grafikon 1. prosečne neto plate u opštini foča (u €) integralnog... · web viewpo podacima iz...

Opština Plužine Opština Foča

Strategija integrisanog ruralnog razvoja opština Foča i Plužine

2015-2020

Strategija integrisanog ruralnog razvoja opština Foča i Plužine 2015-2020 je urađena uz podršku pretpristupnih fondova Evropske unije. Sadržaj publikacije isključivo je odgovornost

opštine Foča i opštine Plužine i ni na koji način ne odražava stavove Evropske unije.

jun 2015.g.

UVODNE RIJEČI

Opština Plužine je po svojoj strukturi u najvećoj mjeri ruralno područje, pa većina naselja predstavljaju sela i zaseoci. Razvoj ruralnih predjela predstavlja jedan od osnovni ciljeva kako Lokalne uprave tako i države Crne Gore.

Opština Plužine je u okviru svojih strateških planova istakla poljoprivredu i turizam kao najznačajnije pravce razvoja. Primjetan je i trend da turisti izbjegavaju da posjećuju komercijalizovana mjesta već teže posjeti mjestima sa očuvanom životnom sredinom, zdravom hranom i netaknutom prirodom. Upravo u tome mi možemo da vidimo našu šansu za razvoj. Spoj turizma i sela predstavlja dobitnu kombinaciju u turističkoj ponudi opštine Plužine.

Kroz projekat prekogranične saradnje opština Plužine i Foča, turizam i ruralni razvoj kao dva segmenta razvoja Opštine su obuhvaćeni nizom aktivnosti koji ukazuju na nedostatke i prednosti koje imamo. Jedna od najznačajnijih aktivnosti ovog projekta svakako je izrada Integrisane Strategije ruralnog razvoja. Ovakav akt sigurno će biti značajan u savlađivanju prepreka sa kojima se susrećemo u oživljavanju sela.

Nadam se da će planovi i aktivnosti urađeni u Strategiji biti značajni u cilju razvoja ruralnih područja i podizanja nivoa života njihovih stanovnika.

Mijuško Bajagić, Predsjednik opštine Plužine

Razvoj poljoprivrede i sela jedan je od strateških dugoročnih ciljeva ekonomskog razvoja opštine Foča. To opredjeljenje zasniva se na prirodnim resursima, koji pružaju velike mogućnosti za razvoj stočarstva, voćarstva i povrtlarskih kultura. Ako se tome doda i turizam, kao poseban vid privredne aktivnosti za koji opština Foča ima izvanredne uslove koje pružaju nacionalni park „Sutjeska“ i rafting rijekom Tarom i Drinom, strategija ruralnog razvoja pokazuje punu opravdanost.

S obzirom da se geografski opština Foča naslanja na opštinu Plužine u Crnoj Gori, međusobno povezivanje u turizmu, ruralnom razvoju, poljoprivredi, očuvanju i zaštiti prirode, nameće se kao zajednička obaveza i uslov održivog razvoja. Potvrdio je to i Projekat prekogranične saradnje koji su ove dvije lokalne zajednice realizovale u periodu 2013 – 2015. godina.

Strategija integralnog ruralnog razvoja, kao strateški dokument, za opštinu Foča ima poseban značaj. Taj dokument će, na bazi realnih mogućnosti, opredijeliti aktivnosti lokalne zajednice u razvoju ruralnih područja, čime će se bitno poboljšati životni standard i uslovi života stanovništva na selu.

U realizaciji strateških ciljeva tog dokumneta, pored lokalnog budžeta, očekujemo pomoć i drugih organizacija i subjekata, kao i snažnije učešće privatnog preduzetništva.

Radisav Mašić, Načelnik opštine Foča

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Sadržaj

Na osnovu člana 31 tačka 3 a u vezi sa članom 1 tačka 5 („Sl. List RCG“– opštinski propisi broj 23/04 i „Sl.list CG“-opštinski propisi broj 7/07, 1/2011, 8/11 i 22/11), Skupština opštine Plužine, na sjednici održanoj 08.06.2015. godine, donijela j e

Strategiju integrisanog ruralnog razvoja opština Foča i Plužine2015-2020

Član 1

Usvaja se Strategija integrisanog ruralnog razvoja opština Foča i Plužine 2015-2020.

Član 2

Strategija stupa na snagu danom donošenja.

SKUPŠTINA OPŠTINE PLUŽINE

Broj: 03- 119/1

Plužine, 08.06.2015. godine

Predsjednik

Milutin Cicmil s.r

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Sadržaj

SADRŽAJ:

SKRAĆENICE I AKRONIMI 1

UVOD 2 UKRATKO O PROJEKTU "ODRŽIVI PREKOGRANIČNI RAZVOJ OPŠTINA FOČA I PLUŽINE" 2METODOLOGIJA 2

SOCIO-EKONOMSKA ANALIZA 4 POVRŠINA 4DEMOGRAFIJA 5INFRASTRUKTURA 7LOKALNA SAMOUPRAVA I JAVNA ADMINISTRACIJA 8PROSTORNO-STRATEŠKA PLANSKA DOKUMENTACIJA 9LJUDSKI RESURSI I TRŽIŠTE RADA 11ZANATSTVO I USLUGE 13PRIVREDA 13POLJOPRIVREDA 16ŠUMARSTVO 17LOVSTVO 20TURIZAM 20KULTURA I KULTURNI SPOMENICI 23SPORT 26OBRAZOVANJE 27ZDRAVSTVENA I SOCIJALNA ZAŠTITA 27ORGANIZACIJE CIVILNOG DRUŠTVA 27

SWOT ANALIZA 29

STRATEŠKI OKVIR 30 VIZIJA 30STRATEŠKI PRIORITETI I CILJEVI 30

SPROVOĐENJE STRATEGIJE 36

AKCIONI PLAN 2015-2017 38

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Skraćenice i akronomi

SKRAĆENICE I AKRONIMI

AD Akcionarsko društvoBiH Bosna i HercegovinaCG Crna Gora

DMOOrganizacija za upravljanje područjima (na eng. Destination Management Organisation)

EU Evropska unijaha HektarInTER Institut za teritorijani ekonomski razvojIPA Instrument za predpristupnu pomoćkg Kilogramkm Kilometarm MetarNOR Narodno oslobodilački ratNP Nacionalni parkSWOT S-Prednosti; W-Slabosti; O-Prilike; T-Pretnje

1

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Uvod

UVOD

UKRATKO O PROJEKTU "ODRŽIVI PREKOGRANIČNI RAZVOJ OPŠTINA FOČA I PLUŽINE""Održivi prekoganični razvoj opština Foča i Plužine" je projekat koji se finansira iz Programa prekogranične saradnje Bosna i Hercegovina - Crna Gora, a zajednički ga realizuju opština Plužine kao glavni aplikant, i opština Foča, u partnerstvu sa turističkim organizacijama iz ove dvije opštine. U pitanju je dvogodišnji projekat koji je započet sa realizacijom 1. marta 2013. godine i traje do 28. februara 2015. godine. Ukupni budžet projekta je 376.047,47 € od čega opština Plužine raspolaže sa 195.108,74 € (EU finansira 165.108.74 € a opština Plužine 30.000€), a opština Foča sa 180.938,73 € (EU finansira 152.988.37 € a opština Foča 27.950€).

Cilj projekata je bio da se unaprijedi društveno-ekonomski razvoj dvije opštine kroz saradnju aktera iz privatnog i javnog sektora u ključnim sektorima za razvoj dvije opštine i to u turizmu, ruralnom razvoju i zaštiti životne okoline. Ključni rezultati projekta se ogledaju u osnaživanju Foruma za prekograničnu saradnju u čijem radu učestvuju akteri iz javnog i privatnog sektora dvaju opština, zatim u unapređenju kapaciteta poljoprivrednih proizvođača i radnika u turizmu (prije svega spasioca na vodi i rafting skipera), poboljšanju kvaliteta turističkih proizvoda i njihova promocija na međunarodnim sajmovima turizma, kao i na unapređenju životne sredine i rešavanje pitanja komunalnog otpada na turističkim lokacijama.

U okviru projekta je urađena Strategija integrisanog ruralnog razvoja opština Foča i Plužine 2015-2020, koja predstavlja zajednički strateško-planski dokument za postizanje integrisanih ciljeva u unapređenju kvaliteta života u ruralnim sredinama i jačanju sektora poljoprivrede, prerade hrane, prerade drveta i turizma.

METODOLOGIJAMetodologija izrade Strategije podrazumjevala je kombinaciju participativnog pristupa sa učešćem javnog i privatnog sektora, i ekspertske analize raspoloživih kvalitativnih i kvan- titativnih podataka.

Participativni pristup je uključivao učepšće predstavnika dvije opštine i njihovih turističkih organizacija, kao i predstavnike javnog i privatnog sektora, uključujući i nevladine organizacije, koje učestvuju u radu Foruma za prekograničnu saradnju opština Foča i Plužine. Tokom izrade strategije održano je deset participativnih radionica, na kojima su učestvovali predstavnici sa teritorije obje opštine. Na ovim sastancima se diskutovalo o rezultatima socio-ekonomske analize, SWOT matrici, ordeđivanju vizije, strateških pravaca i prioriteta, kao i projekata koji su uključeni u akcioni plan Strategije.

2

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Uvod

Sekundarni podaci su prikupljeni iz dostupnih baza podataka i publikacija nadležnih institucija, dok su primarni podaci prikupljeni kroz individualne i grupne intervjue sa privrednicima, ključnim akterima iz opštine, ostalih javnih institucija i nevladinih organizacija. Rezultati istraživanja su dodatno verifikovani od strane službenika dvije opštine i takođe i tokom participativnih radionica.

Vizija razvoja, strateški pravci i prioriteti su određeni na osnovu SWOT analize i intenzivnih konsultacija sa predstavnicima javnog i privatnog sektora i civilnog društva.

3

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020Socio-ekonomska analiza

SOCIO-EKONOMSKA ANALIZA

POVRŠINAOpština Foča obuhvata površinu od 1.115km2 i jedna je od najvećih opština u Republici Srpskoj. Nalazi se u jugoistočnom dijelu Bosne i Hercegovine (BiH), na istoku Republike Srpske (RS), tako da istočna i južna granica opštine predstavljaju ujedno i granicu sa Crnom Gorom (CG). Na sjeveroistoku se graniči sa opštinom Čajniče, na sjeveru sa Federacijom BiH (opštine Foča/Ustikolina i Goražde), na zapadu sa opštinom Kalinovik i na jugozapadu sa opštinom Gacko. Prostor opštine Foča obuhvata djelove planina Zelengore, Maglića i Ljubišnje, doline rijeka Drine, Ćehotine, Bistrice i Sutjeske i skoro cijeli prostor Nacionalnog parka Sutjeska. Sa morfološkog aspekta, Foča predstavlja skup raznolikosti od visokih planinskih vrhova preko ravnica i polja pa sve do dubokih kanjonskih dolina i rečnih kotlina.

Opština Plužine je po veličini prostora sedma opština u CG koja se prostire na 854 km2. Nalazi se na sjevero-zapadu države, na području između Durmitora na istoku, Vojnika i Golije na jugu i granice sa BiH na sjeveru i zapadu. Opština Plužine je ispresjecana kanjonima reke Pive, Komarnice i Vrbnice, dubokih i do 1000m. Najviša tačka u opštini – Bobotov kuk (ujedno i najviši vrh Durmitora) se nalazi na 2.522 metara nadmorske visine. Najniža tačka u Plužinama je na ušću rijeka Pive i Tare, kod Šćepan Polja i iznosi 433m nadmorske visine. Teritorija opštine u najvećem obimu pripada morfološkom slivu Pive i pritoke Komarnice, potom slivu Tare, a malim delom slivovima Zete, Trebišnjice i Sutjeske.

4


Granica između opština Foča i Plužine (i naravno između dvije države) proteže se kanjonom Tare na istoku i vizuelno impresivnim planinama Maglić, Zelengora i Treskavica na zapadu.

DEMOGRAFIJANa teritoriji opštine Foča nastanjeno je 19.811 stanovnika, što čini 1,5% od ukupne populacije RS.1 Od ukupno 101 naselja 23 su bez stanovnika. Prema podacima iz 2012. godine migracioni saldo za opštinu Foča je pozitivan i beleži porast od 130 novodoseljenih lica. Ipak u prethodnim godinama zaključno sa 2008, Foča je imala negativan migracioni saldo koji je bio najveći u 2009. godine (-62 lica) i najmanji u 2008. godine (-24 lica).

Tabela 1. Opština Foča - migraciona obeležja2

OpštinaFoča

Broj doseljenih u opštine Republike Srpske Broj odseljenih iz opština Republike Srpske

Migracioni saldoUkupno

iz Federacije

BiH

iz Brčko distrikta

iz drugih opština

RS

Ukupnou

Federaciju BiH

u Brčko distrikt

u druge opštine

RS

2008 205 175 - 30 229 138 1 90 -242009 121 83 - 38 183 102 2 79 -622010 198 153 2 43 229 146 1 82 -312011 142 92 1 49 184 81 3 100 -422012 456 405 1 50 326 221 - 105 130

Kada se radi o prirodnom priraštaju Foča bilježi izrazito negativan trend koji je u 2012.godini dostigao dva puta više umrlih nego rođenih lica (227 umrlih naspram 111 rođenih; što daje negativan prirodni priraštaj od -117), kao i u 2011. godini kada je na 200 preminulih bilo samo 94 novorođenih (negativan prirodni priraštaj od -106).

1Preliminarni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013.2 Statistički godišnjak RS 2013 - Pregled po opštinama i gradovima, str.450

5


Tabela 2. Opština Foča - prirodni priraštaj3

OpštinaFoča

RođeniPrirodni priraštaj

UmrliUkupno

živorođeni mrtvo-rođenisvega muški ženski Ukupno muški ženski

2008 132 132 72 60 - - 75 207 113 942009 157 157 90 67 - - 65 222 111 1112010 117 117 67 50 - - 112 229 110 1192011 94 94 54 40 - - 106 200 89 1112012 111 110 71 39 1 - 117 227 106 121

U Plužinama po popisu iz 2011. godine živi 3.246 stanovnika (0.6% od ukupnog broja stanovnika u CG), što je za 23% manje u odnosu na stanje popisa iz 2003. godine, kada je bilo 4.273 stanovnika. Smanjenje broja stanovnika je rezultat prije svega nepovoljnog odnosa stope nataliteta i mortaliteta, kao i migracije stanovništva, a posebno odlaska mladih u veće centre. Populaciono najveće naselje je Plužine, dok su drugo i treće naselje po brojnosti Goransko i Brezna.4 Ostala naselja su populaciono dosta manja. Plužine je opština sa najstarijim stanovništvom u CG sa prosečnom starosti stanovništva od 44 godine i prosečnom gustinom naseljenosti manjom od 10 stanovnika po km2.5

Tabela 3. Izdvojeni podaci o starosti stanovništva u opštini Plužine6

Plužine - stanovništvo prema starosti, popis 20110-9 10-19 20-34 35-64 > 65275 381 538 1333 719

Plužine imaju negativan prirodni priraštaj od -35 stanovnika prema podacima iz 2011. godine. Prema podacima Zavoda za statistiku iz 2010. godine migracioni saldo u Plužinama iznosio je -42 sa 4 doseljena lica i 46 odseljenih dok je stopa nataliteta iznosila 6,1, a stopa smrtnosti 14,4.7

Tabela 4. Opština Plužine - prirodni priraštaj8

OpštinaPlužine

RođeniPrirodni priraštaj

UmrliUkupno

živorođeni mrtvo-rođenisvega muški ženski Ukupno muški ženski

2009 26 26 10 16 - - 29 55 26 292010 20 20 12 8 - - 27 47 21 262011 18 18 7 11 - - 35 53 22 312012 14 14 3 11 - - 43 57 32 252013 22 22 14 8 - - 34 56 24 32

Navedeni podaci pokazuju da su obje opštine slabo naseljene (posebno opština Plužine).Obje opštine se smatraju ruralnim, dok Foča ima i značajan broj urbanog stanovništva.

3Statistički godišnjak RS za 2013.godinu - Pregled po opštinama i gradovima, str. 4434Zavod za statistiku CG 2011. Statistički godišnjak - Pregled po opštinama, str. 2665Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011.godine, Zavod za satistiku Crne Gore, br. 117, Podgorica.6Popis stanovništva prema polu i starosti u CG 2011.godine7Prirodno kretanje stanovništva i unutrašnji migracioni tokovi u 2010.godini; Zavod za statistiku Crne Gore, br. 98, Podgorica, str. 48 Statistički godišnjak Crne Gore 2014

6


INFRASTRUKTURANa području opštine Foča ima 134,20km lokalnih kategorisanih puteva prema Odluci o utvrđivanju lokalnih puteva na području opštine Foča (41,5km asfaltiranih puteva i 92,7km makadamskih puteva) i veliki broj nekategorisanih (seoskih) puteva. Ukupna dužina magistralnih i regionalnih puteva u opštini je 160,5km, od čega je 137km asfaltiranih i 23,5km makadamskih puteva. Problem parkiranja u urbanom jezgru je riješen izgradnjom dva tržna centra u čijem sklopu se nalaze parkinzi.9 Rekonstrukcijom magistralnih vodova javne rasvete popravilo se stanje i kvalitet života u urbanoj sredini.

U Foči se nalazi 11.935 vodovodnih i 11.300 kanalizacionih priključaka što predstavlja 71% pokrivenosti teritorije vodovodom i 75% pokrivenosti kanalizacijom. Prigradska i dolinska naselja se snabdevaju vodom priključenom na gradski vodovod dok se planinska naselja snabdjevaju vodom sa vlastitih izvorišta. Javnim vodovodom obuhvaćeno je oko 3.000 domaćinstava (35% stanovnika opštine). Distributivnu mrežu karakteriše uglavnom zastarjela mreža, od čega su 77% neregistrovanih priključaka koji prouzrokuju mali stepen naplate i velike gubitke. Dijelovi visokih zona nisu priključeni na vodovodnu mrežu, nenamjensko korišćenje vode raste u ljetnjem periodu a loš kvalitet vodovoda i izvorišta rezultat je velikih padavina.

Godišnja količina otpada koji se proizvede u ovoj opštini je od 25.000 do 30.000m3. Odlaganje čvrstog otpada na području opštine Foča vrši se na deponiji „Babin Potok“, koja se nalazi van naseljenog mesta i od grada je udaljena četiri kilometra. Deponija je urađena u skladu sa ekološkim standardima i redovno se održava, a odlaganje se vrši u slojevima. Planirana je nadogradnja brane na deponiji čime bi se povećao njen kapacitet.

Teritorija opštine Plužine je povezana sa ostalim područjima samo putem drumskog saobraćaja, pa je stoga funkcionisanje, kvalitet i razvijenost mreže puteva od bitnog značaja za razvoj opštine u cjelini. Mrežu državnih puteva čine magistralni put M-18 (E762) Podgorica – Nikšić – Plužine – Šćepan Polje (granica sa BiH) i regionalni put R-14 Virak (Žabljak) – Trsa – Plužine. Lokalni putevi povezuju naseljena mesta na području opštine. Ukupna dužina lokalnih i nekategorisanih puteva je 490km, od čega je 207km asfaltirano, a 183km su makadamski putevi.

9Republička agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća (www.rars-msp.org)

7


Većina sela na području opštine Plužine nema riješeno pitanje vodosnabdjevanja. Prigradska i dolinska naselja se snabdjevaju vodom sa izvorišta, a planinska naselja iz cistijerni za vodu. U naselju Plužine-opštinskom centru postoji sistem vodosnadbjevanja pijaćom vodom. U naselju Plužine ne postoji postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, I otpadne vode se direktno izlivaju u Pivsko jezero. Otpadne vode iz Fabrike elektroda se takođe direktno izlivaju u prirodne recipijente bez prethodnog tretmana.

LOKALNA SAMOUPRAVA I JAVNA ADMINISTRACIJAObje opštine imaju dugu tradiciju organizovanja lokalne samouprave, koje su uspostavljene i funkcionišu u okviru državne (u slučaju Plužina) ili entitetske (u slučaju Foče) legislative. Iako se nalaze u različitim državama, sistem lokalne samouprave je sličan u obje opštine. Strukturu opština čine: Skupština opštine – zakonodavni organ, i Predsjednik opštine – izvršni organ.10 Skupštine opština donose propise, strategije, planove i programe i raspravljaju o predsjednikovim izveštajima. Predsednici opština (načelnici) imaju izvršnu moć i široke nadležnosti: predlažu donošenje opštinskih propisa, zaduženi su za njihovu implementaciju i vrše inspekciju rada lokalne uprave.

U slučaju Crne Gore, predsjednik Opštine imenuje glavnog administratora koji upravlja i koordinira radom organa lokalne uprave i koji je odgovoran za zakonitost, efikasnost i ekonomičnost njihovog rada. Rukovodioce organa lokalne uprave (sekretarijata, odeljenja itd.) imenuje glavni administrator, nekad sa odobrenjem predsjednika opštine, a nekad nezavisno. Zakonodavna struktura Republike Srpske ne uključuje glavnog administratora, mada sekretar opštine obavlja sličnu ulogu.

Administrator takođe određuje unutrašnju organizaciju i sistematizaciju organa i službi u opštini. Na kraju, glavni administrator vrši nadzor zakonitosti i celishodnosti rada komunalne policije (koja obezbeđuje komunalni red kada su u pitanju komunalne aktivnosti kao što je parkiranje, odlaganje otpada, snabdevanje vodom, kanalizacija itd.).

Uprava opštine Foča organizovana je kroz sledeća odeljenja:

Odeljenje za opštu upravu;

Odeljenje za privredu i društvene delatnosti (dio ovog odjeljenja je i Odsijek za poljoprivredu);

Odeljenje za prostorno uređenje i stambeno-komunalne poslove;

Odeljenje za finansije;

Odjeljenje za inspekcijske poslove i komunalne poslove;

Stručna služba skupštine opštine;

Stručna služba načelnika opštine.

10 U BiH, a samim tim i u Foči, umesto imena “predsednik opštine” koristi se naziv “načelnik”

8


Lokalna uprava opštine Plužine organizovana je kroz jedan sekretarijat i ima sledeće službe:

Služba za opštu upravu;

Služba za privredu, finansije i preduzetništvo;

Služba za statusna i socijalna pitanja građana;

Služba zaštite.

Na teritoriji opštine Foča su smještene sledeće državne istitucije: Nacionalni park Sutjeska, Kazneno-popravni zavod Foča - Privredna jedinica “Drina”, Šume Republike Srpske, Zavod za statistiku, Zavod za geodetske i imovinsko pravne poslove, Zavod za zapošljavnje, Zavod za zaštitu zdravlja, Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, Fond zdravstvenog osiguranja RS- Foča, osnovne i srednje škole, fakulteti, policija, Pošte Republike Srpske, Telekom i Univerzitetska bolnica.

Sledeće državne institucije funkcionišu na teritoriji opštine Plužine: JU osnovna i srednja škola, dom zdravlja, policija, Poreska uprava, Uprava za nekretnine, Fond zdravstva, Centar za socijalni rad, Uprava za šume, Pošta Crne Gore, Uprava policije.

PROSTORNO-STRATEŠKA PLANSKA DOKUMENTACIJAObe opštine imaju usvojen strateški plan razvoja koji važi za period od 5 godina, Foča do 2015. godine, a Plužine do 2017. godine. Pored ova dva sveobuhvatna strateška dokumenta obje opštine imaju još nekoliko specifičnih lokalnih planskih dokumenata.

Tabela 5. Usvojena planska dokumantacija na nivou opština - komparativni prikaz opština Foča i Plužine

Naziv strateško-planskog dokumentaPlužine Period važenja Foča Period važenja

Strateški plan razvoja opštine Plužine

2012-2017Odluka o usvajanju Izmjena i

dopuna dijela reg.plana CENTAR 1

10/2005

Lokalni akcioni plan za mlade

2013-2017Lokalni ekološki akcioni

plan2010-2016

Lokalni akcioni plan za biodiverzitet

2013-2017 Demografska studija Odobrena u aprilu 2009.

Prostorno – urbanistički plan opštine Plužine

2008-2028 Strategija razvoja 2009-2015 2009-2015

Lokalni plan za socijalne servise


dopuna reg.plana DUŠANOVO

10/2005 (2008)

Akcioni plan za borbu protiv korupcije


dopuna dijela reg.plana DONJE POLJE

10/2005

Odluka o usvajanju Regulacionog plana

KOČIĆEVO11/2005

Odluka o usvajanju Regulacionog plana

2/2006

9


BARAKOVAC Odluka o usvajanju Regulacionog plana GORNJE POLJE

7/2007

Odluka o usvajanju Regulacionog plana DONJE

POLJE 7/2007

Odluka o usvajanju Izmjena i dopuna dijela reg.plana

DONJE POLJE8/2007

Odluka o usvajanju Regulacionog plana MILJEVINA Foča

2/2008

Odluka o usvajanju REVIZIJE regulacionog plana CENTAR 1 Foča

(3/1997)

3/2009

Odluka o usvajanju revizija IZMJENA

URBANISTIČKOG: PROJEKTA UŠĆE FOČA

(3/1997)

1/2010

Odluka o usvajanju Regulacionog plana BROD

NA DRINI10/2010


CENTAR 112/2010

Odluka o usvajanju URBANIST. PROJEKTA

ZA UREĐENJE INDUSTRIJSKE ZONE

BROD NA DRINI

10/2011


DONJE POLJE 13/2013

Odluka o usvajanju Izmjena i dopuna dijela reg.pla

GORNJE POLJE 13/2013

Odluka o usvajanju regulacionog plana HUM –

ŠĆEPAN POLJE 9/2014

Odluka o usvajanju Izmjena i dopuna dijela RP HUM –

ŠĆEPAN POLJE10/2014

U Foči to su regulacioni planovi za pojedine djelove grada, Lokalni ekološki akcioni plan za period od 2010. do 2016. godine, i Strategija razvoja opštine Foča 2009-2015. godine.

U opštini Plužine to su: lokalni akcioni plan za mlade, za biodiverzitet, za socijalne servise, akcioni plan za borbu protiv korupcije i drugi.

10


LJUDSKI RESURSI I TRŽIŠTE RADAPo podacima iz 2013. godine u opštini Foča se u radnom odnosu nalazi 3.549 lica sa prebivalištem na teritoriji ove opštine dok je 3.553 lica registrovano kao nezaposleno. Među zaposlenima 41% predstavljaju žene a zaposleni u preduzećima, ustanovama, zadrugama i drugim organizacijama je 3.065 zaposlenih. Pored lica zaposlenih u ovim poslovnim subjektima, u opštini ima 484 lica koja obavljaju samostalnu delatnost.

Među nezaposlenima najviše ima onih koji spadaju u grupu od 50 i više godina (30,82%); zatim 41-50 godina (23,08%); u grupi od 31-40 godina nalazi se 21,73%, grupi od 26-30 godina pripada 15,14% i grupi od 19-25 godina 9,2%. Bez kvalifikacije je 816 nezaposlenih, sa srednjom stručnom spremom je 2.392 nezaposlena, sa višom stručnom spremom je njih 81 i sa visokom stručnom spremom je njih 264. Od ukupnog broja nezaposlenih 52,55% ili 1.867 su žene.

Tabela 6. Ljudski resursi i tržište rada - opština Foča

Godina

ZaposleniZaposleni u

preduzećima, ustanovama,

zadrugama i dr. organizacijama

Lica koja samostalno obavljaju delatnost

Broj zaposlenih na 1000 stanovnika

Ukupno % žene Ukupno

Zaposleni u preduzećima, ustanovama,

zadrugama i dr. organizacijama

2013 3.549 41 3.065 484 179 155Starosna struktura nezaposlenih

Starost Ukupno % Žene %Do 18 godina 1 0,03 - -19 - 25 godina 327 9,20 - -26 - 30 godina 538 15,14 - -31 - 40 godina 772 21,73 - -41 - 50 godina 820 23,08 - -

50 i više godina 1.095 30,82 - -Ukupno 3.553 100 1.867 52,55

Kvalifikaciona struktura nezaposlenih

Ukupno Bez kvalifikacijeSrednja stručna spemna

Viša stručna spremna

Viskoka stručna spremna

3.553 816 2.392 81 264

Prosječna zarada u Republici Srpskoj u 2012. godini iznosila je 419€ (neto iznos). Zaposleni u Foči su imali među najvećim prosječnim zaradama, 453€. Najviše mesečne zarade ostvaruju zaposleni u sektoru finansija (oko 640€), a najniže od 280€ zaposleni u ugostiteljstvu. Zaposleni u sektoru proizvodnje i snabdjevanja električnom energijom i gasom zarađuju oko 550€ u prosjeku.U sektoru obrazovanja prosječna mjesečna zarada iznosi oko 420€, a u sektoru nekretnina 370€. Zaposleni u sektoru trgovine mjesečno zarade nešto više od 300€ u prosjeku, a u sektoru građevinarstva oko 20€ manje.

11


Grafikon 1. Prosečne neto plate u opštini Foča (u €)11

Na osnovu podataka iz popisa 2011. godine u opštini Plužine ima 1.051 zaposleno lice. Od tog broja najviše ih je zaposleno u sektoru poljoprivrede, šumarstva i ribarstva (230 zaposlenih). Na drugom mjestu su zanimanja u sektoru usluga i trgovini (212 zaposlenih), dok su na trećem mjestu rukovaoci postrojenjima i mašinama, monteri i vozači (126 zaposlenih). Na četvrtom mjestu su zanatska i srodna zanimanja (122 zaposlena).

Prema podacima dobijenim od Zavoda za zapošljavanje, u opštini Plužine je registrovano 119 nezaposlenih lica, od toga 62 su žene (52,1%). Bez kvalifikacije je 16 nezaposlenih, sa srednjom stručnom spremom je 43 nezaposlena, sa višom stručnom spremom je njih 3 i sa visokom stručnom spremom je njih 12.

Tabela 7. Kvalifikaciona struktura nezaposlenih

Broj lica % od ukupnog broja nezaposlenihNekvalifikovani radnik 16 13,4Polukvalifikovani radnik 2 1,8Kvalifikovani radnik 43 36,1Srednja stručna sprema 43 36,1Viša stručna sprema 3 2,5Visoka sprema 12 10,1UKUPNO 119 100,0

Prosečna zarada u Crnoj Gori u 2011.godini iznosila je 484€ (neto iznos). Zaposleni u opštini Plužine su imali među najvišim prosečnim zaradama, u iznosu od 523€.

11Statistički godišnjak Republika Srpska 2014, str. 548

12


Grafikon 2. Prosečne neto zarade u opštini Plužine (u €)12

ZANATSTVO I USLUGENi u jednoj od dvije opštine ne postoje registrovane zanatlije koje se bave narodnim rukotvorinama, pletenjem, kukičanjem, vezom i drugim ručnim radovima. Ovi zanati mogu biti velika prilika za razvoj novih proizvodnih ponuda, naročito značajnih za ruralne krajeve.

Tabela 8. Zanati i usluge u navedenim oblastima - komparativni pregled opština Foča i Plužine

Zanati i uslugeBroj registrovanih zanatlija i pružaioca usluga

Foča Plužine

Automehaničari, autolimari, autoelektričari, vulkanizeri 10 3Kamenoresci, zidari, fasaderi, stolari 13 8Kopravka kućnih aparata, bele tehnike, računara i sl. 7 /Ugostitelji, pekari, poslastičari 76 18Tradicionalni i umetnički zanati i rukotvorine 1 /Fotografi 1 /Obućari 2 /Proizvodnja rakije, vina i bezalkoholnih pića / /Narodne rukotvorine, pletenje, kukičanje, vez i drugi ručni radovi / /

PRIVREDAU poslednje dvije decenije privreda Foče je u stagnaciji koja je rezultirala stečajem gotovo svih velikih preduzeća. Privatizacija društvenih preduzeća nije uspjela u revitalizaciji privrede i ponovnom stvaranju mogućnosti za zapošljavanje. Dvije najznačajnije kompanije, rudnik mrkog uglja Miljevina i Preduzeće za šume Maglić su još uvek aktivne, ali rade sa ograničenim kapacitetom. Najznačajniji poslodavci u Foči su organi javnog sektora: opština, javno komunalno preduzeće, Nacionalni park Sutjeska, bolnica i fakulteti.

12Zarade u Crnoj Gori, Zavod za statistiku, 2012

13


Šume predstavljaju jedan od velikih resursa opštine Foča i pokrivaju 69% njene teritorije. Velika površina šuma je pod upravom organa vlade RS i kontrolu nad ovim resursima ima javno preduzeće za šume Maglić i Nacionalni park Sutjeska. U opštini Foča, zahvaljujući velikom šumskom bogatstvu, drvna industrija predstavlja jednu od osnovnih grana privređivanja. Pored drvne industrije, intezivno se razvija i proizvodnja i prerada uglja. U ukupnom privrednom razvoju značajno mesto zauzima i oblast turizma i ugostiteljstva.

U opštini Plužine posluju privredna preduzeća: Hidroelektrana "Piva", Fabrika elektroda Plužine, Uprava za šume, Preduzeće za primarnu preradu drveta "Brezna"doo, AD "Bajo Pivljanin"-poljoprivreda i privatna preduzeća.

Najznačajniprivredni subject je Hidroelektrana “Piva”. Međutim, opština gotovo da nema direktne dobrobiti od hidrocentrale. Opštinski zvaničnici su se zalagali za usvajanje politike po kojoj bi se postrojenju naplaćivala naknada za korišćenje lokalnih vodnih resursa, ali za sada su njihovi pokušaji ostali neuspješni.

Osim hidrocentrale, ostali segmenti privrede opštine Plužine nisu efikasni, pre svega usled loše privatizacije društvenih preduzeća. Nakon privatizacije, nekada veoma uspešna Fabrika elektroda došla je do stečaja, pri čemu je većina radnika ostala bez posla. Uzgoj ovaca na poljoprivrednom kompleksu „Bajo Pivljanin“ je nakon privatizacije opao sa 2.000 na oko 500 ovaca.

14


Na teritoriji opštine Plužine posluje privatna pilana, mada su njeni kapaciteti prilično ograničeni. Kada je u pitanju šumarstvo, eksploatacija šuma je data koncesionarima. Ostatak privatnog sektora je uglavnom fokusiran na turističke aktivnosti kao što su rafting kampovi, etno sela,eko sela, itd.

Tabela 9. Struktura privredne delatnosti – uporedni prikaz opština Foča i Plužine

Sektori privredne delatnosti

Broj preduzećaVelika (>250)

Srednja(50-249)

Mala(10-49)

Mikro (0-9)

Ukupno

Foča

Pluž

ine

Foča

Pluž

ine

Foča

Pluž

ine

Foča

Pluž

ine

Foča

Pluž

ine

UKUPNO 1 11 2 24 6 69 23 105 31Poljoprivreda 1 2 3Šumarstvo 1 3 4 8Rudarstvo 1 1 2Proizvodnja prehrambenih proizvoda i pića 1 1Prerada kože i proizvodnja predmata od kože

1 1

Prerada drveta i proizvodi od drveta 1 4 8 13Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda

1 1

Proizvodnja nameštaja 1 1Ostala prerađivačka industrija 2 2Prerađivačka industrija - ukupno 1 5 13 19Proizvodnja i snabdevanje el. energijom, gasom, parom i klimatizacija

1 5 6

Snabdevanje vodom, upravljanje otpadnim vodama, kontrolisanje procesa uklanjanja otpada

2 2

Građevinarstvo 1 2 4 7Trgovina na veliko i malo i opravka motornih vozila i predmeta za ličnu upotrebu

3 10 13

Hoteli i restorani 2 2Saobraćaj skladištenje i veze 2 1 7 10Informisanje i komunikacije 1 1Finansijske delatnosti i delatnost osiguranja

12 12

Stručne, naučne inovacione i tehničke delatnosti

1 5 6

Obrazovanje 4 3 2 9Zdravstvena i socijalna zaštita 1 1 1 1 4Ostale komunalne, društvene i lične uslužne aktivnosti

1 1

Na teritoriji opštine Foča posluje ukupno 105 preduzeća. Od toga je jedno veliko preduzeće (sa više od 250 zaposlenih) koje posluje u sektoru zdravstvene i socijalne zaštite. Jedanaest preduzeća spada u grupu srednjih (od 50 do 249 zaposlenih) od kojih se najviše nalazi u sektoru obrazovanja (4) i 2 preduzeća u sektoru saobraćaja, skladištenja i veza. Registrovana su takođe i 24 mala i 69 mikro preduzeća od kojih je najveći broj u sektoru prerade drveta i proizvoda od

15


drveta (4 mala i 8 mikropreduzeća). U sektoru prerađivačke industrije registrovano je 18 malih i mikro preduzeća dok je u trgovini na veliko i malo registrovano 13, saobraćajem, skladištenjem i vezama se bavi 8 malih i mikro preduzeća, a finansijskim delatnostima i delatnostima osiguranja 12 mikro preduzeća. Potrebno je naglasiti da su od ukupnog broja preduzeća 29 državnih, 71 privatno i 5 mešovitih preduzeća, dok po oblicima organizovanja prednjače društva sa ograničenom odgovornošću (doo) kojih ima 67, zatim 10 akcionarskih društava i 28 preduzeća svrstava se u ostale oblike organizovanja. Devet najznačajnijih preduzeća opštine Foča zapošljava 249 lica od toga su dva iz sektora drvoprerade, dva iz trgovine, dva iz građevinarstva, i po jedno iz sektora poljoprivrede, rudarstva i stručne, naučne i druge delatnosti.

Postojeća struktura preduzeća u Plužinama ukazuje na veliki udio mikro preduzeća, koja čine 74% preduzeća u ovoj opštini. Od ukupno 31 registrovanog preduzeća, 23 su mikropreduzeća.

POLJOPRIVREDAVlasništvo nad poljoprivrednim zemljištem u obje opštine je u najvećoj mjeri privatno. U Plužinama je cjelokupna poljoprivredna površina u privatnom vlasništvu (svih 17.250ha), dok je u Foči nešto manje od dvije trećine zemljišta privatno (20.237ha) naspram onoga koje se nalazi u javnom vlasništvu (10.657ha).

U Foči su među najzastupljenijim kulturama livade (100ha) i lucerka (50ha); u povrtarstvu (kao i u Plužinama) na prvom mestu je krompir (158ha), pasulj (20ha) i kupus (15ha). U voćarskim kulturama najzastupljenija je šljiva (200ha), zatim jabuke i kruške, koje imaju zasade na po 50ha svaka.

Tradicionalna zanimanja stanovništva u opštini Plužine su stočarstvo i zemljoradnja, uglavnom na individualnim domaćinstvima. Prema podacima lokalne službe za poljoprivredu, prema Popisu poljoprivrede iz 2010. godine na području opštine Plužine ima 865 porodičnih poljoprivrednih gazdinstava. Na području opštine nalazi se 5.650ha livada, 11.400ha pašnjaka i 257ha oranica. Od ratarskih proizvoda najviše su zastupljeni: pšenica, ječam, raž, heljda, krompir i kupus, a proizvode se uglavnom za sopstvene potrebe. Neobrađene njive i bašte obuhvataju 68 ha. Voćarstvo i proizvodnja visokokvalitetnog meda razvijeni su u nižim predjelima i dolinama rijeka. Od voćnih vrsta najzastupljenije su: šljiva sa oko 6.010 stabala, jabuka sa oko 3.540

16


stabala, kruška sa oko 3.440 i orah sa oko 580 stabala. Procenjuje se da pčelari na području Plužina poseduju oko 1.160 pčelinjih društava.

Tabela 10. Poljoprivredna površina prema načinu korišćenja - komparativni pregled

Poljoprivredne površine Foča Plužine

Ukupno (u ha) 30.894 17.250Oranice i bašte 3.446 200Voćnjaci 2.729 50Livade 14.200 5.650Pašnjaci 10.520 11.400

Procijenjuje se da na području opštine Foča pčelari posjeduju oko 2.500 pčelinjih društava. Stočarstvo zauzima najperspektivniju granu poljoprivrede na području opštine Foča. Na teritoriji opštine ima 206 registrovanih poljoprivrednih gazdinstava, od tog broja na 50 gazdinstava se uzgaja stoka.

Po podacima iz poljoprivrednog popisa 2010. godine, na teritoriji opštine Plužine ima ukupno 641 poljoprivredno gazdinstvo koje uzgaja stoku. Stočni fond na ovim gazdinstvima je: 16.072 ovaca, 491 svinja, 3.263 goveda, 1.118 koza i 5.941 živine. Stočarski proizvodi sa ovoga područja su: jagnjeće meso, sušeno ovčije i goveđe meso, kajmak i sir.

Tabela 11. Pregled stočnog fonda – uporedni prikaz opština Foča i Plužine

Stočni fond Foča Plužine

Ovce 10.000 16.072Svinje 1.000 491Goveda 3.000 3.263Koze 1.000 1.118Živina 20.000 5.941

Kada je u pitanju plasman poljoprivrednih proizvoda, u Foči se celokupna proizvodnja jagnjećeg mesa (oko 100.000kg godišnje) plasira na lokalno tržište, dok je situacija u Plužinama raznovrsnija. Od ukupne godišnje proizvedene količine (88.000kg) na lokalnu potrošnju odlazi 40%, na nacionalno tržište odlazi 30%, na tržišta zemalja bivše Jugoslavije 20%, dok se na tržišta EU plasira 10%.

ŠUMARSTVOUkupna površina šuma i šumskog zemljišta na teritoriji opštine Foča iznosi 67.049,97ha. Struktura šume prema vlasništvu: privatnih šuma 12.666,19ha, dok državne šume obuhvataju 54.383,78ha.

Grafikon 3. Struktura vlasništva šuma - opština Foča

17


U opštini Foča u okviru Gornjedrinskog šumskoprivrednog područja - šumsko gazdinstvo Maglić upravlja ukupnom površinom od 54.383,78ha od čega najviše čine visoke šume sa prirodnom obnovom (21.418,78ha), zatim površine nepodesne za pošumljavanje i gazdovanje sa 10.879,97ha i izdaničke šume sa približno istom površinom od 10.778,24ha. Visoke degradirane šume pokrivaju površinu od 5.611,36ha, a šumske kulture smrče, jele, belog i crnog bora i ostalih četinara 3.983,53ha.

Tabela 12. Tip šume i šumskog zemljišta opština Foča

Tip šume i šumskog zemljišta ha

Visoke šume sa prirodnom obnovomBukve 3970.15Jele i smrče 17075.66Beli i crni bor 189.28Hrast kitnjak 183.69Ukupno visoke šume 21418.78Visoke degradirane šumeBukva 3104.14Hrast kitnjak 2507.22Ukupno degradirane šume 5611.36 Šumske kultureJele i smrče 2576.65Beli i crni bor 846.62Ostali četinari 560.26Ukupno šumske kulture 3983.53Izdanačke šumeBukva 3100.54Hrast 7677.70Ukupno izdanačke šume 10778.24 Površine nepodesne za pošumljavanje i gazdovanjeVisoke šume 3248.28Izdanačke šume 2811.47Krš i goleti 3766.70Čistine koje se ne pošumljavaju 1053.52Ukupno nepodesne površine 10879.97Ukupna površina 54383.78

18


U Plužinamaje ukupna površina pod šumama 44.849ha, a od toga je visokim šumama (bukve, hrasta i cerovog drveta) prekriveno 21.584ha, šikare i šibljaci čine 10.854ha, dok je ukupna površina pod četinarskim kulturama 38ha. Neplodno zemljište se prostire na površini od 3.621ha, šumsko zemljište za ostale svrhe na 5.621ha, a zemljište za pošumljavanje na 2.861ha.

Tabela 13. Tip šumskog zemljišta na teritoriji opštine Plužine

Tip šume i šumskog zemljišta ha

Visoke bukove šume 21.119Visoke hrastove i cerove šume 735Visoke šume mekih lišćara /Ukupno visoke šume 21584Kulture belog i crnog bora /Smrčeve kulture 38Kulture ostalih četinara /Ukupno kulture četinara 38Šikare i šibljaci 10854Ukupno obraslo 32476Šumsko zemljište za pošumljavanje 2861Čistine koje se ne pošumljavaju /Šumsko zemljište za ostale svrhe 5621Neplodno zemljište 3621Zauzeća /Ukupno neobraslo 12103Ukupna površina 44849

Ukupna površina šuma i šumskog zemljišta na teritoriji opštine Plužine je 44.849,29ha. Struktura šume prema vlasništvu: privatnih šuma 3670 ha, dok državne šume obuhvataju 41.179,29ha.

Grafikon 4. Struktura vlasništva šuma opština Plužine13

13Strateški plan razvoja opštine Plužine 2012-2017

19


LOVSTVONa teritoriji opštine Foča nalazi se lovište ukupne površine 132.124ha. U 2013. godini lovište na teritoriji NP "Sutjeska" je ostvarilo godišnji prihod od 34,646.86 € (67.763.37 BAM), što je značajno više od prihoda u 2012. godini koji je iznosio 19,472.55 € (38.085.00 BAM).

U Plužinama se nalaze lovišta ukupne površine 80.603ha. U odnosu na Foču lovstvo u Plužinama se više može okarakterisati kao dodatak u turističkoj ponudi, a ne kao delatnost od koje se mogu očekivati značajniji prihodi.

TURIZAMOpština Foča obiluje brojnim prirodnim ljepotama, koje njenu turističku ponudu čine izuzetno raznovrsnom i atraktivnom. U Foči se nalazi najviši vrh u BiH – planina Maglić (2.386 metara nadmorske visine), kao i jedina prašuma u BiH - Perućica (koja je ujedno i najveća u Evropi) sa vodopadom Skakavac. Nacionalni park Sutjeska predstavlja netaknuti prirodni rezervat gdje se nalaze najveći evropski primjerci jele, omore, kapitalni primjerci bukve. Ovaj park je u 2013. godini imao 5.521 registrovanih noćenja. Ključni problemi Nacionalnog parka Sutjeska su neadekvatna putna infrastruktura, nedostatak finansijskih sredstava za veće investicije, sezonski karakter poslovanja i nedovoljno razvijen marketing.

Na jugoistoku opštine se nalazi kanjon reke Tare, koji je pod UNESCO zaštitom, po dubini najveći u Evropi i drugi u svijetu (posle Velikog kanjona u Sjedinjenim Američkim državama), kao i veliki broj prirodnih planinskih jezera. Rafting je jedna od prepoznatljivih turističkih atrakcija na rijekama Tari i Drini kako u regionu tako i šire (u 2013. godini je bilo 15.000 raftinga). Međutim, postoje i određeni problemi sa kojima se suočavaju organizatori raftinga na Tari i Drini: potreba izgradnje puta desnom obalom Tare, administrativni problem oko prelaska granice, sezonski karakter poslovanja i sl.

Na području opštine zastupljeni su sledeći vidovi turizma: sportsko – rekreativni, avanturistički, planinski turizam, lovni, ribolovni, eko – turizam, ruralni, tranzitni turizam, kulturni, manifestacioni, naučno – istraživački i izletnički turizam. Kada su u pitanju ostvarene posete i broj noćenja u 2013. godini može se zapaziti trend povećanja u broju poseta i noćenja i kod domaćih i stranih turista u odnosu na 2011. i 2012. godinu (tabela 15.).

20


Tabela 14. Dolasci i noćenja turista – opština Foča14

dolasci noćenjaukupno domaći turisti strani turisti ukupno domaći turisti strani turisti

2011 4.947 2.351 2.596 7.804 4.080 3.7242012 5.557 2.237 3.320 8.610 3.536 5.0742013 7.659 3.308 4.351 11.832 5.296 6.536

Opštinu Foča takođe karakteriše i veliki broj kulturno – istorijskih spomenika iz različitih vremenskih perioda, ugostiteljskih i sportskih objekata kao i izuzetno atraktivne pješčane piramide koje su veoma interesantne za posjetioce.

U opštini Foča nalazi se 15 restorana sa ukupnim kapacitetima od približno 1.164 mesta. Takođe se nalaze i dva hotela od kojih je jedan u centru grada, hotel Zelengora sa smještajnim kapacitetom od 108 ležaja, i hotel Mladost koji se nalazi u sklopu Nacionalnog parka Sutjeska. Hotel Mladost raspolaže sa kapacitetom od 169 ležaja, a ostale kapacitete NP “Sutjeska” čine: paviljon “A” sa 29 ležajeva, četiri planinske kuće sa ukupno 22 ležaja, dva bungalova na kampu sa ukupno 12 i 3 planinske kolibe na katunu Prijevoru sa ukupno 18 ležajeva i dodatnih 180 ležajeva u vidu paviljona sa višekrevetnim sobama. Kapacitet Omladinskog kampa na Tjentištu je oko 100 mjesta. Pored dva pomenuta hotela postoje i moteli, pansioni, kampovi kao i privatni smještaj.

Opština Plužine zahvata krajnji severozapad Crne Gore sa visokim planinama i površinama i čini geografski izdvojenu celinu. Naziv “Piva kraj” dobio je po rijeci Pivi, a to ime su mu dali prvi Slovenski doseljenici. Sa istoka Piva se graniči sa Drobnjakom, sa severoistoka drobnjačkim jezerima, sa severozapada Bosnom i sa opštinom Nikšić. Ove karakteristike daju regiji povoljan geografski položaj i usmeravaju je na značajnu turističku ponudu. Reljefno Piva predstavlja eliptičnu dolinu sa velikim visinskim razlikama, tako da na sastajalištu Pive i Tare (Šćepan polje) nadmorska visina je 434m, a na Velikom Vitlu (Bioč) 2.397m. Piva ima umereno - kontinentalnu klimu, a vodena akumulacija Pivskog jezera uslovila je nešto blaže zime u samom gradskom jezgru, što se naravno mijenja sa porastom nadmorske visine u visokim planinskim predelima.

14 Statistički godišnjak Republika Srpska 2014

21


Ljepotu karakterističnih pejzažnih odlika Pive čine četinarske šume na višim prostorima, livade i pašnjaci na planinskim površinama, NP Durmitor,akumulaciono jezero, kao i čuvena lednička jezera: Stabanska, Trnovačko jezero i Škrčka jezera.

Smeštajni kapacitet u Plužinama predstavljaju dva hotela. Hotel Spomen Dom raspolaže sa 40 ležajeva, a hotel Piva sa približno 20 jednokrevetnih, dvokrevetnih i trokrevetnih soba sa idiličnim pogledom na jezero. U eko i turističkim naseljima i turističkim domaćinstvima ima oko 300 ležaja, a u kampovima oko 200 ležaja. U 2013. godini u Plužinama je zabilježeno 8.350 noćenja turista iz regiona.

Tabela 15. Dolasci i noćenja turista – opština Plužine15

dolasci noćenjaukupno strani turisti ukupno strani turisti

2011 2.438 1.926 3.148 2.5072012 1.913 1.545 3.465 2.6072013 1.354 1.106 2.306 1.840

Najiskorišćeniji turistički potencijal u obje opštine je rafting na rjeci Tari, koja predstavlja granicu između dvije opštine (i dvije države), a koja ima najdublji kanjon u Evropi i nalazi se na listi svjetske prirodne bašine. Rafting predstavlja veoma popularnu aktivnost na rijeci, koja privlači oko 30.000 turista godišnje u obje opštine. Turistička potražnja za raftingom na rijeci Tari je stvorila potrebu za odgovarajućim uslugama, od organizacije transporta preko pružanja usluga smeštaja i ishrane do samih rafting aktivnosti.

15Zavod za statistiku CG 2014. Statistički godišnjak - Pregled po opštinama, str. 247

22


Većina kampova se nalazi na jednoj od tri lokacije: Sastavci na Šćepan Polju, Bastasi i Brštanovica. Kampovi u Republici Srpskoj se obično nalaze na obali reke Drine, na teritoriji koja je u vlasništvu dva javna preduzeće Republike Srpske: Elektroprivreda Republike Srpske i Šume Republike Srpske. Kampovi u Crnoj Gori se takođe nalaze ili na teritoriji koja pripada državi Crnoj Gori ili na privatnom zemljištu. Međutim, generalno lokacije ovih kampova nisu opremljene odgovarajućom komunalnom infrastrukturom.

U Foči postoji 16 registrovanih kampova i rafting klubova. Dokument Regulacioni plan Hum – Šćepan Polje procenjuje smeštajne kapaciteta u postojećim rafting kampovima na 1.188 kreveta. Smeštajni kapaciteti rafting kampova u Crnoj Gori nisu mogli biti definisani, iako Turistička organizacije Plužine procjenjuje da na cijeloj teritoriji opštine ima ukupno oko 560 kreveta. Kampovi su obično nekategorisani, neki imaju samo osnovne objekte za prenoćište, iako svaki od njih ima kuhinju/restoran, toalete i kupatila. U opštini Foča izvršena je kategorizacija kampova i većina kampova je II kategorije.

KULTURA I KULTURNI SPOMENICIU Foči postoji 8 institucija I udruženja koje se bave kulturom. To su: Centar za kulturu I informisanje (osnovan 2003. God.), Muzej Stare Hercegovine (osnovan 1956. God.), Srpska centralna biblioteka – Prosvjeta (osnovana 1993. God.), Kulturno-umetnička društva Vila I Foča (osnovani 1964. I 2011. God.), Udruženje likovnih umetnika – Ton (osnovano 2002. God.); Guslarsko društvo – Herceg Šćepan (osnovano 1996. God.), Srpsko prosvetno I Kulturno društvo – Prosvjeta (osnovano 1993. God.).

23


Na teritoriji opštine Foča se nalazi 9 spomenika ulture zaštićenih od strane države I 13 kulturno atraktivnih lokacija, kao I nekoliko kulturnih manifestacija (Januarske svečanosti I Majski dani duhovnosti, ulture I sporta).

Tabela 16. Spomenici ulture I kulturno atraktivne lokacije na teritoriji opštine Foča

Spomenici kultureIstorijsko područje – čaršija u FočiIstorijski spomenik – Željezni most princa KarlaIstorijsko područje – nekropola sa stećcima I četiri kasnoantička nadgrobnika na lokalitetu Mramor u VrbiciOstaci manastirke crkve u RatajimaAtik Ali – pašina džamijaDžamija Mehmed paše KukaviceCareva džamijaIstorijski spomenik – nekropola sa stećcima I nišanima na lokalitetu BorIstorijsko područje – nekropola sa stećcima I nišanima na lokalitetu Crljanke

Kulturno atraktivne lokacijePrijeka čaršijaSat kulaSpomenik Bitke na Sutjesci na TjentištuMuzej Stare HercegovineSpomenik palim borcima Odbrambeno – otadžbinskog rataHram Svetog SaveCrkva Svetog NikoleCrkva u Rijeci na Čelebićima – ŠklopotnicaOstatci manastirske crkve u Ratajima kod MiljevineOstaci utvrđenja TođevacOstaci utvrđenja PrilepCrkva na Luću od TjentištaSpomenik Fočanskoj omladinskoj četvrti

U Plužinama postoje dve institucije koje su aktivne u oblasti ulture: Javna ustanova – Centar za kulturu Plužine (osnovan 1991. God.) I Kulturno-umetničko društvo Piva (osnovano 1994. God.).

24


Na teritoriji opštine Plužine se nalaze brojni spomenici ulture zaštićeni od strane države I nekoliko kulturnih manifestacija (Pjesnička reč na izvoru Pive, Pjesnički susreti Tara bez granica I Svetosavska akademija).

Tabela 17. Spomenici ulture I kulturno atraktivne lokacije na teritoriji opštine Plužine

Spomenici kulture

Spomen-kompleks u DolamaKula vojvode Lazara SočicePivski manastirHram svetog Jovana Krstitelja i Preteče na Zagrađu, Šćepan PoljeSaborna crkva Svetog Save u OrahuCrkva Svetog Jovana u StabnimaCrkva Sv. Jovana u PlužinamaSaborna crkva Sv. Nikole u RudinicamaSaborna crkva Sv. Petra I Pavla u Crkvičkom PoljuCrkva Sv. Jovana u NedajnomCrkva Sv. Jovana u NikovićimaCrkva Sv. Trojice u KneževićimaSaborna crkva Sv. Jovana na PiščuCrkva Sv. Georgija u selu TrsaCrkva Sv. Jovana u BorkovićimaCrkva Sv. Jovana u BoričjuCrkva Sv. Jovana u SmriječnuCrkva Sv. Jovana Krstitelja u selu SeljaneLokacija Soko grada I Taban grada

25


SPORTU Foči je aktivno 11 sportskih klubova koji broje preko 845 članova. Na teritoriji opštine postoje i objekti u kojima se održavaju sportske i druge manifestacije: gradska sportska dvorana, omladinski sportski centar – Partizani gradski stadion koji sadrži dva velika stadiona sa prirodnom travom, dva mala stadiona sa veštačkom travom i jedan košarkaški teren, Akva park. Kada su u pitanju sportske manifestacije u Foči se održavaju: Football friends, Vidovdanski uspon na Maglić, Akcija jezera Zelengore, Auto-moto reli Sutjeska, Memorijalni turnir u fudbalu “Ratko Rade Šobot”.

Opština Foča ima široku ponudu avanturističkih sportskih aktivnosti: rafting, planinarenje, biciklizam, speleologiju, slobodno penjanje, kanjoning, lov i ribolov.

U Plužinama je aktivan jedan sportski klub koji se bavi futsalom KMF Bajo Pivljanin – Plužine, koji broji 20 članova. Na teritoriji opštine se nalazi gradski teren za futsal i košarku. U Plužinama se redovno održavaju dve manifestacije povezane sa ovim sportskom disciplinom: Tradicionalni turnir u malom fudbalu povodom dana oslobođenja opštine Plužine i Memorijalni turnir - Branko Bane Blagojević.

Opština Plužine takođe ima bogatu ponudu različitih sportskih aktivnosti: krstarenje Pivskim jezerom, lov i ribolov, planinarenje i pešačke ture, kanjoning i rafting Tarom, jahanje, džip safari i biciklističke ture.

26


OBRAZOVANJEU Foči se nalazi jedna predškolska ustanova i dvije osnovne škole (sa ukupno 1.358 učenika) koje imaju po tri isturena odeljenja (u naseljima Brod, Čelebići, Popov Most, Mješaja, Miljevina, Dragočava). Od srednjoškolskih ustanova na teritoriji opštine postoji Srednjoškolski centar sa 750 učenika koji nudi različite obrazovne profile (gimnazija, medicinska, ekonomska, mašinska, šumarska, turistička i trgovačka škola) i Srednja bogoslovska škola Sveti Petar Dabrobosanski sa 120 učenika. Pored toga, postoje tri ustanove za visokoškolsko obrazovanje: Medicinski fakultet sa 645 studenata na medicini, 306 studenata na stomatologiji, 180 studenata na zdravstvenoj nezi i 205 studenata na specijalnoj edukaciji i rehabilitaciji, Bogoslovski fakultet i Poslovni fakultet, koji je u privatnom vlasništvu.

U Plužinama postoji jedna predškolska ustanova, Javna ustanova Obrazovni centar Plužine sa ukupno 198 učenika u osnovnoj školi u svih 8 isturenih odeljenja koja se nalaze u naseljima Bezuje, Barni Do, Borkovići, Mratinje, Pišće, Rudnice, Goransko i Smriječno. U istoj ustanovi se nalaze i tri srednjoškolska profila: gimnazija, turistički tehničar i tehničar prodaje.

ZDRAVSTVENA I SOCIJALNA ZAŠTITAKada je u pitanju zdravstvena zaštita u Foči se nalaze: Kliničko bolnički centar Foča, Dom zdravlja Foča i ambulanta u Miljevini. Postoje četiri apotekarske ustanove sa ukupno 7 apoteka. Socijalna zaštita se pruža u javnoj ustanovi Centar za socijalni rad Foča i ova ustanova nudi različite vrste socijalnih usluga kao što su: pravo na socijalnu pomoć za 72 korisnika, pravo na dodatak za pomoć i negu drugog lica za 488 korisnika, pravo na pomoć i njegu u kući za 7 korisnika i pravo na smeštaj u ustanovu socijalne zaštite za 24 korisnika. Pored ove javne ustanove na teritoriji opštine Foča nalazi se i Crveni krst Foča kao nosilac socijalne zaštite.

Plužine imaju Zdravstvenu stanicu Plužine gdje rade 2 ljekara opšte medicine i jedan stomatolog. Postoji i jedna apotekarska ustanova Monetfarm.

ORGANIZACIJE CIVILNOG DRUŠTVAU Foči je aktivna 41 organizacija civilnog društva: Udruženje poljoprivrednika, Udruženje Žene Zelengore, Rafting udruženje Tara i Drina, Crveni Krst, Opštinska boračka organizacija, Opštinska organizacija porodica poginulih i zarobljenih boraca, Udruženje izbeglih i raseljenih lica, Savez boraca otadžbinskog rata, Udruženje boraca NOR-a, Udruženje slijepih i slabovidnih lica, Udruženje distrofičara, Udruženje dijabetičara, Udruženje invalida rada, Savez studenata medicinskog fakulteta, Udruženje ljekara, Udruženje medicinskih sestara i tehničara, Udruženje pčelara Polen, Kulturno-umetničko društvo Foča i Vila, Guslarsko društvo Herceg Šćepan, Likovno udruženje Ton, Srpsko prosvjetno kulturno društvo Prosvjeta, Udruženje za mentalno nedovoljno razvijene osobe, Udruženje Tračak nade, Udruženje povratnika, Igraonica Klincograd, Udruženje porodica sa četvoro i više dece, Zanatsko preduzetničko udruženje, Ekološko društvo Gornja Drina, Demokratski centar Nove nade, Spasilački klub “Wolf”,

27


Speološko društvo Ursus Speleus, Planinarsko društvo Zelengora, Fudbalski klub Sutjeska, Košarkaški klubovi Sutjeska, Karate klubovi Ipon i Ljubišnja, Odbojkaški klub Maglić, Ribolovačko društvo Mladica, Stonoteniski klub Perućica, Teniski klub Foča i Kikboks klub Igma.

U Plužinama postoji registrovano 21 udruženje građana: Savez udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata Crne Gore - Opštinski odbor Plužine, Udruženje za zaštitu akcionarskih prava AD Fabrike Elektroda Piva - Plužine, Društvo pčelara PIVA - Plužine, Nevladina organizacija Pivsko oko, Fond za razvoj Pive, Guslarsko društvo Lazar Sočica, Klub akcionara Piva Nikšić, Nevladina organizacija Forum žena Pive, Omladinski savet Plužina, Organizacija boraca narodnooslobodilačkog rata 1941-1945. godine - Plužine, Organizacija boraca narodnooslobodilačkog rata - Plužine, Organizacija rezervnih vojnih starešina - Plužine, Pčelarsko društvo Piva - Plužine, Pivsko agro udruženje - Plužine, Planinarsko-smučarsko društvo Vihor - Trsa, Udruženje boraca ratova od 1990. godine - Plužine, Udruženje građana Pišča i Vojinovića, Udruženje penzionera - Plužine, Udruženje Pivljana Bajo Pivljanin, Udruženje Pivljana u Podgorici.

Obje opštine imaju uspostavljene kanale komunikacije sa predstavnicima lokalnih, regionalnih i nacionalnih turističkih organizacija, udruženja i organizacija civilnog društva. Ipak, razvojne strategije obje opštine prepoznaju potrebu za razvojem civilnog društva i potrebu za jačanjem saradnje u procesu donošenju odluka.

28

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 SWOT analiza

SWOT ANALIZA

SNAGE SLABOSTI

Povoljni prirodni ambijent i očuvana životna sredina Neadekvatna strateško-planska dokumentaUnapređeni uslovi za život u ruralnim sredinama (putevi, električna mreža, telekomunikacije), naročito u Plužinama

Nedovoljno razvijena putna, komunalna i društvena infrastruktura u ruralnim sredinama, naročito u Foči

Porast mladog edukativnog kadraRaseljavanje stanovništva, u ruralnim sredinama živi pretežno staračko domaćinstvo

Postojanje 2 državna i 1 privatni fakultet u FočiNedostatak preduzetničkog duha i inicijativa za samozapošljavanje

Prepoznatljivi turistički proizvodi (rafting, NP Sutjeska, NP Durmitor, kampovi i eko sela, itd)

Nelojalna konkurencija i siva ekonomija

Dobra prekogranična saradnja između Foče i Plužina, Usvojen koncept prekogranične saradnje-Forum

Nedostatak poverenja između privatnog i javnog sektora

Blizina zaštićenih područja (nacionalni parkovi i dr.) Neadekvatan marketing u poljoprivredi i turizmuAtraktivno područje za razvoj turizma (kanjon rijeeke Tare Pive, Komarnice, Hrčavke, Sutjeske, mnogobrojne pećine, prašuma Perućica, Maglić, Bioč, Volujak, jezera, planinski vrhovi, itd)

Poljoprivredna proizvodnja na niskom nivou produktivnosti

Formiranje RP “Piva”Nizak stepen obrazovanosti u oblasti poljoprivredne proizvodnje i turizmaNedostatak podsticajnih sredstava za razvoj turizmaNepostojanje jasnih procedura za naplatu i praćenje trošenja sredstava prikupljenjih od boravišnih taksiSezonski karakter posla u turizmuNetavršena turistička infrastrukturaNepostojanje DMONedovoljni stepen povezanosti između različitih sektora, naročito između poljoprivrede i turizmaNizak stepen kulture u domenu zaštite životne sredine i očuvanju infrastrukturnih objekataNedovoljno razvijen sistem zdravstvene zaštite građana u ruralnim sredinama

PRILIKE PRETNJE

EU integracije, fokus na prekograničnu saradnju i dostupnost IPA fondova i donacija

Institucionalna nestabilnost u BiH

Veća potražnja za zdravom hranomOtvorenost tržišta negativno utiče na male i srednje proizvođače

Svetski trendovi u oblasti aktivnog turizma i avanturizma Elementarne nepogode i klimatske promene

Balkan kao atraktivna i neistražena turistička destinacijaOdluke viših nivoa vlasti oko korišćenja hidropotencijala i ostalih oblasti koji mogu da negativno utiču na ruralni razvoj i razvoj turizma

Blizina EU tržištaNedovoljni stepen decentralizacije i neadekvatna politika ravnomernog regionalnog razvoja

Blizina jadranskog mora Loša reputacija BiH zbog konflikta tokom devedesetihDobra tranzitna pozicija (Foča i Plužine se nalaze na važnim saobraćajnicama: Beograd - Dubrovnik i Sarajevo - Podgorica)

Svetska ekonomska kriza i kriza regionalnih ekonomija

Dostupnost inovacija i brzi transfer tehnologija

29

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Strateški okvir

STRATEŠKI OKVIR

VIZIJATokom procesa strateškog planiranja, predstavnici javnog, privatnog i nevladinog sektora opština Foča i Plužine su se složili oko sledeće formulacije zajedničke vizije integrisanog ruralnog razvoja na teritoriji dvije opštine:

Foča i Plužine u 2020. godine biće prepozntljive po visokom stepenu prekogranične saradnje među ruralnim sredinama koje su ekonomski, društveno i demografski osnažene, u kojima postoje dobri uslovi za kvalitetni život i dobra povezanost sa urbanim centrima, a čije su privredne delatnosti povezane u sektorima poljoprivrede, prerade hrane, turizma i prerade drveta.

U cilju dostizanja željene budućnosti, logičkim okvirom vizija je razložena na strateške prioritete i ciljeve, a zatim i na projekte, aktivnosti i mere koje su uvrštene u akcioni plan.

STRATEŠKI PRIORITETI I CILJEVIStrateški okvir integrisanog ruralnog razvoja opština Foča i Plužine uključuje četiri strateška prioriteta, od kojih je svaki razložen na nekoliko ciljeva na kojima je potrebno raditi kako bi se ostvarila željena vizija.

Strateški prioriteti integrisanog ruralnog razvoja opština Foča i Plužine su:

STRATEŠKI PRIORITET 1: UNAPREĐENJE INSTITUCIJA ZA PODRŠKU RURALNOM RAZVOJU;

STRATEŠKI PRIORITET 2: RAZVOJ INFRASTRUKTURE;

STRATEŠKI PRIORITET 3: UNAPREĐENJE KVALITETA ŽIVOTA I SOCIJALNA ZAŠTITA;

STRATEŠKI PRIORITET 4: PRIVREDNI RAZVOJ (SEKTORI: POLJOPRIVREDA; PRERADA HRANE; TURIZAM I PRERADA DRVETA).

Strašteški okvir takođe obuhvata i horizontalne prioritete koji će biti sastavni dio svakog strateškog prioriteta i ciljeva. U okviru strateškog okvira određeni su sledeći horizontalni prioriteti:

HORIZONTALNIPRIORITET 1: PREKOGRANIČNA SARADNJA;HORIZONTALNIPRIORITET 2: ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE;

30


HORIZONTALNIPRIORITET 3: PROMOCIJA ŽIVOTA U RURALNIM SREDINAMA;

U daljem tekstu svaki od prioriteta je dalje pojašnjen kroz strateške ciljeve razvoja.

STRATEŠKI PRIORITET 1: Unapređenje institucija za podršku ruralnom razvoju.Socio-ekonomska analiza i SWOT matrica su pokazali da na teritoriji opština Foča i Plužine ne postoji adekvatan institucionalni okvir za podršku ruralnom razvoju. Drugim rečima, potrebno je unaprediti postojeće i formirati nove institucije i organizacije javnog, privatnog i nevladinog sektora koje bi radile na unapređenju ruralnog razvoja i time doprinele realizaciji strategije razvoja. Pored toga, potrebno je ojačati mehanizme za saradnju između institucija i organizacija, kako unutar svake od opština tako i na prekograničnom nivou. S tim u vezi, u okviru ovog prioriteta izdvajaju se sledeći strateški ciljevi:

Strateški cilj 1.1: Formiranje i jačanje kapaciteta institucija lokalne samouprave koje deluju u oblasti ruralnog razvoja. Ovaj strateški cilj obuhvata projekte, aktivnosti i mere koje se odnose na osnivanje i jačanje kapaciteta opštinskih uprava, lokalnih javnih preduzeća, turističkih organizacija i sl. koje u svojoj delatnosti imaju nadležnosti koje se odnose na ruralni razvoj u smislu ispunjavanja prioriteta koji su definisani ovom strategijom.

Strateški cilj 1.2: Formiranje i jačanje kapaciteta organizacija privatnog i nevladinog sektora koje su aktivne u oblasti ruralnog razvoja. Potrebno je osnažiti organizacije privatnog i nevladinog sektora kako bi se postigli zadati ciljevi integrisane strategije ruralnog razvoja. U okviru ovog cilja se nalaze projekti, aktivnosti i mere koji stimulišu osnivanje organizacija civilnog društva i privrednih udruženja koje bi djelovale u oblasti ruralnog razvoja, kao i jačanje kapaciteta kako novoosnovanih tako i postojećih udruženja i organizacija. Između ostalog, ovaj cilj podrazumjeva podršku u formiranju klastera, poljoprivrednih zadruga, sektorskih udruženja, i sl.

Strateški cilj 1.3: Unapređenje saradnje između institucija i organizacija koje su aktivne u oblasti ruralnog razvoja. Saradnja između različitih aktera iz javnog, privatnog i nevladinog sektora predstavlja jedan od najbitnihih uslova za postizanje razvojnih ciljeva i prioriteta ove strategije. Prema tome, strateški cilj 1.3 teži da unaprijedi odnose između različitih aktera koji su aktivni kako na teritoriji jedne od opština tako i na prekograničnom nivou. Podrška Forumu za prekograničnu saradnju opština Foča i Plužine se predviđa u okviru projekata, aktivnosti i mera koji su vezani za ovaj strateški cilj.

STRATEŠKI PRIORITET 2: Razvoj infrastrukture.Kvalitetna infrastruktura predstavlja najneophodniji uslov za privredni i društveni razvoj neke teritorije. Bez dobrih puteva i telekomunikacija koji bi osigurali brzu komunikaciju sa urbanim centrima nije moguće ostvariti privredni razvoj u selima, a bez komunalne

31


infrastrukture (vodovod, kanalizacija, prikupljanje komunalnog otpada, i sl.) kvalitet života ne bi bio zadovoljavajući da privuče povratak stanovnika u ruralna područja. Pored toga, sigurno snabdjevanje električnom energijom takođe predstavlja neophodan uslov kako za privredni tako i za društveni razvoj u ruralnim sredinama. Ovaj strateški prioritet se odnosi na ciljevekojima se želi postići razvoj fizičke infrastrukture u ruralnim sredinama. U okviru ovog prioriteta definisani su sledeći strateški ciljevi:

Strateški cilj 2.1: Razvoj putne infrastrukture. Strateški cilj podrazumeva projekte, aktivnosti i mjere koje se odnose na rešavanje problema putne infrastrukture u ruralnim područjima, kako na relaciji urbani centri – seoska područja, tako i do turističkih lokacija i do područja gdje se obavljaju značajne privredne aktivnosti (npr. do većih poljoprivrednih farmi, katuna i sl.).

Strateški cilj 2.2: Izrada sistema za vodosnabdjevanje i rešavanje pitanja otpadnih voda. Vodosnabdjevanje pijaćom vodom je takođe jedan od osnovnih uslova za kvalitetan život, kako u urbanism tako i u ruralnim sredinama. Ruralna područja obje opštine obiluju izvorima pijaće vode, što predstavlja prirodno bogatstvo na koje su svi ponosni. Međutim, potrebno je rješavati problem vodosnabdevanja do svih stanovnika u ruralnim područjima, kao i do privrednih objekata. Ovo podrazumeva pomoć u izgradnji kolektivnih i individualnih sistema za vodosnabdjevanje, kao i izgradnju mehanizama za kontrolu kvaliteta vode. Pored toga, potrebno je rješiti problem otpadnih voda kako bi se zaštitila životna sredina a time unapredio kvalitet života i unaprjedio turizam.

Strateški cilj 2.3: Rešavanje problema komunalnog otpada. Komunalni otpad predstavlja problem u svim ruralnim sredinama, koji na značajan način zagađuje životnu sredinu i opterećuje razvoj turizma. U dosadašnjoj praksi komunalni otpad se uglavnom pali ili se baca na mestima koji nisu predviđeni za to čime se stvaraju ilegalne deponijame. Potrebno je na sistematski način pristupiti ovom problemu kroz projekte, aktivnosti i mere koje će biti sastavni deo strateškog cilja 2.3.

Strateški cilj 2.4: Sigurno snabdevanje električnom energijom. Elektrifikacija ruralnih sredina u dvije opštine je završena krajem 80tih godina prošlog vijeka. Međutim, potrebno je raditi na zamjeni dotrajalih transformatora i električnih stubova, kao i na sigurnom elektrosnabdevanju područja u kojima se obavljaju privredne aktivnosti (rafting kampovi, etno sela, farme i staje i sl.), što će biti fokus projekata, aktivnosti i mera u okviru ovog strateškog cilja.

Strateški cilj 2.5: Pristup telekomunikacijama i internetu. Savremen život zahteva stalnu komunikaciju putem mobilne i fiksne telefonije, kao i putem interneta. Ruralne sredine ne smiju da zaostaju za ovim trendovima. Otuda, ovim ciljem se želi postići pokrivenosti i kvalitetan pristup telekomunikacijama i interenetu u ruralnim područjima dvije opštine.

32


STRATEŠKI PRIORITET 3: Unapređenje kvaliteta života i socijalna zaštita.Kvalitet života u ruralnim područjima je nemjerljivo lošiji od onog u urbanim sredinama, što dovodi do stalnih migracija iz sela u gradove. Pristup uslugama javnog sektora, od obrazovanja preko zdravstvene i socijalne zaštite do kulturnih i sportskih dešavanja je otežan usled mnogobrojnih faktora. Pored toga, postoji negativna percepcija i loša reputacija života na selu, koje se često ogleda u omalovažavanju takvog stila življenja. Život u ruralnim područjima takođe karakteriše velika nezaposlenost, naročito među ženama i mladima. Usled migracija i depopulacije, ruralne sredine uglavnom su naseljene pretežno staračkim domaćinstvima kojima je neophodno pružiti posebne uslove socijalne zaštite. Ovaj strateški prioritet ima za cilj da unapredi kvalitet života u ruralnom području kroz rešavanje socijalnih problema, zadržavanje mladih i žena na selu kao i radu na podršci migracionih tokova iz grada u selo. U okviru ovog strateškog prioriteta definisani su sledeći strateški ciljevi:

Strateški cilj 3.1: Kvalitetno obrazovanje u ruralnim sredinama. Kako bi se poboljšali uslovi života u ruralnim područjima potrebno je unaprediti kvalitet obrazovanja i primarne zdravstvene zaštite. Obrazovanje u ruralnim sredinama obično karakteriše nedostatak učenika i kombinovana odeljenja nižih razreda osnovne škole. Otuda je potrebno osmisliti programe koji bi stimulisali interakciju dece iz ruralnih područja sa onima iz urbanih centara. Takođe je potrebno osavremeniti nastavu u seoskim sredinama korišćenjem savremenih informacionih tehnologija.

Strateški cilj 3.2: Podrška natalitetu i migracijama iz grada u selo. Depopulacija seoskih područja je trend koji je pratio procese industrijalizacije. Imajući u vidu da je industrijska proizvodnja propala a da su mnogi radnici ostali bez posla, postoji demografski potencijal koji bi mogao da se stimuliše za povratak na selo. U okviru ovog cilja potrebno je pokrenuti stimulativne mere koje bi ohabrivale povratak na selo (od promocije života u seoskim sredinama, preko podrške u obnovi ili kupovini seoskih domaćinstava do stimulativne lokalne poreske politike za aktivni život na selu). Ovaj cilj takođe obuhvata projekte, aktivnosti i mere za podršku natalitetu u seoskim sredinama.

Strateški cilj 3.3: Osnaživanje i zapošljavanje mladih i žena. Unapređenje života u seoskim sredinama u mnogome zavisi od mladih ljudi i žena, samim tim osnaživanje i zapošljavanje ovih kategorija stanivništva će zasigurno doprineti njihovom ostanku u ruralnim sredinama i smanjenju stepena migracije iz sela u grad. U okviru strateškog cilja 3.3 nastojaće se unaprediti položaj mladih i žena, i time doprineti njihovoj afirmaciji u društvo. Podršku mladima i ženama je moguće ostvariti kroz različite projekte, aktivnosti i mere, uključujući i socijalno preduzetništvo čiji mehanizmi nisu dovoljno primenjeni na ovim područjima.

Strateški cilj 3.4: Primarna zdravstvena zaštita, briga o starim, bolesnim i iznemoglim licima. Prosječna starost u ruralnim sredinama je znatno veća od one u urbanim centrima, a takođe postoje značajan broj stanovnika u poznim godinama o

33


kojima nema ko da brine. Potrebno je unaprediti primarnu zdravstvenu zaštitu u ruralnim područjima, naročito imajući u vidu da u selima žive uglavnom staračka domaćinstva. U cilju unapređenja kvaliteta primarne zdravstvene zaštite može se uspostaviti saradnja sa Medicinskim fakultetom u Foči, čiji studenti bi se mogli aktivirati u pružanju osnovih medicinskih usluga u seoskim područjima. Takođe je potrebno razviti sistem socijalne zaštite koji bi pružao podršku staračkim i iznemoglim licima, naročito u zimskim mjesecima kada je pomoć najpotrebnija. U okviru ovog cilja su obuhvaćeni projekti, aktivnosti i mere koje se odnose na organizovanje sistema podrške starim i iznemoglim licima. Neke od mjera u okviru ovog cilja će se uskladiti sa merama iz predhodnog strateškog cilja, u smislu da sistem podrške starim, bolesnim i iznemoglim licima mogu pružati mladi i žene iz ruralnih područja.

Strateški cilj 3.5: Unapređenje kulturnog i sportskog života.Život u ruralnim sredinama obično karakteriše neadekvatan kulturni i sportski sadržaj. Imajući u vidu značaj kulture i sporta za kvalitet života, ovaj strateški cilj nastoji da podrži projekte, aktivnosti i mere u ovim važnim oblastima.

STRATEŠKI PRIORITET 4: Privredni razvoj (sektori: poljoprivreda; prerada hrane; turizam i prerada drveta)Stimulacija privrednog razvoja je okosnica unapređenja života u ruralnim sredinama. Otuda je potrebno pokrenuti inicijative koje će doprineti razvoju preduzetništva i privrede, čime bi se stimulisalo zapošljavanje i ekonomski rast uopšte. Analizama je ustanovljeno da je potrebno stimulisati privredni razvoj u ruralnim sredinama kroz podršku sektorima poljoprivrede, prerade hrane, turizma i preradi drveta. Ruralne sredine opština Foča i Plužine raspolažu značajnim prirodnim resursima i potencijalima za razvoj ova četiri sektora, otuda svu pažnju treba usmeriti upravo na projektima, aktivnostima i mjerama koje se odnose na ove ekonomske grane. U okviru ovog strateškog prioriteta definisani su sledeći strateški ciljevi:

Strateški cilj 4.1: Unapređenje znanja i veština ljudskih resursa. Kvalitetna radna snaga koja raspolaže znanjima i veštinama koje su u skladu sa savremenim potrebama su okosnica privrednog razvoja. S tim u vezi potrebno je raditi na usavšavanju i prekvalifikaciji radne snage, čime bi se unapredila njihova produktivnost, a takođe i zapošljivost kada su u pitanju nezaposlena lica. Strateški cilj 4.1 se upravo odnosi na projekte, aktivnosti i mere koje se odnose na razvoj ljudskih resursa putem formalnog i neformalnog obrazovanja, prenosa iskustva, studijskih poseta, korišćenja savremenih tehnologija u obrazovanju dece i odraslihi sl.

Strateški cilj 4.2: Razvoj i unapređenje kvaliteta proizvoda i usluga. Kako bi se povećala konkurentnost na tržištu, potrebno je raditi na razvoju i unapređenju kvaliteta proizvoda i usluga. U tom smislu potrebno je uspostaviti saradnju sa istraživačkim centrima na uverzitetima i drugim institucijama koje se bave unapređenjem kvaliteta proizvoda u sektorima koje pokriva ova strategija, od zavoda za standardizaciju i kontrolu kvalita proizvoda do organizacija koje se bave unapređenjem poslovanja.

34


Takođe je potrebno osnažiti privatni sektor iz ruralnih područja da radi na inovacijama i razvoju novih proizvoda i usluga. Strateški cilj će težiti da pokrije projekte, aktivnosti i mere koje će omogućiti razvoj proizvoda i usluga koje će po kvalitetu biti prepoznate na tržištu. Ovaj cilj takođe podrazumeva jačanje saradnje između privrednih subjekata u smislu razvoja zajedničkih proizvoda koji bi se lakše plasirali na tržištu.

Strateški cilj 4.3: Marketing i zajednički pristup novim tržištima. Pored poboljšanja kvaliteta i razvoja novih proizvoda i usluga, potrebno je raditi i na osvajanju novih tržišta. To se može postići samo kroz zajednički nastup i dobro osmišljen marketing. Strateški cilj 4.3 predviđa projekte, aktivnosti i mjere koje stimulišu brendiranje proizvoda i usluga, marketing i promociju, kao i zajednički nastup na novim tržištima.

Strateški cilj 4.4: Jačanje saradnje između sektora. Kako bi se postigli sinergijski efekti i stvorila dodata vrednost, potrebno je stimulisati saradnju između sektora. Obje opštine su poznate po dobrim turističkim proizvodima, prije svega zbog raftinga. Međutim, ponuda lokalnih poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda na turističkim lokacijama je minimalna, ukoliko je uopšte ima. Ovaj strateški cilj nastoji da napravi pomak u tom smislu i sa svojim projektima, aktivnostima i merama stimuliše saradnju između različitih sektora koji su obuhvaćeni ovom strategijom.

Kao što je ranije navedeno, strateški okvir podrazumeva uključivanje horizontalnih prioriteta u projekte, aktivnosti i mere svih strateških ciljeva. Naime, prilikom planiranja i realizacije svakog projekta, aktivnosti ili mere, mora se obratiti posebna pažnja kako će oni doprineti realizaciji tri horizontalna prioriteta (prekogranična saradnja, zaštita životne sredine i promocija života u ruralnim sredinama). Projekti, aktivnosti i mere koji nemaju nikakvog uticaja na horizontalne prioritete neće biti razmotreni za finansiranje u okviru ove strategije.

35

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Sprovođenje strategije

SPROVOĐENJE STRATEGIJE

Izrada strateškog dokumenta i njegovo usvajanje od strane organa lokalnih samoupravane predstavlja kraj procesa strateškog planiranja, već početak njegovog sprovođenja, odnosno strateškog upravljanja. Tokom procesa strateškog upravljanja često se mijenjaju faktori koji određuju strateške prioritete i ciljeve, pa se dešava da se jednom usvojene strategije preispitaju i revidiraju prije vremenskog roka na koji je odnosi strateški okvir (u ovom slučaju to je 2020. godina). Iz tih razloga proces sprovođenja strategije mora biti konstantno nadgledan i preispitan, kao i stepen ispunjenja strateških ciljeva i prioriteta.

Sprovođenje projekata, aktivnosti i mera strategije integrisanog ruralnog razvoja će se obavljati od strane nadležnih organa lokalnih samouprava i drugih javnih institucija u okviru svojih zakonskih nadležnosti, kao i od strane organizacija privatnog i nevladinog sektora.

Lokalne samouprave će uskladiti svoje budžete na način da doprinesu postizanju strateških prioriteta i ciljeva kroz finansiranje projekata, aktivnosti i mera koji su definisani akcionim planom. Sredstva za finansiranje strategije će se obezbediti i iz nacionalnih/entitetskih transfera i fondova, kao iz donatorskih sredstava - uključujući pretpristupne fondove Evropske unije i sredstva iz programa prekoganične saradnje Crna Gora - Bosna i Hercegovina. Pored toga, ispunjenju strateških ciljeva i prioriteta će doprineti i ulaganja privatnog sektora, jer se očekuje da će strategija stvoriti razvojni okvir koji će im omogućiti veći povraćaj investicija i brži razvoj.

Nadgledanje (monitoring) sprovođenja strategije predstavlja proces koji ima za cilj prikupljanja informacija koji govore o stepenu ispunjenja strateških prioriteta i ciljeva. Na osnovu ovih informacija donosiće se odluka o reviziji strateškog okvira ili izmeni akcionog plana.

Funkciju nadgledanja sprovođenja strategije vršiće Forum za prekograničnu saradnju opština Foča i Plužine, na osnovu izveštaja koje će pripremati nadležne službe opština na osnovu informacija prikupljenih od nadležnih organa i ostalih aktera koji učestvuju u realizaciji strategije (organizacija privatnog i nevladinog sektora, kao i od donatora i drugih razvojnih agencija koji su aktivni na terenu). Forum će se sastajati dva puta godišnje kako bi razmotrio progres u realizaciji projekata, aktivnosti i mjera, i donio odluku o eventualnim korekcijama akcionog plana.

Strateški okvir će se revidirati tokom 2017. godine, kada će se utvrditi stepen dostizanja strateških prioriteta i ciljeva. Tada će se usvojiti i novi trogodišnji akcioni plan. Ovaj rok može biti i ranije, ukoliko se nedvosmisleno utvrdi potreba za promenom strateškog okvira ili akcionog plana.

36

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Sprovođenje strategije

Uspjeh u dostizanju strateških prioriteta i ciljeva, a samim tim i vizije ruralnog razvoja, u velikoj mjeri zavisi od stepena informisanosti i uljučenosti zainteresovanih strana, pre svega ključnih aktera iz sektora od značaja za ovu strategiju i stanovništva iz ruralnih sredina. Jako je bitno da zainteresovane strane budu upoznate sa mogućnostima uključivanja u projekte i aktivnosti, kao i sa postignutim napretkom u realizaciji zadatih ciljeva i prioriteta. Otuda je neophodno redovno obaveštavati javnost o svim poslovima i uspesima vezanim za strategiju.

37

Integrisana strategija ruralnog razvoja 2015-2020 Akcioni plan 2015-2017

AKCIONI PLAN 2015-2017

STRATEŠKI PRIORITET: 1. UNAPREĐENJE INSTITUCIJA ZA PODRŠKU RURALNOM RAZVOJU

Strateški cilj: 1.1 Formiranje i jačanje kapaciteta institucija lokalne samouprave koje deluju u oblasti ruralnog razvoja

Broj (Šifra) Projekat/aktivnost/mjera

Povezanost sa horizontalnim prioritetima

Partneri Mogući izvor finansiranja Ključni rezultati

1.1.1 Jačanje kapaciteta lokalne uprave u Foči za rad na poslovima ruralnog razvoja

Budžet opštine Foča, donacije

Kapaciteti Odsjeka za poljoprivredu i ostalih djelova lokalne uprave značajno unaprijeđeni za rad u oblasti poljoprivrede i ruralnog razvoja

1.1.2 Jačanje kapaciteta lokalne uprave u Plužinama za rad na poslovima ruralnog razvoja

Budžet opštine Plužine, donacije

Kapaciteti lokalne uprave opštine Plužine značajno unaprijeđeni za rad u oblasti poljoprivrede i ruralnog razvoja

Strateški cilj: 1.2 Formiranje i jačanje kapaciteta organizacija privatnog i nevladinog sektora koje su aktivne u oblasti ruralnog razvoja




1.2.1 Tehnička podrška u osnivanju i podizanju kapaciteta udruženja, zadruga i klastera iz oblasti poljoprivrede, prerade hrane, prerade drveta i turizma u opštini Foča

Zadruge i udruženja koja okupljaju poljoprivrednike i raftere

Budžet opštine Foča, međunarodne organizacije

Kapaciteti udruženja, zadruga i klastera koja okupljaju privrednike, preduzetnike i poljoprivrednike koji su aktivni u sektorima poljoprivrede, prerade hrane, prerade drveta i turizma su značajno unapređeni do nivoa da doprinose društveno-ekonomskom razvoju u ruralnim sredinama.

1.2.2 Unapređenje kapaciteta zadruge u Foči kroz kupovinu zajedničke opreme i voznog parka za otkup

Zadruga Budžet opštine Foča, međunarodne organizacije,

Unapređena saradnja između poljoprivrednih proizvođača kroz efikasniji rad poljoprivredne zadruge.

38


donacije1.2.3 Podrška osnivanju Udruženja

poljoprivrednih proizvođača u opštini Plužine

poljoprivredni proizvođači

opštninski budžet, donacije

Osnovano udruženje poljoprivrednih proizvođača u Plužinama, njihovi kapaciteti unapređeni

Strateški cilj: 1.3 Unapređenje saradnje između institucija i organizacija koje su aktivne u oblasti ruralnog razvoja




1.3.1 Unapređenje rada Foruma prekogranične saradnje Foča - Plužine

Prekogranična saradnja

Zaštita životne sredine

Promocija života u ruralnim sredinama

Članovi Foruma Budžet opštine Foča, Budžet opštine Plužine, Donacije, dotacije članova Foruma

Forum učestvuje u donošenju ključnih odluka u oblasti ruralnog razvoja u obje opštine

STRATEŠKI PRIORITET: 2. RAZVOJ INFRASTRUKTURE

Strateški cilj: 2.1 Razvoj putne infrastrukture




2.1.1 Zajedničko lobiranje kod državnih organa i međunarodnih institutcija za izgradnju puta Foča - Šćepan Polje i rekonstukciju puta Šćepan Polje – Plužine


Nadležna ministarstva

Nacionalni budžet, međunarodni fondovi

Međunarodna putna komunkacija koja spaja Foču i Plužine je ušla u program finansiranja kod nadležnih organa u obe države.

2.1.2 Lobiranje kod državnih organa za rekonstrukciju i modernizaciju magistralnih i regionalnih putnih

Nadležna ministarstva u Bosni i

Nacionalni budžet, međunarodni fondovi

Rekonstrukcija putnih komunkacija Foča - Meštrevac i Foča – Tjentište su ušle u proces finansiranja i realizacije

39


pravaca: Foča - Meštrevac i Foča – Tjentište

Hercegovini

2.1.3 Izgradnja puta desnom obalom rijeke Tare

Nadležna ministarstva u Bosni i Hercegovini

opštinski i nacionalni budžet, međunarodni fondovi

Saobraćajna komunikacija desnom obalom Tare je projektovana, finansijska analiza završena i izgradnja puta je ušla u program nadležnih organa

2.1.4 Rekonstrukcija puta Foča – pješčane piramide

Nadležna ministarstva u Bosni i Hercegovini

opštinski i nacionalni budžet, međunarodni fondovi

Saobraćajna komunikacija do pješčanih piramida je projektovana, finansijska analiza završena i izgradnja puta je ušla u program nadležnih organa

2.1.5 Završetak i modernizacija lokalnih puteva u opštini Plužine

opštinski budžet, međunarodni fondovi

Svi lokalni putevi u opštini Plužine su asfaltirani, postavljena prateća saobraćajna signalizacija

2.1.6 Lobiranje kod državnih organa za rekonstrukciju i modernizaciju regionalnog putnih pravaca: Plužine - Žabljak

Nadležna ministarstva u Crnoj Gori

nacionalni budžet, međunarodni fondovi

Saobraćajna komunikacija koja spaja Plužine i Žabljak je ušla u program finansiranja kod nadležnih organa

Strateški cilj: 2.2 Izrada sistema za vodovosnabdevanje i rešavanje pitanja otpadnih voda




2.2.1 Izrada projektno-tehničke dokumentacije za vodovodnu i kanalizacionu mrežu po Regulacionom planu Hum – Šćepan Polje



opštinski i nacionalni budžeti, međunarodni fondovi

Projektno-tehnička dokumentacija urađena, projekat izgradnje vodovodne i kanalizacione mreže na datoj lokaciji spreman za finansiranje

2.2.2 Unapređenje životne sredine kroz promociju primjera dobre prakse u opštini Foča

Javno komunalno preduzeće, ne-vladine organizacije


Istrage završene i predstavljen elaborat o rešavanju problema vodosnabdjevanja u ruralnim područjima

2.2.3 Istrage u rešavanju vodosnabdjevanja u ruralnim delovima opštine Plužine

Javno komunalno preduzeće


Istrage završene i predstavljen elaborat o rešavanju problema vodosnabdjevanja u ruralnim područjima

2.2.4 Nabavka specijalizovanog vozila za Javno komunalno opštninski budžet, Vozilo za prevoz vode nabavljeno i koristi se za

40


prevoz vode - cistijerna u opštini Plužine preduzeće donacije snabdjevanje vodom

Strateški cilj: 2.3 Rešavanje problema komunalnog otpada




2.3.1 Izgradnja studije rešavanja komunalnog otpada u opštini Foča

Zaštita životne sredine Javno komunalno preduzeće

opštinski budžet, donacije

Studija je završena i radi se na realizaciji preporuka

2.3.2 Podrška lokalnom komunalnom preduzeću kroz nabavku odgovarajuće opreme u opštini Foča



Lokalno komunalno preduzeće je u potpunosti opremljeno za obavljanje svojih delatnosti

2.3.3 Adekvatno zbrinjavanje otpada u ruralnim mjesnim zajednicama i školama u opštini Foča



Problem zbrinjavanja otpada u ruralnim sredinama je rešen na adekvatan način

2.3.4 Sanacija i rekultivacija „divljih“ deponija otpada u opštini Foča



Sve divlje deponije u opštini Foča su sanirane

2.3.5 Nabavka i podjela kanti za otpad za mještane ruralnih područja uz organizaciju odvoza otpada u opštini Plužine



Odlaganje i odvoz otpada u ruralnim sredinama opštine Plužine je riješen na adekvatan način

Strateški prioritet: 2.4 Sigirno snabdevanje električnom energijom




2.4.1 Promocija i uvođenje alternativnih obnovljivih izvora energije u ruralnim područjima opštine Foča

privatni sektor opštinski budžet, provatni kapital, donacije

Rast proizvodnje električne energije iz alternativnih obnovljivih izvora

2.4.2 Lobiranje za rekonstrukciju elektro mreže u opštini Foča

elektrodistribucija opštinski budžet, Nadležna elektrodistribucija započela sa projektima rekonstrukcije elektro mreže u ruralnim delovima opštine Foča

41


2.4.3 Nabavka solarnih panela za katune u opštini Plužine

privatni sektor opštinski budžet, nacionalni transferi, donacije

Riješeno pitanje snabdevanja električnom energijom u katunima u opštini Plužine

Strateški prioritet: 2.5 Pristup telekomunikacijama i internetu

Broj (Šifra) Projekat/aktivnost



2.5.1 U saradnji sa mobilnim operaterima pojačavanje telekomunikacionog signala u opštini Foča, naročito u ruralnim sredinama i na turističkim destinacijama

mobilni operateri subvencije iz opštinskog budžeta, sredstva mobilnih operatera

Kvalitetna pokrivenost mobilnom mrežom u svim delovima opštine Foča, naročito na turističim destinacijama

2.5.2 U saradnji sa mobilnim operaterima pojačavanje telekomunikacionog signala u opštini Plužine, naročito u ruralnim sredinama i na turističkim destinacijama

mobilni operateri subvencije iz opštinskog budžeta, sredstva mobilnih operatera

Kvalitetna pokrivenost mobilnom mrežom u svim delovima opštine Plužine, naročito na turističim destinacijama

STRATEŠKI PRIORITET: 3. UNAPREĐENJE KVALITETA ŽIVOTA I SOCIJALNA ZAŠTITA

Strateški cilj: 3.1 Kvalitetno obrazovanje u ruralnim sredinama

Broj (Šifra) Projekat/aktivnost/mera



3.1.1 Izrada mobilijara za dečja igrališta u opštini Foča

obdaništa opštinski budžet, entitetski transferi, donacije

Sva dečja igrališta u opštini Foča, naročito ona u ruralnim područjima su opremljena neophodnim mobilijarom.

3.1.2 Nabavka računarske opreme i nabavka mobilijara za škole u ruralnim područjima opštine Plužine

škole opštinski budžet, nadležno ministarstvo, donacije

Sve škole u opštini Plužine su opremljene sa savremenom računarskom opremom i neophodnim mobilijarom

42


Strateški cilj: 3.2 Podrška natalitetu i migracijama iz grada u selo




3.2.1 Program stimulacije populacionoj politici u ruralnim područjima u opštini Foča


crkvena zajednica opštinski budžet, entitetski transferi, donacije

Zaustavljen depopulacioni trend u ruralnim sredinama, meren kroz povećanje broja stanovnika u selima

Strateški cilj: 3.3 Osnaživanje i zapošljavanje mladih i žena




3.3.1 Program osnaživanja mladih i žena u ruralnim područjima obe opštine u cilju bolje zapošljivosti i pokretanja sopstvene ekonomije (samozapošljavanje i pokretanje mini proizvodnje)



opština Fočaopština Plužinestrukovna udruženjaNVOi

opštinski budžetiprogram prekogranične saradnje BiH - CGdonacije

Uvećana zapošljivost i ekonomska aktivnost među mladima i ženama u ruralnim sredinama

3.3.2 Edukacija žena u ruralnim sredinama opštine Foča iz oblasti poljoprivrede


Udruženje poljoprivrednika


Povećan broj žena iz ruralnih sredina koji se bave poljoprivrednom proizvodnjom u komercijalnom smislu.

3.3.3 Osnaživanje žena sa ruralnog područja opštine Plužine u izradi suvenira kroz manufakturu tradicionalnih rukotvorina


Nevladine organizacije


Žene iz ruralnih područja opštine Plužine aktivno učestvuju u izradi suvenira i rukotvorina za potrebe turističke privrede

Strateški cilj: 3.4 Primarna zdravstvena zaštita, briga o starim, bolesnim i iznemoglim licima




3.4.1 Projekat pružanja primarne zdravstvene zaštite u ruralnim sredinama kroz aktivizam studenata medicinskog

Medicinski fakultetSavez studenata medicinskog

opštinski budžet, medicinski fakultet, nadležno

Poboljšan kvalitet primarne zdravstvene zaštite u seoskim sredinama opštine Foča

43


fakulteta u opštini Foča fakulteta ministarstvo, donacije

Studenti medicine redovno obavaljaju praksu obilazeći staračka domaćinstva u ruralnim područjima

3.4.2 Projekat nabavke specijalizovanih vozila za pružanje prve pomoći i transport bolesnih i iznemoglih lica iz ruralnih područja (terenska ambulantska vozila i motorne sanke)


opština Fočaopština Plužinezdravstvene ustanoveGSS i spasilački klubovi

opštinski budžetiProgram prekogranične saradnje BiH-CGdonacije

Unapređen kvalitet primarne zdravstvene zaštite u ruralnim područjima i na turističkim lokacijama

3.4.3 Izrada socijalne karte u opštini Foča Centar za socijalni rad


Formirana kompletna slika o socijalnom i ekonomskom položaju stanovnika opštine Foča

3.4.4 Izrada socijalne karte u opštini Plužine Centar za socijalni rad


Formirana kompletna slika o socijalnom i ekonomskom položaju stanovnika opštine Plužine

3.4.5 Unapređenje socijalne zaštite kroz službu gerantodomaćica u ruralnim područjima opštine Foča

Centar za socijalni rad


Kvalitet života starih i iznemoglih lica značajno unapređen kroz delovanje gerantodomaćica

3.4.6 Unapređenje socijalne zaštite kroz službu gerantodomaćica u ruralnim područjima opštine Plužine

Centar za socijalni rad


Kvalitet života starih i iznemoglih lica značajno unapređen kroz delovanje gerantodomaćica

Strateški cilj: 3.5 Unapređenje kulturnog i sportskog života




3.5.1 Podrška kulturno umjetničkim društvima u razvoju kulturnog života u seoskim sredinama u opštini Foča

kulturno umetnička društva


Unapređen kulturno-umjetnički život u ruralnim sredinama opštine Foča

3.5.2 Rekonstrukcija seoskih domova u opštini Plužine

mjesne zajednice opštinski budžet, donacije

Svi seoski domovi u opštini Plužine stavljeni u funkciju

3.5.3 Organizovanje tradicionalnih vašara i seoskih i vjerskih manifestacija u opštini Plužine

mjesne zajednice, NVO


U opštini Plužine se organizuje najmanje 5 vašara i vjerskih manifestacija godišnje na kojima se povećava broj posjetioca

44


STRATEŠKI PRIORITET: 4. PRIVREDNI RAZVOJ (SEKTORI: POLJOPRIVREDA; PRERADA HRANE; TURIZAM I PRERADA DRVETA) Strateški cilj: 4.1 Unapređenje znanja i veština ljudskih resursa




4.1.1 Edukacija primjena standarda u oblastima poljoprivrede, prerade hrane, drvne industrije, ugostiteljstva, turizma u opštini Foča i opštini Plužine


Udruženje poljoprivrednika,Udruženje raftera

opštinski budžeti, međunarodne organizacije

Unapređeni kapaciteti ljudskih resura u navedenim sektorima

4.1.2 Razvoj i oživljavanje starih zanata, narodnih rukotvorina i suvenira u opštini Foča

NVOi opštinski budžet, međunarodne organizacije

Stari zanati sačuvani od zaborava i poboljšana ponuda suvenira u opštini Foča

4.1.3 Podrška samozapošljavnju lica za održavnje i servisiranje rafting opreme


Udruženje raftera opštinski budžet, međunarodne organizacije

Formirano nekoliko radnih mesta i kvalitet raftting opreme je unapređen redovnim servisiranjem

Strateški cilj: 4.2 Razvoj i unapređenje kvaliteta proizvoda i usluga




4.2.1 Pedološka analiza poljoprivrednoh zemljišta u opštini Foča i opštini Plužine



opština Fočaopština PlužineUdruženje poljoprivrednika u Foči

opšinski budžeti,nadležna ministarstva,međunarodne organizacije i donatori

Efikasnija poljoprivredna proizvodnja usled realizacije preporuka iz pedološke analize zemljišta u obje opštine

4.2.2 Unapređenje procesa prerade i uvođenje standarda u kvalitetu poljoprivrenih proizvoda u opštini Foča

opština FočaUdruženje poljoprivrednika u FočiZadruga


Bolja prodaja poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda usled primjene standarda i savremenih procesa u preradi hrane.

45


4.3.3 Podrška uvođenju i razvoju organske poljoprivredne proizvodnje u opštini Foča

opština FočaUdruženje poljoprivrednika u FočiZadruga


Povećani broj poljoprivrednih proizvođača koji je ušao u proces sertifikacije zemljišta za organsku proizvodnju.

4.3.4 Edukacija u selekciji, branju i tretiranju šumskih i planinskih proizvoda (ljekobilje, gljive, šumsko voće, itd) u opštini Foča

Zaštita životne okoline Udruženje poljoprivrednikaNVOi

opšinski budžet,međunarodne organizacije i donatori

Zaštita bilja i kvalitetnija selekcija, branje i tretiranje šumskih proizvoda

4.3.5 Formiranje oglednog dobra u opštini Foča kroz pokazni rasadnik

Udruženje poljoprivrednikaZadruga


Poboljšanje edukacije poljoprivrednika i kvaliateta poljoprivredne proizvodnje kroz ostvarene rezultate u oglednom dobru

4.3.6 Formiranje selekcionog reproduktivnog centra u opštini Foča



Selekcioni reproduktivni centar je unapredio razvoj poljoprivrede u opštini Foča

4.3.7 Podrška razvoju seoskog i lovnog turizma u ruralnim područjima u opštini Foča

Turistička organizacija Foča


Povećan broj turista koji uživaju u čarima seoskog i lovnog turizma

4.3.8 Nabavka mašine za pakovanje domaćih proizvoda opštini Plužine

opšinski budžet,međunarodne organizacije

Pakovanje domaćih poljoprivrednih proizvoda se radi na kvalitetan način u skladu sa standardima i zahtevima tržišta

Strateški clj: 4.3 Marketing i zajednički pristup novim tržištima



Partneri Iznos i mogući izvor finansiranja Ključni rezultati

4.3.1 Plasman poljoprivrednih proizvoda preko zadruga u opštini Foča


Zadruga u Foči uspešno plasira poljoprivredne proizvode na tržište

46


4.3.2 Podrška poljoprivrednim gazdinstvima (porodična poljoprivredna gazdinstva, mala i srednja preduzeća i zadruge) u procesima brendiranja, plasmana i promocije lokalnih poljoprivredno prehrambenih proizvoda u opštini Foča i opštini Plužine


opština Fočaopština PlužineUdruženje poljoprivrednika u Foči

opšinski budžeti,međunarodne organizacije i donatori

Unapređeni kapaciteti poljoprivrednih gazdinstava za marketing i plasman svojih proizvoda

4.3.3 Brendiranje proizvoda u opštini Plužine opšinski budžet,međunarodne organizacije

Svi značajni proizvodi sa teritorije opštine Plužine su bredndirani i geografski zaštićeni

Strateški cilj: 4.4 Jačanje saradnje između sektora



Partneri Iznos i mogući izvor finansiranja Ključni rezultati

4.4.1 Revitalizacija područnih mjesnih otkupnih stanica u opštini Foča


opšinski budžet,međunarodne organizacije, donatori

Sve mjesne otkupne stanice u opštini Foča su revitalizovane i stavljene u funkciju

4.4.2 Formiranje mini tržnice domaćih prehrambenih proizvoda u opštini Foča i u opštini Plužine


opšinski budžeti,međunarodne organizacije, donatori

Mini tržnice domaćih poljoprivrednih proizvoda formirane u Foči i Plužinama, i na turističkim destinacijama (Bastasi, Tjentište i Šćepan polje)

4.4.3 Program jačanja saradnje između poljoprivrednih proizvođača i rafting klubova

Udruženje poljoprivrednikaudruženje raftera


Stepen saradnje između poljoprivrednih proizvođača i raftera značajno unapređen, što se može meriti porastom trgovinske razmene između aktera

47

grafikon 1. prosečne neto plate u opštini foča (u €) integralnog... · web viewpo podacima iz...

Documents