. a Kai n. * , '

G R Æ C O R U MP O E T A R U M

I M I T A T O R V I R G I U U S , a GELLIANA CRISI,

S P E C I M I N E AC AD EMI C O, V I N D I C A T U S ;

I Q _U O D ,

Co n s e n s u a m p l i s s .f a c . p h i l o s .u p s a l ;

P R Æ S I D Ev i r o c e l e b e r

J O H A N N E J- . A M N E L L .GÇÆC. L IT . PROFESS. KEG. et ORD.

P UBLICÆ PLACIDÆ QVE CENSURÆ S U BJIC ITKÅHREANUS ALUMNUS,

C A R O L U S BER G STEN ,U P L A N D U S.

IN A U D IT. CAROL. M AJ. DIE XVI N O V . HORIS ANTEM ERID IANIS.

UPSALIÆ , A. MDCCXLVIII.

KUNGL. MAJ:Ts' k a m a r h e r r e ,

v ä l b o r n e h e r r e n ,

H e r r C A R L

d r G E E R ,

L e d a m o t af Kungl, Vetenfkaps Societeten i Upfala och Kungl.

Vetenfkaps Academien i Stockholm,

■VÄLBORNE HHRR

L Ât en gam mal, årlig Skald ^ Lårde HERRE, fôr E r tråda? H vilken högt och ftålt kan quåda, A f Apollo kcft och vald

T ill att vara konflens regel,Tidens under, Skalders ipegel

Om vid Reaumurs rara kråk Han fin giga fâr upföra ,Lår den gunften honom röra

På fin gamla dar till lek.Ja , hans harpa /kall ej fpara T ill att fledfè tackfam vara.

Milde H ER R E, E der nåd, E der ynnefl b o rd jag måla,Om jag kund fom Maro pråla

Men nu blir det öfverdåd ,Om jag med ea lågmåld tunga Ville Edert låford fjunga.

Dock

Dock F r godhets ôfverflôd Jag ej rrânfîn fkall fôrg lôm a, Ûtan vörda och berôm a,

Tills, jag läggs i graf ven dod; Dâ mitt ftoft fkall E r uphöja , Och fitt nit i mullen röja.

VÀLBORNA HERRKttMARl ILRRkSS ■

■ .. •r v -• i

Ödmjukalte tjenate,' CARL BERGSTEN.

D.

§. L

Loquentiam, fecundam illam o- mnis humanitatis matrem , fa- cundamque cujuscunque Icien- tiæ interpretem, non femel ac fimul ad dxptjy efie perdutfam, fed haut aliter atque homo i- pfe, cujus ingenio atque in- duftriæ fua debet incunabula & in

crem enta, per ætates fuas devolutam, fenfim & pe-

fa&um y u t his tantis adminiculis promota Graeca facundia , poli multorum magnos com tus & diuturnos labores, a levibus initiis ad eminentiflimum culmen illud adfcenderit, in quo H O M E R I quidem ætate collocatam fufpicimus. Quippe hujus ]?azç&OSltjcéiCC eam Græcæ lingvas, id temporis, copiam, dulcedinem & elegantiam, ultra quam eniti lingva hæ c, portera tempeftate, non potuit. Ef ad ipfam quidem pcéticen quod a ttin e t, five decentem metri ftru

profitetur FAB. QUINTILIANUS a ) , ille etiamipfe exquifitiflimo oratoriae G ræ cæ , & artis inprimis H om eric« , guftu praecellens-

a) M i t . or at. L. X IIL c. X L. 1 c. i . t f alias.II.

Fidem jam dirtis la rtu ri, illuftres duum viros, M. T U L L IU M CICERONEM & F. VIRGILIUM M A RO N EM , illum quidem folutæ, hunc ligatae eloquentiae in Latio parentem & principem , oppido provocamus. T U L L IU S , totus PLATONI & DEMO* STH EN I imitandis deditus , dorrrefticam facundiam ad fummum falVigium perduxit. VIRGILIUS autem, ad quem praecipue animum , in hac opella , oculosque noftros convertimus, five HOMERUÀ1 HESIODUM- v e , five PINDARUM, five T H E O C R IT U M , five JEURIPIDEM, five PA R T H E N IU M , five PISAND R U M , five APOLLONIUM RH OD IU M , five. A - R A T U M , five CALLIM ACHUM denique imitetur, fhos enim omnes fubinde videtur imitatusj)mirari proferto convenit fcitum illud, judicii prudentiaeque plenum , ac pene inimitabile, quod ubivis elucet, imitandi artificium. Is enim ea arte Græcorum poëtarum veftigia legir, u t, cum plurima non fua ufurpet, u- bique tamen fuus efie videaturj cunrta vero , quam quidem acceperat , meliora fere ac politiora reddat. Interdum quidem, preflius infequendo, mira facilitate, Mufæ Græcanicæ leporem fuum fac it, ut fie famen linguae Latialis genio nulla vis illata fit a). Documento nobis.erunt THEO CRITI b) verfus:

T l i v f , sy.lv t o x xh c v TtstyiXotyJvs , ß 67us v x ç

i * ,Kcâ 7totI t àv KpQC'jav o ty f, T {ni{ëy not) t ôv h o g y mT ov Aiß w o v Kvahcuva

Quos fie nofter vertit totidem pene verbis e'):7 ity re, dum redeo, brevis eft v ia , pa(ce capellas ; Et, potum paß as age, Tityre: & inter agendum, Occur fare capro (cortiu fertt ille) caveto.

Interdum , fuo indulgens ingenio, liberius exfpa- tiatur, & quafi e longinquo aliorum veftigia ita per- lequitur , ut variationis infigne adhibeat artificium : pro re na ta , nunc quædam prætermittens, nunc de fuo novi quid fuperaddens. Quod ex i/tis locis ad oculum patebit, quæ ab A U LO GELLIO d) , feri- ptore non incelebri, in Com m entario, quem noiïes Atticas infcripfit, notata, qualicunque fchediafmate noflro breviter ac pro viribus excufTuri fumus. Quae vero loca ita producit ille, ut feveriorem fimul cen- furam , vel fuam, vel plerumque aliorum, adponat, graviter fane, fed, ut nobis videtur, injufte M A RO NEM reprehendentium. • Qu3m quidem univerfam itffotv vel ideo pro GELLIANA venditare nobis nunc integrum e r i t , quia G ellius, cum alienam cenfuram profert in medium , hanc quodammodo fuam fac it, nulla fubjunda STtixpiTSi, unde mens fua verius inda« gari queat, nullaque annexa ditoXoy'w, qua in optimas caufiæ Virgilianæ fubfidium veniatur. Tuam v e ro , Candide & Erudite L e d o r , eo benigniorem in præ- fenti fore cenfuram, fperamus, quo firmius T ibi per- fuaferis, ab juvenilis Mufæ noiïræ tenuitate fruftraex- (pedari, quod adeuratiorem limam Tuam fuftineat.

a) Sunt, que, Greece prolata, mire fnavia deprehenduntur jucunda s quæ vero , f i in aliam linguam (onverteris, verbum verbo reddens, gratiam omnem amittunt. Ifta adeo recujantia invita in linguam

fuam non transtulit Maro, convtrßs duntaxat iis, quæ Latiali ore felicius nec fine plavfu exprimerentur.

Cfr. Gellii nofiri L VIIlI.c, V U ll b) EkLaa. y. v .jfqq . c) Ecl. VlUI.'V.zj.ßqq. d) A.GELLIUSäuern AG ELLI- UM cilii, f 6rte reÖiutytyeüänt,vir fu i t cultifftmi ingenii, is que civis Romanus, qui ,pofl quam in patria urbe, ma- biflris ufus Gramma tic# t f Rhetoric# artis callentis- fim is y primam juventutem literis confecraverat, fumta dein virili toga, Athenas petiit, illic cum Philofophis maximi nominis, aliquot annorum fpatio , familiariter converfatus* Inter homines fui Jeculi fu#que gentis,ingenio & eruditione illuflrrs, eminent F A V O R IN US Zf M. CORE ELIU S FRONTO, oratores, quorum «- trique no f e r addittiffimum fe prodit identidem, ùcri- pfit Gellius Lib. X X no&ium A tticarum , fic dittos, quoniam longinquis, per hiemem, no&ibus, m agro terræ Atticæ commentationes hafce ludere ac facere exorfus erat, ut ipfe tradit in prœf. operis, ubi inflitu- tum ejus {creptibnisque propofitum pluribus explanatum vi defis. Adde P. LAMBECII Prodrom. Lucubr. Critic. in Gell, cum diß, de vita L? nomine A. Gellii.

5 - m*N A U SICA EN , ALCINOI, Phæacum in Corcy-

' ra regis, filiam, quæ, forte cum pediflequis in lito.re fpatiata, naufrago ULYSSI, vefte hofpitioque datis, •profpexit , cum D I A N A comparans H O M ERUS, OduoV- Z. V. CT/.fqq, deæ venatricis hanc àtomvnwTf exhibet:

O"iYj

Tlaordw

vnatices parti deditus, qu£ veterum A udorum exemp t ar i a emendat, non mediocrem Jilvam obfervationum fermonis antiqui reliquit. M emorantur ejus Gram- maticar. inflttutionum Libri I I , Commentarii in Butai. & Georg. V irgilii, &c. it. de connexions temporum libellus e). Ad hæc ipfe Gellius allegavit eptfto- lam ejus ad MAKCELLUM de Punicorum quorundam nominum accentu f ) , nec non Commentarium de occulta liter arum fignificatione in Epiflol. G J U L I I CSE- SARIS g). Quem quidem commentarium omnino a- lium fuiue ab ejusdem Valerii Probi de notis Romano* rum opufculo,etiamnum fuperllite inter A udoresLaf. L«, a DION. GOTHOFREDO in unum corpus redados h ) , dod i viri non immerito judicant. Iftam in Maronem cenfuram, quam mox excutiemus, meminit, au- dijft f e ex Valerii Probi di [ripulis, Gellius nofter , 1, c. Cui non adverfatur, fi ad rem ipfam fpedes, Sueton ius, ubi Probum non tam difcipulos, quam feSlato- re s , babuifie contendit 1. all. Nunquam enimy jnquif, ita docuit Probus, ut magiflri perfonam fußineret. Unum vel alterum , v e l , quum plurimos, tres aut quatuor pofi meridianis horis admittere [olebat , cubans que, inter longos ac vulgares fer mones legere quadam, idque perraro. A t fic tamen plus fatis, opinor, Gellio con- CefTum eft.

a) L .VI Iff. c Vlllt. b)fn mfer. cod. exfa t Legendis. c) L IUI. r. VfL d) ln de iüußr. gram- mat. Libello Cap. XXIII I . c) Vid. SER VII not. ad Vtrgih Æneid. L. VU. 11.42t» f ) L. M L c. VII. g( L. X V I I c: VIIII. h) Coi 145/. Edit. Colon.

IV.Cum autem PRORI, MARONEM perftringen-

tis , varia & multiplex fit cenlura , nos, qui juftas Virginia ni nominis, tot promeritis jam pridem laudum •rnamentis hondtati, vindicias fufcepimus, figillatim

feu

feu membratim , quæ , circa collata hase celebratiflï- morum pcêtarum 'loca , monuit ille , proponenda .& examinantia » duximus. Sic enim facilius, quid præfta- re & debuerit & potuerit vates nofter , adparebit , congeftasque in eum criminationes d iü inäius vel ex-

• plodere vel mitigare nobis integrum erit.1 t H O M E R .

Çj'i/j o sCpTS^nç em xar' ovpeeç loyyctLgct,H y.ccjù T rjvyeTov 7tegi[A,tf>tSTov EfvpavBoy, Çfç.

VIRGIL. „Qualis in Eurota ripis, aut per juga Cynthi, tfc .

Eodem modo heic DIANÆ defcriptionem u terque poëüa adgreditur, iniedla mentione locorum, quæ Dea frequentat ; ita tam en , u t in propriis locorum nominibus difcrepent. Fuere autem ERYMAN-

.T H U S Arcadiæ, TA Y G E T U S a) Laconicæ montes filva obfiti atque umbrofi, & illi quidem venantium cultu ac Rudiis olim decantatifllmi b),* quemadmodum & CYNTH U S, Deli m ons, ipfi Dianæ, venatrici deæ, natalis fuit & adprime familiaris : ex quo eam Cynthiam paflim adpellant Poêtæ. Quod vero in Taygeto TtSfLfÅYjKeTOV cï H O M E R U S , id in Cyntho jugum V I R G I L I U S nuncupat. Quippe jugum , a jungendo di&um, cacumen montis continuum , feu dorfum ir. longitudinem pro- tenfum , denotat. Infuper injicit Maro mentionem E urotæ , Laconum amnis in Pelopormefo, a Taygeti montis radicibus haut multum d iiïiti, ipfamque Spartam praeterfluentis; cujus ripas, lau- retis myrtetisque fuis infignes, dilaudant C A T U L LUS d) & ipfe MARO nolter ad calcem EcL VLVir- gilianus igitur verfus, Ii noftro quidquam judicio con- ceileris], pauUo jucundior videtur & varietate fua e-

legan-

legantior, quam quidem bmi ifti Homerici; quoniam deain, venationum præfidem, Romanus po£ta, nunc per amcenas fluviorum ripas, nunc per afpera m ontium juga , deducit ; Græeus autem inter ardua cacumina & petras lokmi errare jubet* Et fan« hoc magis neceflamm quis autumaverit vicisfitudi- nem illam, quod inculti colles , venationibus quantumlibet a p ti, lufus tamen faltantiumque choros, quorum mox uterque poéta mentionem iaeit , admittere fortaflis haut seque commode videbuntur, ac lætiores florentioresque illæ ripæ , leni præterlabentium aquarum fufurro commendabiles, Nifi quis malit imitationi Homeri acceptum referre itidem iftud, quod fluminis Eurotae meminerit Virgilius. Nimirum Ery• mantbus ille Homericus non folius montis , fed & flyvii, in eadem illa Peloponnefo, fat nobilis, nec faite exigui, nomen exftitit, fi POLYBIO e) fides habenda, Sed vero minus clarus ifte fluvius STRA BONI videtur jf).

a) Sœpitts in neut. gen. roTctvysrov. Sic STR A- BO pa/fimj MARO autem Georg. Lib. II. 438> nec non PAP IN. S T A T I U S Achilleid. L. f. 416. Taygeta in p/ur. numero, per enallagen poetis familiarem. ' Cfr. Hi/f. ÆLIAN. animal, L , III. c. 17. & > de eximia omnis generis ferarum venatione in Taygeti ju* g is , PAUSANIA Afin Lacon. C. XX. cui adde fis PRO- P k R T I U M L. III. Eleg. XIHL de virginum turba , qine x

- Taygeti, crines adfperfa pruina , SeSfatur patrios per juga longa canes.Erymanthus itidem percelebris efi vel HERCU LIS v em u , ,qftiy PA USANIA te/le, L. VIII. de'Arcad. c. X /flllL n o tfå EfUßxvfy kcû dtoyToùç :

B dttàaç

äXX%; CwpyjprjMra ( 7 ^££/O E rym anthium am jm t f V A L FLACCO monlhum ErymantHseum inde, ditfum). interficiens Erymanthi plâcavît nemora, uti MARO loquitur Æii. !.. VI. v. $01 Ut jam non provocemus tritis- jvnam poetis de Urfa Erymanthide fabulam. Et certe montes vrnaî'oni in fervi er mit inprimis. A pud0 V1D . L. VIJ* metan;. PROCRIS!

montibus errabat, ftucfiis operata Diance.Sic E N D Y M I O N A pa ft or em in monte Latmo fe ra s confect at um , é f H I P P E N , C H U R Ö N f S Centauri filmm f in .. Pelùt~auQ?iîe Thés- fai. venando feie exercuifte, nota fabuh efl. c ) Quid fibi vêtit bac epitheton, optime nos edocent Geo- grapht. ' Videlicet TAYGE T O N ranfœ longitudinis es- J e , ut per univerfam Laconicam , h. e> inde a mar i ad Arcadiam usque, procurrat, haut oh faire S I R A- EO indicat L. Viil. his verbis; eçi cP ogoç (juaçov J- ïïèç rïjç hxXuTTYjç, Gv,QtTtTov nur à rôt npoadgxrtot )■ (jlsçy) rciïç A t'AuMciïç VTTUfelattç x T. X à j p. m; SJ. e)L IIIL f ) L VJJI. cf. PLIN. H. N. L IV. c. V I F AUS AN. tn Aread- c. X X 1I 1L FRY, M A N T H U S flu v in t , i i f u i t , Afxa&av XQiTèMTW iiç Tov A^c$>Sioy. A monte flumini hœfifte nomen , CHRISTOPH. CELLARIUS autumat in N. O. A. Lib. H. c. XIII. p. 1220.

• S V .- Voféatga,

UfgoTtOgLSVY} XZ7tgOH7t XCtl fûXSfyç gÅCttyoUTl;VIKGIL.

- - - illa pharetramFert humeto

Multa advérfus Latinum poétam,

? .. / tnnium id vi[um efl ipß, teile GELLIO, 1- c. qnod apuä Ho- merum virgo Naußcaa ludibunda inter familiares puellas in locis folis rette at q; commode conferatur cimiDiam,venan- te in jugis montium inter agnßes deas i nequaquam autem conveniens Virgilium fecijje, quoniam Dido, in urbe media ingrediens inter Tyrios principes * cultu atque inceJJU feno , inftans o p eri, fiait ipfe a i t , re- gnisque futuris, tiibil ejus fimilitudinis capere poffit, qu£ lufibus atque venatibus Di ance congruat.

Ludicra vero & nullius propemodum pretii hæc- ce cafligatio eenfenda efh Etenim, in 7Utga&£iypourip 7rct*aßo?iat$ KCtl 0"VfißoXaiqrite proponendis, ecquis vel feverillimorum hujus artis magUtrorum unquam po- ftu lav it, ut ad omnes fefe circumftantias omnis fimi- litudo diffundat? Satis quippe habent, prsecepiffe, ut res aut perfonæ illa ex parte conveniant, qua fola inter fe contenduntur. Et profecfo iniqvus foret, qui aliquid ultra exigeret. Immo vero in univerfâ rerum natura duo tam exa

altera civitatem conftituendorlætitiademumutrique, ob laboris fuccefrarn,a*qualis. Quæ omnia eousque fufîi- cere arbitramur, ut nihil opus f i t , Didonem infuper aliquid ejus fimilitudinis capere , qu

non abfimlli trono, vorat tolrt %ct{pety) fo k&XfCiM Kat ùüAshiç shadow léçnêabau Ubi vero pharetram, quam humeris dea iu ltin e t, onus & farcinam ducit Probus , is fere improbum & iniquum agit judicem. Neminem quippe fugit , venatorii infignis & ornamenti inftar elfb pharetram, DIANÆ cum PHOEBO fratre commune geftam en, quod ipli adponere tunc quoque pcéffce confuevjerunt, cum ne telum quidem emittendi occafio adefi. Pharetratam adpellant divam , venationis antiftitem, ut quæ promendis e pharetra fagittis deditiffima fit. Quemadmodum videlicet regibus coronam , falces ac feeptra tribuimus, etiam tu n c , cum , imperii curis fo lu ti, ad remisfionis fe otiique portum contulerunt? ita Dianam corytus Temper decebit, five

Frendentem fe Stetur aprum, fifvasque fatiget, five cum nymphis malit - - feflas celebrare choreaf. Erant quippe deorum dearumque cuilibet lua infignia proprikjue velut honores. Sic JOVI fulmina, N EPTU N O tridentem , PLUTONI elavem, SATURNO falcem, M ERCURIO caducenrr,BACCHOthyrfum, APOLLINI ac DIANÆ arcum & fagittas, MINERVÆ ægida, CERERI facem & fpicas, JUNONI fceptrum & coronam fabulofa fldfcripft antiquitas. Sed in hilce nobis non vacat effe longioribus.

ç t

artificium perfpicitur. Omnia d ix it, quæ HOME* RUS, & æque bene, atque HOMERUS, omnia. Quas hic communi latius-que patente vocabulo vtjpL- tyst; dy£O)/0(xy;,eas ille, peculiari proprioq; nomine, O- readas vocat} puta CYNTHI montis, cujus m entionem paullo ante fecerat, incolas. OREADES enim nymphæ funt monticolae ; a quibus differunt N A JA DES quæ flumina & fontes, N E R E I D E S , quæ m are, DRYADES & HAMADRYADES, quæ

;filvas incolere credebantur.Finito autem, i.e.tnihenurioy numero, pro infinito incertoq;, Nofter ufus e ft, N ym pharum comitantium indicaturus multitudinem , quam mire adaugent verba illa : hinc atque hinc glomerentur. Scilicet nativo, quantum fieri p o tu it, fiftere voluit colore maenam iHam , qua DI DO ßtpabatur, juvenum catervam ; adeoque D IA N A M , cum qua eandem comparatum ivit , agreftium dearum , undique confluentium , ingenti circumfepfit agmine. Quo mihi quidem non parum illuflrâre reginae majeftatem videtur , inf igni comitatu pompæque magnificentia civibus advenisque probatam. Infuper, vice T8 ZCtlÇsiv t exercere choros Dianam ubi dicit Poeta, (i- mul & laetitiam dece, chorum ducentis, & numero- fiflimam, quam diximus, nympharum, una faltantium, frequentiam exprimit. Etenim duo Tijçfive a gaudio diétus PLA TO N J, a) proprie laltantium cœtum denotat. Hæc vero verba ad fadam comparationem nihil pertinere, fed poeticæ defcriptionisevagationem elle judicavit SERVIUS, qui Maronis fco* pum , ut ante §.V. obfervavimus, ad folam comitantium virorum juvenum multitudinem defignandamre- ftrinxit. Cui eo minus adftipulamur, quod poeta mox iftorum verborum in comparatione ufum oftendat:

Dido

IMITATOR VIRGTLIUS. 15

Dido, inqu’t , ta lern fe Uta ferebat 'Per medios, inflans operi.

Sc ilice t, quantumvis magna exftiterit, quae deam re- ginamque exercuere, curaram operumque diverfitasj tamen utrique, quod fuum erat, agenti, idem adfedtus exsultantis animi, ardor idem internus, eademque ex* terna pompa fuit.

a) L. H. de LL.«. viir,

r syrfts cs is Qpsvct Ayrto.

VIRG1L.Latona tacitum pertentant gaudia pê&us.

Demiratus impcnje efl Valer. Probus, quod Ho• tncrica quidem Ajjtw gaudium gaudeat genuinum intimum , at que in ip(o penetrali cordi r & animée vi* g pns, {fiquidem aliud non efl ysyyjbs fysvu ) Virgilius autem ,imitari hoc volens, %aua:a fecerit pigrayt f le- via, Cf cun&antia, & quaji in fummo pectore juperna- tanti a : nefcire enim Jefe a i t , quid ßgmßcaret aliud, r« pertentat.

Verum enim vero rum nervus totius litis &dis- fenfionis in uno litus fit vocabulo, fi hujus vim & valo!v:m expenderimus, facilis eadem erit direrntu. E t fi vel maxime concefîerimus, ( id , ouod P R O - B U S contendit) HOMERUM LA TO N Æ fue tam eximium prorfus8t vehemens tribuere gaudium, quando cppiva yyfiowccv eandem exhibet î non tamen ©btinuiffe eu m , quod v o lu it, breviter fumus mon- ftr^turi. T® pertentat, in qua voce controvers e cardo vertitu r, non de qualicunque,eoque languidiori lætitiæ conta&u, (ed de ingenti quadam comm otione, quæ pedtus diyæ percellebat, & ad intimar , Vclbit

quafi vifcera permanabat, vel SERVIO judice, accipiendum eft. Probatur id partim ex natura vocabuli. Nam teneri adfe£iuy multum eft; tent ari, ad huc ma jus; > pertentari, maximum, nec facile ,) nifi de intentiori concitatae mentis ardore ufurpandum.^ Partim ex aliis poêtæ locis, ubi e o , quo nos diximus, fenfu idem vocabulum adhibuit. U titu r illo", Æ - neid. L. V. v, 828, inulitatæ lætitiæ motus declaraturus , qua exfultabat Dardanius heros , poft fe- datam , quæ fibi fuisque modo praefentiflimum exitium minitata erat , procellam ; etenim tunc ÆNEAE

— - - blanda vieisjvnr \ 1 Gaudia pertentant mentem, - - .

Addefis Georg. L. III, v. ipo. & cfr .in hunc locum interpretes. Quin etiam CICERONI pertenta- re ejusdein fignificationis e ft, ac penetrare, f. ad in timas veluti medullas perreptarem). Parttm ex fcopo MARONIS. Cum enim comparationem inftituens in eo verfetur , ut DIDONIS jam gaudia, fu rg entis , aufpicio Duo, CARTHAGINIS adfpe^ftu excitata, luculenter adum bret, dum

Se U ta ferebatPer medios i

hinc neque ipfi Latonae minorem hebitioremve voluptàtis fenfum tribuifle cenfetidus eft..Partim deniq; ex tenerrima, uti fuevit effe , Tÿjç çoçyyjç f. materni amoris titillatione, qua ftimulaturn videtur pedusL A TO N Æ ,augu- ftiori filiæ DIANÆ forma pariter & pompa oculos fuos pafeentis. Quod vel inde apparet maxime,quoniam poêra omnem gaudii adfeâum cæco tacitoqut Latonæ peftore feite admodum atque decenter inclufitj heic itidem ducem fequutus H om erum , qui deam ait

j " Qplm

J M i l A l O k V IR G IL im . ijST

Qgivct yqBsfo , h. e. in finu gaudere, feu animoper- fentifcere lætitiam,. quam vultus quidem loquitur, af lic tamen nulla verba produnt. Ea. vero TtocB^^ictrm indoles pene eft om nium , u t, quo majori ftudio intra præcordia occultantur, eo graviorem in animo m otum æftumque ciere (oleant. Signum fane eft vehementioris gaudii, ubi lingua, velut vinculis conftri&a , obtorpefeit , vocique omnis erumpendi via præcluditur.

a ) De Orat. IL J$.§• vra«

ïlcccrctw F V7T&P îjys xctçY) e%ei fås [xsTorxct y V e lz & ccfiiyvuTt) nsXsroa* xxÅai re n u r ou.

VIRGIL.* Gr adiens que deas ßtpereminet omnes.

His verfibus utriusque poétæ defcriptio claudkur; quibus quidem ad port rem um omnem de« fplendorem for« mæque præftantiam coram filtere voluerunt. Laudato autem cenfori id præcipue displicet, quod ultimum ilk«n HÖMERI verfilm , quem florem totius loci ad-

Çellat, omiferit, aut certe exigue fecutus fuerit M Ä- 10. Quando, in q u it, nulla major cumulatiorque laut dici potuit, quam quod una inter omnes pukras excelleret , una ex omnibus facile nofceretur* A t certe non adfequitur PROBUS ille rationem , cur po€ta «öfter, praeeunte HOMERO egregie perfequutus ea , quæ ad magnificum Dese incefium & eminerrtiorem ftaturam feu proceritatem corporis fpeélant, (utpote quæ in præfens Reginae majeftati probe convenire froi vifafunt)pruden- ter amputav erit ilia & omiferit, quæ de firvgulariRIA- NÆ formofitate protulerat Græcus pQêfa;>&is quidem illud non immerito ; quia oris venuftatem , qua dea a nyeipfiis comitibus 9 quantunifibet pul-

C eris,

c r is , facileinternofceretur, ad praeftantem NAUSI- CAËS prae puellis pediffequis formam opportune admodum retulit. Virgiliiis autem cum diva confert Phceniffam viduam, dolore ac m etu , captæque non i- ta pridem fugæ laboribus maceratam; eamque fic tamen p///m?/«fatistf),fed non jam conftitutam inter alias fui fexus, quibuscum formae elegantia certare poffet, fed virorum juvenum fiipante caterva , per medior Je fe rm * tenu quibus quidem venuftate vultusque nitore anteferri , nulla feminae laus effet. Idcirco circumfpe- (Riflimum egit imitatorem VIRGILIUS, ea decerpendo, quae ad præfentem comparationis fuae fcopum faciant; quae vero vel d.TteoG&wvtT

I M I T A T O R V IR G IL IU S . i*

A 'iïm ' «M* iv o få w m TtsTgotç * Attollit que globor flammarum, fulcra lambit. Interdum fcopulos avulfaque vi,/cera montis Erigit eruttan f , liquef attaque faxa f ié auras Cum gemitu glomerat, fundoque cxcejluat imo.

Displicuerat autem magnopere hic locusFAVORINO, veteri oratori atque philofophobb); ut GELLIUSme- înoriæ prodit c)t qui, cum iftc in hospitis fui Antiam tem villam eeflu a m conceffifet, ad eum videndum R*-

C2 mu

wa venit\ longo que [ttper Pindaro t f Vtrgilio Poe- tis fer mone differentem audivit. FAVORINUS hic, gente G allus, Arelati na tus, q u i, fub H A D RIA N O principe florens,plurimumvixitAthenis, ingcniunrhabuit literis cultiflimuna]., inter J noïxrypdQüç- sevi veteris fuo merito numerandus d). Homo fandi dulcis fimus e) & memoriarum veterum exfequentisfimus f ) audit GELLIO n o ftro , qui Termones ejus brevioresque commentationes paflirn commemoratg). Sed vero exi- fiimabat laudatus ille philofcphus, M ARONEM 'noftrum

-PINDARO, quem opima nimis pingui que ejje facundia credidit, infolentiorem, hoc quidem in loco r tumidi or em que efjeÿ verfiusque fuos verius incoajjey quam

Jeciffe• Atque hoc quidem M u m fuum , utriusquevatis de Æ TNA carmen conferendo, operofius evincere conatus elL Nobis , qui hujus qualecunque arbitrium controverfwe fufcepimus, enatam 'litem diri* mere in proclivi foret^ fi FAVORINUM fuo abundare fenfu pafii, cum iis faceremus, qui heic de PIN -

-DARO ne eogitafle quidem VIRGIJJUM , utpote qui LUCRETIUM potius fequutus fuerit , contendunt« A t vero m r e , quæ a conjedura pendet, faciles nos præbebimus, non im m erito, ut videm ur, perfuafi, i t vel maxime Græcum poétam , in Trinacrio m onte defcribendo, Latinus ob oculos habuerit, non tamen dignum hunc fuifTe * qui duriori illius Sophiftæ cen- fura adpeteretur. Sufceptse fuperius fcribendi rationis memores, poétam cum poéta contendamus, v ifu ri, quid faftæ a FÀVORINO animadverfiones in recefiu habeant.

a') Cartn» L. IHÏ. od. IL aa) tiv&Ihp eMoç m . H'

L. I. inter Sopbiflas numeratur. c) X V I I , c. jT. d ) Scripta ejus plurima a DWG E N E L A È R T lü ntç) ß 'w ru* tv ÇiXovtQi* ivê̂ >Ki[xifaranu¥, paflïm in» venies citata, c) L. X V il. c l i l . f) L X , c .X ÏL g ) Elura videfis apud F ULLOS JR . L c*

% X.ïloTCÙfJLOl

A’ àftèpotm fjLsv Ttfofåom poov m nvxK & w • A’àà’ OfCpVGUffl K. T . X

Kayo T *A

fublimiumq; ftrudura, qualem exprimenda illius monftri oftentiquç atrocitas req u irit, Grœco vati Romanum plane nihil cpncedere. Mirum fane poetæ noftri artificium divinamque fagaciflimi ingenii vim ex eo a- grtofcas, quod, vena æque facili & felici, res & m agnas & modicas, ad ftuporem usque legentium , ita perfequatur , u t neque in his macilentus fit humive ferpa t, neque vero in illis nimium adfurgens inlole- feat. Si quis enim alius, certe VIRGÎLIUS fibi familiare habet & velut proprium, didionem , numerum oinnemque habitum poè'matis fui rebus tam feite atque decenter adtemperare , u t fæpe, vel ex lite-

- rarum fono externaque metri f tru d u ra , (quæ, prç re na ta , modo lene quid & prædulce , m odonefcio quid grande ac feverum, nunc tardiorem moram, nunc vim concitatiorem , denique nunc plaufum & gaudia,nunc piandum & triftia quævis præ fe fe rt) , augurari facile & conjedando adfequi pofiit peritus tk perlpicax le d o r , quæ tradatæ rei natura fit & indoles- Cujus quidem rei vel lexcenta adferri poffent exem pla, nifi nobis jam fatis effet præfens locus, quo tonantis æftuantisque Æ T N Æ horrorem , vocibus horrendum quid fonantibus, iisque n o n , (u t FAVORINO videtur, )multo labore conquifitis, quin nativo potius impetu ac fponte fua prorumpentibus: ita ut ipfe vates nulla verborum adfedatione, nulla info-lentia nulla horridus evadat. Et vero , quod temporis vices haut fatis exade definierit, neutiquam vitio illi vertendum v id e tu r, quoniam in eo non defudavit,ut perfedam heic loci omnibusque circum- ftantiis abfolutam deferiptionem exhiberet. Satis quippe feciffe fibi vifus eft, quando Siculi portus, in quem ÆNEÆ claffem, Tarentum & Italiae oras praeterve- dam , deduxerat, commoda pariter & incommoda expo-

fuit.

* v, (, ' L 9% rIMITATOR VIRGILTUÅ

fu it Et fane poéta fuam libertatem , quarumvisrex« pofitione minutiarum , & rigore legum , quibus ad- ftringuntur b iftorici, circumfcribi minime patitur ? quin potius

Semper ad eventum fe flinat, in medias res ,Non fecus ac notas, auditorem rapit : t f , quaDe/per at tra il at a nite flere pofle , relinquitr a)

Quod vero ad temporum intervalla vicesque adtinet,licet in hifce Cçt^oXoylotv aut cvyyvctv quandan* admittere quandoque foleat licentia poétis concefla , Nofter tamen heie loci tale nihil fibi indulfit. Non ftatim ts dicendus eft confudifle tempora & in unum commifilTe , qui eadem illa diferte non exprimit ac recenfet : præfertim ubi res tamen ipfas , in diverfa incidentes tempora, in ter fe luculenter latis & adcu- rate difcernif. MARO certe fu m i , quam vocat, a- tram nubem tfl flammarum q lobos diftinde & figilla- tim defcribendo, dixit id , quod res erat, nec veritati denegavit obfequjum.Aft noûu quidem flammam, interdiu piceum inprimis fum um , oculis e longinquo fpe&antium melius percipi, quis nefcit, etfl tacet id Poëta, quem piget nota referre & fupervacua ? Ceterum , FAVORINO judice, ille Grcecus qutdem flentes imitus ignis eruit are, iS fluere amnes fum i, &

flammarum fulva cJ tonuofa volumina in plagas maris ferre , quaft quosdam igneos angues, luculente dix i t . A t hic no fler , atram nubem turbine piceo £? favilla fumantem , floov xam S aiSuvcc interpretari volens , era fle immodice congf'/flt ; globos quoque

flammarum , quod ille xgovvovç d ixera t, duriter (S mvçüç tramtnlit. item , quo t ait: fidera lambit , vacant er hoc etiam accumulavit inanit ert ne que non id

quoque

roque inenarrabile efje, t f propemoium injenfibi-- , quod nubem atram fumare dixit turbine piceo 8c favilla candente. Non enim fum are , inquit, /olentt

deque atra effe, qutc funt candentia: nifii f i candente d ixit pervulgate i f improprie, pro fervente favilla , non pro ignea Xf relucenti. Nam candens eft a candore ëiStwn, ngn a ealore. Quot lineas, to t M A RONI , nihil tale merenti, illata probra indignabundus haut dubie adfpicies, Candide Leftar. Profe&o Po€- ta , verborum fele&iflimorirm pondere illuftriumque troporum cuitti r præfentis rei molem atque indolem tam feliciter adaequavit, u t facilius eundem admirari, quam imitari poflit quivis alius. Quod fi fontes ignis, amnes fu m i, ftammarumque fulva volumina luculenter PINDARUS d ix it| quis VIRGILIUM, perfpicua admodum & vivida foonVTt&rei, tremendum Illud naturae miraculum expofuifle negaverit ? quippe qui, Ili* paJto velut vocabulorum ifiipzTixuTSfnv agmine, den- Utatem prorumpentis e monte fumi., & jaélatas In fublirae flammas , ita d e p i n x i t u t ifthaec tam videamus anim o, quam ea , quae oculis cernimus. E t certe , quando focv HCtftvx, atram eamque fumantem nubem d ix it, plus aliquanto ., quam Graecorum iKe poéta , loquutus, fumi immenfam copiam * crasfitiem caliginemque opacam plene ac copiofe ex hibuit. Definat ergo criminari TAVORINUS 9 crafle ^ immodice 'haec eongesfiffe MARONEM, utpote quem illa luxuries fua atque prodigentia, fi qua eft, in hoc quidem argumento* minime dedecet. Neque enhn creden« dum , vatem nollrum , praeter morem iuum , heic iru- ftra fuifie verbis liberaliorem 1 quippe inter cujus lau« ées hæc minima non e f t, quod otiofa quaevis & du- jturiantiaj judicii falce, idque non fine cura multoque

ïludio#

IM ITATOR VIRG ILTUS. 2 5ftudio v recidere confueverit. Et quid, qusefo, ad rem graphice repræfentandam aptius dici po tuera t, quam fumare atram nubem, låque turbine piceo > & candente favillaPNam fic quoq; fummam innuit vehement tiam luflantium intra cavernas ventorum , qui, JU STIN O b) tefte, nunc flammat % nunc vaporem, nunc fumum eruti ari faciunt. Candentem vero favillam, noftro quidem judicio, vocavit partim fubalbicantem pulverem illum, prunas obtegere folitum, fed qui, ventorum turbine jam m otus, per inane volitabat; partim etiam viventes adhuc emicantesque fcintillas, quae, In ferociori quocunque incendio, una eum fumi vapore eje& antur, & , liberiorem auram na&æ, huc illuc, levitate fua , pererrant, donec, vel in ipfo demum aére, vel in terram deciduæ, evanefcant, Et- fi vero fic ro candere, hoc loco, notat vel 70 Kxhetrtfxi) vel ignitum eße & relucere, nihil tamen prohibet, quo minus fervor iftius favilla?, recens ejetflæ, con- notetur. Sic OVIDIUS candere cinerem c) & uflum aërct candere ; d) COLUMELLA e) torrida loca oeflu can* dcre', i. e. fervere , dicunt. Nec fere alio fenfu candens ferrum *, aquam candentem, & , præeunte T U L L I O , candentem carbonem adpellitamus« Ut fruftra adeo iftam vocabuli hujus acceptionem , tanquam ex vulgi ufu & more plebejo arceffi- ta m , atque inconcinnam , F A V O R I N U S vellicet. Miramur autein,eundem Favorinum,tantopere hallucina- tum in expolitione t i candere, porro diverfa praedicata , fubjetlis omnino diverfis a MARONE ingenio- fe aptata, tantum non ftudio & operofe commimuifle.

'T c atrum enim ad fumum, to candens ad favillam,ve!me non monente ; quilibet retulerit. Et quia vel ma-

: xime candentia atris adverfantur , frequens illa fc in -D tilia-

tiilatio hoc melius in confpe&um cadit, quo tenebro- fior nigriorque fumi nubes eandem involverit, & fecum in auras abripuerit. Sic autem quid prohibebit,fumare fimul & candere Ætnarn ? Mira elegantia nofter nubem v o cat fpifiam abundantis fumi caliginem: (Tic i l vé(poç Græci fcriptores, & facri & profani, nec non Oratores Latini nubem ad coniertiflimam quamque multitudinem transferunt.) quid vero confvetum magis, quam per obfcuras nubes emicare fubinde fulgura, & flammas fpargi rapidiffimas ? Certe fulgurantem tonantemque Æ TNAM poèta facit; & Ætnaa NASO adpellat J O VIS illa fulmina, in montis ejus officina, a Cyclopi- Jbus, VULCANI m iniflris, uti fabulantur po£tæ, fabricari folita. Quando autem flammarum globos duram & ctxvfuç fa&am translationem Sophifla adpellat, in eo tanto illum duriorem exiftimaveriin , quod eadem metaphora vel folutæ oraticnis fcriptoribus in ulu efle deprehendatur, copiam frequentiamque rerum quarumlibet indicaturis. Sic LIVIUS globum juvenum armatorum f ) ; lie NEPOS confenflonis globum g ); fic VELLEJUS globum conjurationis b) dixit. Sic denique conglobatos vocitamus, qui confertim unum in locum convenerunt. Hinc ipfeMaro eundem, in hoc monte defcrl- bendo, tropum alias etiam frequentat/). At vero quam decora & congruenti CjSfßtX# d ixit: Aetnam fidera lambere. Profedlo vacanter & inaniter, u t fuperciliofus Ille cenfor autum at,hoc nequaquam adcumulavit;quin cetera potius,quæ graviter ante enunciaverat, novo velut pondere adauxit, mirumque in fftodum illufiravit. Is enim mos eft poCtarum, ut, fi quid magnum, fi quid excelfum, fi quid praecellens, id non nifi aftrorum altitudine metiantur. Quapropter cum, in veifibus pro

xime

xime præcedentibus, immanem maris æftum , præfen* tiflima fibi Puisque difcrimina minitantem , Aeneas Virgilianus defcribit, eodem fchemate utitur ï

ïollimur in coelum curvato gurgite. — rorantia vidimus aftra.

Neq; aliter deinceps ignivomam Æ TNAM tremufo quafi motu mollique attaélu, qualis efie folet exfertæ vi- bratæque linguae , fidera lambere d ixit; quanta vi ac rapiditate, & flamma & fum us, ventorum flabris a- gitatus, in (ublime tollat *r , declaraturus. . c jq

a) HO R A I . de Art. Poet. y, /4,?- b) L. I I TT. C. / . c) A rt. Am, L. I I 440. d) Metam. L . U 119. e) De re ruß. Lib. I. 4. f ) Lib. I. c. 4. g) Vit, Attici c. VIII. h) L. II. $8- i) Georg. L . I 4 7 3 .

$. XL- nfrçaç

0>ohi7?*& z o n ou 7T >dxot ovv Konäyy.

VIRGIL.Interdum fr opulos avulfoque vifreer a montis 1 Erigit eructans % liqmfäBaque fax a fub camas Cum gemitu glomerat, fundoque ex a ft nat imo.

Crederet quis in hisce verfifcus, quibus ad rem exprimendam nih-1 aptius videtur, vix habiturum quemquam, quod reprehendat. Verum tamen, qua fuit ju dicandi promtitudine , carpendi dixiflfem pruritu , in his quoque FAVORINUS fibi inveniffe vifus e ft,

' qu«e carbone notaret. Ita enim ille ; quod faxet & fcopulos eruit ori t f e r ig i , cosdemque ipfos f t at im liquefieri, gemere, at que glomerari / ub au

ras*

ras, d ixit; hoc, inquit, tiec■ a Pindaro fcriptum , nee. unquam fando auditum, omnium, imnftra di• cunt ur, monftrofiffimum eft. A i l , quam in fuperiori- bus promeritus eft, heie quoq; fidem inveniet bonus ille philofophus. Primum id quidem inconcinnum non ducimus , quin potius magnopere laudandum , quod, rem verbis «quaturus, in tanti prodigii defcriptio« ne poeta nofter mera monftra loquitur. Nec vero negam ' aliquanto , hic loc i, Romanum poë-

. illius furores expofuiiTe videtur, & ea quidem ratio* n e , quse nem inem , nifi poétam, facile deceat. T h e banum interim vatem MARO hic quoque nonnihil praeeuntem habet, répugnante licet FA VORINO. Nam cum TtéTçotç nvXivSofxevoc (pXojr èç ßotbsiav tpêçsi itôvTc)V TtXoinet aùv natToLyu, quid aliud innuitur, quam fc opulos & fa x a , tanquam. nativa montis vi (ce* ra , avelli y erigi, erutlari, cumque gemitu glomerari, Aetna imo funào tXétfîuante ? Liquefieri autem glomerata faxa, & in arenas , unde pridem generata e- ra n t, refolvi , poüta adjicit , ingentem ignis vim o- ften'urus. T eftaturJU ST IN U S, a) ex A etna, ubi a rior per /piramenta cavernarum ventus incubuit, harenarum moles egeftas ejîe. Sic quoque, ut perhibet LUCRETIUS b ), Aetna

Extrudit que fimul mirando pondere faxa,. & folet

- * extollere flammas, Saxaque fub jeftare , arena tollere nimbos

E t STRAB 0 ) commeminit hujus montis, to tè fièv fCa/.aç (XvctTrépTTonoç, Taré Sb QXoyaç not) Xsyvüç, &XÅQTB Si nul pLÜfyovç cataQvruvroç. PETRUS flEM •

tam quippe qui gravius fene monftri

EU%

: RU S deniqùe, in diffufiori hujus montis defcriptione , * fic loquitur: alibi per fumma ora exundans incendium f (axis fluentibus totas plagas inoccupntif ; alibi are

narum campi magnam in longitudinem Vf latitudinem ' extenduntur. VIRGILIUS ipfe, in Georgicorum opere,

denuo de Aetna eadem utitur ratione loquendi d) : Quoties Cyclopum effervere in agros

Vidimus undantem ruptis jornacibus Aetnam, Flammarum que globos liquefaftaque volvere faxa.

Itaque, tam et fi M ARO, prcevertente m orte, nonnullis in Æneide fua parum forte elaboratis, ultimam , pro more , limam ad Iere nequivit ; abefl tamen procul, u t , cuin FAVORINO e ) , credamus, hunc praecipue de Aetna locum efTe unum ex rudioribus illis,

ob quos ipfe moriturus divinum Aeneidos opus igni

abolendum voluerit.a) Lib. / / / / . c /. b) Lib. V I r) Geograph.

L V I d) L . I. v. 4 7 /. e) Ap. GELL. I c.

§. XII.

Coronidis vice adnonimus verficulum, qui efl apud

HO M ERU M . Itostl A. v. 727.T aveov & 'A xQslü , raufov $s Ylojeifctwi.

quem hunc in modum VIRGILIUS imitatus eft, JE- nrid. L. III* v. 119.

Taurum Neptuno, taurum tib i, pulcer Apollo. Ipfo jam GELLIO arbitrum agente a ', illi Homerico non fane re parem ne que fimilem fecit nofter.effle enim videtur Homeri ßmplicior ç$ fine er i o r , Virgihi autem vsurepi-

*w rtjog, quodam quafi f e r rutnine immiffo fucatior.£ Qua

I3 0 GRÆC.POET. IM IQua in re tanto minus album ei calculum addimus, quanto certius nobis videtur,nihil norcaturiens,fuci nihil in iftoj VIRGILII vei fu ineffe, quod quidem deleri abstergiq; o- pus fit. Nam re certe par eft, & ex omni fere parte fi- iniîis, nifi quod A pollo, ob pulcrituäintmy uti fieri a- lias quoque frequenter adfoiet, laudatus , oratione diretta compdletur.Sin autem inGræco illo culpandum quis non duxerit,quod,duobus fpondeis verfum fuum claudens, tardius eum incedentem effecerit ; cur Romano vati fuc- cenfebimus, qui fuum illum lenius currere fivit, familiari fibi aliisque poetis adhibita / praecipueçu m , citra hujus figurae lubficiitun, non facile is verfum hunc enuntiaturus fuiffet* d) Lib. X I I I . c. X X V I . j

E M E N D A N D A .pag. 2. lin. y. lege: & elegantiam arguunt > J>. j \ /. 24. flXTVTTUriV

l. 2f. Im „ “ V p. ß. nor, a. ÆLIAN. Hi/I. p. 12. I. i i paullo intentius, p. /4. /. j . latiusque p. 16. L 2j. hebetiorem.

I. J i. adfecftum. p. r$. L fç. noetarum« p. iß. I. 6. n foç. p. 2$, /, io% iere.