guía docente - comunidadgm.com.ar · la propuesta se completa con una página de actividades...
TRANSCRIPT
Gerente de edicionesDaniel Arroyo
Prácticas del lenGuaje - lenGua
jefa del áreaVerónica Lombardo
editorasFlorencia CarrizoMaría Mercedes Scursoni
autoresElías CapelutoMaría Eugenia Sánchez MariñoGabriela Szmulewicz
MateMática
editoresGabriel H. Lagoa Evelyn Orfano
autorFederico Sciotti
ciencias sociales
jefe del área Víctor Sabanes
editoraLaura Obredor
autorGustavo Skatecki
ciencias naturales
editorasCristina AmadoCecilia de DiosLuz Salatino
autoresTatiana Chaparro Serralta María Mercedes ZambranaMarta Bulwik Dolores Marino Irene Carolina Charles
revisión y lectura críticaVerónica Corbacho
correctoresGabriel ValeirasGabriela ValeirasAna Keitel
jefe del departamento de arte y diseñoLucas Frontera Schällibaum
coordinación de diseñoNatalia Udrisard
diseño y diagramaciónSilvina ÁlvarezPatricia CabezasMariano CacciaAna Sánchez
coordinación de GestiónPaola Burniego
coordinación de imágenes y archivoSamanta Méndez Galfaso
tratamiento de imágenesMáximo Giménez, Tania Meyer, Pamela Donnadío.
FotografíaThinkstock
ilustracionesPrácticas del lenguaje: Andrea Bianco, Leo Bolzicco y Carlos Pinto.ciencias naturales: A cuatro manos estudio.
Gerente de diseño y Producción editorialCarlos Rodríguez
Guía docente manual logonautas 5 / María eugenia sánchez Mariño ... [et.al.]. - 1a ed. - Boulogne : Puerto de Palos, 2011. 240 p. ; 28x20 cm.
isBn 978-987-547-426-0
1. Guía docente. i. sánchez Mariño, María eugenia cdd 371.1
© editorial Puerto de Palos s.a. , 2011.editorial Puerto de Palos s.a. forma parte del Grupo Macmillan.avda. Blanco encalada 104, san isidro, provincia de Buenos aires, argentina.internet: www.puertodepalos.com.arQueda hecho el depósito que dispone la ley 11.723.impreso en la argentina.Printed in argentina.isBn 978-987-547-426-0
La presente obra se ha elaborado teniendo en cuenta los aportes surgidos de los encuentros organizados por el “Instituto contra la Discri-minación, la Xenofobia y el Racismo” (INADI) con los editores de textos.
No se permite la reproducción parcial o total, el almacenamiento, el alquiler, la transmisión o la transformación de este libro, en cualquier forma o por cualquier medio, sea electrónico o mecánico, mediante fotocopias, digitalización y otros métodos, sin el permiso previo y escrito del editor. Su infracción está penada por las leyes 11.723 y 25.446.
Primera edición.Esta obra se terminó de imprimir en xxxxx de xxxx, en los talleres Xxxxxxxx, Xxxxxxxxx.
Libro 1.indb 2 1/10/11 4:48:27 PM
Nuestra propuestaEl área de Lengua consta de 120 páginas organizadas en 9 capítulos y 6 páginas finales de actividades
que integran los contenidos de los capítulos, agrupados de a tres. El proyecto tiene como meta el desarrollo de un aprendizaje significativo, creativo y autónomo.
El enfoque de Prácticas del Lenguaje intenta romper con una mirada esquemática del estudio de la lengua y fomentar hábitos de lectura en los alumnos, que deben desarrollar competencias como lectores, como es-critores, como estudiantes y como sujetos sociales. Por ello, el proyecto tiene su base en textos literarios y no literarios que, además de ser divertidos, irreverentes e inteligentes, invitan a la reflexión y al debate.
Los capítulos se dividen en secciones que responden a los requerimientos de la currícula de la Provincia de Buenos Aires y, por supuesto, a los NAP y a los contenidos propuestos por la Ciudad de Buenos Aires. A su vez, cada “doble página” está pensada en función de una clase y la cantidad de capítulos se corresponde con los nueve meses del ciclo lectivo. Cada capítulo presenta las siguientes secciones:
• “Prácticas del Lector”: ofrece lecturas de hermosos cuentos, obras de teatro y poesías, y también de tex-tos informativos que promueven la participación ciudadana. El copete de cada capítulo presenta un anticipo del género que se va a trabajar y consignas de prelectura para resolver apelando a los saberes previos de los alumnos. La plaqueta Muchas palabras propone un trabajo de vocabulario en relación con el texto leído y Para bienentendidos, preguntas de comprensión y análisis.
• “Textoadentro”: desarrolla, con ayudas visuales y un vocabulario claro, los contenidos teóricos del gé-
nero discursivo correspondiente. textocosmos es una plaqueta que aporta curiosidades relacionadas con el tema, para vincular el texto con el mundo. En algunos capítulos, la plaqueta logonautas en red recomienda la visita a distintos sitios web de interés. Las actividades propuestas, originales y atractivas, ayudarán a pensar y a relacionar el texto central con los contenidos aprendidos.
• “Lengua en forma” y “Lengua en regla”: son las secciones en las que se abordan los contenidos de gramática y normativa, respectivamente. En ellas se presentan textos sobre los cuales nuestro textonauta o la plaqueta construcción de la ciudadanía invitarán a los alumnos a reflexionar desde su condición de ciu-dadanos lectores. La propuesta se completa con una página de actividades inferenciales y de aplicación en la cual interviene una plaqueta de exposición teórica sobre los contenidos.
• “Taller del escritor”: es una sección dedicada al desarrollo de una actividad de escritura en etapas en la que se presentan los pasos para escribir diferentes tipos de textos. Se trata de una actividad de escritura pla-nificada que cumple con las etapas previstas por el diseño curricular.
• “Actividades finales”: es la sección que cierra el capítulo con actividades de fijación y aplicación de to-dos los temas aprendidos.
• “Logonauta Integrador”: es una sección con tres propuestas de actividades para seguir practicando los contenidos aprendidos, agrupados cada tres capítulos. Cada integración puede funcionar como evaluación trimestral.
Libro 1.indb 8 1/10/11 4:48:38 PM
Las técnicas de estudio
El área de Lengua es la responsable de brindar las herramientas para que los alumnos puedan estudiar de manera eficaz. Estudiar significa poner en juego competencias de lectura, de escritura, de selección y de condensación.
La sección ”Aprendemos a estudiar” explica las técnicas de estudio más apropiadas para abordar los contenidos de todas las áreas. Para ello, se presenta un texto precedido de preguntas anticipatorias que per-miten focalizar sobre los contenidos por estudiar, y seguido de actividades para aplicar la técnica aprendida.
La antología
Para reforzar la lectura libre y la capacidad imaginativa de los chicos, el manual ofrece la “Logo Antolo-gía” en su reverso, que reúne hermosos y divertidos cuentos, poemas y obras de teatro. La selección de textos responde a los géneros estudiados a lo largo del año, pero está pensada exclusivamente para disfrutar de la lectura, por ello no hay actividades en esta antología.
Libro 1.indb 9 1/10/11 4:48:38 PM
10GUÍA DOCENTE | Lengua
LEN
GUA
· PR
ÁCTI
CAS D
EL LE
NG
UAJ
E 5.º
año
| NAP
(NÚ
CLEO
S DE A
PREN
DIZA
JES P
RIO
RITA
RIO
S)
CAPÍ
TULO
SEJ
ES /
CON
TEN
IDO
SEN
REL
ACIÓ
N C
ON
LA
COM
PREN
SIÓ
N
Y LA
PRO
DUCC
IÓN
ORA
LEN
REL
ACIÓ
N C
ON
LA
LECT
URA
Y L
A PR
ODU
CCIÓ
N E
SCRI
TA
EN R
ELAC
IÓN
CO
N L
A LI
TERA
TURA
EN R
ELAC
IÓN
CO
N L
A RE
FLEX
IÓN
SO
BRE
LA L
ENG
UA Y
LO
S TE
XTO
S
1. LA
LE
YE
ND
A•
La le
yend
a.
• La
com
unic
ació
n.
• Cl
ases
de
orac
ione
s se
gún
la a
ctitu
d de
l ha
blan
te.
• Pu
nto
y se
guid
o, p
unto
y
apar
te. U
so d
e m
ayús
cula
s.
• Le
er, e
scuc
har y
com
parti
r con
otro
s la
le
ctur
a de
leye
ndas
. •
Expl
orar
, a
part
ir d
e la
lec
tura
, la
s di
fere
ntes
for
mas
de
pens
ar y
mira
r la
rea
lidad
pla
smad
as e
n el
dis
curs
o lit
erar
io.
• In
terp
reta
rla a
par
tir d
e su
con
text
o de
pr
oduc
ción.
•
Reco
nstru
ir la
est
ruct
ura
narra
tiva.
•
Cues
tiona
r, di
alog
ar e
inte
rcam
biar
op
inio
nes
acer
ca d
e la
s le
yend
as le
ídas
, fu
ndam
enta
ndo
los
gust
os, d
efin
iend
o pr
efer
encia
s, re
spet
ando
las p
refe
renc
ias
y la
s op
inio
nes
de lo
s ot
ros.
• Le
ctur
a de
“El
hér
oe d
e fu
ego”
, ver
sión
de F
ranc
o Va
ccar
ini.
• Co
nfig
urar
el m
undo
de
ficci
ón e
n la
le
yend
a: h
istor
ia, p
erso
naje
s, co
nflic
to,
espa
cio y
tiem
po.
• Es
truc
tura
r la
leye
nda
tend
iend
o a
los
núcle
os n
arra
tivos
. •
Adec
uar l
a hi
stor
ia a
las
exig
enci
as d
el
subg
éner
o el
egid
o.
•Téc
nica
s de
est
udio
: sig
nific
ado
de u
na
pala
bra
o ex
pres
ión
desc
onoc
idas
. Fo
rmul
ar h
ipót
esis
bas
adas
en
el
cont
exto
. Bus
car
en e
l dic
cion
ario
y
eleg
ir la
ace
pció
n m
ás a
decu
ada.
• La
leye
nda:
car
acte
rístic
as.
• L
os m
omen
tos
de l
a le
yend
a:
situ
ació
n in
icia
l, co
mpl
icac
ión
y re
solu
ción.
•
Mem
oria
de
la c
omun
idad
(her
encia
, tra
dició
n, m
arca
s de
iden
tifica
ción
de
la c
ultu
ra o
ral).
• Lo
s pa
rtic
ipan
tes
en l
a si
tuac
ión
com
unic
ativ
a. E
lem
ento
s lin
güís
ticos
qu
e m
arca
n pr
esen
cia d
el e
miso
r y d
el
rece
ptor
. •
Clas
es d
e or
acio
nes
segú
n la
act
itud
del h
abla
nte.
•
Los s
igno
s de
punt
uació
n co
mo
dem
ar-
cado
res
text
uale
s (te
xto,
pár
rafo
, ora
-ció
n, e
tc.)
y as
pect
os n
orm
ativ
os (p
un-
to y
seg
uido
, pun
to y
apa
rte, e
tc.).
2. E
L TE
XTO
IN
STR
UCT
IVO
• El
text
o in
stru
ctiv
o.
• El
sus
tant
ivo.
Clas
ifi ca
ción
sem
ántic
a.
• El
sus
tant
ivo.
Cl
asifi
caci
ón m
orfo
lógi
ca
• Lo
s sig
nos
de p
untu
ació
n.
Usos
de
la c
oma
y de
los
dos
punt
os.
• Ev
alua
r la
utili
dad
del t
exto
inst
ruct
ivo
para
bus
car r
espu
esta
s a u
n in
terro
gant
e, po
r med
io d
e la
exp
lora
ción
rápi
da d
e pa
rate
xtos
. •
Con
trol
ar l
a pr
opia
com
pren
sión
re
cono
cien
do lo
que
no
se e
ntie
nde
y em
plea
r rec
urso
s pa
ra e
nten
der m
ejor
. •
Leer
det
enid
amen
te te
xtos
inst
ruct
ivos
bu
scan
do in
dica
dore
s qu
e ap
oyen
la
elab
orac
ión
de s
entid
o.
• Le
ctur
a de
“Br
owni
es...
¡co
n m
amá!
”,
de B
lanc
a Co
tta. E
stru
ctur
a de
los t
exto
s in
stru
ctiv
os.
• La
enu
mer
ació
n y
el p
roce
dim
ient
o.
• Es
crib
ir un
tex
to in
stru
ctiv
o: e
labo
rar
un p
lan
prev
io, g
ener
ar b
orra
dore
s (c
on
sus
revi
sione
s) h
asta
logr
ar u
na v
ersió
n de
finiti
va.
• T
écni
cas
de e
stud
io:
loca
lizar
la
info
rmac
ión
que
prov
ee e
l tex
to y
los
para
text
os.
• Se
lecc
iona
r lo
que
se
cons
ider
a m
ás
pert
inen
te p
ara
pode
r re
cons
trui
r la
in
form
ació
n gl
obal
.
• C
lase
s d
e p
alab
ras:
en
foq
ue
sem
ántic
o.
• Pa
labr
as d
escr
iptiv
as d
e si
gnifi
caci
ón
fija:
sus
tant
ivos
com
unes
. •
Pala
bras
no
desc
riptiv
as d
e sig
nific
ació
n fij
a: s
usta
ntiv
os p
ropi
os. M
orfo
logí
a.
• Si
gnos
de
punt
uaci
ón c
omo
dem
arca
-do
res
de c
onst
rucc
ione
s in
traor
acio
na-
les:
com
a, d
os p
unto
s. •
Aspe
ctos
nor
mat
ivos
refe
ridos
al u
so
de lo
s dife
rent
es si
gnos
de
punt
uació
n:
com
a, d
os p
unto
s.
10LEN5 GD N.indd 10 1/13/11 10:26:19 AM
11Lengua | GUÍA DOCENTE
3. L
A P
OE
SÍA
• La
poe
sía.
• El
adj
etiv
o:
clas
ifi ca
ción
sem
ántic
a.
• El
adj
etiv
o: c
lasi
fi cac
ión
mor
foló
gica
.
• Di
pton
go, t
ripto
ngo
e hi
ato.
• Le
er, e
scuc
har y
com
parti
r con
otro
s la
le
ctur
a de
poe
sías.
• In
terp
reta
r la
poe
sía
a pa
rtir
de s
u co
ntex
to d
e pr
oduc
ción
: el a
utor
en
su
obra
.•
La re
signi
ficac
ión
de la
real
idad
a tr
avés
de
l len
guaj
e lit
erar
io y
la c
reac
ión
de
nuev
as a
soci
acio
nes
desd
e el
aut
or y
de
sde
el le
ctor
. •
Reco
men
dar
poes
ías,
jus
tifi
cand
o la
s el
ecci
ones
y a
cept
ar o
no
las
suge
renc
ias
de lo
s de
más
. •
Inte
rcam
biar
opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
ca d
e la
s po
esía
s le
ídas
.
• Le
ctur
a de
“U
na p
ava
con
fam
a de
le
trad
a”, d
e M
. E. W
alsh
; “To
nter
ía”,
de
C. P
. Sal
días
; “La
vand
o nu
bes”
, de
A. F.
Fer
reiro
; “Se
cret
o”, d
e M
. Cris
tina
Ram
os.
• De
saut
omat
izar l
a pe
rcep
ción.
•
Escr
ibir
poem
as: e
labo
rar u
n pl
an p
revio
, ge
nera
r bo
rrad
ores
has
ta lo
grar
una
ve
rsió
n fin
al.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: r
eela
bora
r la
in
form
ació
n ob
teni
da p
ara
lueg
o po
der
recu
pera
rla.
• La
poe
sía.
• Ri
tmo
y rim
a.
• Re
curs
os e
xpre
sivo
s: la
s im
ágen
es
sens
oria
les,
la c
ompa
raci
ón y
la
pers
onifi
cació
n.
• Po
esía
pop
ular
y p
oesía
de
auto
r.
• Cl
ases
de
pala
bras
: enf
oque
sem
ántic
o.
• Pa
labr
as d
escr
iptiv
as d
e sig
nific
ació
n fij
a:
adje
tivos
. Cla
ses
y us
os. M
orfo
logí
a.
• Sí
laba
tóni
ca e
n to
das
las
pala
bras
. •
Esta
blec
er p
aren
tesc
os le
xica
les
para
re
solv
er d
udas
ort
ográ
ficas
. Dip
tong
o,
tript
ongo
y h
iato
.
4. E
L TE
XTO
E
XPO
SITI
VO
• El
text
o ex
posi
tivo.
• El
ver
bo. M
orfo
logí
a y
sem
ántic
a.
• El
Pre
térit
o Pe
rfect
o Si
mpl
e y
el P
reté
rito
Impe
rfect
o.
• Cl
ases
de
pala
bras
seg
ún
su a
cent
uaci
ón.
• Re
glas
gen
eral
es d
e til
daci
ón.
• Ev
alua
r la
utili
dad
de u
n te
xto
expo
sitivo
a
travé
s de
par
atex
tos.
• Le
er d
eten
idam
ente
bus
cand
o in
dica
do-
res
para
ela
bora
r un
sent
ido.
•
Prep
arar
una
exp
osic
ión
oral
teni
endo
cu
enta
la
bibl
iogr
afía
dis
poni
ble
y lo
s re
curs
os p
ara
capt
ar e
l int
erés
del
au
dito
rio. J
erar
quiz
ar la
info
rmac
ión
halla
da.
• O
rgan
izar
la e
xpos
ició
n fo
caliz
ando
en
los
aspe
ctos
más
impo
rtan
tes.
Prev
er
las
posi
bles
pre
gunt
as y
ant
icip
ar la
s re
spue
stas
. •
Recu
pera
r al f
inal
de
la e
xpos
ició
n lo
s ej
es te
mát
icos.
• Le
ctur
a de
“De
a m
ucho
s di
oses
”.
• Co
ntex
tos
y fu
ncio
nes
de lo
s te
xtos
in
form
ativ
os.
Los
mom
ento
s de
la
expo
sici
ón: p
rese
ntac
ión,
des
arro
llo,
conc
lusió
n.
• Lo
s re
curs
os e
xplic
ativ
os: d
efin
icio
nes,
ejem
plos
, vo
cabu
lari
o es
pecí
fico
, re
curs
os v
isual
es.
• Es
critu
ra d
e un
text
o ex
posit
ivo:
bus
car
info
rmac
ión
y je
rarq
uiza
rla te
nien
do e
n cu
enta
al d
estin
atar
io.
• Ar
ticul
ar la
s pa
rtes
del t
exto
.
• Cl
ases
de
pala
bras
: enf
oque
sem
ántic
o.
• El
ver
bo. L
a ra
íz y
la d
esin
encia
. •
Rela
cion
es e
ntre
tie
mpo
s y
aspe
ctos
ve
rbal
es.
• Re
glas
gen
eral
es d
e ac
entu
ació
n.
10LEN5 GD N.indd 11 1/13/11 10:26:19 AM
12GUÍA DOCENTE | Lengua
CAPÍ
TULO
SEJ
ES /
CON
TEN
IDO
SEN
REL
ACIÓ
N C
ON
LA
COM
PREN
SIÓ
N
Y LA
PRO
DUCC
IÓN
ORA
LEN
REL
ACIÓ
N C
ON
LA
LECT
URA
Y
LA P
RODU
CCIÓ
N E
SCRI
TA
EN R
ELAC
IÓN
CO
N L
A LI
TERA
TURA
EN R
ELAC
IÓN
CO
N L
A RE
FLEX
IÓN
SO
BRE
LA L
ENG
UA Y
LO
S TE
XTO
S
5. E
L C
UE
NTO
PO
PULA
R•
El c
uent
o po
pula
r.
• La
s or
acio
nes
bim
embr
es.
• La
s ora
cione
s uni
mem
bres
.
• Ti
ldac
ión
de m
onos
ílabo
s. Ti
lde
diac
rític
a.
• Le
er, e
scuc
har y
com
parti
r con
otro
s la
le
ctur
a de
cue
ntos
pop
ular
es.
• Ex
plor
ar la
s dife
rent
es fo
rmas
de
pens
ar
y de
mira
r la
rea
lidad
en
el d
iscu
rso
liter
ario
. •
Inte
rpre
tar e
l cue
nto
popu
lar a
par
tir d
e su
con
text
o de
pro
ducc
ión.
•
Reco
noce
r en
el m
undo
de
ficci
ón lo
s pe
rson
ajes
y s
us c
arac
terís
ticas
. •
Inte
rcam
biar
opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
ca d
e lo
s cu
ento
s le
ídos
. •
Reco
men
dar j
ustif
ican
do la
s el
ecci
ones
y
acep
tand
o o
no la
s de
los
dem
ás.
• Le
ctur
a de
“Ju
an S
in M
iedo
”, v
ersió
n de
Li
liana
Cin
etto
. •
Conf
igur
ar e
l mun
do d
e fic
ción:
hist
oria
, pe
rson
ajes
, con
flict
o, e
spac
io y
tiem
po.
• Es
truc
tura
r el c
uent
o at
endi
endo
a lo
s nú
cleos
nar
rativ
os.
• Ad
ecua
r la
hist
oria
a la
s ex
igen
cias
del
su
bgén
ero
eleg
ido.
•
Técn
icas
de
estu
dio:
sel
ecci
onar
la
info
rmac
ión
que
se c
onsid
era
rele
vant
e en
un
text
o na
rrativ
o.
• El
cue
nto
popu
lar:
cara
cter
ística
s. •
Lo
s p
erso
naj
es y
su
s ro
les:
pr
otag
onis
tas,
ant
agon
ista
s;
secu
ndar
ios
• O
ració
n sim
ple.
Est
ruct
ura
de la
ora
ción
bim
embr
e. S
ujet
o y
pred
icado
. •
Estru
ctur
a de
la o
ració
n un
imem
bre.
•
Til
daci
ón d
e m
onos
ílab
os.
Tild
e di
acrít
ica.
6. L
A N
OTI
CIA
• La
not
icia
.
• La
s cl
ases
de
suje
to.
• El
mod
ifi ca
dor d
irect
o, e
l m
odifi
cado
r ind
irect
o y
la
apos
ició
n.
• U
sos
de b
y v
.
• D
isti
ngui
r lo
s he
chos
, op
inio
nes,
co
men
tari
os y
val
orac
ione
s en
las
no
ticia
s. In
terc
ambi
ar p
unto
s de
vis
ta
sobr
e lo
s ac
onte
cim
ient
os y
form
arse
un
a op
inió
n ac
erca
de
ello
s. •
Conf
ront
ar la
s op
inio
nes
que
apar
ecen
en
dist
inta
s fu
ente
s de
info
rmac
ión.
•
Inte
rrog
arse
sob
re l
a op
inió
n de
l pe
riodi
sta
y to
mar
pos
ición
fren
te a
ella
. •
Com
enta
r no
ticia
s, h
echo
s, d
iver
sas
“mira
das”
sob
re lo
s ac
onte
cim
ient
os.
tem
as d
e in
teré
s ge
nera
l, pr
ecis
ando
cr
iterio
s que
fund
amen
ten
las o
pini
ones
.
• Le
ctur
a de
“D
escu
bren
fós
iles
de u
n di
nosa
urio
car
nívo
ro c
erca
de
Añel
o”.
• La
not
icia
per
iodí
stic
a. L
as p
regu
ntas
bá
sicas
. El p
arat
exto
. •
Escr
ibir
una
notic
ia d
e ac
uerd
o co
n un
pl
an p
revi
o y
gene
rar b
orra
dore
s ha
sta
logr
ar u
na v
ersió
n fin
al.
• Te
ner e
n cu
enta
el e
fect
o qu
e se
qui
ere
logr
ar e
n el
lect
or.
• Se
lecc
iona
r inf
orm
ació
n pa
ra in
clui
r en
la n
otici
a qu
e se
ela
bora
. •
Técn
icas d
e es
tudi
o: re
caba
r inf
orm
ació
n a
parti
r de
text
os p
erio
díst
icos.
• O
ració
n sim
ple.
Est
ruct
ura
de la
ora
ción
bim
embr
e. S
ujet
o ex
pres
o y
táci
to.
Com
pues
to y
sim
ple.
Mod
ifica
dore
s de
l nú
cleo
del s
ujet
o: M
D, M
I y a
posic
ión.
•
Usos
de
b y
v.
10LEN5 GD N.indd 12 1/13/11 10:26:19 AM
13Lengua | GUÍA DOCENTE
7. E
L C
UE
NTO
DE
TER
RO
R•
El c
uent
o de
terr
or.
• El
pre
dica
do v
erba
l si
mpl
e y
com
pues
to.
• El
obj
eto
dire
cto.
• U
sos
de g
y j.
• Le
er, e
scuc
har y
com
parti
r con
otro
s la
le
ctur
a de
cue
ntos
de
terro
r. •
Expl
orar
las d
ifere
ntes
form
as d
e pe
nsar
y
de m
irar
la r
ealid
ad e
n el
dis
curs
o lit
erar
io.
• In
terp
reta
r el
cue
nto
a pa
rtir
de s
u co
ntex
to d
e pr
oduc
ción
: el a
utor
en
su
obra
. •
Reco
noce
r en
el m
undo
de
ficció
n pe
rson
ajes
, esc
enar
io y
el n
arra
dor.
Inte
rcam
biar
opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
ca d
e lo
s cu
ento
s le
ídos
. •
Reco
men
dar j
ustif
icand
o la
s ele
ccio
nes y
ac
epta
ndo
o no
las
de lo
s de
más
.
• Le
ctur
a de
“La
Ñat
a”, d
e Fr
anco
Va
ccar
ini.
• Co
nfig
urar
el m
undo
de
ficci
ón e
n el
cu
ento
de
terr
or: h
isto
ria, p
erso
naje
s, es
pacio
y ti
empo
, con
flict
o.
• E
stru
ctur
ar e
l cu
ento
de
terr
or
aten
dien
do a
los
núcle
os n
arra
tivos
. •
Adec
uar l
a hi
stor
ia a
las
exig
enci
as d
el
subg
éner
o el
egid
o.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: s
elec
cion
ar y
re
orga
niza
r la
info
rmac
ión
perti
nent
e.
• El
cue
nto
de te
rror
. •
La d
escr
ipci
ón d
e es
cena
rios
y
pers
onaj
es.
• El
nar
rado
r en
prim
era
y en
terc
era
pers
ona.
• O
ració
n sim
ple.
Est
ruct
ura
de la
or
ació
n bi
mem
bre.
Pre
dica
do v
erba
l sim
ple
y co
mpu
esto
. •
Mod
ific
ador
es d
el n
úcle
o de
l pr
edica
do: e
l obj
eto
dire
cto.
•
Usos
de
g y
j .
8. E
L TE
ATR
O•
El te
atro
.
• El
obj
eto
indi
rect
o.
• El
obj
eto
dire
cto
y el
ob
jeto
indi
rect
o.
• U
sos
de ll
e y
.
• Le
er, e
scuc
har y
com
parti
r con
otro
s la
le
ctur
a de
text
os te
atra
les.
• Ex
plor
ar la
s di
fere
ntes
form
as d
e pe
nsar
y
de m
irar
la r
ealid
ad e
n el
dis
curs
o lit
erar
io.
• In
terp
reta
r el t
exto
teat
ral a
par
tir d
e su
co
ntex
to d
e pr
oduc
ción
: el a
utor
en
su
obra
. •
Cons
truir
la ló
gica
inte
rna
del t
exto
tea-
tral (
sus
parte
s y
la p
uest
a en
esc
ena)
. •
Expl
orar
las d
ifere
ntes
form
as d
e pe
nsar
y
de m
irar
la r
ealid
ad e
n el
dis
curs
o lit
erar
io.
• Le
ctur
a de
¡Qué
fácil
llor
a Ág
ata
Flor
a!,
de A
leja
ndra
Erb
iti.
• C
onfig
urar
el
mun
do d
e fic
ción
en
el t
exto
tea
tral
: his
toria
, per
sona
jes,
conf
licto
, esp
acio
y ti
empo
. •
Adec
uar l
a hi
stor
ia a
las
exig
enci
as d
el
subg
éner
o el
egid
o.
• Es
crib
ir un
text
o te
atra
l de
acue
rdo
con
un p
lan
prev
io y
gen
erar
bor
rado
res
hast
a lo
grar
una
ver
sión
defin
itiva
. •
Técn
icas
de
estu
dio:
tom
ar d
ecis
ione
s so
bre
los
cone
ctor
es q
ue s
e ut
iliza
n pa
ra e
stab
lece
r rel
acio
nes.
• El
text
o te
atra
l. •
Pues
ta e
n es
cena
y h
echo
teat
ral.
• Pa
rtes
del t
exto
teat
ral.
• Lo
s el
emen
tos
de l
a pu
esta
en
esce
na.
• O
ració
n sim
ple.
Est
ruct
ura
de la
or
ació
n bi
mem
bre.
Pre
dica
do v
erba
l. •
Mod
ific
ador
es d
el n
úcle
o de
l pr
edica
do: e
l obj
eto
indi
rect
o.
• Us
os d
e ll
e y.
9. E
L C
UE
NTO
FA
NTÁ
STIC
O•
El c
uent
o fa
ntás
tico.
• Lo
s ad
verb
ios.
• Lo
s ci
rcun
stan
cial
es.
• U
sos
de lo
s pu
ntos
su
spen
sivo
s y
de la
raya
de
diá
logo
.
• Le
er, e
scuc
har y
com
parti
r con
otro
s la
le
ctur
a de
cue
ntos
fant
ástic
os.
• Ex
plor
ar la
s dife
rent
es fo
rmas
de
pens
ar
y de
mira
r la
rea
lidad
en
el d
iscu
rso
liter
ario
. •
Inte
rpre
tar e
l cue
nto
fant
ástic
o a
parti
r de
su
cont
exto
de
prod
ucci
ón: e
l aut
or
en s
u ob
ra.
• Re
cono
cer
en e
l m
undo
de
ficci
ón
el m
arco
esp
acio
-tem
pora
l y
las
cara
cter
ística
s de
l gén
ero.
• Le
ctur
a de
“N
uest
ro C
anut
o”, d
e Er
na
Wol
f. •
Conf
igur
ar e
l mun
do d
e fic
ción
en
el
cuen
to fa
ntás
tico:
hist
oria
, per
sona
jes,
conf
licto
, esp
acio
y ti
empo
. •
Estr
uctu
rar e
l cue
nto
fant
ástic
o at
en-
dien
do a
los
núcl
eos
narra
tivos
y a
su
rela
ción
con
las
accio
nes
secu
ndar
ias.
• Ad
ecua
r la
hist
oria
a la
s ex
igen
cias
del
su
bgén
ero
eleg
ido.
•
Técn
icas d
e es
tudi
o: re
sum
ir. S
elec
ciona
r y
reor
gani
zar l
a in
form
ació
n pe
rtine
nte.
Es
tudi
ar a
par
tir d
e un
resu
men
.
• El
cue
nto
fant
ástic
o: c
arac
terís
ticas
. •
El c
uent
o fa
ntás
tico
y el
cue
nto
mar
a-vi
lloso
.
• Cl
ases
de
pala
bras
: enf
oque
se
mán
tico.
•
Pala
bras
des
crip
tivas
de
signi
ficac
ión
fija:
adv
erbi
os c
once
ptua
les
fijos
. •
Mod
ifica
dore
s de
l núc
leo
del
pred
icado
: los
circ
unst
ancia
les.
• Si
gnos
de
punt
uació
n co
mo
dem
arca
-do
res d
e co
nstru
ccio
nes i
ntra
orac
iona
-le
s y
dem
arca
dore
s te
xtua
les:
raya
de
diál
ogo,
pun
tos
susp
ensiv
os.
• As
pect
os n
orm
ativ
os re
ferid
os a
l uso
de
los d
ifere
ntes
sign
os d
e pu
ntua
ción:
ra
ya d
e di
álog
o, p
unto
s su
spen
sivos
.
10LEN5 GD N.indd 13 1/13/11 10:26:19 AM
14GUÍA DOCENTE | Lengua
LEN
GUA
· PR
ÁCTI
CAS D
EL LE
NG
UAJ
E 5.º
año
| PRO
VIN
CIA
DE B
UEN
OS
AIRE
S
CAPÍ
TULO
S
CON
TEN
IDO
S / S
ITUA
CIO
NES
DE
ENSE
ÑAN
ZA
EN TO
RNO
A L
A LI
TERA
TURA
EN C
ON
TEXT
OS
DE E
STU
DIO
EN L
A PA
RTIC
IPAC
IÓN
CIU
DADA
NA
REFL
EXIO
N S
OBR
E EL
LEN
GUA
JE
(TEM
AS D
E DI
SCU
RSO,
DE
GRA
MÁT
ICA
Y DE
NO
RMAT
IVA)
1. LA
LE
YE
ND
A•
La le
yend
a.•
La c
omun
icac
ión.
• Cl
ases
de
orac
ione
s se
gún
la a
ctitu
d de
l ha
blan
te.
• Pu
nto
y se
guid
o, p
unto
y
apar
te. U
so d
e m
ayús
cula
s.
• Le
ctur
a de
“El
hér
oe d
e fu
ego”
, ver
sión
de
Fran
co V
acca
rini.
• D
ifere
ntes
for
mas
de
pens
ar y
de
mira
r la
re
alid
ad e
n el
disc
urso
lite
rario
.•
Leye
ndas
a p
artir
de
su c
onte
xto
de p
rodu
cció
n.
Estru
ctur
a na
rrativ
a.•
Hist
oria
, per
sona
jes,
conf
licto
, esp
acio
y ti
empo
.•
Núc
leos
nar
rativ
os.
• Ex
igen
cias
del s
ubgé
nero
.•
Opi
nion
es fu
ndam
enta
das a
cerc
a de
las l
eyen
das
leíd
as.
• R
esol
ver
duda
s so
bre
el
sign
ifica
do d
e un
a pa
labr
a o
expr
esió
n fo
rmul
ando
hip
ótes
is ba
sada
s en
el c
onte
xto.
• Bu
scar
en
el d
iccio
nario
y e
legi
r la
ace
pció
n m
ás c
onsis
tent
e.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la v
ida
ciuda
dana
: el t
raba
jo e
n eq
uipo
.•
Parti
cipan
tes e
n sit
uació
n co
mun
icativ
a.
Elem
ento
s lin
güíst
icos
del
em
isor y
del
re
cept
or.
• Cl
ases
de
orac
ione
s seg
ún la
act
itud
del
habl
ante
.•
Sign
os d
e pu
ntua
ción
: dem
arca
dore
s te
xtua
les
y as
pect
os n
orm
ativ
os.
2. E
L TE
XTO
IN
STR
UCT
IVO
• El
text
o in
stru
ctiv
o.
• El
sus
tant
ivo.
Cl
asifi
caci
ón s
emán
tica.
• El
sus
tant
ivo.
Cl
asifi
caci
ón m
orfo
lógi
ca.
• Lo
s sig
nos
de p
untu
ació
n.
Usos
de
la c
oma
y de
los
dos
punt
os.
• Lo
cali
zar
la i
nfor
mac
ión
que
prov
ee e
l te
xto
y lo
s pa
rate
xtos
.•
Sele
ccio
nar l
o qu
e se
con
sider
a m
ás p
erti
nent
e pa
ra p
oder
re
cons
trui
r la
inf
orm
ació
n gl
obal
.
• Le
ctur
a de
“B
row
nies
...
¡con
m
amá!
”, d
e Bl
anca
Cot
ta.
• U
tili
dad
del
text
o po
r m
edio
de
exp
lora
ción
de
para
text
os.
Indi
cado
res
para
ela
bora
r un
se
ntid
o.•
Text
o in
stru
ctiv
o: p
lan
prev
io y
bo
rrado
res
hast
a lo
grar
una
ver
sión
defin
itiva
.•
Refle
xión
sob
re v
alor
es d
e la
vid
a ciu
dada
na: e
l val
or d
e la
div
ersid
ad.
• Cl
ases
de
pala
bras
. Sem
ántic
a y
mor
fo-
logí
a: s
usta
ntiv
os c
omun
es y
pro
pios
.•
Sign
os d
e pu
ntua
ción:
dem
arca
dore
s de
cons
trucc
ione
s in
traor
acio
nale
s (c
oma,
do
s pu
ntos
). As
pect
os n
orm
ativ
os.
3. L
A P
OE
SÍA
• La
poe
sía.
• El
adj
etiv
o:
clas
ifi ca
ción
sem
ántic
a.
• El
adj
etiv
o:
clas
ifi ca
ción
mor
foló
gica
.
• Di
pton
go, t
ripto
ngo
e hi
ato.
• Le
ctur
a de
“U
na p
ava
con
fam
a de
letr
ada”
, de
M. E
. Wal
sh; “
Tont
ería
”, d
e C.
P. S
aldí
as;
“Lav
ando
nub
es”,
de
A. F.
Fer
reiro
y “
Secr
eto”
, M
. C. R
amos
.•
Ritm
o, ri
ma
y re
curs
os e
xpre
sivos
.•
Poes
ía a
par
tir d
e su
con
text
o de
pro
ducc
ión.
• Po
emas
: pla
n pr
evio
y b
orra
dore
s ha
sta
una
vers
ión
final
. Opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
ca
de la
s poe
sías l
eída
s int
erro
gars
e so
bre
la o
pini
ón
del p
erio
dist
a y
tom
ar p
osici
ón fr
ente
a e
lla.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: re
elab
orar
la
info
rmac
ión
obt
enid
a pa
ra
lueg
o po
der r
ecup
erar
la.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la v
ida
ciuda
dana
: la
crea
tivid
ad.
• C
lase
s de
pal
abra
s. S
emán
tica
y
mor
folo
gía:
adj
etiv
os.
• Cl
ases
y u
sos.
• A
cent
uaci
ón d
e to
das
las
pala
bras
. Sí
laba
tóni
ca.
• Di
pton
go y
hia
to.
10LEN5 GD N.indd 14 1/13/11 10:26:20 AM
15Lengua | GUÍA DOCENTE
4. E
L TE
XTO
E
XPO
SITI
VO
• El
text
o ex
posi
tivo.
• El
ver
bo. M
orfo
logí
a y
sem
ántic
a.
• El
Pre
térit
o Pe
rfect
o Si
mpl
e y
el P
reté
rito
Impe
rfect
o.
• Cl
ases
de
pala
bras
seg
ún
su a
cent
uaci
ón.
• Re
glas
gen
eral
es d
e til
daci
ón.
• Le
ctur
a de
“De
a m
ucho
s di
oses
”.•
Prep
arar
una
exp
osic
ión
oral
te
nien
do e
n cu
enta
la b
iblio
graf
ía
disp
onib
le y
los
rec
urso
s pa
ra
capt
ar e
l int
erés
del
aud
itorio
.•
Jera
rqui
zar l
a in
form
ació
n ha
llada
.•
Org
aniza
r la
expo
sició
n fo
caliz
ando
en
los
aspe
ctos
más
impo
rtant
es.
• Pr
ever
las
posi
bles
pre
gunt
as y
an
ticip
ar la
s re
spue
stas
.•
Recu
pera
r al f
inal
de
la e
xpos
ició
n lo
s ej
es te
mát
icos.
• Ev
alua
r la
utili
dad
de u
n te
xto
expo
sitiv
o a
travé
s de
par
atex
tos.
• Le
er d
eten
idam
ente
par
a bu
scar
indi
cado
res
para
ela
bora
r un
sent
ido.
• Je
rarq
uiza
r inf
orm
ació
n te
nien
do e
n cu
enta
al
des
tinat
ario
.•
Refle
xión
sobr
e va
lore
s de
la v
ida
ciuda
dana
: la
div
ersid
ad c
ultu
ral.
• Cl
ases
de
pala
bras
: sem
ántic
a. E
l ve
rbo.
• A
cent
uaci
ón d
e to
das
las
pala
bras
. Síla
ba tó
nica
.•
Con
venc
ione
s re
lati
vas
a la
ac
entu
ació
n or
togr
áfica
.•
Aus
enci
a y
pres
enci
a de
tild
e en
los
caso
s m
ás fr
ecue
ntes
de
acen
tuac
ión.
5. E
L C
UE
NTO
PO
PULA
R•
El c
uent
o po
pula
r.
• La
s or
acio
nes
bim
embr
es.
• La
s or
acio
nes
unim
embr
es.
• Ti
ldac
ión
de m
onos
ílabo
s. Ti
lde
diac
rític
a.
• Le
ctur
a de
“Ju
an S
in M
iedo
”, v
ersi
ón d
e Li
liana
Cin
etto
.•
Dife
rent
es fo
rmas
de
pens
ar y
de
mira
r la
real
idad
en
el d
iscur
so li
tera
rio.
• Co
ntex
to d
e pr
oduc
ción.
• Pe
rson
ajes
y s
us c
arac
terís
ticas
.•
His
toria
, per
sona
jes,
con
flict
o, e
spac
io y
tie
mpo
.•
Núc
leos
nar
rativ
os.
• Ex
igen
cias
del s
ubgé
nero
.•
Opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
cade
los
cuen
tos
leíd
os.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: Je
rarq
uiza
r la
info
rmac
ión
dist
ingu
iend
o id
eas
prin
cipal
es d
e id
eas
secu
ndar
ias.
• Re
flexió
n so
bre
valo
res d
e la
vid
a ciu
dada
na:
la re
spon
sabi
lidad
.•
Ora
ción
sim
ple.
Est
ruct
ura
de la
or
ació
n bi
mem
bre
y un
imem
bre.
Su
jeto
y p
redi
cado
.•
Con
venc
ione
s re
lati
vas
a la
ac
entu
ació
n or
togr
áfica
.•
Tilde
par
a in
dica
r dist
inció
n en
tre
pala
bras
que
cum
plen
dis
tinta
fu
nció
n.•
Tild
ació
n de
mon
osíla
bos.
Tild
e di
acrít
ica.
6. L
A N
OTI
CIA
• La
not
icia
.
• La
s cl
ases
de
suje
to.
• El
mod
ifi ca
dor d
irect
o, e
l m
odifi
cado
r ind
irect
o y
la
apos
ició
n.
• U
sos
de b
y v
.
• Se
lecc
iona
r la
info
rmac
ión
que
prov
iene
de
dist
inta
s fu
ente
s.•
Técn
icas
de
estu
dio:
rec
abar
in
form
ació
n a
part
ir d
e te
xtos
pe
riodí
stico
s.
• Le
ctur
a de
“D
escu
bren
fós
iles
de u
n di
nosa
urio
car
nívo
ro c
erca
de
Añel
o”.
• H
echo
s, o
pini
ones
, co
men
tari
os y
va
lora
cione
s.•
Opi
nión
del
per
iodi
sta
/ to
mar
pos
ició
n fre
nte
a el
la.
• Es
crib
ir no
ticia
s: p
lan
prev
io y
bor
rado
res
hast
a lo
grar
una
ver
sión
final
.•
Efec
to q
ue s
e qu
iere
logr
ar e
n el
lect
or.
• C
omen
tar
noti
cias
y t
emas
de
inte
rés
gene
ral.
• Re
flexió
n so
bre
valo
res d
e la
vid
a ciu
dada
na:
trans
miti
r inf
orm
ació
n ve
rdad
era.
• O
raci
ón s
impl
e. E
stru
ctur
a de
la
ora
ción
bim
embr
e. S
ujet
o ex
pres
o y
táci
to. M
odifi
cado
res
del n
úcle
o de
l suj
eto:
MD,
MI y
ap
osici
ón.
• Us
os d
e b
y v.
10LEN5 GD N.indd 15 1/13/11 10:26:20 AM
16GUÍA DOCENTE | Lengua
CAPÍ
TULO
S
CON
TEN
IDO
S / S
ITUA
CIO
NES
DE
ENSE
ÑAN
ZA
EN TO
RNO
A L
A LI
TERA
TURA
EN C
ON
TEXT
OS
DE E
STU
DIO
EN L
A PA
RTIC
IPAC
IÓN
CIU
DADA
NA
REFL
EXIO
N S
OBR
E EL
LEN
GUA
JE
(TEM
AS D
E DI
SCU
RSO,
DE
GRA
MÁT
ICA
Y DE
NO
RMAT
IVA)
7. E
L C
UE
NTO
DE
TER
RO
R•
El c
uent
o de
terr
or.
• El
pre
dica
do v
erba
l si
mpl
e y
com
pues
to.
• El
obj
eto
dire
cto.
• U
sos
de g
y j.
• Le
ctur
a de
“La
Ñat
a”, d
e Fra
nco
Vacc
arin
i.•
Dife
rent
es fo
rmas
de
pens
ar y
de
mira
r la
real
idad
en
el d
iscur
so li
tera
rio.
• Co
ntex
to d
e pr
oduc
ción.
• Pe
rson
ajes
, esc
enar
io y
nar
rado
r.•
Hist
oria
, per
sona
jes,
conf
licto
, esp
acio
y
tiem
po.
• N
úcle
os n
arra
tivos
.•
Opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
ca d
e lo
s cu
ento
s le
ídos
.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: E
stab
lece
r re
lacio
nes
entre
dife
rent
es a
spec
tos
del
text
o y
regi
stra
r lo
que
ha e
labo
rado
.
• Re
flex
ión
sobr
e va
lore
s de
la
vida
ciu
dada
na: s
uper
ar lo
s m
iedo
s.•
Ora
ción
sim
ple.
Est
ruct
ura
de l
a or
ació
n bi
mem
bre.
Pre
dica
do v
erba
l sim
ple
y co
mpu
esto
.•
Mod
ific
ador
es d
el n
úcle
o de
l pr
edica
do: e
l obj
eto
dire
cto.
• Us
os d
e g
y j .
8. E
L TE
ATR
O•
El te
atro
.
• El
obj
eto
indi
rect
o.
• El
obj
eto
dire
cto
y el
ob
jeto
indi
rect
o.
• U
sos
de ll
e y
.
• Le
ctur
a de
¡Q
ué fá
cil ll
ora
Ágat
a Fl
ora!
, de
Ale
jand
ra E
rbiti
.•
Dife
rent
es fo
rmas
de
pens
ar y
de
mira
r la
real
idad
.•
Cont
exto
de
prod
ucció
n.•
Lógi
ca in
tern
a de
l tex
to t
eatr
al (
sus
parte
s y
la p
uest
a en
esc
ena)
.•
Hist
oria
, per
sona
jes,
conf
licto
, esp
acio
y
tiem
po.
• Ex
igen
cias
del s
ubgé
nero
.•
Opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
ca d
e lo
s te
xtos
leíd
os.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: to
mar
dec
isio
nes
sobr
e lo
s co
nect
ores
que
se
utili
zan
para
est
able
cer r
elac
ione
s.
• Re
flex
ión
sobr
e va
lore
s de
la
vida
ciu
dada
na: l
a im
porta
ncia
del
diá
logo
.•
Estru
ctur
a de
la o
ració
nbi
mem
bre.
• Pr
edica
do v
erba
l.•
Mod
ific
ador
es d
el n
úcle
o de
l pr
edica
do: e
l obj
eto
indi
rect
o.•
Usos
de
II e
y.
9. E
L C
UE
NTO
FA
NTÁ
STIC
O•
El c
uent
o fa
ntás
tico.
• Lo
s ad
verb
ios.
• Lo
s ci
rcun
stan
cial
es.
• U
sos
de lo
s pu
ntos
su
spen
sivo
s y
de la
raya
de
diá
logo
.
• Le
ctur
a de
“N
uest
ro C
anut
o”, d
e Em
a W
olf.
• Di
fere
ntes
form
as d
e pe
nsar
y d
e m
irar
la re
alid
ad.
• Co
ntex
to d
e pr
oduc
ción.
• M
arco
esp
acio
-tem
pora
l y c
arac
terís
tica
del g
éner
o.•
Estr
uctu
ra n
arra
tiva
: ca
usal
idad
y
tem
pora
lidad
de
las
accio
nes.
• Hi
stor
ia, p
erso
naje
s, co
nflic
to, e
spac
io y
tie
mpo
.•
Núc
leos
nar
rativ
os.
• Ex
igen
cias
del s
ubgé
nero
.•
Opi
nion
es fu
ndam
enta
das
acer
ca d
el
cuen
to le
ído.
• Re
sum
ir. S
elec
cion
ar y
reo
rgan
izar
la
info
rmac
ión
perti
nent
e pa
ra u
n te
ma
en
estu
dio.
• Re
flex
ión
sobr
e va
lore
s de
la
vida
ciu
dada
na: c
uest
iona
r nue
stra
real
idad
.•
Clas
es d
e pa
labr
as: a
dver
bios
.•
Ora
ción
sim
ple.
Est
ruct
ura
de l
a or
ació
n bi
mem
bre.
Pre
dica
do v
erba
l.•
Mod
ifica
dore
s de
l núc
leo
verb
al: l
os
circu
nsta
ncia
les.
• Si
gnos
de
punt
uació
n: d
emar
cado
res
de c
onst
rucc
ione
s in
trao
raci
onal
es
y de
mar
cado
res
text
uale
s (ra
ya d
e di
álog
o, p
unto
s su
spen
sivos
).
10LEN5 GD N.indd 16 1/13/11 10:26:20 AM
17Lengua | GUÍA DOCENTE
LEN
GUA
· PR
ÁCTI
CAS D
EL LE
NG
UAJ
E 5.º
año
| CIU
DAD
AUTÓ
NO
MA
DE B
UEN
OS
AIRE
S
CAPÍ
TULO
S
CON
TEN
IDO
S / A
LCAN
CE D
E LO
S CO
NTE
NID
OS
DISC
URS
O L
ITER
ARIO
DISC
URS
O A
CADÉ
MIC
ODI
SCU
RSO
SO
CIAL
REFL
EXIÓ
N SO
BRE
LENG
UAJE
EN
EL
MAR
CO D
E LA
S PR
ÁCTI
CAS
(Tem
as d
e di
scur
so)
HERR
AMIE
NTA
S DE
LA
LEN
GUA
(gra
mát
ica e
n us
o)
1. LA
LE
YE
ND
A•
La le
yend
a.
• La
com
unic
ació
n.
• Cl
ases
de
orac
ione
s
segú
n la
act
itud
del
habl
ante
.
• Pu
nto
y se
guid
o, p
unto
y
apar
te. U
so d
e m
ayús
cula
s.
• Le
ctur
a de
“El
hér
oe d
e fu
ego”
, ve
rsión
de
Franc
o Va
ccar
ini.
• Di
fere
ntes
form
as d
e pe
nsar
y de
m
irar l
a re
alid
ad e
n el
disc
urso
lit
erar
io.•
Leye
ndas
a p
artir
de
su co
ntex
to
de p
rodu
cció
n. E
stru
ctur
a na
rrativ
a.•
Hist
oria
, per
sona
jes,
conf
licto
, es
pacio
y tie
mpo
.•
Núcle
os n
arra
tivos
. Exig
encia
s del
su
bgén
ero.
• Op
inio
nes f
unda
men
tada
s ace
rca
de la
s ley
enda
s leíd
as.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: r
esol
ver
duda
s so
bre
el s
igni
fica
do
de u
na p
alab
ra o
exp
resi
ón
form
ulan
do h
ipót
esis
basa
das
en e
l con
text
o.•
Busc
ar e
n el
dicc
iona
rio y
ele
gir
la a
cepc
ión
más
con
siste
nte.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la
vida
ciu
dada
na: e
l tra
bajo
en
equi
po.
• Pa
rtic
ipan
tes
en s
ituac
ión
de c
omun
icac
ión.
Ele
men
-to
s lin
güíst
icos
que
mar
can
pres
enci
a de
l em
isor
y d
el
rece
ptor
.•
Vari
edad
es d
el l
engu
aje
seg
ún
lo
s u
sua
rio
s.
Dial
ecto
s.•
Vari
edad
es d
el l
engu
aje
segú
n lo
s us
os. R
egist
ros.
• En
uncia
ción.
• Cl
ases
de
orac
ione
s seg
ún la
ac
titud
del
hab
lant
e.
• Lo
s sig
nos
de p
untu
ació
n: d
e-m
arca
dore
s te
xtua
les
(el p
unto
y
la s
angr
ía).
• El
text
o, e
l pár
rafo
y la
ora
ción.
• M
ayús
cula
s a
com
ienz
o de
or
ació
n.•
Aspe
ctos
nor
mat
ivos
.•
Conv
enci
ones
rela
tivas
al u
so
de m
ayús
cula
s y
min
úscu
las.
2. E
L TE
XTO
IN
STR
UCT
IVO
• El
text
o in
stru
ctiv
o.
• El
sus
tant
ivo.
Cl
asifi
caci
ón s
emán
tica.
• El
sus
tant
ivo.
Cl
asifi
caci
ón m
orfo
lógi
ca.
• Lo
s si
gnos
de
punt
uaci
ón. U
sos
de la
co
ma
y de
los
dos
punt
os.
• Té
cnica
s de
estu
dio:
info
rmac
ión
en lo
s pa
rate
xtos
.•
Lect
ura
de “
Brow
nies
... ¡
con
mam
á!”,
de
Blan
ca C
otta
.•
Utili
dad
del t
exto
por
med
io d
e ex
plor
ació
n de
par
atex
tos
• In
dica
dore
s pa
ra e
labo
rar
un
sent
ido.
• Te
xto
inst
ruct
ivo:
pla
n pr
evio
y
borra
dore
s ha
sta
logr
ar u
na
vers
ión
defin
itiva
.•
Refle
xión
sob
re v
alor
es d
e la
vi
da c
iuda
dana
: el v
alor
de
la
dive
rsid
ad.
• Le
ngua
je y
disc
urso
.•
Text
o y
cont
exto
.•
Estra
tegi
as d
iscur
sivas
.•
Cla
ses
de p
alab
ras
com
o d
isti
nto
s m
od
os
de
apre
hend
er la
rea
lidad
: el
sust
antiv
o.
• Cl
ases
de
pala
bras
.•
Sem
ántic
a y
mor
folo
gía:
sus
-ta
ntiv
os c
omun
es y
pro
pios
.•
Sign
os
de
punt
uaci
ón: d
e-m
arca
dore
s de
con
stru
ccio
ne
intr
aora
cion
ales
(co
ma,
dos
pu
ntos
).
10LEN5 GD N.indd 17 1/13/11 10:26:20 AM
18GUÍA DOCENTE | Lengua
CAPÍ
TULO
S
CON
TEN
IDO
S / A
LCAN
CE D
E LO
S CO
NTE
NID
OS
DISC
URS
O L
ITER
ARIO
DISC
URS
O A
CADÉ
MIC
ODI
SCU
RSO
SO
CIAL
REFL
EXIÓ
N SO
BRE
LENG
UAJE
EN
EL
MAR
CO D
E LA
S PR
ÁCTI
CAS
(Tem
as d
e di
scur
so)
HERR
AMIE
NTA
S DE
LA
LEN
GUA
(gra
mát
ica e
n us
o)
3. L
A P
OE
SÍA
• La
poe
sía.
• El
adj
etiv
o:
clas
ifi ca
ción
sem
ántic
a.
• El
adj
etiv
o: c
lasi
fi cac
ión
mor
foló
gica
.
• Di
pton
go, t
ripto
ngo
e hi
ato.
• Le
ctur
a de
“U
na p
ava
con
fam
a de
let
rada
”, d
e M
. E.
W
alsh
; “To
nter
ía”,
de
C. P.
Sal
-dí
as; “
Lava
ndo
nube
s”, d
e A.
F.
Ferr
eiro
y “
Secr
eto”
, de
M. C
. Ra
mos
.•
Rit
mo,
rim
a y
recu
rso
s ex
pres
ivos
.•
Poes
ía a
par
tir d
e su
con
text
o de
pro
ducc
ión.
•
Poem
as: p
lan
prev
io y
borra
dore
s ha
sta
una
vers
ión
final
.•
Opi
nion
es f
unda
men
tada
s ac
erca
de
las
poes
ías
leíd
as.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: re
elab
orar
la
inf
orm
ació
n ob
teni
da
par
a p
od
er r
ecu
per
arla
po
ster
iorm
ente
.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la v
ida
ciud
adan
a: la
cr
eativ
idad
.
• Le
ngua
je y
disc
urso
.•
Text
o y
cont
exto
.•
Estra
tegi
as d
iscur
sivas
.•
Cla
ses
de p
alab
ras
com
o di
stin
tos
mod
os d
e ap
rehe
nder
la
real
idad
.•
Cap
acid
ad d
esig
nati
va d
el
leng
uaje
. El a
djet
ivo.
• Cl
ases
de
pala
bras
. Sem
ántic
a y
mor
folo
gía:
el a
djet
ivo.
• Cl
ases
y u
sos.
• A
cent
uaci
ón d
e to
das
las
pala
bras
. Síla
ba tó
nica
.•
Dipt
ongo
y h
iato
.
4. E
L TE
XTO
E
XPO
SITI
VO
• El
text
o ex
posi
tivo.
• El
ver
bo. M
orfo
logí
a y
sem
ántic
a.
• El
Pre
térit
o Pe
rfect
o Si
mpl
e y
el P
reté
rito
Impe
rfect
o.
• Cl
ases
de
pala
bras
seg
ún
su a
cent
uaci
ón.
• Re
glas
gen
eral
es d
e til
daci
ón.
• Le
ctur
a de
“D
e a
muc
hos
dios
es”.
• U
tilid
ad d
el te
xto
expo
sitiv
o a
travé
s de
par
atex
tos.
• In
dica
dore
s pa
ra e
labo
rar
un
sent
ido.
• Je
rarq
uiza
r inf
orm
ació
n te
nien
do
en c
uent
a al
des
tinat
ario
.•
Las
parte
s de
l tex
to.
• Ex
posic
ión
oral
: jer
arqu
izar
in-
form
ació
n. P
reve
r pos
ible
s pr
e-gu
ntas
y a
ntici
par r
espu
esta
s.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la v
ida
ciud
adan
a: la
di
vers
idad
cul
tura
l.
• Le
ngua
je y
disc
urso
.•
Text
o y
cont
exto
.•
Estra
tegi
as d
iscur
sivas
.•
Cla
ses
de p
alab
ras
com
o di
stin
tos
mod
os d
e ap
rehe
nder
la
real
idad
. El v
erbo
.•
Rela
cion
es e
ntre
tie
mpo
s,
mod
os y
asp
ecto
s ve
rbal
es.
• Cl
ases
de
pala
bras
: sem
ántic
a.•
El v
erbo
.•
Ace
ntua
ción
de
toda
s la
s pa
labr
as. S
ílaba
tóni
ca.
• C
onve
ncio
nes
rela
tivas
a la
ac
entu
ació
n or
togr
áfica
.•
Ause
ncia
y p
rese
ncia
de
tilde
en
los
caso
s m
ás fr
ecue
ntes
de
acen
tuac
ión.
10LEN5 GD N.indd 18 1/13/11 10:26:21 AM
19Lengua | GUÍA DOCENTE
5. E
L C
UE
NTO
PO
PULA
R•
El c
uent
o po
pula
r.
• La
s or
acio
nes
bim
embr
es.
• La
s or
acio
nes
unim
embr
es.
• Ti
ldac
ión
de m
onos
ílabo
s. Ti
lde
diac
rític
a.
• Le
ctur
a de
“Ju
an S
in M
iedo
”,
vers
ión
de L
ilian
a Ci
netto
.•
Dife
rent
es f
orm
as d
e pe
nsar
y
de m
irar
la r
ealid
ad e
n el
di
scur
so li
tera
rio.
• Co
ntex
to d
e pr
oduc
ción.
• Pe
rson
ajes
y su
s car
acte
rístic
as.
• Hi
stor
ia, p
erso
naje
s, co
nflic
to,
espa
cio y
tiem
po.
• N
úcle
os n
arra
tivos
.•
Opi
nion
es f
unda
men
tada
s ac
erca
de
los
cuen
tos
leíd
os.
• Té
cnic
as
de
estu
dio
: je
rarq
uiza
r la
info
rmac
ión
dist
ingu
iend
o la
s id
eas
prin
cipa
les
de l
as i
deas
se
cund
aria
s.
• Re
flexió
n so
bre
valo
res d
e la
vida
ciu
dada
na: l
a re
spon
sabi
lidad
.•
Leng
uaje
y d
iscur
so.
• Te
xto
y co
ntex
to.
• Es
trate
gias
disc
ursiv
as.
• En
uncia
ción.
• Pa
rticip
ante
s.•
Dist
inta
s vo
ces.
• O
ració
n sim
ple.
• E
stru
ctur
a de
la
orac
ión
bim
embr
e y
unim
embr
e. S
ujet
o y
pred
icado
.•
Con
venc
ione
s re
lativ
as a
la
acen
tuac
ión
orto
gráf
ica.
• Ti
lde
para
indi
car
dist
inci
ón
entr
e pa
labr
as q
ue c
umpl
en
dist
inta
func
ión.
• Ti
ldac
ión
de m
onos
ílabo
s. Ti
lde
diac
rítica
.
6. L
A N
OTI
CIA
• La
not
icia
.
• La
s cl
ases
de
suje
to.
• El
mod
ifi ca
dor d
irect
o, e
l m
odifi
cado
r ind
irect
o y
la
apos
ició
n.
• U
sos
de b
y v
.
• Té
cnic
as
de
estu
dio
: se
lecc
iona
r la
info
rmac
ión
que
prov
iene
de
text
os
perio
díst
icos.
• Le
ctur
a de
“De
scub
ren
fósi
les
de u
n di
nosa
urio
car
nívo
ro
cerc
a de
Añe
lo”.
• He
chos
, opi
nion
es. c
omen
tario
s y
valo
racio
nes.
• O
pini
ón d
el p
erio
dist
a / t
omar
po
sició
n fre
nte
a el
la.
• N
otic
ias
y te
mas
de
inte
rés
gene
ral.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la v
ida
ciud
adan
a: t
rans
miti
r in
form
ació
n ve
rdad
era.
• Va
rieda
des
del l
engu
aje
segú
n lo
s us
uario
s. Di
alec
tos.
• Va
rieda
des
del l
engu
aje
segú
n lo
s us
os. R
egist
ros.
• Le
ngua
je y
disc
urso
.•
Text
o y
cont
exto
.•
Estra
tegi
as d
iscur
sivas
.•
Enun
ciació
n.•
Parti
cipan
tes.
• Di
stin
tas
voce
s.
• O
ració
n sim
ple.
• E
stru
ctur
a de
la
orac
ión
bim
embr
e.
• S
ujet
o ex
pres
o y
táci
to.
Mod
ifica
dore
s de
l núc
leo
del
suje
to: M
D, M
I y a
posic
ión.
• O
rtog
rafía
lite
ral;
en r
elac
ión
con
la
mo
rfo
log
ía y
la
sem
ántic
a.•
Usos
de
b y
v.
7. E
L C
UE
NTO
DE
TER
RO
R•
El c
uent
o de
terr
or.
• El
pre
dica
do v
erba
l si
mpl
e y
com
pues
to.
• El
obj
eto
dire
cto.
• U
sos
de g
y j.
• Le
ctur
a de
“La
Ñat
a”, d
e Fr
anco
Va
ccar
ini.
• D
ifere
ntes
for
mas
de
pens
ar
y de
mira
r la
rea
lidad
en
el
disc
urso
lite
rario
.•
Cont
exto
de
prod
ucció
n.•
Per
sona
jes,
esc
enar
io y
na
rrad
or.
• Hi
stor
ia, p
erso
naje
s, co
nflic
to,
espa
cio y
tiem
po.
• N
úcle
os n
arra
tivos
.•
Exig
encia
s de
l sub
géne
ro.
• O
pini
ones
fun
dam
enta
das
acer
ca d
e lo
s cu
ento
s le
ídos
.
• Té
cnic
as
de
estu
dio
: Es
tabl
ecer
rela
cion
es e
ntre
di
fere
ntes
asp
ecto
s de
l te
xto
y re
gist
rar
lo q
ue h
a el
abor
ado.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la
vida
ciu
dada
na: s
uper
ar lo
s m
iedo
s.
• Le
ngua
je y
disc
urso
.•
Text
o y
cont
exto
.•
Estra
tegi
as d
iscur
sivas
.•
Enun
ciació
n.•
Parti
cipan
tes.
• Di
stin
tas
voce
s.
• O
ració
n sim
ple.
Estru
ctur
a de
la
orac
ión
bim
embr
e.•
Pred
icad
o ve
rbal
sim
ple
y co
mpu
esto
.•
Mod
ifica
dore
s de
l núc
leo
del
pred
icado
: el o
bjet
o di
rect
o.•
Usos
de
g y
j.
10LEN5 GD N.indd 19 1/13/11 10:26:21 AM
20GUÍA DOCENTE | Lengua
CAPÍ
TULO
S
CON
TEN
IDO
S / A
LCAN
CE D
E LO
S CO
NTE
NID
OS
DISC
URS
O L
ITER
ARIO
DISC
URS
O A
CADÉ
MIC
ODI
SCU
RSO
SO
CIAL
REFL
EXIÓ
N SO
BRE
LENG
UAJE
EN
EL
MAR
CO D
E LA
S PR
ÁCTI
CAS
(Tem
as d
e di
scur
so)
HERR
AMIE
NTA
S DE
LA
LEN
GUA
(gra
mát
ica e
n us
o)
8. E
L TE
ATR
O•
El te
atro
.
• El
obj
eto
indi
rect
o.
• El
obj
eto
dire
cto
y el
ob
jeto
indi
rect
o.
• U
sos
de ll
e y
.
• Le
ctur
a de
¡Qué
fácil
llor
a Ága
ta
Flor
a!, d
e Al
ejan
dra
Erbi
ti.•
Dife
rent
es fo
rmas
de
pens
ar y
de
mira
r la
real
idad
.•
Cont
exto
de
prod
ucció
n.•
Lógi
ca in
tern
a de
l tex
to t
ea-
tral (
sus
part
es y
la p
uest
a en
es
cena
).•
Hist
oria
, per
sona
jes,
conf
licto
, es
pacio
y ti
empo
.•
Exig
encia
s de
l sub
géne
ro.
• O
pini
ones
fun
dam
enta
das
acer
ca d
e lo
s te
xtos
leíd
os.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: t
omar
de
cisio
nes s
obre
los c
onec
tore
s qu
e se
util
izan
par
a es
tabl
ecer
re
lacio
nes.
• Re
flex
ión
sobr
e va
lore
s de
la v
ida
ciud
adan
a: la
im
porta
ncia
del
diá
logo
.
• Le
ngua
je y
disc
urso
.•
Text
o - c
onte
xto.
• Es
trate
gias
disc
ursiv
as.
• En
uncia
ción.
• Pa
rticip
ante
s.•
Dist
inta
s vo
ces.
• O
raci
ón s
impl
e. E
stru
ctur
a de
la
ora
ción
bim
embr
e. Pr
edica
do
verb
al.
• M
odifi
cado
res
del n
úcle
o de
l pr
edica
do: e
l obj
eto
indi
rect
o.•
Usos
de
ll e
y.
9. E
L C
UE
NTO
FA
NTÁ
STIC
O•
El c
uent
o fa
ntás
tico.
• Lo
s ad
verb
ios.
• Lo
s ci
rcun
stan
cial
es.
• U
sos
de lo
s pu
ntos
su
spen
sivo
s y
de la
raya
de
diá
logo
.
• Le
ctur
a de
“N
uest
ro C
anut
o”,
de E
rna
Wol
f.•
Dife
rent
es fo
rmas
de
pens
ar y
de
mira
r la
real
idad
.•
Cont
exto
de
prod
ucció
n.•
Mar
co e
spac
io-t
empo
ral
y ca
ract
eríst
icas
del g
éner
o.•
Estru
ctur
a na
rrativ
a: c
ausa
lidad
y
tem
pora
lidad
de
las
accio
nes.
• Hi
stor
ia, p
erso
naje
s, co
nflic
to,
espa
cio y
tiem
po.
• N
úcle
os n
arra
tivos
.•
Exig
encia
s de
l sub
géne
ro.
• O
pini
ones
fun
dam
enta
das
acer
ca d
el c
uent
o le
ído.
• Té
cnic
as d
e es
tudi
o: r
esum
ir.
Sele
ccio
nar
y re
orga
niza
r la
in
form
ació
n pe
rtine
nte
para
un
tem
a en
est
udio
.
• Re
flexi
ón s
obre
val
ores
de
la v
ida
ciuda
dana
: cu
estio
nar n
uest
ra
real
idad
.
• Le
ngua
je y
disc
urso
.•
Text
o y
cont
exto
.•
Estra
tegi
as d
iscur
sivas
.•
Enun
ciació
n.•
Parti
cipan
tes.
• Di
stin
tas
voce
s.•
Las
clas
es d
e pa
labr
as c
omo
disti
ntos
mod
os d
e ap
rehe
nder
la
real
idad
. Cap
acid
ad d
esig
nativ
a de
lleng
uaje.
El a
dver
bio.
• C
lase
s d
e p
alab
ras:
lo
s ad
verb
ios.
• O
ració
n sim
ple.
Est
ruct
ura
de la
or
ació
n bi
mem
bre.
Pre
dica
do
verb
al.
• M
odif
icad
ores
del
núc
leo
verb
al: l
os c
ircun
stan
ciale
s.•
Sign
os d
e pu
ntua
ción
: dem
ar-
cado
res
de c
onst
rucc
ione
s in
-tr
aora
cion
ales
y d
emar
cado
-re
s te
xtua
les
(raya
de
diál
ogo,
pu
ntos
sus
pens
ivos
). As
pect
os
norm
ativ
os.
10LEN5 GD N.indd 20 1/13/11 10:26:21 AM