grihasthon ke sadachar gujarati

8/6/2019 Grihasthon Ke Sadachar Gujarati

1/101

k]nMk {o

e e{T hkkkku kkuMk{e {nkhks

k]nuMkkku hksrL: fwoLkur[k: k

kMkwukkkot MkkkkwkkMkek {nk{wLkeLkT kk

(e{ kkkBkwhk 7.14.2)

Translation: Jaya Devidasi, Ahmedabad


2/101

kk e e kw kkihktk sk: kk

Mk{ko

f]f]kke{qk

e e{T yu.Mke. kkk Mk{e wkkMktMkkkfk[ko: yLkhkoxef]kLkk{]k Mkt


3/101

kke e{T hkk kkurL kkuMk{e {nkhks


4/101

yLkw{rfk

k]cqr{

{tkk[h

yk-1 - {nkkkLk rLkkokt

yk-2 - w:kukkLkwoLk{T

yk-3 - k]nMkkuLkwt fko

e{T kkkTLke ykhke


5/101

k]cqr{

ykLkhkoxe f]kLkk{]k MktLkk MktMkkkfk[ko e e{T

yu.Mke. kuktk Mk{e wkkSLkk ykukLkwMkkh kh{ kq

hkk kku kkuMk{e {nkhks fuxk kkuoke kkk MkknLkkYk{kt kkLk ef]Lke fkk{]kLkwt kufkuLku kkLk fhke hkk Au.

yu [Lkku {ktke zenktp{kt kue yuf {qkLk fkk{]kLku

k]nMk {o kwMkfLkk Yk{kt Mkwk fhe hkk Aeyu.

e{T kkk{Lkk Mkkk{k Mft{kt e Lkkh{wrLkyu

{nkhks kwrrchLku nk {nkhksLkk kwkuLkwt oLk fwo, su

MkkteLku ku ytk Mkk kk. khkk ku{u ko{ {oLkk

rk{kt SkkMkk k fhe, suLkw kkLk fheLku {Lkw kkukkLkk

SLkLkk kh{ kkLk e f] u k kfhe fu

Au.


6/101

khkk Lkkh{wrLkyu MkLkkkLk {oLkk yu rMkktkku

kkkk su yu{u kkLk LkkhkLkk {wuke Mkktk nkk.

{Lkw kkLkLku khu s Mkk fhe fu khu ku Mk, k,

kkMk suk k kwkuLku kkukkLkk SLk{kt Wkkhu. ku{u [kh o

- kk, krk, i~, kw yLku krkkk eLkk kwkuLkwt k

oLk fwo. fkuRk kLku kuLkk kw ykk kkuLkkykkhu ke {e uRyu, sL{ke Lkne. khkk LkkhSyu

[kh yk{ - k[o, k]nMk, kLkMk kkk MktLkMkLkk

Mkk{kL yLku ku{kt ykk{f krkLke yMkkykuLkwt oLk

fwo. kAe yu{u k[o, kLkMk kkk MkLkMk yk{Lkwt

ruk Ykke oLk k fwo. ykLke Mkkku Mkkku Lkkh{wrLkyu

yirknkrMkf WknhLkk Yk{kt nk {nkhks kkk yskh ]rk

kh fhuk yuf {nk{wrLk {u kuk k[eLk kkkokkLke fkk

Mktke yLku hne kuk k]nMk yk{ rku yu [ki{k

yk{kt fnuu.


7/101

yk k]nMk {o kwMkf{kt fkuR h k]nMke{kt hneLku k

fR heku kkukkLkk SLkLkk kh{ kkLk ef]Lku kfhe

fu, yu rku khu fkhe kfhe fu.

- fkf


8/101

{tkk[h

yku{ ykkLk rkr{hkLM kkLkksLkkk k

[kwL{erkt uLk kM{i e kwu Lk{: kk

e [ikL {Lkku rt Mkkrkkt uLk qku kMt k: fk {kt krk MkkLkf{ kk

nwt kuh ytfkh{kt kuk kku nkku. {khk kwyu kkukkLkk kkLk Yke

fkke {khe yktku kue. nwt ku{Lku nt{uk Lk{Mfkh fY Aw.

e Yk kkuMk{e wkk khu {Lku ku{Lkk [hf{ku{kt h

ykku, su{u yk skk{kt kkLk [ikLLke RAkLku kqo fhk

{kxu [kh kusLkkLke MkkkLkk fhe Au?

Luznt e kwhku: ewkkf{t e kwLk iktk

e kt Mkkkkt Mknk hkwLkkkkLkt kt MkS{T kk

Mkkikt Mkkqkt krhsLk Mkrnkt f][ikLut k

ehkkf]kkkLkT MknkrkkerkkLkktkk


9/101

nwt {khk kwLkk [hf{kuLku kkk Mk{Mk ikuLkk [hkuLku

Lk{Mfkh f Awt. nwt e Yk kkuMk{e kkk ku{Lkk {kuxkkR

MkLkkkLk kkuMk{e kkk Mkkku hwLkkk kMk, hwLkkk , kkukk

kkk e S kkuMk{eLkk [hf{ku{kt Lk{Mfkh fY Aw.

nwt kkLk e [ikL kkk kkLk e rLkkLktLke Mkkku Mkkkuyik yk[ko, kkh, ekMk kkk yL kkkokuLku Mkkh

k{ fY Aw. nwt e{ke hkkhke kkk ef] Lku e rkk

kkk e rkk Mkeyku Mkrnk k{ fY Aw.

nu f] fkrMkLku eLkkLku skkku kkkuku kkurkfkfkLk hkkfkLk Lk{kuzMkw kk

nu f] ykk w:e SkuLkk r{k kkk Mk]rLkk Mksof Aku. k{u

kkukeykuLkk Mk{e yLku hkkhkeLkk u{e Aku. nwt ykkLku Mkkhk{ fY Awt.

kfkt[Lk kkihktrk e hku ]LkLkuhe k

]kkLkwMkwku ue {kr{ nheru kk


10/101

nwt yu hkkhkeLku k{ fY Awt su{Lke kherhf fkLk keuk

MkkuLkk sue Au; su ]tkLkLke {nkhke Au. ykk hk ]kkLkwLke

kwke Aku yLku kkLk ef]Lku ytk r Aku.

ktAk fkkf]kkrMkLw yu [ k

krkkkLkk{ kkLkuku iuku Lk{kuz Lk{: kk

nwt kkLkLkk Mk{Mk i kkuLku Mkkh Lk{Mfkh fY Aw. ku

fk]kLke Mk{kLk kkLke RAkykuLku kqo fhk{kt Mk{ko Au yLku

krkk Sk{kyku u ytk kw Au.

e f] - [ikL w rLkkLkt k

e yik kkh ekMkke kkihk]t kk

nwt e f] [ikL w rLkkLkt, e yik kkh, ekMk

ykr Mk{Mk fkkuLku Mkkh k{ fY Awt.

nhu f] nhu f] f] f] nhu nhu k

nhu hk{ nhu hk{ hk{ hk{ nhu nhu kk

yk - 1 (yuf)


11/101

{nk-kkLk rLkkokt

yuf kh kkLk e f]Lke Mknkke {nkhks wrrchu

kkukkLke hkskLke RLMk{kt yuf knw {kuxku k fkuo, suLku

hksMkq k fnu Au. yk k yu s hk fhe fu, su kk

hkykuLku khkSk fheLku kkukkLkk {kt fhe u. kkLk e

f]Lke f]kkke {nkhks wrrchu kqhk rLku kkukkLkk {kt fhe

ew nkw. yu{Lke f]kkke shkMkt suk hkykuLkku kku.

shkMktLke fu{ktke Akuzkuk eMk nh hk k yk k{ktnksh nkk. kwkhktk k]eLkk yL Mk{Mk krk hkyku k

yk rMk k{kt nksh nkk.

yk kLke kuk kkk kuLkk Mkw[kY Ykke Mkt[kLk {kxukkLk e f]u {nu{kLkku kkk kkkuLkk [h kuk.

kkLk yu krhkhLku kkukkLkku {kLkkk yLku kkukkLku wrrch

{nkhksLkk Mkuf {kLkkk nkk. kkLk yk heku yko Mkwk

fhe hkk nkk. kufku{kt yu kk [rk Au fu kkLku yu

k{kt yutXk kkhkk WkkzkLkwt fk{ fhu, ykkok yu s yk


12/101

fk{Lkk RL[kso nkk. yutXk kkhkk VUfkLkwt fk{ k yu s

fhkk nkk. yk {ku kkLk yuxe Mkuk fhkk nkk, khu

yu kk sknuh nke fu yu Mkkkkk khk, kh{k{k kkk

kkLk Au. yk fkhke k{kt Mkouc kq k ku{Lke

fhk{kt yke nke.

k{kt Lkkh{wrLk kk nkk kkk kkLk e f],

e wfu kkuMk{e, kMku kkk yL kk ke-hksk

kkk fuxk ue-ukk-k kukk nkk.

k{kt {nkhks wrrchu Lkkh{wrLkLku & fkuo fu nuukuo! ykk kkkku fu {LkwLkku MkLkkkLk {o w Au?

fkuRk S ruk fheLku {LkwLkwt su Mkkrf fko

Au su kuLkkke fe sqw fhe fkkw Lkke kuLku MkLkkkLk {o fnu Au.kkLk e f] MkLkkkLk Au yLku S yu{Lkku MkLkkkLk yt

Au. SLkw kkLk e f] u su MkLkkkLk fko Au kuLku s

MkLkkkLk {o fnu Au. Mkk{kL nkrhf SLk{kt MkLkkkLk

{o [kh kuo kkk [kh yk{ku{kt rkrsk fhk{kt ykku Au.


13/101

wkh{kt Lkkh{wrLkyu [kh kuo kkk [kh yk{ku{kt

rkSk MkLkkkLk {oLkwt oLk fwo. Mkok{ ku{u o{oLkwt

oLk fwo yLku kAe yk{ {oLkw. u {LkwLkwt ykw Mkku ko

{kLkeyu kku yuLkk rfkMk {ku [kh yk{ nku Au. knuk

k[eMk ko ku kwfw{kt rLkkMk fhu Au, ukuLkwt yLk fhu Au.

uLku k k fnu Au. ukLk{kt hkk[k hnukLku fkhu

yk yk{ k[o yk{ fnuk Au. uf {Lkw {kxu

yk yk{{kt hnuw yrLkko nkw. k[eMk ko kAe yu k]nMk

yk{{kt u fhkku nkku. k[eMkke k[kMk ko Mkwe yu

k]nMk yk{{kt hnukku nkku yLku k[kMk ko kAe kt[kukuh koMkwe ku kLkMk yk{{kt hnukku nkku. yu Mk{u k[kMk ko

kAe kufku hLkku kk fhkk nkk yLku kt[kukuh ko kAe

MkLkMk yk{{kt u fhkk nkk.

k[kMkke kt[kukuh koLke [u ku hkkh AkuzeLku Lk

khV MkkLk fhkk nkk. Lk{kt RAkLkwMkkh ku kkukkLke kLkeLku

Mkkku R sR fkk nkk. kLkMk yk{Lkku yu rLk{ nkku fu

u kLke krkLke Mkkku sk {kkke nku kku sR fke nke. Lkrn

kku ku kkukkLkk kwkku Mkkku hne fke nke. Mkk{kL rLk{ yu s


14/101


15/101

yu{Lkw fkuR kLk nkukw Lkke. kkLk{kt kqok: yufrLkc

MkLkMkeLke krk yu Au fu ku kkLkLku kfheLku yu{Lkku kkko

kLku Au. khkk wrrch {nkhksu k]nMk SLk rku &

fkuo:-

e wrrch Wk[,

k]nMk yukkt k, rrLkk uLk [kTsMkk k

kk u-ku kqrn, {k]ku k]n-{qZ-e: kk

(e{T kkk{T - 7.14.1)

{nkhks wrrchu Lkkh{wrLkLku kqAw - nu uk! {khk sukuszkwr k]nMk fk Wkkke MktLkMkeykuLke su{ kh{rMkr k

fhe fu Au?

{nkhks wrrch kkukkLku k]n-{qZ-e: fnu Au. k]n-

{qZ-e: Lkku yko kk Au - su kkukkLkk h kkk hLkk fk{fks

fhk{kt kkk f{kk{kt, kk{kt, hkkh Mkkk{kt rkuhu{kt s

kkukkLkku kwkkko {kLku Au yuLkw r[k h{kt hwkw hnukLku

fkhu yuLku k]n-{qZ-e: fnu Au. ykkLkLke {kt VMkkuku

nkukke yk kk fkkuoLku kkukkLkk SLkLkku Wu {kLkeLku fhkku


16/101

hnu Au. u fu wrrch {nkhks ykk Lknkukk, Akkt k]nMk

SLk{kt nkukLkk fkhu yu{Lku eLkkkLkku ykkMk kkku nkku. yu

kku kkLkLkk kh{ k nkk kkk yu{Lke k{kt s

hkkk hnukk nkk. khtkw eLk kLku fkhu ku kkukkLku k]n-

{qZ-e: fnukk nkk.

k]nMkLkku yko Au - su kLkeLke Mkkku hnu.

Lk k]nt k]nr{knwhT k]rne k]nt Wku

([ikL [rhkk{]k - ykr ek - 15.27)

yk {fkLk rkuhuLku h Lkke fnukk. Lk k]nt k]nr{knwhT

k]rne k]nt Wku - yMk{kt kLkeLku s k]n fnu Au yLku

kLke Mkkku hnukke, Mkke nkukke ku kLku k]nMk fnuAu. kLkeLke Mkkku nkukLkku yko yu Au fu kkfku Mkkku hnuw s

kzu, Lk hkw s kzu, kkk k]nMkLkk hkkuk {kxu

keykuLke su{ ftR fk{ fhw s kzu Au. khuf khuf ykku

uRyu Aeyu, hMkk kh uw nku Au - {eLke{{ Mkez (minimum

speed), suLkkke ykuAe krkke k{u kkze [ke fku Lkne. u


17/101

kuLkkke ykuAe krkke kkze [ke nku kku keu hkuz kfzku.

k]nMk {eLke{{ Mkez kh s [kkku hnu Au. k]nMk khu swyu

Au fu yk k ykxk f{kku, Lk fko, ykxku [o fkuo,

yk fwo, ku fwo - yu {ku kuu k yk kw fhw s kzu Au;

khuf khuf k]nMk SLk{kt kuu k uw kzu Au. ykLku

e{T kkk{T{kt kokLkw [w [Zk fnu Au. fko fhke ku

yuLku knw kfeV kzu Au. yu fk{ fhk {ktkkku Lkke k Mk{ks

fk{ fhk Vhs kkzu Au. yk fk{ fhku, ku fk{ fhku, yk {ku

k]nMk SLk{kt fk{Lke fkuR Mke{k Lkke nkuke. k]nMk k

khuf khuf r[khu Au fu nu kk fk{ kR kk, nuykhk{ke hnewt. khtkw fk{ khu kqY kkw Lkke. fkuRLku fkuR

fk{ [kkw s hnu Au. yuf fk{ kqY fhu kt Mkwe{kt kesw

fk{ yke Au.

wrrch {nkhks kkukkLke kLku ykk {qZ k]nMk{kt

kkeLku & fhe hkk Au. kMk{kt & fhkLke yk s hek

Au. kt Mkwe kkukkLke kLku eLk Lkne fnu kt Mkwe w &

kqAu? yLku yuLku w skk {u? yuw Lknkukw fu wrrch

{nkhks [uuLs (challenge) fheLku & kqAe hkk Au. yu yu{


18/101

Lkke fne hkk fu k]nMk k {kuxku Mkkw Au - wt Vk MkLkMke

s ifwtX su? khtkw yksfkLkk k]nMk kufku ze kzu Au -

yu{ fneLku fu - k]nMkke {kuxku Mkkw fku Au? kk MkkwMktk

k]nMk kh kku rLkoh hnu Au.

kkyu kkukkLke MkrkLku Mk{se uRyu. ykku fuxe

{kuxe {kt VMkkuk Aeyu; ykkwt {Lk kt Au? {]w kAe

ykku Mkek Lkhf{kt sw kzu fwxwBkkMkk[ukMk: - su

k fwxwtk{kt ykMkk hne Au yLku kkLkLke k Lkke

fhke yuLkw zuMxeLkuLk ykkok ktk rLkrk Au. yk kk MktkkkAqxe su - h, Lk, un, kkfku rkuhu kw s. Lkhf{kt yufk

s sw kzu. k{kt yuw s fnuk{kt ykw Au. e{T

kkk{TLkk kkt[{kt Mft{kt w Au - su k Vk fwxwtkLkk

kkLkkkuk{kt kkuku hnu Au ku hkih Lkhf{kt kzu Au.

yk kk Mktkteyku {kkyu ykkuk Mkkke Au.

sL{ knuk kh Lkke nkuke fu fku ykkku kwk kLku, fku

rkkk kLku, fku {kkk kLku rkuhu. khu Mkkke kR Au

khu yk {khku Au, yk {khe Au yk kw Y kR Au. su


19/101

k kkLkLke k fko rLkk fwxwtkLkwt hkkuk fhu Au

ku hkih Lkhf{kt kzu Au, su fwxwtkLkwt hkkuk fko rLkk Vk

kkukkLkk s hehLkwt hkkuk fhu Au ku k {nk-hkih

Lkhf{kt Au. kt Lkk{Lkwt yuf kke nku Au su Mkkkke

khu kLkf nku Au. k yuu [kt[ nku Au. yu yu

kLku zt {khu Au, fhzu Au. k kk nkukLku fkhu ku

MkLku hkih Lkhf fnu Au. yk {ku kkLkLkwt sLk Lk

fhkkkLke wok kk Au.

wrrch {nkhks k]nMkkuLkwt rkrLkr fhe hkk Au.ykxk Wkk k, su{Lkk k{kt Mkkkkk ykrkwk kkLk

kuXk Au; su k kkLkLkk Mktkte Au, yu fne hkk Au

{k]ku k]n-{qZ-e: - {khk suku h-k]nMkeLkk [{kt

VMkkuku {qo k kh{krk fue heku {uu? fkuR yukuWkk kkkku fu suke k]nMk hneLku s kh{krkLku kfhe

fk. k]nMke SLku fkuR Wkk Lkke kqAe hkk. k]nMk

SLk{kt hneLku s yu wt fhu, suke yu kh{ k kfhe fu.

kkLkLkk [hf{ kfhk {kxu fkuR Mkh Wkk kkkku.


20/101

{nkhks wrrchu ifwtXLkk yu kLku kfhk {kxu Lkkh{wrLkLku yk

Mkwth & fkuo Au.

Wkh{kt e Lkkh fnu Au -

e Lkkh Wk[ -

k]nukMkkku hksLk rk: f]oLkkur[k: k

kMkwukkotMkkkkwkkMkek {nk{wLkeLkT kk

(e{ kkk{T 7.14.2)

nu hksLk Mkkike knuk yu MktkkuLk fne hkk Au. Mkk{kt kkukufku kuXk nkk. Lkkh{wrLk {nkhks wrrchLku MktkkuLk fhu Au

fu - nu hksLk! k]nukMkkku - h{kt s hneLku rk:

fwoLkkur[k: - hLkk su ku fko Au, ku fhku. f{kw,

fko fhw, krhkhLkwt kkuk fhw rkuhu. yk kk fkkuo k]nMkufhkk hnuwt. yk fkkuoLkku kuu kk Lk fhku. yuwt Lkn fu ku

h{kt fkkuo AkuzeLku Vhk kku yLku sLkkLkte fnuzku. h{kt

hneLku s ku kkukkLkk fkkuo fhu. khtkw yk{kt yuf Mkw {nLke Au

- kMkwukkotMkkkkT - su k fko fhu ku yuw {kLkeLku fhu fu

ku fko kkLk ef]Lku Mk{kk Au. kMkwukkotMkkkkT -


21/101

kMkwu, Mkwu-kwk kkLk k kt s kuXk nkk. yu k yk

fkk Mkkte hkk nkk. yu k k]nMk kke kuXk nkk.

yu{Lke 16,108 kLkeyku Au, {kxu yu k kkukkLku k]nMk

skeLku fne hkk Au fu, y{khk suk k]nMk Mkkkh fue

heku khu? kkLk k Mkkte hkk Au yLku e Lkkh{wrLk

kMkrfkkke kkue hkk Au - kMkwukkot - su fko fhku,

kuLku kkLkLku Mk{ko fhku, yu{Lke Mkkkk {kxu fhku.

Lkkh{wrLk Mkkike uc Wkk kkke hkk Au - WkkMkek

{nk{wLkeLkT - k]nMkku {kxu fnu Au fu ku{u {nk{wrLkykuLkku Mktkfhku uRyu, yu{Lku kkukk uRyu yLku WkkMkek - ykkok

yu{Lke WkkMkLkk fhe uRyu. WkLkku yko Au kkMku yLku

ykMkLkLkku yko Au kuMkwt. WkkMkLkkLkku yko Au fu yu{Lke

kkMku kuMkeLku kkLkLkk ykkhkuLke fkk Mkktu. kkLku ykskk{kt fk ykkh ek yLku fk r f{o fko? fk

fkhu ku{u ykkh ek? sL{ f{o [ {U rt (kk

kekk 4.9) - yk fkkuoLku Mkktk k]nMkLkku Mkkike {kuxku {o Au.

Lkkh{wrLkLkwt fnuwt Au fu k]nMku kkukkLkk fkkuo kkLkLku ykk

fhk yLku {nk{wLkeykuLke WkkMkLkk fhe.


22/101

{nk{wrLk fkuLku fnu Au? {wrLk ykkok su fkuR k MkktMkkrhf

kkku Lk kkuu, {kiLk hku, kkk {nk{wrLk kuLku fnu Au su Vk

kkLk rku s kkuu. yu Vk kkLkLkk kw kk Au,

kkLkLkk k fhu Au, yLku kkLkLkw t s [kLk fhu Au.

Mkkkh {wrLk kku {kiLk R u Au. fkuR fkk Lkrn, fkuR fekoLk

Lkrn, sk k Lkke fhkk. su Vk {Lk{kt s r[khu, {LkLk fhu,

yuLku {wrLk fnu Au. khtkw {nk{wrLk yuLku fnu Au su kkLkLke

[[ko yLku Lkk{ rMkk kesw fw kkukk Lkke. kku{kt ykw

Au fu k]nMku {nk{wLkeykuLke kkMku kuMkw uRyu yLku yu{LkeWkkMkLkk fhe uRyu.

{Lkw kkukkLkk Mktkke ykuk Au. yk SLk{kt fkuRk

k]nMku Mkkw-ikuLke kkMku kuMkw uRyu. i su rwykk f]Lkku k Au, yLku yu{kt k su uc k Au yuk

{nk{wrLk kkMku kuMkw uRyu. MkkwMktk ykk WkkMkLkkLkku yko

yu Lkke fu kMk sRLku oLk fko yLku fk{ kke kw.


23/101

yuf ze yke ze yke {U kwrLk yk k

kwMke Mktkk Mkkw fe nhu fkurx ykhk kk

(e hk{[rhk {kLkMk)

yksfk kufku yuw kkueLku kkLku xke u Au. u fkuRLku kwAku

fu, kR, k{u fkk{kt knw kkuzk ykku Aku, yLku knw rMk kAe

ykk khu skk {u Au - yuf ze yke ze, yuxwt

s w Au. y{u kku {kt Aeyu Lku?

u k{u {kt Aku kku {ktke Aqxw uRyu Lku? huhkku kufku ke {wuke fnu Au y{u {kt Aeyu, k ktLkLkku

yLkw Lkke fhkk. yu r[khu Au fu y{u kku h-k]nMke{kt hks

fhe hkk Aeyu. kkuku yLku Lkku yLkw fhku

yk ktLku yk kkku Au. u k yLkw fhk kku fu yu{kt Au, kku ku fkuRLku fkuR fkhu Lku fkkkLkku Lk fhu.

ktkke, Aheke fu ke fkuR Wkkke yu fkkkLkku kMk

fhu. fkuR stke kw {kt VMkkR yLku yuLku ktkke

fkkkLke kf {u kku ku Lku fkkeLku stkLke khV kku

Lku? u k{u yu{ fnku Aku fu k{u {kt Aku kku, wt SLkh k{u


24/101

{kt s hnuku? u nku kku Lku fkke uRyu, yLku

u Lk nku kku Lku RLku s Mkkw kkMku knkU[e swt

uRyu. yu kk{kt fkuR tfk Lkke fu k]nMkSLk Au yLku

yu{kt w: s w: Au yu kMkrfkk Au.

e{T kkk{T{kt h-k]nMkeLke Mkhk{e kkLk

Mkkku fhk{kt yke Au. stkLke ykk{kt u fkuR kze kku

[kuMk ku. {LkwLku kkukkLkk h{kt ke MkLke

Mkhk{e{kt khu kkhk kk Au. u ku kkLkLke fkk

Mkktkku nku kku kuLku fkuR u Lkke nkukku, fkuR r[tkk Lkke

nkuke. khtkw uh knkU[kk s Vheke u Y kR Au. yk

fk{ Lkke kw, kuw fk{ Lkke kw, yku {khe kk Lk {kLke,

yuu {khe kk Lk {kLke yk fkhLke [kkyku kk kku Au. yk

fkhu kkLk Y kR Au. {kxu su kkLkLkk kku Au, suMkk kkLkLkk sLkfekoLk fhu Au, yu{Lke kkMku sRLku kuMkwt

uRyu. yu k{khk kkLkLku ek fhe uu.

kkLk rwLke Mkwrk fhkk rMkk fnu Au -

rMkk W[w:yt fkk{]keqkLkkt, {Lkkukh: ukkLk: k

k]kkkkuozkkZku Lk MkM{kh kt, Lk rLkk{rk kMkBkkk: kk


25/101

(e{T kkk{T : 4.7.35)

yk &kuf{kt fnuk{kt ykw Au fu ykkw {Lk nkke Mk{kLk Au

yLku yk skk kkLk Mk{kLk Au. khtkw fk[ yk ykkwt {Lk

Yke nkke stk{ktke kkeLku yLk{kt kRLku yke hkw Au yLku

u kuLku ktkkSLke ek khk {e kku ku{kt zwkfe kku

Au yLku ku{ktke knkh Lkke Lkefkw.

k{u fkLkk fhku fu rn{kLkk kuh stk{kt ykk kke

Au, yLku fkuR nkke yu stk{kt VMkkku Au kku knkh LkefeLkuktkkSLkk ek khVkk kke{kt kuLku fuxku ykLkt yku?

ktLku kkswyu ykk kke Au k nkke u ek s{kt nku kku

ku Mkwe Au. yk fkhu wrLkk ke kkswke Mkke hne Au.

Mkwe fku Au? Mkwe yu kufku Au su kkLkLke fkk

Mkktu Au yLku kkuu Au. yLkuf RAkyku yLku yLkuf ykkuke

wrLkk Mkke hne Au. yk MktMkkh{kt Mkwe kkLkku Wkk Au -

kkLk ef]Lkk Lkk{Lkk sk fhk, fekoLk fhwt kkk ku{Lke

fkk Mkkte ({nkkkLkrLkkokt). yk MktMkkh


26/101

{nkkkLk suku Au. y{urhfk{kt {U yufkh uw nkw fu fkuR

stk{kt fuxk feku{exh Mkwe ykk kke nke. ek ]kku

ke hkk nkk. fkuRLku kh Lnkuke fu ykk fue heku kke?

kh kze fu fuxk rMkkuke ykk ykukke Lnkuke. nu yk

ykkLku fku ykukLkku Lk fhu? zku heLku kke

LkkteLku yu ykk ykukkLke Lkke yLku yke stkLke ykk{kt

fkuR k VMkkR kku khVzeLku {hu s. khtkw [ikL

{nkw fnu Au fu yk MktMkkhLke kkLkLku kkLkLkwt Lkk{ {kk

s ykue Lkktu Au.

kkLk ykkok - sL{, {]w, q, khMk, yk{kLk,

Mkeo, kh{e yk su yLkwku kR hkk Au kuLku kkLk fnu Au.

yuf heh uw, kAe {hw, Vheke kesw heh uw, kAe {hw,

Vheke kesw heh uw. kw Aqxe Au, kk MsLkku Aqxkkze Au, heh Lk kk Au. S nt{uk [kk{kt hnu Au. yk

s {nkkkLk Au. f]fekoLk yLku f] M{hke u ykku

kkLkLke h{kt Lkne sRyu kku yk sL{-{]wLkwt [ hkufku

Lkne. yk heh kAe kh Lkne fw heh {u - ]k, fezk-


27/101

kktkek, {kAe, kw fu {LkwLkwt? sL{ uku yu kkuku s yuf

knw {kuxw w: Au, yuf kkLk Au.

yk kkLkke k[kLkku yuf s Wkk Au -

nhuLkko{ nhuLkko{ nhuLkko{i fu{T k

fki LkkMu LkkMu LkkMu krkhLkk kk

(k]n Lkkhe kwhk: 3.8.126)

kkLkLkwt Lkk{, kkLkLkwt Lkk{, kkLkLkwt Lkk{ s ykfewk{kt w:kuke k[kLkku yuf {kk Wkk Au. keu fkuR

Wkk Lkke, keu fkuR Wkk Lkke. yufkh Lkn, kkh

fnuk{kt ykw Au. fkuR kkLku kkfe Mkkkek fhk {kxu kkh

fnuk{kt yku Au. k kkh fne hkk AunhuLkko{ nhuLkko{ nhuLkko{ fu{T. Lkk{i kAe fut

kkzk{kt ykku Au. ykkok nrhLkwt Lkk{ s kh{krk Au. kesw

fwt fnukLke sYh Lkke. Akkt fuxkf kufku tfk fhu Au fu kesw

fkuR MkkLk k nu. khu [ikL {nkw khu khu fnu Au -

nrhLkwt Lkk{, nrhLkwt Lkk{, nrhLkwt Lkk{ s. ke fkuRLkwt Lkk{ Lkne.


28/101

yuwt Lkke fu fkuR k{u kuLkw Lkk{ R fu. fkuR f] Lkk{, fkuR

hk{ Lkk{, fkuR rw Lkk{ sk fhu Au. fkuR kufku fkuR kkkkLkwt

Lkk{ ykk fkuR kekeLkwt Lkk{ skkk hnu Au. kMk{kt yk kk

kktzkykuLkk fk{ Au. yk kneLk qrkk kufkuLkwt krhk{ Au. yk

kk yu{Lkk r[khku Au. {kxu yk Lkk{, kuw Lkk{, fkuR keLkw

Lkk{ Lkne, Vk nrhLkk{.



fuxkf kufku r[khu fu yk Wkhktk ke k Wkkku

nu. f{okuk, kkLkkuk, kLkkuk k Wkk Au. {kxu s

kkh rLkku ({LkkR) fhk{kt ykw Au. kkLk, f{o yLku kLk

kukLkwt k kh rLkku ({LkkR) fhkk fnuk{kt ykw Au fuLkkMu, LkkMu, LkkMu ykkok Lk f{okuk, Lk

kLkkuk. yuf{kk Wkk Au - e kkLkLkwt Lkk{.




29/101

su k kkLkLkku yk RLku hkk-rMk

kkLkLkwt Lkk{ skkk hnu Au. yu{Lkk kw kkkk hnu Au yu Au

{nk{wrLk. ykk {nk{wrLkLkk Mktk{kt ykw uRyu. yk k]nMk

SLkLke knw {kuxe MkVkk kku. su {nk{wrLk Au yu{Lke kkMku

sRLku kuMkw uRyu. yu su kk Au yLku su kkuu Au yu Mkktwt

uRyu yLku yuLku u{ fhku uRyu.

Lkerkk{kt fnuk{kt ykw Au fu nh kyu {kuxk

kufkuLke Mktkk{kt hnuwt uRyu. {kuxk kufku{kt ef]Lkk kkuke

{kuxw fkuR Lkke. kMk{kt yk k]eLkk yu s wtkkh Au. rwLkkk yk k]e kh Mkkike {nkqo k Au. yu Mkkike Mkkhk

kufku Au yLku Mkk{kL SLk{kt k kkke ykk Au. kuyku

{ktMk Lkke kkk, yi eMktk Lkke fhkk, kY Lkke kekk yLku

swkkh Lkke h{kk. kr{Lkkt kufku{kt yk kw Au. khtkw kt sukufkuyu kkLk ef]Lkwt h ew Au yu kufku yk kk

fk{ Lkke fhkk. yu Mkkike krk yLku Mkkike {nkLk kufku Au.

kkLk ef]Lke Mkkku Mktkt nkukLku fkhu ku{Lke {nkLkkk{kt

[kh [kt kke kk Au. fu{ fu ku{Lkk{kt kk MkTkwku u fhe

[qk Au.


30/101

{nk{wrLkLkku yko ynet yu Lkke fu r{kt su fkuR

yku ku wfu, kMku, yrkS ykk rcSLkku Mktk

fhu. yu Mktk kR fu s Lkne. {nk{wrLkLkku yko Au - su

kkLk ef]Lkkt fekoLk{kt hnu Au yuk kkuLkku Mktk s

{nk{wrLkLkku Mktk Au. su k {kuxku kLkk {ktku Au kuu {kuxk

kufkuLkku Mktk fhku uRyu. yu k fnuk{kt ykw Au fu

u{ {kuxk kufku Mkkku s fhku uRyu yLku zku k {kuxk

kufku Mkkku s fhku uRyu. Lke[ kLku u{ Lk fhku uRyu

yLku zku k Lkk fhku uRyu. rk k Lkk fhku uRyu.

Wknh khefu:- u fkuR k knw LkkLk k

Mkkku zku fhu Au kku ku LkkLk k qhke kuLku kkukkLkk

kuk{ktke MkkuLkkLke {nkuh kuLku {khu. su kyu zku fkuoAu, yu suxe MkkuLkk{nkuhku nu kuLku uke fhkku su. kesw yuf

Wknh ykkk{kt ykw Au fu u rk k fhku nku kku

{kuxk w [k kufku Mkkku fhku uRyu. ykk [k kufku

rk{kt k kkLkLke fek kk Au. su{ ukLke yLku

{ckLkk zk{kt kw nkw. u fu ukLke {ckLku kkku


31/101

ykke hne nke, khtkw yu{kt k yu kkLkLke fek kkR hne

nke. kkLkLku ku{u rk{k-kkLk fneLku kkukk. yuwt

fkw fu rk{k kkLk kkLk k y{khk kkkuLke tLkk

fhu Au. u fu ku kwMMkk{kt kkue hne nke. khtkw yuLkk {wuke

kkLkLkk kw Lkefe hkk nkk, fu{ fu ku wk[ko suk knw

{kuxk kkLke kwke nke. wk[koLkwt Lkk{ WLkk Au. kkLk

kkk kekk{kt fnu Au fu - feLkk{wLkk fr: (kk-

kekk 10.37) rkLkku{kt nwt (ykkok kkLk ef]) s

WLkk fr Awt. kkLk kkukkLkwt {nkLk k kkke hkk

Au. ukLke ykk {nkLk kk kwkLke kwke nke. u fu yukwMMkk{kt nke Akkt {wuke kkLkLkk kw Lkefe hkk nkk.

yuw fnuk{kt ykw Au fu {nk{k kufku uhze suk nku

Au. uhzeLku Mkt[k{kt Lkktk{kt yku Au. yuLkwt ykw heh keMkeLkktk{kt yku Au. kku k ku {eXku hMk s ykku Au. ykxe

{w~fue{kt nkuk Akkt uhzeLku keMkkke {eXku hMk s ykku Au. {kxu

{kuxk kufkuLke Mktkrk fhe uRyu. {kuxk kufkuLke kk k Mkkhe

Au. khtkw LkkLkk kufkuLkk k kh [Zk {u kku k Lkk [Zw

uRyu. u kuzku kkke {khu kku MknLk fhe uw uRyu. khtkw


32/101

kuzk kh [Zw uRyu Lkne. u k yn yku yLku fnu fu

nwt kuzkLke Mkkhe fheLku ykku Awt kku kufku fnuu fu knuk

kke Lkktku, w kk yLku fkuR kuzkLke kk k kR u kku

ktku Lkne. ynk MktkrkLke kk fnuk{kt yke Au. yk

MktMkkh{kt kyu kMkt fhwt uRyu fu ykku fkuLkku Mktk fhku

Au. fk kufku Mkkku kuMkw Au, fkuLke Mkkku ku zkk [kk Au

yLku fkuLke kk Mkkte Au? suku Mktk nu yuku s htk

kku. {kxu e Lkkh{wrLk k]nMkku {kxu MkMktkLke kkku fhe hkk

Au.

khkk Lkkh{wrLk fnu Au -

]Lkkkuze{kkhfkk{]k{T k

kLkku kkfk{wkkLksLkk]k: kk

(e{T kkk{T: 7.14.3)

ykkok ikuLkk Mk{ks{kt kkLk enrhLkk ykkhkuLke

fkkyku rku Mkktw uRyu. wtwk yu Mk{ks{kt Lkkh{wrLk

yk fne hkk nkk. ]Lkkkuze{kkhfkk{]k{T e

kkLkLkkt ykkh fkk{]kLku khtkh Mkktku. kkLkLke


33/101

fkkyku {kk e{T kkk{TLke fkkyku khtkh Mkktkke

yu {kt Mke Au, knkh Lkke ske. yk oLk e

Lkkh{wrLk k]nMkku {kxu fhe hkk Au. k[khe yLku

MkLkMkeykuyu kku rLkhtkh fkk{kt hnuwt uRyu. MkLkMke,

kLkMk ykk k[khe, kkyu rLkhtkh f] k{kt

kkuk hnuw uRyu. Mkku ko{ktke kt[kukuh ko kku kkLkLke

rLkhtkh k{kt hnuk {kxu kLkkk{kt ykk Au yLku yk su

k]nMk SLk Au, su k[eMk koLkw t Au, yu{kt k khtkh

kkLkLke fkk MkktkLke kk fnuk{kt yke Au.

kyu {nk{wrLkykuLkk Mk{ks{kt hnuw uRyu. u k

RAu fu {kY w: {xu yLku nwt kkLkLkk [hf{Lku kfY,

kku yuLkw t fko Au fu ku {nk{wrLkykuLke WkkMkLkk fhu yLku

kk: ykkh fkk{]k{T khtkh kkk fkk{]kLkwt fhkku hnu. kkLk khu ykkh u Au, su{ fu ehk{ ykkh,

ef] ykkh, hkn ykkh, Lk]Mkn ykkh,

khwhk{ ykkh rkuhu, kku yk ykkhku{kt kkLk su ftRk

fhu Au, kkuu Au kkk rkyku fhu Au, ku y{]k Au.


34/101

y{]kLkk ynet ku k Au - (1) fu yu knw {wh Au yLku

(2) fu yu kk yLku rLk LkeLk Au. keS kkkoykuLke

su{ yu yrLk (Lkktk) Lkke. kk u Au fu Akkk{kt

ykkuk Mk{k[kh yuf rMk{kt {]k kR Au. ke fu ke

rMku fkuR yu Mk{k[kh kt[kw Lkke. khk yu Mk{k[kh kMke kR

Au. yk Mk{k[khLku Lw (News) fnu Au. New Lku S

kkzkke yu knw[Lk kR Au. yuf s rMk{kt k

yuLku kt[eLku Vufe u Au yLku yu Mk{k[kh kMke kR Au yLku

MktMkkh{kt kufkuLke su fkkyku Au yu ke yrLk Au. khtkw

kkLk ef]Lke fkkyku fkuRk ykkh{kt rLk y{]k{Au, {hkke kh Lkke, k rLk yLku LkeLk Au.

e{T kkk{TLke fkk su ykk Mkkte hkk Aku ku

ykske kkt[ nh ko knukLke fkk Au. khtkw Mkktk{kt yLkufnuk{kt yuw kku Au fu kLk u (fresh) Au, yksLke s fkk

Au. yu y{]k Au, {hkke kh Lkke. yu nt{uk Stk hnuu

yLku yu{kt knw Mk Au. kkLkLke fkkyku Mkktkk s hnue

uRyu. {kxu ynk ]Lk Lkku kuk fkuo Au.


35/101

khtkw & yu Au fu kt Mkwe Mkktu? Auxu k]nMk Au,

kku fk{-tku k fhu fu kMk Mkktkku s hnuu? khu e

Lkkh{wrLk fnu Au - ye{ - kkhBkkh. ykLkku ykoekk eh Mk{e fnu Au fu suxw nku kuxw Mkktku.

u kiMkk f{kkLke khu [kk Lk nku, knuuke s kiMkk nku,

khu kku rLkhtkh fkk Mkkte uRyu yLku u kiMkk f{kkLkk

nku kku kkukkLke krhMkrk {ku suxe khu nku kuxe

fkk Mkkte uRyu. uk{kt yku Au fu {nk{wrLk k]nMkkuLkk uh

khu skk Lkke. ykke ku{Lkk yk{{kt s sRLku Mktk fhku

uRyu. yu k]nMkLkwt fko Au. kkLkLke f]kkke kku {kk

s hnu Au. MktMkkh{kt kku Mkw Au. yuku fkuR Mk{ ke khu

Mkkw Lk nku.

Mkf Mkw Mkk rLk Mkk uk - Mkkh Mkuk {e ukt k

ynk Mkkw Mk{ksLke kkhks Mkkku Mkhk{e fhk{kt

yke Au, yu kkhks kt fwtLkku {uku hk Au, yu yuf s

sk Au su sk Mkkh Au. khtkw k [kkku-Vhkku kk

Au. yk kkLkk oLk {kxu kk rMkku yLku kk u MkwAu. kt k kkLkLke fkkyku kk kku Au yLku kt k

Mkkw ukk kR Au. yMke kk kku ikuLkku Mk{ks s


36/101

Au. kt s SLke yMk wr kk Au. yu kkLku Mkw Au.

Vk rkue{kt zqkfe {khkLke sYh Au yLku yk rkue wt Au?

rkue{kt k LkeykuLkku Mktk{ kk Au - yk fkhu f{okukLke su

fkkyku Au kuLke Mkhk{e {wLkkS Mkkku fhe Au, yLku i

Mk{ks{kt su kkLkLke [[ko kk Au kuLke kwLkk MkhMkeS Mkkku

fhk{kt yke Au. MkhMkeS Awkkuk hnu Au, ku kx Lkke. yu

s {ku i Mk{ks{kt kkLkLke [[ko knw Lkke kke, k yuw

k Lkke fu rkfw Lkke kke.

{wLkkS{kt kkeLkku kn shk ykuAku Au. {kxu yu{LkeMkhk{e f{okukLke fkk Mkkku fhk{kt yke Au yLku k{

fkkykuLke Mkhk{e ktkkS Mkkku fhk{kt yke Au. keS kk

yu Au fu yk ktLku Lkeyku - {wLkk yLku MkhMke rkue kh

yku Au khu yu ktkk{kt yk{Mkkk kR Au. yu s {kukhu kkLkkuk yLku f{okuk k Mkwe knkut[u Au khu yu{Lkwt

fk{ kwY kR Au.

k fhkLke Lk (9) rr Au yLku yu{kt Mkouc Au

Lkk{ MktfekoLk.


37/101



kkh {u Mkouc Lkk{ MktfekoLk ([ikL [rhkk{]k

yL 4.71). [kuMkX fkhLke k kkkk{kt yke Au. yu{kt

Lk kLk Au. Lkk k{kt k Mkouc Au Lkk{ MktfekoLk.Lkk{ W[kh Mk{kLk fkuR k Lkke. yk {ku k]nMk ykk

fkuRk kyu kkLkLkwt fekoLk fhwt uRyu, k fhk

uRyu yLku nt{uk yuLkw M{h fhwt uRyu.

]Lkkkuze{kkhfkk{]k{T fkk Mkkte

uRyu khtkw fkuR kzo kMk kwMkf{ktke fkuRk fkk Mkkte

uRyu Lkne. fkhuf khuf {U uw Au fu fkuR MkLkMke kuXkkuXk rkfw kzo kMk kwMkf RLku kt[u Au, Mkktu Au,

yuLke kh kk fhu Au. fkk ykkok ykkhfkk{]k{T -

kkLk e f]Lkk ykkhkuLkk rk{kt fkk nkue uRyu.

kkLku su su ekyku fhe Au, yuLke [[ko nkue uRyu, yuLku s

fkk{]k fnu Au.


38/101

eTkLkku - kqo k hke uRyu. fkuLkk{kt k?

k Mkw{kt k hke uRyu. kkLk{kt k, kkLkLkk

k tk{kt k yLku fkk fnukkk i{kt k. fkk

Mktkkkk i{kt kqhe k nkue uRyu fu yu ykkLku

khkukh fkk Mktke hkk Au. kkLk rku su k w Au

ku rkfw Mk Au. kkLk ef] s kh{ Mk, khk Au,yu{Lke ekyku k fact (nfefk) Au. yuLku ykh Mkkku

MkktkLku s eTkLk: fnu Au. yu s ykkk SLkLkku Wu

Au yLku ykku yu s Mkktwt uRyu. khkk LkkhS fnu Au

- kkfk{wkkLksLkk]k: - khu Mk{ {e khu

Wkktk sLkku kkMku swt uRyu. Wkktk fkuLku fnu Au?

f] k rLkfk{ ykyu ktk k

wk {wk rMkr fk{e Mkfe yktk kk([ikL [rhkk{]k, { ek, 19.149)

f]kLku s ktk fnuk{kt yku Au - Wkktk. WkLkku

yko Au yr ykkok knw ktk. su kue Lkke, kue Lkke,fk{e Lkke, su kkLkLke kke krhkqo Au, Mkwe Au, yuLku s

ktk fnu Au.


39/101

WkktksLkk]k: - ktk kufkuke uhkuk hnku, Lkrn kku

yktk kufku kfzeLku R su. knuk fkw WkkMkek

{nk{wLkeLkT yLku nu fne hkk Au WkkLk sLkk]k: -

ykkok nt{uk kkuLkk Mktk{kt uhkuk hnku. kkuLke Mkkku

fekoLk fhku yLku nkk [k fheLku kkLku zkkku-s{ku fheLku

Lkk[ku. kMk{kt yk s fekoLk Au. q{kt k fe fwMktk{kt Lkk

swt, fwMktk wt Au? yk kwk, krhkh, eLkku Mktk yu Mkkike {kuxku

fwMktk Au. kwMkekMkSyu frkke{kt yk s kk fhe Au.

e{T kkk{{kt k yk s kk fhe Au. fwMktk{ktke AqxeLkuWkktksLkku [u ykw uRyu. kkfkt - LkkhS Mk{u

Au fu k]nMk {kt hnu Au. {kxu huf Mk{u yke Lkk fu. {kxu

kkfkt - khu ku Mk{ {u khu kkeLku ikuLke

Mkkku hnuwt uRyu. yu{Lke Mkkku fekoLk fhw, fkk fhe yuk]nMkLkwt Mkkike {kuxw fko Au.

kkfe fk MkkLku, khu swt uRyu? fk Mk{u wt fhwt

uRyu? LkkhS yu k kkku. krhkh Mkkku fuku nkh

fhku uRyu? yk ke kkku k ykk fnuk{kt yku.

kk nhu f] kk s e wkk kk


40/101

yk - 2 (ku)

w:kukkLkwoLk{T

RLMk{kt LkkhS [Lk fhe hkk Au yLku kukk Au

wrrch {nkhks. Lkkh{wrLk wrrch {nkhksLkk &kuLkk Wkh

ykke hkk nkk. wrrch {nkhksu kqAw fu {khk suku

k]n{qZe: fue heku kkLkLkkt k{Lku k fhu? fR heku

w:kuke {wk {uu? {nkhks wrrch knw {nkLk {nkkwk

Au. yu kkLkLkk kh{ k Au. khtkw ku Mkkkh k]nMkkuLkwtrkrLkr fhe hkk Au. yuxu yu kkukkLku k]n{qZe: yLku {qo

fneLku kkuku Au yLku kk k]nMkku {kxu & kqAu Au fu wt

fhkke ykkk SLk{kt kh{ rnk ku? yu{u yu k kqAw

fu fkuRk k]nMk {kxu w:ke {wk kkLkku yLku kkT-krLkkuWkk wt Au? yu{Lkk yk s &Lkku skk e Lkkh{wrLk ykke

hkk Au.

skk{kt ku &kuf fnuk{kt ykk Au. yk &kuf{kt e

Lkkh{wrLk fnu Au - nu hksLk, h-krhkh{kt hneLku ku fkkuo

fhku - su{ fu h [kw, f{kw rkuhu. khtkw yk kk fkkuo


41/101

kkLk kMkwuLku yko fhku - kMkwukko{ MkkkkT ykLkkke

kkLk Mkk ku yLku ke &kuf{kt yu fne hkk Au

WkkMkek {nk{wLke - {nk{wrLkykuLkkt Mktk{kt hnku yLku yu{Lke

WkkMkLkk fhku. WkkMkLkkLkku yko Au kkMku kuMkw yLku Mktk fhku.

su {kiLk hnu Au kuLku {wrLk fnu Au yLku su Vk kkLk rku kkuu

Au, kkLkLkwt fekoLk fhu Au, kek kk Au ku {nk{wrLk fnuk

Au.

k]nMkLkwt fko Au fu kuu {nk{wrLkLkku Mktk fhku uRyu,

yu{Lku u{ fhku uRyu. Mkkku Mkkku ikuLkk Mk{ks{kt

kkLkLke kh{ {tk{ ykkh fkkyku Mkktu. kTWkhktkkhu Mk{ {u kkfkt Wkktk sLkk]k{ - Wkktk

kufkuLke [u hnuwt. yk kw ke &kuf{kt fnuk{kt ykw Au

yLku [kukk &kuf{kt fne hkk Au:

MkMkLkk[ALkfi: Mktk{k{k{rkw k

r{wt[uL{w{kLkukw Mt MLkwkk: kk

(e{T kkk{T 7.14.4)


42/101

ykku MkMktk khk kkLkLkk u{e kkuLkku Mktk fhku

uRyu yLku ehu ehu heh, kLke yLku yk{sLkkuLke ykMkk

kk fhe ue uRyu.

khtkw & yu Au fu ykMkk fue heku Aqxu? khu

ykku keS khV ykMkk kRwt khu yk ykMkk Aqxe su.

yk nukwke Lkkh{wrLk fne hkk Au fu, MkMktk Mku w:Mktk Akuzku.

kkLkLkkt kkuLkku Mktk fheLku khu fkuR yu{Lku u{ fhkLkwt

eu, khu ehu ehu kkukkLkk hehke, kLkeke, kwk rkuhuke

yuLke ykMkk Aqxe su. ynk Vk krhkhsLkku uLkeykMkk kkkLke kk fnuk{kt yke hne Au, krhkhsLkkuLku

Lkne. knuk ykMkk Aqxu Au khkk Mkkkkk Mktk Aqxu Au.

kkLkLkk [h{f{kuLku k fhk {kxu yk~f Au. yk

MktMkkh{kt heh, kLke, kwk yLku Lk rkuhu s kk kr{ktMkkike {kuxe Mk{Mk Au.

khuf khuf u fkuR kkuLkk Mktk{kt yke kku

yuLku yLkw kk Au fu ynk knw s fx Au. ikuLkk

Mk{ks{kt kherhf f ykk kusLk {kxu f nkuR fu. yu


43/101

uRLku s yuLku yuLkk hLke k yke Au. yhu! kt kku nwt

XkXke hnw Awt. yk heku ku u ikuLkk Mk{ks{kt yke kku

kku Au, [kku, [kku kMk, kMk ......... yuLku {kk{kt s

hnukLke xu kze kR Au, u fu kt w: s w: Au. kLku

kkukkLkk h{kt, krhkh{kt Mkkike khu w: Au, khtkw w:[ Mkw

{krLkLk, ykkok yu w:Lku s Mkw {kLke u Au. yk s k

SLkku Mk Au.

yk fkk Mk{e rufkLktSLkk kw{nkhks hk{f]

kh{ntMku fne Au. yufkh yuf {kAe{khLke kLke {kLkk uh

kR. yfM{kku kuLku yu rMku {kLku uh hkufkw kzw. {kuyuLke [khu kksw Mkwktrk Vqku hkk nkk. khtkw {kAe{khkuLkwt fk{

nku Au {kAe kfze, kuLku {khe yLku yuLkku ukkh fhku.

{kAeykuLku kshk{kt hkk{kt yku Au yu kktshkLku kUzk

fnu Au. k Mk{ke yu{kt {kAeyku hkk{kt yke nke. ykfkhu yu kktshk{ktke knw wkO ykke nke, yuLku khtkh

Mkqtkke {kAe{khLke kLkeLku kuLke xu kze kR nke. yuLku yu s

k{kw nkw, yu kt ske kt yu kktshkLku R ske. khu ku

{kLkk kt kR khu {ku kuLku zkw- kezkw. {k

kkukkLkk h{kt yuf xkufhe{kt Vq hkke nke. Mkqke ku {ku


44/101

{kAe{khLke kLkeLku VqLke xkufhe kkMku sk kkke yLku fkw fu

ynk MkqR .

khu ku MkqR kR khu kuLku [khu kkswke wkO yke hne

nke. VqkuLke Mkwkt yuLku wkO sue kkke nke. ykLkk fkhu

yu MkqR Lkk fe. Mk r{rLkx kAe khu {ku uw fu

{kAe{khLke kLkeLku Lkke yke hne khu kuu {kAe{khLke

kLkeLku kqAw Mke, wt kLku Lkke yke hne? {kAe{khLke

kLkeyu skk ykku, Lkk Mke, wkOke {kY Lkkf Vkxe hkw

Au, {Lku Lkke yke hne. {kY {kAeLkwt ksY ke ykkku.

khu kuLku {khk {kkk kkMku {qfe khu yku. khu{kAe{khLke kLkeyu yu kktshkLku kkukkLkk {kkk kkMku {ww yLku

{kAeLke wkO yuLkk Lkkf{kt kR khu kuLku Mkkhe yke

kR.

kMk{kt {LkwLke yk s k Au. h{kt w: Au kyuLku yu{kt hnukLke xu kze kR Au. heh, h rkuhu{kt yuLke

ykMkk knw e kR Au. yk unLkk ykhk{ yLku

kLkkkLk{kt yu kkukkLke yk{kLke k Wkukk fhu Au. ku fe

yk{kLkk rnk rku r[khkku Lkke.


45/101

yk{kLkwt rnk u{kt Au? yk{kLkwt rnk kkLkLkwt fekoLk

fhk{kt yLku kkLkLke fkk Mkktk{kt Au. ykLkkke u kuLkk

hehLku kkuzw f kzu, k yk{kLke Wkrk kk Au.

nu Mkk yu Au fu yk{kLke Wkrk fkuLku fnu Au? khu

fkuR yk kf]k skkLku kkh fheLku kkLkLkk r skk{kt

Au, yuLku s yk{kLke Wkrk fnu Au. kkLkLkk k{{kt ytz

ykLkt Au. yk ykLkt yu sLk Mk{{kt k kfhe fu Au.

uf {Lkw yLku SLkku yu yrfkh Au fu ku kkLkLkk

ykLktLku khMkh nU[u, uyh (Share) fhu. kkLk ykLkt-Lk

Au. SLku k ykLkt{kt hnukLkku yrfkh Au, k ku yu ykLktkhu k fhu khu ku kkLk rku Mkktu, kk yLku

kkLkLkk Lkk{Lkku sk fhu. yk{kLkku su Mkkike {kuxku ykLkt Au,

rnk Au, Mkw Au k yuLke s Wkukk fhu Au. kk kufku Vk

kherhf Mkw s RAu Au.yk{k {kxu hehLku f ykkw uRyu. su{ fu {tkk

ykhke{kt heh WXk Lkke RAkw. heh RAu Au fu nsw w

kh Mkwe MkwR hnu. khtkw yu{kt yk{kLkwt rnk Lkke. ykk{f

SLk{kt su ykuMkh kwk Au su{u kkLk MkkkuLkk kkukkLkk

Mktktku Mk{k Au, ku kufku khkurZu nuk QXeLku kkLkLkwt


46/101

Lkk{ u Au. yu Mktkfku k k fhu Au. yk Vk Mkkwyku

{kxu Lkn, k h-k]nMke{kt hnukkk {kxu k yuxw s

yk~f Au.

hk{k{kt fnuk{kt ykw Au fu khu ehk{ yLku

{S kkf nkk khu rkr{kS LkwuoLkwt rk ykkk

{kxu ku{Lku kkukkLke Mkkku R kk. kTWkhktk, yuk ykMkwhku k

nkk su rkr{kLkk k{kt rLkku Qk fhkk nkk. yk fkhke

yu ktLku kkfkuLku Mkkku R kk. ktLku kkfku kwY, rkyku

yLku kkuLke Mkkku hnukk nkk. khkk yu{Lku kh kze fu

{nkhks sLkfLkk kt knw {kuxe nheVkRLkwt ykkusLk fhk{ktykw Au. kkLk ehk{ yLku { LkLku kf kR kk

nkk. ykke rkr{kS yu{Lku yu nheVkR{kt kk uk {kxu R

kk. kuyku yuf Mkkw Mkkku kk nkk yLku kuyku k[khe nkk,

{kxu {nkhks sLkfu yu{Lku kke[k{kt hkk. yk kke[ku LkkhLkeknkh nkku, yLku yk kke[k{kt yu{Lke rLk[ko rku fnuk{kt

yku Au fu - kkkuhu kk yuf kku kusLk fko kAe ktLkuyu

ykhk{ fkuo, Mkktsu kwYLke ykkkke MLkkLk, MktktLk fko kAe

ktLku kkfku MkkwykuLkk Mk{ks{kt fkk Mkktk kk.


47/101

fnk fkk RrknkMk kwhkLke k r[h hsrLk swk { rMkhkLke kk

(ehk{[rhk{kLkMk, kkfktz)

kkuMk{e kwMkekMk fnu Au fu fkk Mkktkk Mkktkk

yze hkk eke kR, kkh kk Mkwe fkk [ke. yk hkusLkku

rLk{ nkku. kuyku hkus kwhkkuLke fkk Mkktkk nkk. e{T

kkk{TLke fkkykuLku s kwhkkuLke fkk fnu Au. kuyku

yksfkLke kzo kMk (third class) Mk{k[khkkkuLke fkk Lnkukk

Mkktkk - rne{kt yk Lkukk yk kkuk, kxLkk{kt kuk Lkukk

kuw kkuk. kuyku ko{kLkLke kkku Lnkukk fhkk, khtkw kqo-hkskykuLke fkk yLku kkLkLkk ek ykkhkuLke fkk

Mkktkk nkk. fkk fnukk-Mkktkk hkrkLkk kkh kke kk.

yuxu fnuk{kt ykw Au fu r[h hsrLk swk { rMkhkLke

swkLkku yko Au k{. k fkfLkku k{ nku Au. kLkuykX zu kwkfkh fheyu kku 24 fkf, yk{ kk Au.

swk { rMkhkLke ykkok ku k{ eke kk. A ke kkh

kk Mkwe fkk [ke.

{wLkekh MkLk feLn kk R k ku [hLk [kkLk kuW kR kk

(ehk{[rhk{kLkMk, kkfktz)


48/101

khu kwY rkr{kS sRLku MkqR kk khu ktLku kRyku

yu{Lkk [h kkk kk. yu{ Lkrn fu khk kkkhe (Bed)

LkkteLku MkqR kk. ku [hLk [kkLk kuW kR - [kkLkLkku

yko Au yuwuh. yktkeyku yLku kkLkk krkLkku ykk

heh Mkkku Mktkt Au. {kxu kuyku [h kke hkk nkk.

kkh kkh {wrLk yk eLne k hwkh R MkLk kk feLne kk

(ehk{[rhk{kLkMk, kkfkz)

khtkh kwYSyu fkw fu kuxk, MkwR yku, {tkk

ykhke{kt WXkLkwt Au. {tkkykhke MkLkkkLk khtkhk Au.

rkr{kSyu khu khu kkLk ehk{ yLku {Lku ykkk

ykke fu, yku yLku MkqR yku, kMk kw, nu MkqR yku.khu khu kwYSyu ykkk ykke khu sRLku ehk{ kkLku

Lk fwo. yuwt Lkrn fu r kekk fhu fu kwYS khu fnu

yLku kwYS yufkh fnu yuxu skku hnu. kkh-kkh {wrLk yk

eLne k hwkh R MkLk kk feLn kk khu sRLku kkLk

k yLku yu Mk{u {S yu{Lkk [h kkk kk.


49/101

yk Mkkrf kku Au fu ehk{ yLku {Syu ykuAk{kt

ykuAk yuf kk Mkwe kwYLkk [h kkk nu. khkk yuf

kku kkLk ehk{ Lk fhk {kxu kk yLku khu {S

yu{Lkk [h kkk kk.

kwrLk kwrLk w fn Mkkunw kkkk - w ehk{u

{SLku khu khu fkw fu - nu kkk! yk Mkku yku k yk

Mkku yku k.

kkiZu rh Wh k skk k - khu {S yu{Lkk[hkuLku kh {qfeLku MkqR kk. yu Mk{u kxk yLku ktk

Lk nkk. yu keykuLkku yk{ nkku. yk {ku yu MkqR kk.

yk{ kku {S kk Lnkukk. yu SkurL nkk, yu{u

rLkkLku Ske ee nke. khu WXkLkku Mk{ kku khu -

WXu Lkw rLkrMk rkkk MkwrLk yLkrMkk wrLk fkLk k

kwh kU krnun skkkrk ku hk{w MkwLk kk

(ehk{[rhk{kLkMk, kkfktz, 226)


50/101

Mkki knuk fqfzkLkku yks MkkteLku {S ke

kk. yLkrMkk - ykkok suLke k rk nku Au. fqfzkLkwt

Mkkhu [kh kku kkuw yu s kkLk khk kLkkuw Mkkrf

yuk{o (Alarm) Au. fqfzkLkku yks MkkteLku {S ke

kk. yu kkuzk s ykzk kzk nkk yLku WXe kk. {S

Vk ku fkf s ykzk kzk nu, ku ke [kh kk Mkwe. yk

knukLkk kufkuLke rLk[ko nke. yk {ku yk ku kkfku

xuLkk (Training) R hkk nkk. kkLk k nu. kwS ]

nkk Akkt kkt[-A kku WXk nu, khtkw kkLk kwS fhkkt

knuk ke kk.

kwh kU krnun skkkrk ku hk{w MkwLk k

su skkLkk Rh Au ku kkLk kwSLke knuk kekk. {S Mkkike Auk k yLku Mkkike knuk ke

kk.

huf kLku kkukkLkku {o nku Au. {o kkLk{kt u f

nku kku k fhwt uRyu. yzehkk Mkwe keykuLkk Mk{ks{kt

fkk Mkkte, fekoLk fhwt yLku hkku ykuAw w yLku Mkkhu


51/101

nuk QXeLku MLkkLk fhw, rkfw Vex hnuw. yk k[kheyku

yLku Mkkwyku {kxu YxeLk (routine) nkw. k]nMkku {kxu k ykw s

nku Au. kLke fu fu ku yze hkk Mkwe fekoLk Lkk fhe fu.

khtkw yu{u kkLkLke k{kt hnuwt uRyu yLku e{u e{u

kwk-krhkh rkuhuLke ykMkk{ktke {wk kR sw uRyu.

fuxkf k]nMkku yuk nku Au su k rLk{kuLkwt kkLk fhu Au,

yuf xkR{ s{u Au yLku k sk fhu Au. ykk k]nMk RMfkuLk

(yLkhkoxe f]kLkk{]k Mkt){kt [khu khV huk kzk

Au. yk {ku k]nMk SLk nkuw uRyu.

LkkhS fnu Au fu ehu ehu hehke, kLkeke yLku

yk{sLkkuke, h rkuhuke {{kk yLku ykMkk Akuze

uRyu. khu k kkLkLku kfhe fu.

khtkw yk ykMkk fue heku Aqxu? yk ykMkk

MkMktkke Aqxu. MkMktkLkku yko wt kk Au? MkkT Lkku yko Au

rwLkku k. yk kkLku Mkk[ukeke Mk{se uRyu fu{ fu

yksfk MkMktk knw [rk Au. MkMktkLkku knuku yko

Au - kkT MkMktk, fu{ fu MkkT kh{k{k Au, kkLk Au.


52/101

yu{Lkku MkMktk fhku uRyu. khtkw yu{Lkku Mktk yu{Lkk kkuLke

f]kk kh Mkw Lkke. MkMktkLkku kMkrf yko - kMktk,

iMktk Au. rw kkuLkk Mktk{kt ykku kirkf ykMkk

AkuzkLkku Lk fhku uRyu. r{wT[uL{w{kLkukw - fkuR

k ykMkk Akuzu fu Lkk Akuzu yk ykMkk yuLke {uu s

AqxkLke Au. unLke ykMkk fkuR Akuzu fu Lkk Akuzu, yk{k kkuku

s unLku AkuzeLku ske hnuu. Mk{ks{kt kufku {]w kAe fnu Au fu

heh Akuze ew. khtkw hehLku yk{k Lkke Akuzkku, yk{k

hehLku Akuze u Au. nkh{kt uk sRyu kku fkuRk yk{k

fkuR unLke yth kuXku Au, yu Lkke RAkku fu nwt { ykkheh Akuzw. u k{u kuxw sqLkw kR , heh hkuke kR ,

ykukhuLk ykk kkkkMk k fhe kzu kku k ku yk{k

yu{kt s hnuk {ktku Au. unLku yk{k Akuzk {ktkkku Lkke. khtkw

yk un yuLku AkuzeLku kze su. yuLku fkuR w: Lkke. yk{ kun [ukLk Lkke, un kku sz Au.

su kMk{kt kuke nku Au yu kkLkLkk kh{k nku

Au. ykk kku kkLk{kt kkukkLkw {Lk Mkh fheLku, kkukkLke


53/101


54/101

Aeyu fu kwk kk{zkLke kkk{kt fnu Au kwZkW, kku n{khu {U

kLk k {kk fu kwk fnu Au fu ku rth kR kku Au.

rkkkLkw t hkkuk yu s fhe hkku Au. suu sL{ ykku,

kku, kkku, zkw, kezkw yuLkk rku ykw kkukk

h{ yke uRyu. yu AkufhkLkwt k Au fu Akufhku yu{Lkwt k

Au? fewk{kt su {kk]-rkk] k nku Au yu k yuw fnu Au fu

ku kku n{khu {U ne k hnu nu k. yuLkku yko yu Au fu kesw fkuR

yu{Lke Mkuk fhe Lkke hkw, fu nwt s ku{Lkwt kkLkkkuk fY Awt

yLku {kkk-rkkk k ykxkke Mktkw hnu Au fu nkt! ku rk

hnk ni k. kuyku yuw Lkke r[khkk fu kkLk ef] ku{Lkuzke hkk Au, kku yu{Lkw sLk fhw uRyu yLku ehu ehu

kwk-kwkeykuLke ykMkk qh fhe uRyu.

LkkhS Wknh ykku Au fu - Mt MLkwkk:yk fue heku Aqxu? sue heku fkuR MLk uR hkk nku yLku

fkuR skkze u kku MLk kqxe Au. yk heku kkyu kuk

kLke su{ MktMkkhLku uku uRyu. unLkk su Mktkte Au - kwk,

e rkuhu yk kk MLkk Au. yk kw Aqxe su. MLk{kt

Mkw fu w: nku Au, khtkw khu ku ke Au, khu yLkwu


55/101

Au - yk kw Lkfk{w nkw. yuw fwt s kw Lkke. khtkw u

MLk Lkn kqxu, kku yu Mkw w:Lkku yLkw fhkku hnuu.

u MLk{kt fkuR yuLkw {kkw fkke hkw Au kku kt Mkwe

MLk kqxu Lkn kt Mkwe hzkku hnuu. nk! n{khk {Mkf

fxk hnk ni k MrhMAuLkkrf{ - yk e{T kkk{T{kt

uw Au. MLk{kt khuf khuf {Lkw swyu Au fu kuLku

YrkkLkwt ktz {w Au yLku {Lkkuhk fhu Au fu ykLku yk heku

[o fhe, yk hee .... rkuhu. khtkw khu ku ke Au

Wkk:, khu yuf kiMkku Lkke nkukku, ktz k Lkke nkukw.{Lkw fuxk fkhLkk MLk ukku hnu Au. {Lku knw {kuxw k

{e kw, nwt knw LkkLk kR kku Awt. MLk{kt uuk kkkkuo

su{ Mk{kkR Au ku{ ykkk SLkLkwt yk MLk k yuf

rMk kqxe s Au.

yu Mk Au fu yk [keMk fu k[kMk koLkwt MLk Au. yuf

rMk yu kt ku s. e LkkhS fnu Au, MLk fe khV yk

hehLkk MktkteykuLku (kLke yLku kkfku) ukLkku Lk fhku

uRyu. {kxu kkLku kkLku MLkLke VuMkeexe (facility)


56/101

ykke Au. MLk kkukkLke heku LkkLke Mkw Au, khtkw kh{Mk

kou Au. MLk r{k nku Au.

kkLk SLku MLk fu{ ukzu Au? yuxu s S

yLkw fhu fu su heku MLk sww Au, yu s heku yk wrLkk k

swe Au. SLku yk yLkw fhkk {kxu s yk MLk

ukzk{kt yku Au khtkw hhkus MLk uk Akkt k yuLku kkLk

Lkke kkw. {kLke ku fu fkuR k[khe Au, yLku MLk swyu Au fu

yuLkk Lk kR kk Au. yuLku nus k {w Au. kke kh

[ZeLku sR hkku Au. yuLku knw Lk {w Au. yk MLk kqxkk s

yu sqyu Au fu Lk Lkke kk, fw s kw Lkke, ku k[kheyufku s Au. yk {ku LkkhS MLkLkwt Wknh ykke hkk

Au, su Mkk kk k]nMkkuke hue nke. ke{wrLkykuyu nt{uk

kLkwt kkLk, kMk fheLku e{T kkk{TLkwt kkLk sLkkkLku

ykkwt uRyu. u Mkktk{kt fXkuh kku k yk s kh{MkAu.

ykku Akuzeyu fu Lkk Akuzeyu, k heh kku su s.

{kMk fuxk rMk yk hehLku RLku [ke fu Au? khu

yktkuLke Mkk{u s uR hkku Au fu k hk kk Au, ktk

kqxk kk Au, qtx{kt Vhekku Au - yuLkku yko yu Au fu nu


57/101

ku hzku kR hkku Au yLku knw se nu kuu heh Akuzw

kzu. yksfkLkk kufku fnu Au - kw s MkkY Au, Vk

qtxLke s Vhek Au. yhu! sqLkku kR hkku Au, MkkR hkku Au

yuxu Vhek Au. yuLkku yko yu Au fu yu kuLkk hkukkuLke

rk{kkLku nuh fhk {ktkkku Lkke. su Mkw kLkf Au yLku su

kMkrf kuBku (Problem) Au, yuLku ykt Mkk{u hkk uRyu.

kkLk ef] kkkekk{kt fnu Au - sL{k{]wshkkr

w: kukkLkwoLk{T k (kk kekk 13.9).

sL{, zk, sL{-{]w yLku hkukku{kt su w: yLku kuk

Au yuLku yLkwoLk{T - khu khu ykk rLkhtkh uk uRyu.sL{ uku, sL{-{]w, {]w yLku sL{Lke [{kt zk yLku

hkukkuLkwt w: yLku yu [kh kuu{ (Problem) Au.

ykLku nt{uk yktkuLke Mkk{u hkk uRyu. {Lkw yk

MkwLku keX kkA fhe u Au yLku yuLku uk k Lkke {ktkkku.khu k MkVu kR Au khu yuLku ftR Lku ftR {Mkkku

kkzeLku fkk fhe u Au. ku kkukkLke Mkkku keLku k Aukhu Au.

k MkVu kk kk kku yu kkLkLke LkkuxeMk (Notice) Au.

{Lkwyu yu Mk{u MkkkLk kw uRyu fu nu heh kkfk

kw Au. nu kku [kuMk {kk ske uRyu. khtkw {Lkw yuLku


58/101

RLkkuh (Ignore) fheLku kMk MktMkkh{kt ykMkk hnu Au. {Lkw

nt{uk ke Mkw Lkfe kLkke u Au.

khu yktkuLke hkuLke ykuAe kk kku Au khu yu

k r[khu Au fu u nwt [~{k knuhe R kku kefw Mkku

koLkk AkufhkLke su{ uR fe. nu fkuR [kk Lkke. yu kk

kske Au fu kuu ukLke k {kxu Wkk fhku uRyu. kyktu [~{k wt fk{ knuhk uRyu? e{T kkk{T kt[k {kxu

ykk {trhu sk {kxu [~{k knuhk uRyu. khu yu{ {kLkw

uRyu fu yu k e{T kkk{TLkk kk kh Au, yu

RrLku{kt kus k ke hkku Au. ku MkkY fhe hkku Au. k

{Lkw kukku {kxu s kw fhe hkku Au.

{kLke ku fu fkuRLke ukLke k ke (ykuAe) kR kR

Au kku yu [~{k knuheLku wt swyu Au? xe.e. (TV) swyu Au,Mk{k[khkk kt[u Au. fuxekh ykku uRyu Aeyu fu

Mk{k[khkk kt[k yLku xe.e. uk {kxu [~{k uRyu Au.

yktku kqhe Stke Mkwe uR Lkke fke. ytk{kt keLkk

Mknkhu fuxkf ko kMkkh fhk kzu Au yLku fuxkf Mk{ kAe

qtxLke yue wok kk Au fu [kk{kt k kfeV kzu Au.


59/101


60/101

kh huukRLk kkkhe u kku k k{u kkLkLkwt sLk fu sk

Lkn fhku.

yufkh yuf kk{{kt ku k zku fhe hne nke.

kk{Lkk standard {ku yuf k LkkLk nkku yLku keu

kkuzku rLkoLk. LkkLk kyu rLkoLkLku fkw fu, kw {khe Mkkku

wt kk fhe k{khk h{kt ykk ko{kt su [o kk Au, yuxk

kku y{u k{kt [eo Lkkteyu Aeyu. yk {wh {kMkLku hkuke

nkukLkku ko nkku. k ke fk MkkikLke kk Au? yk s

heku wu[ Mkw {krLkLk - k ykkLkkk{kt s w:Lku Mkw

Mk{su Au. suLku fkuR hkuk Lkke, su k Lkke kkku yu k sMkwe Au.

wu [ Mkw {krLkLk yk kk Vk yuf k {kxu

Lkn, khtkw kqhk u{kt uk{kt yku Au. khuf ruke {kuxk-

{kuxk kufku yku Au khu r{rLkMxhku yu{Lku kkku Au - yksqyku y{khk kt ykxe {kuxe nkuMkx Au. yk fkhu x

ukzu Au. {qokk yu{Lku Mk{s Lkke kzke fu ykxe {kuxe

nkuMkx Au, hkukeyku fuxk nu. yk heku yu{u sRLku kkke

uw uRyu fu yk sqyku y{khk kt fuxe {kuxe su k Au.

ykxe {kuxe su Au yuLkku yko yu fu fuxku kR{ (Crime) kR


61/101

hkku Au. fueykuLke Mktk fuxe {kuxe Au. yuLkku yko yu Au fu

kkcriminalko kzk Au. fuxk kufku k{ke fhe hkk

Au. yk fkuR rfkMk Lkke. kMk{kt yk kwrneLkkk Au.

khuf khuf {kMkku yu{ kkku Au fu yk sqyku, yk

y{kY kkf Au, knw u Au. khu fkuR {k-kkk fu{ Lkke

kkkkk fu yk {khku rfhku knw Mkkhku Au, yu Mkku {kk skfhu Au, {nk{tk sk fhu Au. khuf kku y{Lku kkku Au fu

e{T kkk{T kt[u Au, Mkku {kk sk fhu Au, kk kekk

kt[u Au. yk ke kkku Mkktk{kt Mkkhe kku Au. khtkw

Mkkkh kufku Vk yu s kkku Au fu yk ykw fhu Au, kuwfhu Au, kw fhu Au khtkw yu kkf sLk, k Lkke fhkw.

ykk kwkku {kkk-rkkkLku AkuzkLke kikhe{kt nku Au. sue Lkkufhe

kku, Lk kR khu yu{Lku kktku yke Au yLku

uLke knkh Qze Au.

kAe yu{Lku fkuR [kk Lkke nkuke fu {k-kkk fu{ Au?

{rnLkk{kt yuf-ku kh VkuLk fhkLkku yu{Lku khu kzu Au, k

yu{Lke rk uzu hkus kkku fhkk nku Au. {rnLkk{kt yuf-ku khVkuLk fhe u, kku ku kkukkLku fw{kh Mk{su Au.


62/101

LkkhS fne hkk Au - yk{kk{rkw - yuLkku

yko Au un yLku yk{s. yk{s ykkok kwk yLku k,

suLkkke kwk sL{ u Au. kwkLkk Yk{kt krk s sL{ u Au, {kxu

kLkeLku k fnu Au. yufkh yuf k rneke {Lku ]tkLk

{k ykk yLku se se yu{u fkw fu {nkhks, nwt yuf

fkf knuk ykku nkku, {kkkS k Mkkku nke. nu yu kuR

kh kR Au. {Lku Mk{s Lkk kze fu yuLke kLke yke nke fu

{kkk? yuxu {U kqAw fu {kt yke nke fu {kkkS? khu

ku{u fkw fu {kt Lkrn k kLke yke nke. RMfkuLk{kt yk s

x{LkkukuS (terminology) [ku Au. {kMkLku k{kt yrf {{kknku Au. Lkkhe fnu Au - kLke {{kk un, kwk yLku kLke{kt

nku Au, yLku fkuR fkuRLke {{kk {kkk-rkkk, kR{kt k nku Au.

su fkuR{kt k k{khe {{kk nku kuLku yk{s fnu Au. {kxu

LkkhS fnu Au - yk{kk{rkw - yk ke {{kk ehuehu MkMktkke Akuze uRyu. su k MkMktk fhu yu s yk

{{kkLku Akuze fu. Lkkh{wrLk wrrch {nkhksLkk &Lkku

skk ykke hkk Au.


63/101

yksfkLkk fuxkf kkkuh k [Lk{kt fnu Au fu

Lkk Lkk, fw AkuzkLke sYh Lkke, krhkh{kt s hnku, kyku,

keyku. k]nMkke fku {kuxw Au? kkfkuLke Mkuk fhe yu s

y[korknLke Mkuk (deity worship) Au. kufku ykw fu{ kkuu Au?

k{u kufku wt yk kkhLke kq fhku Aku? yu Mkew fne u Au.

kkukkLkk krhkhLkwt kkuk fhw, kkfkuLku kk-kkk yu

s RhLke Mkuk Au. u yk RhLke Mkuk Au kku wt kkLkk

h{kt ykk s Rh ko kzk Au? yk RhLke Mkuk fheLku

k LkhfLke kkk y~ fhu.

kwk, kLke, kkukkLkwt h yLku kufku u ykMkkLke kyuf n nku Au. kt Mkwe ykMkk hnuku? {Lkwu yu rku

r[khwt uRyu, yu knw sYhe Au. yu{Lku s MkoM {kLkeLku

kyu hkk-rMk yu{kt hkkk Lkk hnuw uRyu. yke

k kkLkLkkt [hf{ kLkne fhe fu. yu wkrkLkn {uu. kt Mkwe Su kt Mkwe [kk{kt Su yLku {]w

kAe k yuLke wkoke ku. wkokeLkku yko Au fu yuLku knw hkk

heh {u Au. yuLku Lkhf{kt sw kzu Au ykk kuLku fkuR k

[k kuf{kt sk Lkke {kw.


64/101

yu rLkrk Au fu yk SLk kAe k SLk Au. {kLke ku fu

fkuR k fne u fu kwLksoL{ Lkke nkukku. khtkw yuLkk

fnukke wt ku? yk MktMkkh{kt {kuxkkkLkk {qkuo yuwt s {kLku Au

fu heh {ko kAe kw kMk kR Au. fwt k[kw Lkke.

khtkw kk-kekk{kt kkLk ef] fnu Au fu Lk nLku

nL{kLku hehu - yk hehLkku Lkk kk kAe k yk{kLkku

Lkk Lkke kkku, yu ke heh{kt Au. kkLk Mk fnu Au

- su yuf heh Akuzu Au, ku ke heh{kt Au, su ke

heh{kt kku Au kuu yuf rMk yu heh Akuzw kzu Au.

kk-kekkLkwt ykxw Mk (clear) kkLk Au. yk kkLk VkMkLkkLk {oLkk kufkuLku Au. yk{k y{h Au yLku hehLkwt {]w

kkLkwt Au. {kxu ykku yk{kLkk rnk {kxu fk{ fhwt uRyu.

rnLwyku{kt khtkhk Au fu khu fkuRLkwt heh Aqxe Au

khu kufku u Au, rtkk, MkokMke k ifwtXkMke.Mko ykk ifwtX{kt fku kw? heh kku ynk s kzw Au.

unLku [ekk kh Mkkke uk{kt yku Au, ykk s{eLk{kt kxe

uk{kt yku Au. kku kAe Mko ykk ifwtX{kt fku kw? yk{k

kku Au. k khu yk Lkku kuk fhu Au fu y{khk

rkkke MkokMke kR kk, ifwtX kk, ktkkk fhe kk,


65/101

rtkk kR kk kku yk kw yk{k {kxu s kkuk{kt yku

Au. yk{k kkukkLkk f{kuo {ku heh AkuzeLku skku hnu Au, yuLku

sw s kzu Au.

fuxkf kufku hehLku s yk{k {kLku Au. yu{Lku yk{k

rku fkuR kkLk nkukw Lkke. kkk-kekk, e{T kkk{T kkk

irf kku{kt su kkLk Au, ku yLk {u Lkne. u kLkku

fkux ykk Muxh ktf kze yLku keS k fnuk

kku, yk {he kku, yk {he kku kku wt yu Xef Au? kkLk

ef] kk-kekk{kt fnu Au fu kMkktrMk SkorLk kk

rnk - su heku k kkukkLkk sqLkk fkzk AkuzeLku Lkkfkzk knuhu Au, yu s {ku yk{k sqLkk hehLku AkuzeLku Lkk

heh{kt u fhu Au. khu kuLkwt f{oV kqY kR Au khu

heh sqLkw kR Au yLku yk{k ke heh{kt skku hnu Au.

heh kkukkf suku Au. ykkk kufkuLkku yk khMkku(kkike) Au, yk nuhexus (heritage) Au fu kkLk khk ykkk{kt

ykuw kkLk ykke Mkk{u Au yLku rkfw eh (clear) Au.

yuxwt s Lkne, wt kw uRyu? wt Lkk kw uRyu? wt kkuwt

uRyu yLku wt Lkne? {Lk{kt fuk r[kh fhk uRyu? kk-

kekk{kt kkLku yk kk rkku kh knw [Lk ykw Au. yk


66/101

kkLk yuf{ Mk fhk{kt ykw Au. wrLkkLkk fkuRk qk{kt

yk kkLk suwt fkuR kkLk Lkke. knuekh e wkku kk-

kekkLkwt yk kkLk ykw. yuLku yu{u fkwt - kkk-kekk

kkYk (Bhagvad Gita as it is). yk ykkk kkkkkLke Mktkrk Au.

ykku yuLku kt[e yLku Mkkte uRyu yLku ikuLkk

Mktk{kt ykLke kh [[ko-r[khk fhe uRyu. ykLkkke s

ykkwt rnk ku. yu{kt kkLku Yykk{kt s yk{k yLku unLkwt

ytkh kkkw Au yLku yk{kLkwt kkLk ykw Au. khtkw fuxk

kufku{kt yk{kLkwt ftR s kkLk Lkke. kuyku Mk{su Au fu heh s

yk{k Au yLku heh kAe kw k{ kR Au. kuyku Mk{suAu fu fkuR kwLksoL{ Lkke, ftR ykk-skLkwt Lkke. yu kufku

hehLku s yk{k {kLku Au. yu kkukkLku heh s Mk{su Au. khtkw

khk{kt huf kkf{kt yk MktMfkh Au. yu LkkLkkke u Au fu

yk{k hehke yk Au. nkh{kt ykku uRyu Aeyu fukhkLke Mkk{kL k k u Au fu yk{k yLku heh yuf

Lkke.

yk rzk kk{Lke xLkk Au. k kufku fnu Au fu

{tkk ykhkeLkk Mk{u khu fekoLk [kkw nkw khu yuf

kLkk rkkkSLkwt heh Aqxe kw. yu {trh{kt ykk yLku

yu{u kkihf] wLku fkw fu kkihf], n{khk kkkq kku


67/101

rMkUzh (Cylinder) kku uk k rMkUzh yu yu{Lkku nkku.

yu kLkk rkkkS k rMkke rk{kh nkk. yuLkk fkhu

heh Aqxkke yu{Lku knw w: Lkk kw. kkihf] wyu fkwfu, fk ku? fk ku? yuxu wt kw? wt kw? kkihf]

w Mk{S kk fu MkhUzh (surrender) Lkk ku rMkUzh

(Cylinder) kkue kk nkk. ykLkku yko heh Aqxe kw. yu

kAe yu kyu fkw fu ku kku Wkh [ rkLk k yuLkku

yko Wkh fku kw? Wkh yk{k kku. yk{kLke s Wokrk

kR nke. WoLkku yko Au Mko ykk ifwtX. yk{k

y{ kuf{kt Lkke kku. k]eLke rk rk{kt Lkhf Au yuLku

ykukrk fnu Au. ykukrk kkke Mk{sw uRyu fu yk{k

Lkhf{kt kku, yuLku {qk kfzeLku R kk.

ynk LkkhS fne fkk Au fu MkkwykuLkku Mktk fheLku

yu{Lkk {wuke e{T kkk{TLke fkk Mkkte uRyu. yu{Lke

Mkkku hnukk-hnukk fkuRk k kwk, krhkh kuhuLke

ykMkk{ktke {wk kR Au. khkk Lkkh{wrLk fnu Au:

kko{wkkMkeLkku unu kunu [ kzk: k

rhkku hkkT kk Lk]kufu Lkhkkt LMkukT kk(e{T kkk{ 7.14.5)


68/101

LkkhS yk kk k]nMkku {kxu fhe hkk Au. kkLkLke

f]kkke suxw Lk kkR ku{kt Mktkkuk {kLkku uRyu. k]nMku

kwkkko fhku uRyu. Lk]kufu Lkhkkt LMkuk - Lkhkkt Lkku

yko kk Au kwkkko. su fko kkukkLke k{kk {ku fhk{kt

yku Au kuLku kwkkko fnu Au. fk{Lkku yko Lk f{kwt,

kkfkuLku kk-kkk. yk rku fkuR ykk Lkke.

{Lkwu fk{ fhw uRyu, ykMkw Lkk hnuw uRyu. khtkw

Lkkh{wrLk kkku Au fu krhkh{kt fue heku hnuwt uRyu -

rhnkku hkkT kk - yuu ythke rhk hnuw uRyu,

k knkhke kkLku kkw uRyu fu {nk-ykMkk Au. LkkhSfnu Au fu knkhke rhk Lkk hnuw uRyu. {Lkke rhk yLku

Wkhke hkk hnuwt uRyu. hk ykkok yLkwhk. yuLkwt koLk

yuw nkuw uRyu fu kkLku yuw kku fu yu krhkh{kt knw

ykMkk Au. kko{wkkMkeLkku Lkku yko Au h{kt yuxw skusLk hkw uRyu, suxkLke sYh Au. f] k{kt Mknkf

huf MkwLku h{kt hke uRyu yLku knkhke ukw uRyu fu

nwt knw ykMkk Awt yLku kw krhkh {kxu s fhe hkku Awt.

kkLkLke k{kt {Lk kkzuw hkwt uRyu.


69/101

kkk: rkkhki kwkk kkh: Mkwkuzkhu k

T Lk rALk [kLkw{kuuk rLk{o{: kk

(e{ kkk{ 7.14.6)

kkk: Lkku yko Au krhkhLkk kMk kufku. rkkhkiLkku

yko Au {kkk-rkkk. kkh: ykkok kR yLku Mk ykkok

r{k. yk kk kufku su kkuu Au yuLkw nt{uk yLkw{kuLk fhwt

uRyu. yuwt Lkk fnuwt uRyu fu k{u MkkY Lkke fhe hkk.

yLkw{kuLk fhwt uRyu fu nk, yk knw Mkkhku r[kh Au. ykh

u fkuR RAu Au, ykk fkuRLkku yu kLk Au kku yuLkw yLkw{kuLkfhwt uRyu - nk, nk, khkukh Au. khu yuw Lkk fnuwt

uRyu fu ykke kwr yke Au, yk{ [kw uRyu.

kyu hLkk kk kufkuLkwt knkhke yLkw{kuLk fhwt uRyu.

yk kk kh yu & WXke fk Au fu krhkh su kkuukuLkwt yLkw{kuLk fheyu kku kAe LkLke nkLke ku. u Lk Lkn

hnu kku fk{ fue heku [ku? Lkkh{wrLkLkku Wku rr[k kke

hkku Au - T Lk rALk [kLkw{kuuk rLk{o{: - fkuR

{{kk hkk rLkk hkk su kkuu kuLkw yLkw{kuLk fhku. ykLke

Wkh eh Mk{e & fhu Au fu LkLkku Lkk kR su kku


70/101

krhkh fue heku [ku? ykku ke skyu yLkw{kuLk fhkk

hneyu yLku kLk Lk ykkeu, kku krhkh fue heku [ku?

yke heku kku k rh kR su.

wkh{kt LkkhS ykkLkk &ku{kt fnu Au:

rt ki{t [kLkhekt rk{wkrLk{k{T k

kMko{wkwT[kLk yukkT fwkokT Mkku kw: kk

(e{ kkk{ 7.14.7)

e LkkhS fnu Au fu LkLke f{e Lkke, {kxu [kk Lkk

fhku. LkkhS kkLku kku ykku Au fu kkLkLke f]kkke kkuk

{kxu Lk {kw s hnuu. kyu [kk Lkk fhe uRyu fu Lk

ktke yku? yuu suxw fk{ fhw Au yuxw rLkk kRLkufhwt uRyu. h{kt LkkufhLke su{ hnuw uRyu. wfkLk{kt fuxku

{k u[kku, fuxku ykuAku kku, fuxku khu kku, ykLkkke

Lkkufh krk Lkke kkku. yuLku kku ykk rMk{kt su kkkh {u

Au kuLke Mkkku s rLkMkk Au. khtkw wfkLk{kt {krfLku nt{uk [kk

hnuke nku Au. yu nt{uk [kkkwh nku Au fu - yksu u[k


71/101

ykuAw kw, ykxw LkwkLk kw, ykxku Vkku kku. {kxu

LkkhS h{kt LkkufhLke su{ fnukLkwt fnu Au. yk heku k

WkMk Lkne kk. kAe & kk Au fu Lk ktke yku?

LkkhS fnu Au rt ki{t [kLkhekt - fuxwf Lk

ykfk{ktke {e Au kuLku rLk fnu Au. rLk Au

kkLk khk kue kko, suLkkke yLkks Wkk kk Au. ykLku

s r Lk fnuk Au. ykk MktMkkh{kt kkLkLke Mkk

{ku yLkks Wkk kk Au. Mk{ks{kt kufku fnu Au fu,

kkLk {wtn r[hu ni, kku yknkh uUku ne k - ykLkku yko yu

Au fu kkLku {kU kLkkw Au kku yu{kt yknkh k ykku s(ktk ykk Au kku [kw ykku s). yk kkLkLke

skkkhe Au. fuxwf Lk ki{t - s{eLk khk ykkk{kt

ykuw Lk Au. ykLkk ku yko Au - yuf kku q{e{kt hkuwt Lk

su{ fu MkkuLkw, ykh, kuxku rkuhu. eh Mk{eSyu keuyko yu fkku Au fu knukLkk Mk{{kt fuxkf kufku s{eLk{kt Lk

kxeLku hkkk nkk yuLku k ki{t fnu Au. ki{tLkku yko

kUf k Au, su{kt kufku kiMkk k[k fheLku hku Au.


72/101

Lk yLkrhk{ktke k kkk Au. yuLkku yko yu Au su

yfM{kku {e . u fkuRLku kuxhe{kt Lk {e kku kuLku

ytkrhk Lk fnu Au. yfM{kku fkuRLku fkuR ktke fwf ykke

u Au, fkuRk kusLkk rLkk kkLkLke f]kkke kusLk yLku

fkzk {e hnu Au. kusLk, fkzk yLku h Wkhktk kesw wt

uRyu? {kLke ku fu k{khe kkMku hnukLkwt h Lk nku, ke

fkuRLkwt h hnuk {e , kku fk{ kku [ku s. yksu yk

h{kt hkk kku fku ke h{kt. yuw t Lkke fu Lkkh{wrLk

k]nMkkuLku kt kt xfkLkku Wku ykke hkk Au, khtkw yko

Mk Au fu hnuk {kxu yLku kk-kek {kxu yuu {kw s hnuu.fkuR k ktf Qku hne yLku fnu fu {khe kkMku kusLk

Lkke, fkzk Lkke kku fuxkf kufku yuu kusLk yLku fkzk

ykke uu. ykLku s ytkrhk Lk fnu Au. yukke fk{ [ku,

[kk Lkk fhku.rk{wkrLk{k{T - ywk kkLk e f] yk

skkLkk h[rkk Au. yu{u kk {kxu hkuxe, fkzk yLku {fkLk

ykk Au. nLkw{kLk Mkk kkukhS fnukk nkk fu, LkkLkku kkMku

Lk Au, ku rLkoLkkuLkwt kuk fhkke s Au. kkLku Mk]rLkk

kkLk {kxu kqhkw Lk {kufw Au, k fuxkf kufku khu Lk


73/101

R u Au. ykLkk fkhu fuxkf kufkuLku ykuAw kzu Au. & yu

WXu fu ykLkku Wkk wt Au? nLkw{kLk Mkk kkukhS fnu Au fu

LkkLkkuyu yrk yrf Lk khekkuLku ykke uw uRyu. yk

{ku Mk{kkuLk{kt hneLku k fhe uRyu. LkLke fkuR f{e

Lkke. su {ku kw Mkok rkrhk Au, yu {ku Lk k Mkok

Au. kke k kko{kkk{kt Au. s{eLk{kt s knw kke Au, suLku

kkuhk fheLku fkZe fk Au. yk kkLkku yk Lkke, fkh fu

yk kw kkLku kLkkw Au. kusLkLkku k yk Lkke.

kk-kekk{kt kkLk fnu Au fu u {Lkw Mk{ks yLku ukk

Mk{ks {eLku Mknfko fhu kku ukk kqhkku hMkk ykku. k{Lkwkuyu k fhk uRyu, sLk fhk uRyu, {khk Lkk{kuLktw

fekoLk fhwt uRyu yLku yk {ku ukkykuLkwt kkuk fhwt

uRyu. kkLk ukk yLku {Lkwku{kt fkuykukhuLk (cooperation)

ykk Mknfko RAu Au.kAeLkku & yu Au fu kLk fuxw ykkwt uRyu? yk

{ku yuf fryu & fkuo Au. skk k ykku Au fu u

k{khe kkMku yuf hkuxe nku kku yze hkuxe kLk fhku. k{u

rhku fhku fu yLkkke y{khe yuf hkuxe kkLke RAk kqhe

Lkn kk. kku fr fnu Au yks Mkwe fkuLke RAk kqhe kR


74/101

Au? {kuxk-{kuxk hk khVzeLku {he kk kku k ku{Lku fwt Lk

{w? kqY q{tz suLku ykeLk nkw yu k kkukkLke RAkyku

yqhe AkuzeLku skk hkk, yu{Lkk {Lkkuhk kqhk Lkk kk. yn

fkuLke RAkyku kqhe kR Au? ykke u kkLkLke f]kkke yuf

hkuxe {e hne Au kku khekkuLku ykk suLku sYh Au kuLku yze

ykke ue uRyu. u ykku yke hkuxe kR sRyu kku yu

rk[khkLku fwt Lkn {u. kMk{kt {Lkw kh yu skkkhe Au

fu kuu khekkuLke { fhe uRyu. yu{Lke sYhekkkuLku uRLku

suxe k nku kuxku Lk fhku uRyu. u k{khk{kt k

Lkke kku kkLkLke Lksh{kt k{u kuke Lkke. k Lkke kku [kkLkk fhku. kku fnu Au fu yk hMku yLkksLke fkuR f{e Lkke.

hMkk hkqh kku Au. yk {ku hMkk kzkku hnuu kku

yLkksLke fkuR f{e Lkn nku. k]e{kt yLkks Wkk fhkLke

knw k{kk Au. {kxu LkLke [kk Lkk fhe uRyu. kkLkLkek kh kh ykkku uRyu. su k kkLkLke k fhu

Au kuLku kkLk fu{ Lkn ykku? kkLkLku rth fnuk{kt

ykk Au - rt hrk Rrk rth. su kqhk rLkwt

hkkuk fhu Au yu kkukkLkk kkuLkwt hkkuk Lkn fhu?

yk {ku kkLk kh rkMk fheLku k fhe uRyu.


75/101

khkk LkkhS fnu Au fu h{kt u h, Mkkk, {ke fu

MkMkw fu khkue nku fu kkuw ke nku kku yuLku krhkhLkku

Mk kku uRyu. khu q{kt SstkwykuLku {khk uRyu

Lkne. {kLke ku fu fkuRLkk kxk{kt {ktfze kze kk nku kku kuLku

{khk uRyu Lkne. yuxw MkkV hkwt uRyu fu Skk Lkk kk.

yk {ku {Ah, {keykuLku uhe kke LkwkLk Lkk knkU[kzwt

uRyu. {kLke ku fu k{khk krhkh{kt fkuR hkuke Au ykk fkuRLkku

Mk hkk nku kku wt k{u yuLke nk fhku? ykk u

fkuR yktk kR kw nku kku, kku wt k{u yuLke nk fhe uku?yk yrfkh fkuRLku Lkke. k{Lku yuxku s yrfkh Au fu

{AhkLke kkku yLku {Ahke k[ku. k yuu Lkke {khe

ukLkku yrfkh fkuRLku Lkke. {Ah fu h {khLkkhLku {hksLke

nkkfze sYh kku.

{kxu Lkkh{wrLk fnu Au:

{]kkuxh{fkow MkheMk]k{rkfk: k

yk{Lk: kwkkT k~ukihukk{Lkht rfkT kk

(e{T kkk{T: 7.14.9)


76/101

e LkkhS fnu Au - kthku, x, nh yLku su k

ke kwyku Au, suk fu Mkkk, k, {ke - yk kkLku yk{:

kwkkT k~uk ykkk kwkkuLke su{ yu{Lke khV uw uRyu.

yk {ku Lkkh{wLkeLke e knw Wkh Au. yk kk kwkku suxku

Wkkk Lkke fhkk. yk kk wt k{khe kuxe{ktke kiMkk R su?

kwk [kuMk R su. khtkw yk kw ukh{kt kku fuxw

k? kux hkkk s skk hnuu. Vk yuf s S Au su Mktkn

fhu Au yLku ku Au h. u h yLkks R kku fuxw R

su? khtkw k{k kwk k{kY kw yLkks kh{kt u[e yku.

LkkhS yuk SLke kkku fhe hkk Au su{Lku h Mkkku

fkuR Mktkt Lkke. kku k yu fne hkk Au fu yk kkLku kwk

Mk{kLk {kLkk uRyu. kku kAe kk, UMk, kkuLku kku ykkkMsLk s {kLkk uRyu. yu{Lku Mk{Mkh kke kezkwt, yu{Lku

u{ fhku {LkwLkwt fko Au. q{kt k ku{Lku fMkkRLkk nkk{kt

Lk ykkk uRyu. yksfk kufku knkLkwt kkku Au fu - ykxk

kk kwyku kR kk Au ku{Lku kt hkew? h{kt u

kkfkuLke Mktk e kku wt ku{Lku fMkkRykuLku kt {kufe


77/101

ku Aku? khu kk w ykkke nke, k swkLk nkku, kt

Mkwe kw khkukh nkw. khtkw yu{Lkk zk{kt kufku

rLk{o{ (rLko, rLkcwh) kR Au? {LkwLku kh nku Au fu

kk, k, UMkLku fMkkR fkke Lkktu. kku k yu{Lku u[e

uk, wt yu s k]nMkkuLkku {o Au? su {Lkw{kt k Lkke kuLkk{kt

{oLkwt fkuR k Lkke. e{ kkk{{kt fnuk{kt ykw Au fu

{oLkk [kh ytkku Au - Mk, ki[, k yLku kk. suLkk{kt k

Lkke, yu {oLkku fuxku ZkUk fhe u, kuLkk{kt {oLkku u {kk

Lkke. k k{ kw Au. su {ku kwk kh k fhku Aku ku {ku

kwyku kh k k fhku. {kLke ku fu k{Lku {ktfz fhzu Au, kkukuLku kh Lkke fu yuLkk fhzkke k{Lku w: kk Au. kkLku

kuLke Sefk kLkke Au - kune kewt. k{u k{u kuxw w, ne,

kkIk {wfku kku yu Lkne k. khu {Lkw MkwE khu kune

kek yke Au. u kLk{tke k yke kku yu{Lkkkk khke k kune [qMke uu. kk rMkkuhexekk k fw

Lkne fhe fu. kLke fu fu ynk fkuR {Ah kk kh Lk kuMku,

khtkw fkuR kkS kku ktLkk {Ah Lkn {kLku. kkS

{AhkuLke hkskLke Au. ynk rMku k {Ahku knw nuhkLk fhu


78/101

Au. ku{ Akkt Lkkh{wrLk fnu Au fu ku{Lku kwkLke su{ uk uRyu.

yk khkLkk keykuLke e Au - kk{kt kkLkLku uk.

khu ykk Sku {kxu kMkLke kk fnuk{kt yke

hne Au kku Mk{Mk {kLkke {kxu fuxe kLke kk fee nu?

]kku u, kwyku u yLku kk {kxu k nkue uRyu.

Mkuo Lkw MkwrLk: k Mkuo MkLkw rLkhk{: kk

Mkuo kr k~Lkw k {k frkT w: kukT kk

kk Mkwe hnu. kk w:ku yLku krykuke qh hnu.kkLkk SLk{kt {tk s {tk nku yLku fkuR y{tk Lk nku.

k]nMk SLk{kt yk kk fnuk{kt yke Au. k]nMkkuyu yk

{ku kw nkuwt uRyu. nt{uk keLku ykkwt uRyu, yu su

yk heku kkukMku, kuLku kkLk y~ ykku. kkLkLke f]kkkeyuLku kw s {u.



79/101

keu yk

k]nMkkuLkwt fko

khu rs kLkeyku kkkLk ef]Lku fnu Au nu

rk{, nu Lkkk, y{u nu uh Lkn sRyu. y{u k{khk {kxu

y{khk krk, kR, rkkk, MkMkhk kkLke kkku Lk MkkteLku ku{Lku

kMkLkk kkLke su{ Akuze ek, kku k k{u y{Lku kt s

{kufe hkk Aku. yuwt Lkk fhku, yu kske Lkke. u k{khe kk{kLkeLku y{u uh sRyu kku k y{khk krk, MkkMkw-MkMkhk, kR,

{kkk-rkkk, Mktkteyku y{Lku h{kt Lkn hku. kk{{kt y{Lku

qMkk s Lkn u. kt Mkwe fu fk[ kuyku y{khku k fhe

fu, {kxu y{Lku Lkk {kufku.khu e kkLk fnu Au -

e kkLk Wk[

kkku LkkMkwuhLkT rkk] kk]Mkwkk: k

kufkku {kukukk uk yLkw{Lku kk

(e{ kkk{T 10.23.31)


80/101

k{u {khkke wk kR kk Aku. {khe kkMku ykk Aku.

ykke k{khk krk k{Lku khu kke Lkn u. k{khk{kt kuk k

Lkn swu. Wkhke k{khku Mefkh fhu yLku k{khk kR, rkkk,

kwk, Mktkteyku - kk k{khku ykh fhu. khu kufku Mkktu

fu k{u kkLkLkk k Aku yLku kkLk kkMku kk nkk, khu

kk k{khku ykh fhu. kt Mkwe fu ukk, kkLk r,

kk, RL, {kkk wkko, MkhMke, {e kk k{khku ykh

fhu. {kxu [kk Lkk fhku.

kkLkLkk yuf {nkfr, {nkrkLk k su{LkwtLkk{ nrhkihe Au, ku kkLkLkk [Lk fnu Au, suLke Wkh nwt

f]kk fY Awt, suLku kkukkLkku kLkkwt Awt yuLke kh kku Mkkkkk fk

k wh kR fkku Lkke. kAe kR, krk yu Mktkte rkuhu

fue heku fkuRLkkke qh kR fu? k{u [kk fko rLkk uh yku.swyku kk k{khku fuxku ykh fhu Au. yk kkLkLkku {rn{k Au

fu suLke Mkkku yu{Lkku Mktkt kR Au ku skkkq kR

Au.


81/101

rLkkkhks ]tkuhkwh{kt hnukk nkk. hkSyu khu

rcS kkMkuke Mkktw fu yu ehk{Lkk r{k Au khu ku ku{Lku

{k kk. hkSyu rLkkkhksLku kkukkLkk MkhMkk [ktk

yLku yu{Lkk k fhk kk. rLkkkhks fnu Au fu ku

ykxk Lke[ fwLkk nkk, k hk{ feLn ykkLk skne kU k

W wLk qkLk kkne kU k - khke ehk{u {Lku ykLkke

eku Au khke y{kY fw rLkku ]tkkh kLke kw Au. y{Lku

kufku knw uc {kLku Au. khu kkLk e hk{[tS Lk{kt

[kk kk, khu hkS ku{Lku {Lkkk {kxu Lk{kt kk.

yu{Lke kkA ykukLkkt kk kufku k kk. fkuRfu fkw fu,nu h-kkh fku uu? MsLkku fue heku hnuu? khu

ykukLkk kufku khMkh fnuk kk fu h{kt ykk kkzeLku

[ku, khu hk{ s ynk Lkke hkk kku hLke e sYh Au.

shW Mkku Mktkrk MkLk Mkww Mkw {kkw rkkw kR k

MkLk{w nkuk u hk{ k fhi Lk MknMk MknkR kk

(hk{k, ykukfktz, 185)


82/101

su hk{Lke kkMku sk{kt { Lk fhu, su Mktkrk kkf Au ku

ke , ku hLkwt Mkw yLku MsLk kk {he . kkLk

kkMku sk {kxu, yu{Lku u{ fhk {kxu, yu{Lke k fhk {kxu,

yk{ktke u fkuR Mknkf Lkk nku kku yu{Lku kke Lkktku,

k{ fhe Lkktku. yu Lkn hnu yu yuLke {{kk k Lkn hnu.

{kkk-rkkk, kR, Mkw, ykkk rnkuAwyku kk kkLkLku

Mk{sk {kxu yLku yu{Lku u{ fhk {kxu s nku Au. yk {ku

kk kufku kw rcS Mkwk Lk khV kk. sLkf {nkhksu

khu Mkktw fu ehk{ Lk{kt [kk kk Au, khu ku k

sLkfkwhke ykk. yu Mk{u kkLk r[kfwx knkU[e kk nkk.hkS yLku kk ktkkkx kh knkUk, {kxu rLkkkhks yLku

yu{Lkk MknkukeykuLku yuwt kw fu hkSyu hk{Lku LkkMk kku

ykku s Au yLku nu Lk{kt yu{Lku {khk {kxu sR hkk Au.

khu hkS u ku{Lku wkoLkk kR khu kkyu yuf{kkRLku fkwt fu u hk hk{Lku nuhkLk fhk ykk {khk ykk

Au, kku ykku yu{Lku ktkk kkh fhk s Lkn Ryu. rLkkkhksu

ykkk ykke fu ke nkuzeyku zqkkze ku. kAe uRyu yu kufku

fue heku ktkk kkh fhu Au?


83/101

hkS rhku{kt Lnkukk skk, k yu kku kkLkLku

{Lkkk sR hkk nkk. kk kufku khMkh fnuk kk fu

Mk{h {hLkw kwrLk MkwhMkrh kehk k hk{ fksw ALktkw Mkhehk kk

(hk{k ykukfktz, 189.2)

ykku kk kufku w fhewt. ykukLkk kufku hk{Lku

nuhkLk fhk yke hkk Au. {kxu kuyku yuf kku yu w{kt {hu

yLku kesw ktkkSLkk kx kh {hu yLku yu k hk{Lkk fko{kt

{hu. yk heh ktkwh Au, Auxu yuf rMk kku kuLku {hwt s

kzu.MkLk{w kun hk MkLk u k rsyk Lk MkwhMkrh WkhLk u kk

(hk{k, ykukfktz, 189.1)

rLkkkhksu fkw fu, {khk Skk nwt ku{Lku ktkk kx kkh

Lkn fhk W. yk kku kkLk {kxu u{ nkku. khtkw khuyuf ] kyu yu k uwt fu fkuRLke zkke kksw Af

kR, khu ku{u fkwt fu hk hk{Lkk rhku{kt Lkke sR hkk.

yu ehk{Lku {Lkkk sR hkk Au. kAe rLkkkhksu kkukkLkku yuf

kw[h {kufku yu uk {kxu fu hk hk{S Mkkku w fhk sR

hkk Au fu u{ke sR hkk Au. khu yu{Lku kh kze fu,


84/101

hkS hk kh k Lkke yke hkk, khtkw [kkk yke hkk

Au. yu{Lkk kk{kt Vkuk kze kk nkk. khu rcSyu

yu{Lku hk kh [ZkLkwt fkw khu hkSyu fkwt fu rMkh h

Wr[k yMk {kuhk k Mkk kU Mkuf h{w fXkuhk kk. kkLk

yk hMkk khke [kkk kk Au, {khku {o Au fu {khu {kkuke

[keLku swt uRyu, yk heku hkS kk fhe hkk Au. yu{Lkkt

kk{kt Vkuk kze kk Au. yu hk kh [Zkk Lnkukk. rcSyu

khu Mkktw fu rLkkkhks ehk{Lkk r{k Au, khu ku kuzeLku

kk yLku ku{Lku kkk{kt ek. khu rLkkkhks kke hkk nkk

yLku rcSLku fnu Au fu, kw{nkhks y{khku kzAkku fkuRLkekh kze , kku yu MLkkLk fhu Au. ykk skkkq Aku, ykk

kk rhku{e Aku, k{u y{Lku Mko Lkk fhku. khtkw kw

rcSyu kuzeLku yu{Lku ykkLk fwo. yu Mk{u rLkkkhks

r[kh fhu Au fu kwS kku skkkkLk Au, ehk{ kw Au yLkuMk{Mk hwteykuLkk k kw Au, yu{u {Lku ykkLk

fu{ fwo? khu ku s fnu Au fu yk Vk ehk{Lkk r{k

nkukLkku k Au. hk{ feLn ykkLk skne kU k wLk

qkLk kkne kU kk (hk{k ykukfktz, 195.1). khke

ehk{u {Lku kkukkLkku kLkkku Au, khke nwt rLkku ]tkkh kLke


85/101

kku Awt. ykkok Mkkike uc {kLkk{kt ykwt Awt. yk {ku

kkLk fne hkk Au fu k{u khu k{khk uh sku khu yke

wrLkk k{khku ykh fhu, hLkk Mkku, sLkkk, ukk - kk

k{khku ykh fhu. {kxu [kk Lkk fhku yk kw kkLkLkk

Mktkte nkukLkku k Au. su k kkLkLkk sk fhu Au,

kkLk e f]Lku Mk{ko fhu Au, ku k knw {kuxw fk{ fhe

hkku Au. yuLku ukkyku ykeko ykku Au - rS, RL,

u, fwkuh, {ohks kk yuLke kh ykekoLke kko fhu

Au. yk fkuR fkLkk Lkke, yk s rMkktk Au.

e{T kkk{T{kt yuf fkk Au fu w {nkhksu kkukkLkk

kRLkk Lkku kku uk {kxu fwkuhSLke Lkkhe yfkkwhe kh

[ZkR fhe. fwkuhS khks nkk. kkuyu wSLkk kR Wk{Lkku

fkuo nkku. w {nkhksu yfkkwhe{kt sRLku w fwo. yuk yu{Lkk tkLkke, kzfkhke w fhk yke kk.

wS kku Mkkku w fhk kk. yu{Lku kkLkLkk Mkkkkk

oLk kk nkk. {kxu kkLkLke f]kkke yu{Lkk{kt ywk kus

nkw. kAe {Lkw {nkhksu su w {nkhksLkkt rkkk{n nkk yu ykk

yLku wSLku Mk{k fu k{khk sue kyu ykxku ku Lk


86/101

fhku uRyu. SLk-{h kkukkLkk f{kuo {ku kk Au. k{u

ykku nkh Lkk fhku. kkukkLkk kRLke nkLkku kku yk heku

rLkkuok kkuLku {kheLku Lkk ku. kkLkLkk kkuLkku ykku Mk

Lkke nkukku. yu{u wSLku knw u{ke {fkk. w {nkhksu

kkukkLkk rkkk{nLkk fnukke w hkufe ewt.

kAe fwkuhS, su{Lkk {kMkku {he kk nkk ku ykk

yLku fnu Au fu {nkhks, {U Mkktw Au fu k{Lku kkLkLkk

[hf{ kkk Au. k{u {wLk{kt Mkkkkk kkLkLkk oLk

fko Au. k{u Lkke kkuLku {kko fu Lkke kkuyu k{khk kRLku{kko. yk kw fkLkwt rkLk Au. k{u {khe kkMku h (ykeko)

{ktkku. kk ukkyku{kt fwkuh Mkkike LkkLk ukk Au. su{Lkk

ykxk {kMkku {he kk Au, ku w {nkhksLku fnu Au, k{u {khe

kkMku h {ktkku.khkk yu fnu Au fu yk{ kku kkLku k{Lku kw

ykw Au. su kkLk kkMku {kke [qku Au, yuLku nwt wt ykke

fwt? khtkw k{u kkLk rwk Aku, {kxu nwt k{Lku ftRf

ykkk {ktkw Awt. su kLkkt, su ukkLkk {kMkku, kku {he

kk nkk ku w {nkhksLku ykeko ykku Au.


87/101

w {nkhksu ykeko k {kku fu, nu u! k{u yue

f]kk fhku fu {khk {ktke kkLkLkwt M{h fe Lkk . {Lku

Mki kkLkLkwt M{h hnu, yk fkhu ku k Lkk yku. yk

{ku w {nkhksu ykeko {ktk yLku fwkuhS kkkMkw

fneLku kk.

yk fkkLkwt kkko yu Au fu ukkyku kkLkLkk kku

kh f]kkLke kko fhu Au. su k kkLkLkwt Lkk{ nhu f]

{nk{tkLkk sk fhu Au yLku kkLkLke kq fhu Au yu kkh kkLk e Mkk kk Au. rSyu e{T kkk{{kt

{kfOzuSLkk Mktk{kt fnu Au fu {khku k {Lku r Lkke.

ef]Lkk, rwLkk kku {Lku r Au. kAe ku kkokeSLku fnu

Au [ku, {kfOzuSLkk oLk fheyu. rS yuf kLkkoLk fhk sR hkk Au, khu k yu{Lkk oLk fheLku kkukkLku

f]kkko Mk{su Au. yu kt kk yLku {kfOzuS Mkkku kkku fhe

yLku ykeko ykk. yk Mktk kkku Au fu kkLkLkk

Mktkte nkukke ukkyku k MkL{kLk fhu, kku kAe kufkuLke

kk s e? yke wrLkk MkL{kLk fhu.


88/101

yk Mktkke kkLk {u Au fu huf kyu kkLk Mkkku

kkukkLkku Mktkt uzku uRyu. ykku kkLkLkk kRLku hnuwt

uRyu. srh W MkwSLk LkfeLkkk k rsyu stk {U kw{hku rkLk

nu k nu LkfeLkkk, nu ehk{ su k k{khku Lkke, yuLkwt

SLk ke . yuwt SLk fkuR fk{Lkw t Lkke. kkuMk{e

kwMkekMk fnu Au fu, rkLkku hMkwfhMkLk u szkk ku Lk

fnU fAw ne k. fwkhk, zwh, MkLk rk[khkykuLku szkk yuwt

heh {w Au fu kuyku kkLkLkwt Lkk{ R fkk Lkke. su

{Lkw heh {ueLku k kkLkLkwt Lkk{ Lkke skkk, yu{Lkkfhkk fwkhk, zwh, MkLk Mkkhk Au. kkLkLkk kMk kLkeLku

Swt yu SLkLke Mkkike {kuxe kuk Au.

y{u y{khk SLk{kt uRyu Aeyu fu MktMkkhLkk kufku

yn-kn kkuku Au yLku knw ykh fhu Au. Vfk yuxk {kxufu yu kkLkLkku [kh fhu Au. yu kLkk Au fu yk f]Lkk

k Au. wrLkk{kt ykku uRyu Aeyu fu fuxk Mkkw-

{nk{kykuLku kufku ykhke kqsu Au, Mkfkh fhu Au. kufku yu kw

yuxk {kxu fhu Au fu k u Au fu yk kkLkLkku k Au.

kt Mkwe fu su kkLkLku kkukkLkku Lkke {kLkkk, kktze Au, k


89/101

kufku Mk{su Au fu yk kkkk k kkLkLkk k Au. khu

ku kkukkLku s kkLk fnu Au. fuxkf yuk Mkkwyku Au su

kkukkLku kkLk fnu Au. yLku fkuR kkLk ef], rw,

ehk{SLke kq Lkke fhkk, Wkhke kkukkLke kq fhku Au.

yufkh Mktk kt[{eLkkt rMku yuf Mku yuf fnukkk

k qk (n[fk) Wkh kuXk nkk yLku kt fekoLk wt

kkkk nkk? kt kkkk nkk n{hk Mkkwufu wuk kkLkk

k ykwt kkkk nkk, fkuR {nk{tk Lkn, Mkekkhk{ Lkne, ftR k

Lkne. sL{k{eLkk rMku, kkLkLkk sL{rMku, k

{rnLkk{kt kkLkLku wkk uRyu yLku kkLkLkku ]tkkhfhku uRyu yLku kt Mkkwu k{kfw {kU{k kRLku kuXk nkk.

yu hkskqkkuLkwt kk{ nkw yLku kk kufku MkkwuLkk kku

nkk. nwt {khk r{kLke Mkkku kt kku nkku. {khk {Lk{kt kw fu

fkuR yuku hkskqk nkuk, su ykLku sqkkke {khu.kMk{kt yk kw ko Au. yk kzo kMk (keS fkk)

r[kh Au. kkLkLkk rkn hkk uRyu yLku yu{Lke kq

ke uRyu. yuk kLke kq fhe su yLkuf fwxukuke huku

Au, k{kfw, fktk, Mk k Au, yuk ktk kufkuLku kw

kLkkeLku kufku khu kkLkLkwt sLk Lkke fhkk. ykLkk


90/101

knuk kku uk uRyu, kt[k uRyu fu {kuxk-{kuxk ke{wrLk

fkuLkw sLk fhkk nkk? yu kk rw, kkLk ef],

ehk{[tSLkwt sLk fhkk nkk. yk kw e{T kkk{T{kt

fnuk{kt ykw Au. urshu {wLkkuzkkku kLkt ykuks{ -

e Mkqk kkuMk{e fnu Au fu, ykkku - ykLkk knuk kk

kw{wrLk ykuks kkLk ykkok su RrLkuke ykek kkLk

rw Au, yu{Lkwt sLk fhkk nkk yLku yksu k su

rk{wrLkykuLkwt yLkwMkh fhu Au - ku{{T fkLku - yu{Lkw

fk kk Au yLku su kkLkLkwt sLk Lkke fhkk yu kk

kktze Au. k{kt kktz Lkku yko fkuo Au fu - su kkLkrwLkwt sLk Lkke fhkk ku kktze Au. yksfk kktz

[khu kksw Vukuku Au. khuf khuf {Lkw Mkkkh

fk{ku{kt k fne u Au - yk kktz Au. k yuLku kktz

fnuk{kt Lkke ykkwt. kktz Lkku yko Au - kkktzr[Lntykkok kkkLkk r[LnkuLku s kktz fnu Au. yu & kk Au fu

kktz khu Wkk kku? khu k]kw {nkhksLkk kuzkLku

[kuhe eku yLku yu{Lkku kwk rrskkyrk rkLkk fnukke

RLLkku fhk sR hkku nkku, khu RL kuzk AkuzeLku fkuRLku

fkuR MkkwLkk u{kt nkk. yn yu{ Lkke fkwt fu RL iLkk


91/101

u{kt nkk. khu ku yu{Lku {khk ykkk nkk khu rr u

kh fhe ukk nkk. khke fnuk{kt yku Au fu RLyu kktz

kkLkku koLk, [kh fkuo. kAe kkSyu ykeLku k]kw

{nkhksLkk kLku hkuku, fkwt fu yuLke AuzkLke Lkk fhku. yu

knw k{k k Au yLku yu{kt knw k Au. yu kn

kktz Vuke uu. e rwLke k Lkk fhe yu kktz

Au. k{kt s kkuze k kwr nku kku kuu yk MktMkkh{kt su

Mkkike {nkLk Au, ykkok kkLk rwLkk kMk kLkeLku hnuwt

uRyu. ykke yuLkw MkL{kLk kk Au. yk kkLku Mk{sk {kxu

rLkkkhks yLku w {nkhksLkwt Wknh ykkk{kt yku Au.

{nkhks wrrchu e Lkkh{wrLkLku kqAwt fu k]nMkkuLkwt wt

fko Au? yu kkLk fue heku kfhu? wrrch {nkhksLku

e Lkkh{wrLk fne hkk Au fu k]nMkkuyu u, fk yLku kkkLkwt

MkuLk fhwt uRyu. LkkhS fnu Au fu kkkLkku yko Au kkLkLkku

k. k]nMkkuyu kkLkLkk kkuLkku Mktk fhku uRyu, yu{Lke

Mkuk fhe uRyu yLku fuxkf {nqhk knw krk nku Au yuMk{u fhk{kt ykuk WkkMk, kLk, sk yLkufkk khu V

ykku Au.


92/101

u rku LkkhS fnu Au fu,

yk ukLkr{ {koru yknkLkT k

Mk i kwk{ku u: Mkkkkt k ku

(e{T kkk{T 7.14.27)

uLkku yko Au Mk, sk. fk MkkLku k]nMkkuyu hnuwt

uRyu? MkkLkLkwt MkuLk fhkLkku {kk Au kt swt, kt kkuzk

rMk hnuwt. yuk fk MkkLk Au su u, {o rkuhuLku

khkkk, fR kk V ykkkkk Au? Mk i kwk{ku

u: yu MkkLk Mkkike krk Au kt Mkkkk {e Au.

MkkkkLkku yko Au fu kkLkLkk k, kk su{Lke fhue

Mkuk khk kkLk kkMku knkut[u Au. su{ r[e Lkkk {kxu kkuMxkkuMk (Post-box) nku Au, yu{kt u fkuR kkukkLke r[e Lkke u,

yuLkk kh Mkkhe heku MkhLkk{wt e u, khu r[e ykkkuykk kt

knkU[e Au. yk MkhfkhLke Mkk Au. yk s {ku fuxkf

kkkku yuk Au suLku Mkkkk fnu Au, su kkLkLkk k Au. u

yu{Lku ftR ykkk{kt yku, yu{Lke Mkuk fhk{kt yku, kku yu


93/101

Mkkkkk kkLkLku kkk Au. su kkLkLku kw yko fhu Au

kuLku Mkkkk fnu Au. u fkuRLku ftR ykkeyu yLku ku kkLkLku

yko fko rLkk kkukkLke kkMku s kw hke u, kku kuLku fwkkk

fnu Au. {kLke ku fu kkuMxkkuMk{kt r[e Lkkte hkk Aku, yuLku

uk-ue yuLkk s suk ke xeLk{kt ykk ]kLkk uhkk{kt

r[e Lkkte u kku wt r[e su? yk heku r[e Lkne . f[hkuLkktk {kxu k zkku nku Au. u kuLku k fu ek htkke

htke Lkktk{kt yku yLku uk{kt kkuMx-kkuMk suku uk, k

yuLkku yko yu Lkne fu fkuRk zkku kkuMx kkuMk kLke ,

fu{ fu kkuMx kkuMk Mkhfkh khk yrfkrhk nku Au. ykh u

fkuR MkkwLku ftR ykke hkku Au, zke hkku Au ykk Mkfkh

fhe hkku Au, kku yuLke ukue fkuR k{u ku kLku Mkkw

Mk{SLku ykke hkku Au kku k yuLkkke fwt Lkne kk.kkLkLkkt kku kkuMx kkuMk suk Au. yu{Lku ftR k ykkku,

[knu MkL{kLk ykkku, yuLku yu kkLkLke Mkuk{kt kkzu Au.

yu{Lkk{kt su kkLk nku Au, yuLkkke yu sLkkkLku eu Au fu

kkLkLkk [hf{ fue heku kkk. ykke s kkkuLku

k{kt {nkkkk fnuk{kt yku Au. {nkkkkLkku yko yu Au fu


94/101

yuk w, krk k suLku ykkwt kkLkLku ykkw Au,

fu{ fu yu{Lku su ykkk{kt yku Au yu yuLku kkLkLku yko

fhu Au. kt Mkkkk hnu Au, kkLk rwLkk k, yu u

krk {kLkk{kt yku Au. yuku fkuRk u kt kkLkLkk

kku hnu Au ykk kkLkLkk y[korkn Mkkrkk nku Au, yu

MkkLkLkwt MkuLk fhwt uRyu. kkLkLkk y[korkn kt MkkrkkAu, kt kufku yu{Lku yu{Lku k{ fhu Au, fekoLk fhu Au yu

MkkLk krk {kLkk{kt yku Au. yuk MkkLk kh swt uRyu.

rkBkt kkku k Mko{uk[hk[h{T k

k n kkfwt kkkurkkLk{T kk

(e{T kkk{ 7.14.28)

rkBkLkku yko rkn Au. su kkLk{kt ykw skk Au,

kt yu{Lkwt e rkn Au, kt yu{Lke kq kk Au kt swt

uRyu. kt kkkuLkku Mk{wk hnu Au, su kkMk, rk yLku

kkk Au kt swt uRyu. su kke wk nku ykkok su

kufku{kt ke kufkuLkk w: {xkzkLke kLkk nku yLku kLkwt

kkLk, kkMk, RrLku kh rLkkn Au, su kukrkMk{kt Lkke


95/101

hnukk, whk[kh{kt Lkke hnukk, yu fw, yu u krk {kLkk{kt

yku Au.

k k nhuh[ko Mk u: uMkkt k{T kk ktkkku Lk: kwhkukw [ rwkk kk

(e{T kkk{T 7.14.29)

kt kt kkLkLkk e rkn Au, yu MkkLk kh{ rnk

kfhkLkwt MkkLk Au yLku kwhkku{kt suLke [[ko Au su{ fu ktkk

rkuhu Lkeyku su su MkkLk{kt nu Au, ku MkkLk knw krk

{kLkk{kt yku Au yLku kyu ykk MkkLkLkwt MkuLk fhwt

uRyu. hk{k{kt kwMkekMk fnu Au, L u Mkku snt

MkwhMkhe, L Lkkrh krkk yLkw[he kk yu MkkLk L Au kt

ktkk nu Au yLku su Lkkhe krkkk Au, yu L Au. kAe &

yu kk Au fu fk fk uLkwt MkuLk fhwt uRyu? khu e

LkkhS fnu Au fu ktkkS, {wLkkS, MkhMke, {tkrfLke, fkuhe,

f]k, kkukhe, Lk{ok rkuhu LkeykuLkwt s krk {kLkk{kt

yku Au. kt kt Lkeyku nu Au kt kkLkLke k yLku

kkMk fhe uRyu. kAe yuLkwt nhkwt khu V {u Au.e{T kkk{{kt e LkeykuLkk Lkk{ kkk{kt yku Au.


96/101

MkhktrMk kwfhkerLk kukknkorkkLwk k

fwkukt krh: kk: kwnk{ kk

(e{T kkk{T 7.14.30)

ynoLkku yko Au kq, Wk{ ykk uc. kt uc

kufku hnu Au, su kk, rk, kke wk Au yu kukku k krk

Au. fwYkuk, kkS, kkhks (kt ktkkS, {wLkkS yLku

MkhMke {u Au) yLku kwnk{ (kwn {wrLkLkku yk{), kt

ktzfe Lke nu Au yk kk MkkuLku ytk krk yLku kw

{kLkk{kt yku Au. ktzfe Lke{kt kekk{ ekyku {u Au.

Lkir{kt VkkwLkt Mkukw: kMkkuzk fwMke k

khkMke {wkwhe kBkk rkLwMkhMkkk kk31kk

(e{T kkk{T 7.1.31)

Lkir{kkh (kt Mkqk kkuMk{e khk e{T kkk{Lke

fkk kR Au), VkkwLk (fLkfw{khe), fuxkf nrhkhLku k

VkkwLk fnu Au, Mkukwkt (hk{uh{T), kMk su kwshkk{kt Au,


97/101

fwMke (e khfkS) yLku khkkMke (fkekuk), yk kk

{nkkeko {kLkk{kt yku Au.

e{T kkk{kt fnuk{kt ykw Au fu kk kukku{kt

fke Mkkike uc {kLkk{kt yku Au, yu s heku kk kwhkku{kt

e{ kkk{T Mkkike uc Au. fke yuf knw Wk{ kuk Au.

fkeLke {rn{k ktkkSLkk fkhu Au. ktkkS kkLkLkkt

[hf{Lkwt ku Au, khtkw kkLk rw Mt yufkh

ktkkS{kt MLkkLk fhk ykk nkk. ktkkSLkk yu kx{kt yu{Lkk

fkLkLkk fwtzLkku {e kze kku nkku. yuLku {rffk kx

fnu Au. yk kxLku ykxk {kxu kh{ krk yku Au. yk sfkhke kufku kkukkLkk MsLkkuLku yk kx kh yLkMktMfkh ykku

Au. khkMke{kt rS hnu Au yLku yu kt {hkkkLkkt fkLk{kt

hk{Lkk{ kkuu Au. rS yuLkku kuf qh fhu Au yLku sL{-

{hLkk [{ktke {wk fhu Au. khkMke k i kuk Aufu{ fu yuf fkh yu Au fu kkLkLkk [hLke ku ktkkS

kt nu Au yLku kesw fkh yu Au fu kkLkLkk fkLkLkku {e

kt kzku nkku suLku fkhu kuLku {rffk kx fnu Au. kAe

fkekuk yLku {wkwhe (e {kwhkS, sqr{, e ]tkLkk{)Lkwt

MkuLk fhwt uRyu - kt sk, {o, kw fhk uRyu. LkkhS


98/101

fnu Au fu yk kk Mkku kh{ kkLk Au. kBkk MkhkuhLke kkMku

{kkk khe hnu Au. kkLk ehk{ k kt ykk nkk.

kwMkhkuh kh fo{S nkk yLku kkLk frku kx kk

yLku yu{Lku ykeko ykk.

Lkkhkk{ku LkLk Mkekkhk{k{k: k

Mkuo fwk[k hksL{nuL {k: kk

(e{T kkk{T 7.14.32)

yuku kwk{kuk nhuh[korkku k

yukkLukLkT rLkkuuk uMfk{ku kek: kk

{kuo nTkurnk: kwtMkkt MknkrVku: kkk(e{T kkk{T 7.14.33)

Lkkhkk{ (krfk{), LkLk (kt Lktk Lke nu Au)

yLku kt Mkekkhk{SLkkt yk{ Au, su{ fu r[kfqx, LkkrMkfykk ykuk yLku rk khk{kt fwk[, { kok yLku

{nuL kok rkuhu; yk kh{kkLk kuk Au. yksu k rk

khk{kt yk kk {kuxk {kuxk Mkwth rkn kkYk Au. yk kk

Mkku kt kkLku ekyku fhe nke, fkfk{e kyu

khukhu kt swt uRyu. kk Mkkuyu Mkkw {u Au. su{Lkk


99/101

{wuke Mkktw uRyu. kkLkLkk y[korknLkk oLk fhk

yLku krh{k fhe uRyu. rkrhhks kkuoLk kok Au; su{Lku

kkLku kkukkLke yktke kh kh fko nkk. yu rkrhkkuoLku

sLke hkk fhe nke. kkLk yk kkuoLk{kt kkku [hkkk

nkk. yu 84 fkuMkLkk Au. kkLk khuf khuf kkuoLkLke

kwVk{kt k hnukk nkk, V-Vq kkk nkk; ]tkkh fhkk nkk,

Mkkyku Mkkku rnkh fhkk nkk. kkLk ynk s nLkwt kLk

ukk nkk, su MkLku kLkkxe fnu Au. kkLk yke heku s

{~fhe fhkk nkk - fkuLke khkLkkeke ne u[k yku Aku?

yu{Lku xuk (Tax) ykk fh uRkku nkku. yuwt Lknkukw fu kkLkkiMkk kzkkk nkk. yu w, n, {k {ktkkk nkk. kt

ef] ykkk nkk yLku hkkhkeLku hkufkk nkk. khu

hkkhke kkukeyku Mkkku fwMkw{ Mkhkuh Vq kkuzk ykkk nkk

khu kkLk yu{Lku fnukk nkk fu yk kk Mk {khk Au. nwtynLkku {krf Awt. fkuLke khkLkkeke k{u yn Vq kkuzku Aku?

khu kuyku kkku ykkke nke fu wt yk kw k{khk kkkLkwt Au?

y{u Vq kkuzewt, k{u wt fhe uku? yk {ku hff kke

nke. yu Mkku kt kkLkLkk rr ek Mk Au su{ fu

r[kfqx, kt kkLk 12 ko hkk nkk. MkekkLkwt nh [ki{kt


100/101

kuo kw khu kkLk kt[xe LkkrMkf{kt nkk. ku ko Mkwe

yu{u Lk{kt { fwo. fk{k rkrhSLke kk yuf fkuMkLke

krh{k Au, kt kkLk hnukk nkk. {S kt keLku

Mkekkhk{Lke hkk {kxu knuhku hkk nkk. yu fk{k kok yksu

k su{Lkku ku{ Au.

khuf khuf fkfk{e kyu yk Mkku kh swt

uRyu. kt sk {kkke k krk kR Au, yuLkk kkk

kuk Au yLku kkLk {kxu u{ u Au. kkukkLkk uh kuMkeLku

Mkzkk Lkk hnuwt uRyu. yu{ fneLku fu kMk, kMk, y{u kkuh{kt s khkukh Aeyu.

y{khk kk{{kt yuf k nke su krhkhLkk MkM nkk

suLku kkurkk fnu Au. yu{Lku y{u kufku fnukk nkk fu Xef Au,

k k{khu {hkk knuk kLkkhMk swt uRyu. kAe yu{u fkwtfu Lkk, ykkwt h Mkkike MkhMk Au. kk uktk, kkuLkku Mkkh

yu{Lku {kxu nkku fu h Mkkike MkkY Au.

khtkw LkkhS fnu Au fu yk kk Mkku Mkkhk Au. u

Mkkz nku kku {Lkwu yuf-ku rMk {kxu ykk Mku swt


101/101

uRyu. fuxkf kwLk{ ykk h {rnLku ktkkS{kt MLkkLk fhk

yku Au, fuxkf kufku rkrhhks kkuoLkLke krh{k fhk {kxu

rneke, fuxkf wrkLkk yLku fuxkf ykkkke k yku Au.

kkMku hnukkk fuxkf kufku h hekhu yku Au. yk heku yk

kk MkkuLkwt MkuLk fhwt uRyu.


grihasthon ke sadachar gujarati

Documents