CIVILNO DRUŠTVO I GRAĐANSKA

PARTICIPACIJA

Mr Žarko Paunović

Univerzitet u Beogradu

Fakultet političkih nauka

POJAM CIVILNOG DRUŠTVA

Pojam nastao u Antici. Prvobitno označavao zajednicu građana.

Potiče od latinskog izraza societas civilis, što u doslovnom prevodu znači građansko društvo.

RADNA DEFINICIJACivilno društvo, koje se još naziva i građanskim društvom je društvo GRAĐANA.

Njega činimo MI, pojedinci, kada delujemo organizovano, nenasilno, civilizovano, tolerantno i to kao POJEDINCI, kao pripadnici raznih ASOCIJACIJA (ustanova, organizacija, institucija...) i kao pripadnici MREŽA ASOCIJACIJA.

RAZLIKE

Razlikuje se od pojma društva u širem značenju.

Predstavlja građane koji deluju u javnoj sferi.

To je privatno, javno delovanje za opštu stvar.

NAJŠIRE TUMAČENJE

• Tip društva u kome postoji vladavina prava, društveni pluralizam, ekonomija zasnovana na tržišnim principima, odgovorna vlast, nezavisna javna sfera, civilna kontrola državnog aparata sile...

• Sinonim i zamena za termin demokratsko, otvoreno, kapitalističko društvo.

ODNOS CIVILNO-GRAĐANSKO

DRUŠTVO Građansko društvo - uključuje ekonomiju, tržište i privatni život. Civilno društvo - suženo samo na nevladin, neprofitni sektor, nove

društvene pokrete i autonomnu javnu sferu sa nezavisnim institucijama kao što su univerzitet, crkve, sindikati, mediji.

OSNOVNI ELEMENTI1. Građanin – ljudska prava2. Udruživanje i povezivanje građana – interesi/tržište 3. Pravna država i vladavina prava4. Nezavisnost i autonomija u odnosu na državu5. Društveni, politički i stranački pluralizam6. Javnost – otvorenost društvenih veza i komunikacija7. Građanska, civilna kultura8. Dijalog, tolerancija, nenasilno rešavanje sukoba

ORGANIZACIJE DRUŠTVA

DRŽAVNE ORGANIZACIJE

(javni sektor)

NEDRŽAVNE ORGANIZACIJE

(privatni sektor) a) profitne

(građansko društvo) b) neprofinte (civilno

društvo)

NEVLADINE, NEPROFITNE ORGANIZACIJE

JAVNE USLUŽNE ORGANIZACIJE – služe svim članovima društva (od opšteg interesa)

SVE DRUGE ORGANIZACIJE – služe svom članstvu

INSTITUCIONALNI OBLICI UDRUŽIVANJA I DELOVANJA

GRAĐANA1. Nevladine organizacije

2. Sindikati

3. Političke stranke

4. Privredne organizacije

5. Neformalne građanske inicijative i grupe

6. Društveni pokreti

7. Crkvene organizacije

8. Mediji

PRAVO NA SLOBODU UDRUŽIVANJA

Organizovanje i udruživanje građana se izvodi iz korpusa osnovnih ljudskih prava -

prava na slobodu udruživanja koja je zagarantovana međunarodnim konvencijama

i unutrašnjom pravnom regulativom

MEĐUNARODNE KONVENCIJE

Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima (član 20),

Međunarodni pakt o građanskim i ljudskim pravima (član 21 i 22),

Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (član 11).

SLOBODA UDRUŽIVANJA U USTAVU SRBIJE

Novi Ustav na vrlo liberalan način i u skladu sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima, tretira materiju slobode udruživanja:

„Udruženja se osnivaju bez prethodnog odobrenja, uz upis u registar koji vodi državni organ, u skladu sa zakonom“ (član 55. stav 2).

ZAKONODAVNA REGULATIVA U SRBIJI

1. Zakon o udruživanju građana u udruženja, društvene organizacije i političke organizacije koje se osnivaju za teritoriju SFRJ (Službeni list SFRJ, br. 42/90) – VAŽI DO 22. oktobra 2009.

2. NOVI zakon “Zakon o udruženjima” (Službeni glasnik RS, br. 51/09)

3. Zakon o zadužbinama, fondovima i fondacijama (Sl. Glasnik SRS, br. 50/89)

NEVLADINA ORGANIZACIJA ima formalnu institucionalizovanu strukturu odvojena je od države ostvaruje neprofitnu distribuciju sredstava autonomna u delovanju i upravljanju nije komercijalna nije primarno politički angažovana osnovana uz dobrovoljnu participaciju

građana i dobrovoljna ulaganja

GLAVNE PODELE

Udruženja i fondacije Međunarodne, internacionalne, domaće Od opšteg javnog interesa (public benefit) ili

od privatnog interesa (mutual benefit)

TERMINOLOŠKI PROBLEMI

Neprofitni sektor Treći sektor Dobrotvorni sektor Nezavisni sektor Dobrovoljni sektor Civilno društvene organizacije Nevladine organizacije

MEĐUNARODNA KALSIFIKACIJA NEPROFITNIH ORGANIZACIJA

Kultura i rekreacija Obrazovanje i

istraživanje Zdravlje Socijalna zaštita Zaštita životne

sredine Razvoj i stanovanje

Građanska prava i zastupanje

Filantropija Međunarodne org. Profesionalna

udruženja Verske organizacije Ostale organizacije

KLASIFIKACIJA NVO U SRBIJI

Kultura i umetnost Obrazovne i istraživačke organizacije Ekološke Humanitarne Socijalne Omladinske i studentske Organizacije za izgradnju lokalne zajednice

KLASIFIKACIJA NVO U SRBIJI

Poslovna i profesionalna udruženja Organizacije za zaštitu ljudskih prava Organizacije za zastupanje i javnu politiku Mirovne organizacije i grupe Ženske organizacije Organizacije izbeglih i raseljenih lica Međunarodne organizacije

ZNAČAJ NEVLADINIH ORGANIZACIJA

za razvoj civilnog društva za razvoj demokratije za razvoj socijalne politike za razvoj međunarodnih odnosa za integraciju i koheziju društva

RAZVOJ NVO U SRBIJI

Faza pre Drugog svetskog rata (1941) Faza “polunevladinih organizacija” za

vreme socijalizma Faza autentičnih NVO – proces

pluralizacije društva od 1990. godine ratna faza (1991-2001) postratna faza (2001-....)

BROJ NVO U SRBIJI

UKUPNO preko 40.000 udruženja

NOVA UDRUŽENJA nastala od 1990. godine preko 14.000

INTERESANTNE ADRESE ZA INFORMACIJE O CIVILNOM DRUŠTVU

I NEVLADINIM ORGANIZACIJAMACivilno društvo – www.civilnodrustvo.org

Građanske inicijative –www.gradjanske.org

Centar za razvoj neprofitnog sektora - www.crnps.org