoet loop, verdwyn √ terwyl Meisie in Teks B haar opgewonde kaalvoet na die sirkus haas/oor dorings loop en niks oorkom as sy die sirkus (bose) besoek nie. √ Dit verwys na Meisie se (kaalvoetdans) uiteindelike verdwyning. √

1 1 1

15.11 Die slot sluit by die onheilspellende stemming van die drama aan. Meisie word ontvoer deur Konstabel wat moontlik die ander meisies vermoor het. √ Dit is onbekend waarin Meisie haar nou gaan bevind. √

OF

Die slot pas nie by die onheilspellende stemming van die drama nie. Meisie word nou bevry. √ Meisie het die moontlikheid op ’n beter toekoms. √

1 1

25

TOTAAL AFDELING C: 25 GROOTTOTAAL: 80



AFDELING A: ASSESSERINGSRUBRIEK VIR LITERÊRE OPSTEL – HUISTAAL: POËSIE [10 PUNTE]

Kriteria Uitsonderlik Knap Gemiddeld Elementêr Onvoldoende INHOUD Interpretasie van onderwerp Diepte van argument, verantwoordbaarheid en insig in teks 7 PUNTE

6–7 5 4 3 0–2 -Diepgaande interpretasie van onderwerp -Reeks treffende argumente wat behoorlik uit die gedig gerugsteun is -Uitstekende begrip van die genre en gedig

-Toon begrip van die onderwerp en het die onderwerp goed geïnterpreteer -Respons redelik gedetailleerd -Enkele deeglike argumente gegee, maar nie almal ewe goed gemotiveer nie -Begrip van genre en gedig duidelik

-Redelike interpretasie van die onderwerp. -Enkele goeie punte ter ondersteuning van die onderwerp -Enkele argument word ondersteun, maar bewyse nie altyd oortuigend nie -Basiese begrip van genre en gedig

-Onbevredigende interpretasie van die onderwerp -Byna geen punte wat die onderwerp ondersteun nie -Onvoldoende begrip van genre en gedig

-Geen begrip van die onderwerp nie -Geen verwysing na die gedig nie -Leerder het nie die genre en gedig onder die knie nie

STRUKTUUR & TAAL Struktuur, logiese vloei en aanbieding Taalgebruik, toon en styl gebruik in opstel 3 PUNTE

3 2 1 1 0

-Samehangende struktuur -Argumente goed gestruktureer en daar is duidelike ontwikkeling -Taalgebruik, toon en styl is volwasse, dit beïndruk en is korrek -Grammatika, spelling en punktuasie feitlik foutvry

-Duidelike struktuur en logiese vloei van argument -Vloei van argument kan gevolg word -Taalgebruik, toon en styl is grootliks korrek

-Enkele bewyse van struktuur -’n Goed gestruktureerde logiese vloei en samehang ontbreek in die opstel -Geringe taalfoute; toon en styl meestal gepas

-Struktuur toon tekens van swak beplanning -Argumente nie logies gerangskik nie -Taalfoute beduidend -Toon en styl nie geskik nie

-Struktuur swak -Ernstige taalfoute -Foutiewe styl

VERSPREIDING VAN PUNTE

9–10 7 5 4 0–2


Kopiereg voorbehou

AFDELING B EN C: ASSESSERINGSRUBRIEK VIR LITÊRÊRE OPSTEL – HUISTAAL: ROMAN EN DRAMA [25 PUNTE]

Kriteria Uitsonderlik Knap Gemiddeld Elementêr Onvoldoende INHOUD Interpretasie van onderwerp Diepte van argument, verantwoordbaarheid en insig in teks 15 PUNTE

12–15 9–11 6–8 4–5 0–3 -Uitsonderlike respons: 14–15 Uitstekende respons: 12–13 -Diepgaande interpretasie van onderwerp -Reeks treffende argumente wat behoorlik uit die roman/drama gerugsteun is -Uitstekende begrip van die genre en teks

-Toon begrip van die onderwerp en het die onderwerp goed geïnterpreteer -Respons redelik gedetailleerd -Enkele deeglike argumente gegee, maar nie almal ewe goed gemotiveer nie -Begrip van genre en teks duidelik

-Redelike interpretasie van die onderwerp; nie alle aspekte in detail ondersoek nie -Enkele goeie punte ter ondersteuning van die onderwerp -Enkele argument word ondersteun, maar bewyse nie altyd oortuigend nie -Basiese begrip van genre en teks

-Onbevredigende interpretasie van die onderwerp: byna geen aspekte in detail ondersoek nie -Min punte wat die onderwerp ondersteun -Baie min relevante argumente -Weinig begrip van genre en teks

-Geen begrip van die onderwerp nie -Swak poging om die vraag te beantwoord -Argumente oortuig nie -Leerder het nie die genre en teks onder die knie nie

STRUKTUUR & TAAL Struktuur, logiese vloei en aanbieding Taalgebruik, toon en styl gebruik in opstel 10 PUNTE

8–10 6–7 4–5 2–3 0–1 -Samehangende struktuur -Uitstekende inleiding en slot -Argumente goed gestruktureer en daar is duidelike ontwikkeling -Taalgebruik, toon en styl is volwasse, dit beïndruk en is korrek

-Duidelike struktuur -Logiese vloei van argument -Inleiding, slot en ander paragrawe samehangend georganiseer -Taalgebruik, toon en styl is grootliks korrek

-Enkele bewyse van struktuur -Logika en samehang is duidelik, maar met foute -Enkele taalfoute; toon en styl meestal gepas -Paragrafering meestal korrek

-Struktuur toon tekens van swak beplanning -Argumente nie logies gerangskik nie -Taalfoute beduidend -Toon en styl nie geskik nie -Paragrafering foutief

-Gebrek aan beplande struktuur belemmer vloei van argumente -Taalfoute en foutiewe styl laat hierdie skryfstuk misluk -Styl en toon nie geskik nie -Paragrafering foutief

VERSPREIDING VAN PUNTE

20–25 15–19 10–14 5–9 0–4

graad 12 - besteducation.co.za€¦ · • die lengte van die antwoorde van die kontekstuele vrae...

Documents