ગજુયાતની નદીઓ

અંબફકા નદી

અંબફકા નદી ગજુયાત યાજ્મભાાં આલેરા ડાાંગ અને નલવાયી જજલ્રાઓની ભશત્લની નદી છે. અંબફકા શ્ચિભ

દદળા તયપ લશતેી નદીઓ ૈકીની એક ભશત્લેની નદી છે. આ નદીન સ્ત્ાૌલકે્ષત્ર ગજુયાત અને ભશાયાષ્ટ્ર

યાજ્મભાાં આલેર છે. આ નદી ભશાયાષ્ટ્ર યાજમભાાં આલેરા નાશ્ચવક જજલ્રાીીના સયુગાણા તાલકુાભાાં આલેરા કટાાંફી ગાભ નજીકથી વાતુાયાના ડુાંગયભાથી નીકે છે અને નલવાયી જજલ્રાના ફીરીભયા નજીક

અયફ વાગયભાાં બી જામ છે. આ નદી ૧૩૬ દકરભીટય જેટલ ુઅંતય કાી અયફી વમદુ્રભાાં બે છે. આ

નદીન ન સ્ત્ા લ કે્ષતૌય શ્ચલસ્તાઅય ય૮૧ ચયવ દકરભીટય જેટર છે. આ યીવયભાાં ગજુયાત યાજ્મના નલવાયી, ડાાંગ અને સયુત જજલ્રાન તેભજ ભશાયાષ્ટ્રતના નાશ્ચવક જજલ્રાાંના થડાક બાગન વભાલેળ થામ

છે. આ નદીભાાં તેની ઉનદીઓ ૈકી ભશત્લનુાં મગદાન આતી ખાયી, કવખાડી,લરણ નદી તેભ જ

કાલેયી નદી બી જામ છે.

અંબફકા નદીના દકનાયા ય વાકાત, નાનાાડા, ફાયખાાંધ્મા, યાંબાવ, લઘઇ, ડુાંગયડા, લાટી, કાાઆંફા, વયા, દભડુાંગયી, ઉનાઇ, શ્ચવણધઇ, લશલેર, ઉભયા, કાાંકયીમા, જગલાડ, ફયીઆચ, લેગાભ,

ીંજયા, ઇચ્છાય,ભાણેકય, ગડત, વનલાડી, અજયાઇ, કછરી, તરધ, શાશ્ચથમાલાડી, ધભડાછા, ફીરીભયા લગેયે ગાભ આલેરાાં છે.

આજી નદી આજી નદી ગજુયાત યાજ્મની ભશત્લની નદી છે. આજી નદી યાજકટ જજલ્રાના યાજકટ તાલકુાના રશ્ચધકા ગાભ ાવેના ડુાંગયાભાાંથી નીકી, જાભનગય જજલ્રાના જદડમા તાલકુા નજીક કચ્છના અખાત(અયફી વમદુ્ર)ભાાં બી જામ છે.

કુર ૧૦૫ દકરભીટય રાંફાઇ ધયાલતી આજી નદી યાજકટ જજલ્રાભાાં ૬૩ દકરભીટય અને જાભનગય

જજલ્રાભાાં ૪૨ દકરભીટય જેટર પ્રલાવ ખેડે છે. યાજકટ ળશયેને ીલાનુાં ાણી રુુાં ાડતી આજી નદી ય

ચાય નાનાભટા ફાંધ ફાાંધલાભાાં આલેરા છે. જે ૈકી મખુ્મ ફાંધ યાજકટ ળશયે ાવે આલેર છે.

યાજકટ ળશયે ભશાનગયાબરકા દ્વાયા આજી નદી જશધુ્ધીકયણ મજનાની ળરુઆત કયલાભાાં આલી છે.

આ ઉયાાંત યાજકટ ળશયે ભશાનગયાબરકા દ્વાયા આજી નદીની આવાવ ાકા ાાનુાં ફાાંધકાભ તેભ જ

વકૃ્ષના લાલેતયનુાં કામય ણ ળરુ કયલાભાાં આવ્ુાં છે.

ઊંડ નદી ઊંડ નદી બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર પ્રદેળભાાં આલેરી એક ભશત્લની નદી છે. આ નદીનુાં ઉદ્ગભ સ્થાન કારાલડ નજીક આલેલુાં છે. ઊંડ નદી જદડમા નજીક કચ્છના અખાતભાાં દદયમાને ભી જામ છે. આ નદી રગબગ ૮૦ દકરભીટય જેટરી રાાંફી છે. આ નદી ય ઊંડ-૧ અને ઊંડ-૨

એભ ફે શ્ચવિંચાઇ મજનાઓ ફનાલલાભાાં આલેરી છે. ફાલની નદી, ફુરઝય નદી અને ભાનલય નદી ઊંડ

નદીની ઉનદીઓ છે. આ નદીના કાાંઠા ઉયનાાં ગાભભાાં ચેકડેભ ણ ફાાંધલાભાાં આવમા છે.

ઓઝત નદી ઓઝત નદી ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર શ્ચલસ્તાયના જુનાગઢ ાંથકભાાં આલેરી નદી છે. આ નદી ય

ફાદરયુ ગાભ ાવે ફાંધ ફાાંધી શ્ચવિંચાઇ મજના ણ આલેરી છે.

ઓઝત નદીના કાાંઠે આલેરાાં ગાભ- ફાદરયુ, ફાભણાવા, ધણકુરીમા, આણાંદયુ, ગાાંદઠરા, ફારાગાભ

ઐશ્ચતશાવીક ભશત્લ

બગલાન સ્લાશ્ચભનાયામણણે અશીં ઘણી લાય સ્નાન ક્ુું શલાથી સ્લાશ્ચભનાયામણ વાંપ્રદામનાાં અનમુામીઓએ

ભાટે તેનુાં વશ્ચલળે ભશત્લ છે. નદી છીછયી અને સુાંદય છે.

ઔયાંગા નદી ઔયાંગા નદી બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના દબક્ષણ બાગભાાં આલેરા લરવાડ

જજલ્રાભાાં આલેરી એક ભશત્લની નદી છે. આ નદી ધયભયુનાાં જ ાંગરભાાં થઇને લરવાડ ળશયે અને ફીજા

કાાંઠાના ગાભડાભાાંથી લશતેી અયફ વાગયભાાં ભી જામ છે. લરવાડનુાં નાનુાં અશ્ચલકશ્ચવત ફાંદય ણ આ નદી ને દકનાયે આલેલુાં છે. ભાન નદી અને તાન નદી આ નદીની મખુ્મ ઉનદીઓ છે. આ નદીની કુર રાંફાઈ

૯૭ દકરભીટય અને સ્ત્ાલ શ્ચલસ્તાય ૬૯૯ ચયવ દક. ભી. જેટર છે.

ઔયાંગા નદીના દકનાયે આલેરાાં ગાભ- ફાભટી, આસયુા,બાાંબા, નાાંધઇ, બેયલી, ીઠા,કાાંજણયણછડ,

રીરાય, ભગયાલાડી,લરવાડ.

કાળુબાય નદી અભયેરી જીલ્રાના ફાફયા ાવે થી નીકી કાળુબાય નદી બાલનગય જીલ્રાના ચભાયડી ાવે થી બાર

શ્ચલસ્તાય ભાાં પ્રલેળે છે અને છેલટે રગબગ ૧૨૦ દકરભીટય જેટલુાં અંતય કાી ને બાલનગય ાવે ખાંબાત

ના અખાત ને ભે છે.

કાાંઠા ય લવેરા ગાભ કે ળશયે ના નાભ કયડી, દડલા, ઊભયાા, યતનયુ, ચગઠ, ચભાયડી.

ખાયી નદી ખાયી નદી ગજુયાત યાજ્મભાાં ત્રણ અરગ અરગ જગ્માએ આલેરી છે.

એક ખાયી નદી ગજુયાત યાજ્મના ઉત્તય બાગના શ્ચલસ્તાયભાાં આલેરી એક ભશત્લની નદી છે. આ નદી વાફયભતી નદીની ઉ નદી છે.

ફીજી ખાયી નદી ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર પ્રદેળભાાં ારીતાણા નજીક આલેરી ભશત્લની નદી છે.

ત્રીજી ખાયી નદી ગજુયાત યાજ્મના ક્ચચ્છ શ્ચલસ્તાયભાાં આલેરી ભશત્લની નદી છે.

તાી તાી નદી ભધ્મબાયતની એક ભશત્લની નદી છે. તાી નદીની રાંફાઇ ૭૨૪ દક.ભી. છે. તાી, નભયદા અને

ભશી નદીઓ એલી છે કે જે લૂયથી શ્ચિભ દદળાભાાં લશ ેછે.

તાી નદી દબક્ષણ ભધ્મ પ્રદેળના વાતડુા લયતની લૂયની શાયભાાઓભાાંથી નીકે છે અને શ્ચિભ

દદળાભાાં લશતેી, ભધ્મ પ્રદેળના શ્ચનતાય પ્રદેળભાાં થઇને ભશાયાષ્ટ્ર યાજ્મભાાં દાખર થામ છે. ભશાયાષ્ટ્રભાાં એ

ખાનદેળભાાં થી લશતેી ડેક્કન ઉચ્ચપ્રદેળ (પ્રેટ) ના ઉત્તય-શ્ચિભ ખણૂાના પ્રદેળ એટરે કે લૂય શ્ચલદબયભાાં

દાખર થામ છે અને આગ ચારતા એ દબક્ષણ ગજુયાતભાાં થઇને અયફી વમદુ્રના ખાંબાતના અખાતને જઇ

ને ભે છે. ગજુયાત નુાં સયુત ણ તાી ના દકનાયે જ આલેલુાં છે.

નાભ

તાી નદીનુાં ઉદગભ સ્થાન ફેતરુ જજલ્રાનુાં મરુતાઇ છે. મરુતાઇ ળશયેનુાં વાંસ્કૃત નાભ મુતાી છે. જેન અથય થામ છે - તાીનુાં મુ. થાઇરેન્ડભાાં આલેરી તાી નદીનુાં નાભ બાયતની તાી નદી ઉયથી ઓગષ્ટ્ટ

૧૯૧૫ ભાાં ાડલાભાાં આવ્ુાં છે.

નદીન તટ પ્રદેળ અને ઉનદીઓ

તાી નદીના તટ પ્રદેળ ન શ્ચલસ્તાય રગબગ ૬૫,૧૪૫ ચ.દકર ભીટય ભાાં પેરામેર છે. જે બાયતના કે્ષત્રપના ૨ % જેટર છે. તાી નદીન તટ પ્રદેળ ભશાયાષ્ટ્ર (૫૧,૫૦૪ ચ.દકભી.), ભધ્મપ્રદેળ (૯,૮૦૪

ચ.દકભી.) અને ગજુયાત (૩,૮૩૭ ચ.દકભી.) ભાાં આલેર છે

તાીન તટ પ્રદેળ ઘણુાં કયીને ભશાયાષ્ટ્રના ઉત્તય અને લૂયના જજલ્રાઓ જેલા કે અભયાલતી, અકરા, બરુઢાણા, લાવીભ, જરગાલ, ધેુ, નાંદુયફાય અને નાશ્ચવક ભાાં થઇને વાય થામ છે. ભધ્મ પ્રદેળના ફેતરુ

અનેબયુશાનયુ અને ગજુયાતના સયુત જજલ્રાભાાં ણ એન તટ પ્રદેળ આલેર છે.

નભયદા નભયદા ભધ્મ બાયતભાાં આલેરી નદી છે. નભયદા ઉત્તય બાયતના ગાંગા-જમનૂાના પદ્રૂ પ્રદેળ તથા દબક્ષણ

બાયતના દખ્ખણના ઉચ્ચપ્રદેળ લચ્ચેની બોગરીક વીભા ણ છે. નભયદા નદીની રાંફાઈ ૧૨૮૯ કી.ભી. છે.નભયદા નદીનુાં મૂ ભધ્મ પ્રદેળ યાજ્મના અભયકાંટક લયતભાાં આલેર છે. વાતયુા લયતભાાના ઊદ્ગભ

સ્થાને આલેરા ભાંડરા શાડ લચ્ચેથી વાય થતી નભયદા જફરયુ નજીક આયવશાણ કતયી શ્ચલિંઘ્માચ લયતભાા અને વાતડુા લયતભાાની ખીણભા થી લશ ેછે. ગજુયાતયાજ્મભા પ્રલેળ કયતા શરેા થડીક રાંફાઇ ભાટે આ નદી ભશાયાષ્ટ્ર યાજ્મના બાગભાાંથી ણ લશ ેછે. અંતે બરૂચનજીક ખાંબાતના અખાતભાાં અયફી વમદુ્રને ભે છે. બરૂચ ળશયે નભયદા નદીના દકનાયે આલેલુાં છેલ્લુાં ભટુાં ળશયે છે.

નભયદા નદીનુાં ાણી વાતડુા લયતભાાભાાંથી લશતેા ઝયણાઓભાાંથી લશ ેછે, જ્માયે શ્ચલિંધ્માચ

લયતભાાભાાંથી નીકતા ઝયણાઓ ગાંગા કે મમનુાભાાં ભે છે. નભયદાભાાં ભી જતી નદીઓભાાં વોથી ભટી નદી તલા નદીછે જે ભધ્મ પ્રદેળના શળાંગાફાદ જજલ્રાના ફાંદ્રા ગાભ નજીક નભયદાને ભે છે. ભધ્મ

પ્રદેળ અને ભશાયાષ્ટ્ર વાય કમાય છી નભયદા ગજુયાતના પદ્રુ પ્રથભ નભયદા જજલ્રાભાાં અને ત્માયફાદ

બરૂચ જજલ્રાભાાં પ્રલેળ કયે છે. બરૂચ ળશયે નજીક ૨૦ કી.ભી.ના પદ્રુ મખુશ્ચત્રકણ નજીક તે ખાંબાતના અખાત ખાતે પ્રલેળ કયે છે. નભયદા નદીન ઉમગ શ્ચવિંચાઈ તથા લાશન વમલશાયભાટે થામ છે. ચભાવા દયમ્માન બરૂચ તથા અન્મ બાગભાાં નાનાાં તથા ભટાાં લશાણથી લાશન વમલશાય ચારે છે.

કયડ રૂશ્ચમાના ખચે ફાંધામેરા બરૂચ જજલ્રાના કેલડીમા કૉરની નજીક વયદાય વયલય ફાંધન પ્રૉજેક્ચટ

શારભાાં યુ થમ છે. ફાંધની ઊચાઇ ૧૩૦ ભીટય છે. આ ફાંધ શરભાાં ૧૨૧ ભીટય સધુી ફાંધાતા ગજુયાતના રકન ુસ્લપ્ન લો મુંત વપ થ્ુાં છે. આ મજના દ્વાયા નભયદાનુાં ાણી વોયાષ્ટ્ર, કચ્છ તથા ઉત્તય

ગજુયાતભાાં શોંચાડાઇ યહ્ુાં છે. ભધ્મ પ્રદેળ, ભશાયાષ્ટ્ટૌ છત્તીવગઢ તથા યાજસ્થાનને ણ ાણી તથા શ્ચલજી શચાડલાભાાં આલળે. વયદાય વયલય ફાંધ તેની માયલયણ યની અવયને કાયણે શ્ચલલાદ ભાાં

વડામ શત. ભેધા ાટકય તથા અરૂાંધતી યમ ફાંધ શ્ચલયધી ચલના આગેલાન છે. ભેધા ાટકયની નભયદા ફચાઓ ચલ ફાંધનુાં કાભ અટકાલલાની શરે ણ કયી શતી યાંત ુ૧૯૯૯ભાાં બાયતની ઊચ્ચતભ ન્મામારમે વયકાયન ફાંધ ઝડબેય વભાપ્ત કયલાન ચકુાદ આપ્મ અને ફાંધને યકલાની શરેને લખડી કાઢી શતી. નભયદાનુાં ભશાત્મ્મ

-ગાંગા નદી છી નભયદા દેળની વોથી શ્ચલત્ર નદી ગણામ છે.

-દશિંદુ ધભય પ્રભાણે, નભયદા ૭ કલ્થી લશ ેછે.

-આ નદી ગજુયાતભાાં શાાંપેશ્વય ાવેથી પ્રલેળે છે.

-કુદયતી પ્રક્રીમાથી ઘવાઈને ફનેરા નભયદાને કાાંઠેના થ્થય ને ફનાવ કશલેામ છે જે ળીલરીંગ તયીકે ણ

જૂામ છે. તશ્ચભ નાડુ યાજ્મના તાાંજયભા આલેલુાં દક્ષીણના ભશાન યાજા યાજયાજા ચરાએ ફનાલેરા બિહ્દીશ્વય ભાંદીયભાાં વોથી ભટુાં ફનાવ-ળીલરીંગ સ્થાશ્ચત છે.

-નભયદા નદીને કાાંઠે શ્રી આદી ળાંકયાચામય તેભના ગરુૂ ગશ્ચલિંદ બગલત્ાદને ભળ્મા અને દદક્ષા ગ્રશણ કયી શતી. -ચાલકુ્ય યાજા રુકેળીન ફીજાએ નભયદા નદીને કાઠે વમ્રાટ શયલધયનને શયાવમ શત. -નભયદા નદી ની વોથી ણુ્મદામક જૂા તે નભયદા નદીની દયક્રભા છે. જેભાાં માત્રળુઓ વમદુ્રથી નભયદાના એક કાાંઠે ચારલાનુાં ચાલ ુકયી નભયદાના મખુને પયીને ચારતા ફીજા કાાંઠે છેક વમદુ્ર ય આલે છે. આ માત્રા કયતાાં આળયે એક થી ફે લય રાગે છે.

જફરયુભાાં બચત્રકાનુાં શ્ચળક્ષણ આતા જાણીતા બચત્રકાય શ્રી અમતૃરાર લેગડે નભયદાની દયક્રભા ગાા ચારીને કયેરી છે. તેભણે આ માત્રાના લણયન ખફૂ જ યવબય રખ્મા છે જે સુ્તક રૂે ઉરબ્ધ

છે.

-નભયદા નદી વાંળધન ભાટે ણાં ભશત્લનીં છે તેની ખીણાં ભાાંથી યાજાવયવ નાભનાાં ડામનાાંવયનાાં અલળે ભી આલેરાાં છે.

ણુાય નદી ણુાય નદી ગજુયાત યાજ્મભાાં આલેરા ડાાંગ, સયુત અને નલવાયી જજલ્રાઓની ભશત્લની નદી છે. આ નદી ભશાયાષ્ટ્ર અને ગજુયાતની વયશદ ય આલેરી વહ્યાદદ્ર લયતભાાભાાં ીરદશાડ નજીકથી નીકી, નલવાયી જજલ્રાના મખુ્મભથક નલવાયી નજીક અયફ વાગયભાાં બી જામ છે.

આ નદીભાાં લાલ્લ્ભદક, બગયા નદી બી જામ છે. ણુાય નદીના દકનાયા ય રલચારી, ભશાર, બશુાયી, ભહુલા, નલવાયી લગેયે ગાભ આલેરાાં છે.

ફુરઝય નદી ફુરઝય નદી ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર પ્રદેળભાાં આલેરી એક ભશત્લની નદી છે. આ નદીનુાં ઉદ્ગભ સ્થાન

કારાલડ નજીક આલેલુાં છે. આ નદી ઊંડ નદી કે જે જડીમા નજીક કચ્છના અખાતભાાં દદયમાને ભી જામ છે

તેની ઉનદી છે. ઊંડ નદીની અન્મ ઉનદીઓ ફાલની નદી અને ભાનલય નદી છે. આ નદીના કાાંઠા ઉયનાાં ગાભભાાં ચેકડેભ ણ ફાાંધલાભાાં આવમા છે.

ફનાવ નદી ફનાવ નદી બાયત યાજસ્થાીાન યાજ્મભાાં આલેરી અયલલ્રી લયતભાાની બગદયકાંદયાઓભાાંથી નીકે છે

અને ગજુયાત યાજ્મના ઉત્તય બાગભાાં આલેરા ફનાવકાાંઠા જજલ્રાભાાં પ્રલેળ કયે છે અને અંતે કચ્છઓના નાના યણભાાં ભી જામ છે. આ નદી દયીમાને ફદરે યણભાાં વભાઇ જતી શલાના કાયણે કુાંલાયી નદી તયીકે

ઓખામ છે. આ નદીની કરૂ રાંફાઇ ૨૬૬ દક.ભી. છે તેભ જ તેન સ્ત્ા લ શ્ચલસ્તાય ૮૬૭૪ ચયવ દક.ભી. જેટર છે. શ્ચવ ુનદી ફનાવ નદીના જભણા કાાંઠાની મખુ્્ૌ ઉનદી છે તથા ખાયી નદી, ડાફા કાાંઠાની મખુ્મર ઉનદી છે. ફનાવ નદીના ડાફા કાાંઠા ય અન્્ ૂાાંચ ઉનદીઓ સકુરી નદી, ફારાયાભ નદી, સકેુત નદી, વેલયણ નદી અને ફાશ્ચત્રમા નદી ભે છે.

ફનાવ નદી ય ૧૦૫ દક.ભી.ના અંતયે દાાંતીલાડા ફધ ફાાંધલાભાાં આલેર છે, જેન સ્ત્ા લ શ્ચલસ્તાય ૨૮૬૨

ચયવ દક.ભી. જેટર છે. આ ઉયાાંત શ્ચવ ુનદી ય ૬૦ કી.ભી.ના અંતયે શ્ચવ ુફાંધ ફાાંધલાભાાં આલેર છે.

જેન સ્ત્ા લ શ્ચલસ્તાય ૧૨૨૨ ચયવ દક.ભી. જેટર છે.

ફનાવ નદીના કાાંઠા ય આલેરાાં ગાભ ડીવા, અભીયગઢ, કાભરયુ (ધયલડી), ધકડ, અદગાભ,

અબગચણ, ચાનીમાથય.

િાહ્મણી નદી આ નદી લેરાાયામવાંગયુ નજીકથી નીકી ટીકકયના યણને ભે છે. આ નદી બાયત દેળના શ્ચિભ

બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર પ્રાાંતભાાં આલેરા સયેુન્દ્રનગય જજલ્રાના શલદ તાલકુાભાાં આલેરી છે.

આ નદીના ટભાાંથી યેતી ષુ્ટ્ક પ્રભાણભાાં ભે છે અને ફાાંધકાભ ભાટે વાયી ગણુલત્તા ધયાલે છે અને આ

નદી રાાંફી અને ખફુ જ શૉી ણ છે. આ નદીના કાાંઠે યામવાંગયુ, ભ્યુનગય, ધનાા, શ્ચભમાણી, કેદાય,

અજીતગઢ, ટીકકય જેલાાં અનેક ગાભૉ લવેરાાં છે. આ નદી ઉય ફાાંધલાભાાં આલેરા િાશભણી-૧ ડેભની ફાજુભા સનુ્દયી બલાની તીથય ધાભ આલેર છે.જે ગાભ ભાથકથી ૮ દક.શ્ચભ.દુય આલેર છે.

આ નદીના કાાંઠે ાાંડલૉનુાં શ્ચલત્ર કેદાયધાભ ણ આલેલુાં છે. આ નદી ઉય ફે ભૉટા િાશભણી-૧ અને

િાશભણી-૨ ફાંધ(ડેભ) ફાાંધલાભાાં આલેરા છે. જેનાથી આવાવના અનેક ગાભની ખેતી વમદૃ્ધ છે.

બગાલ નદી બગાલ નદી બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર શ્ચલસ્તાયભાાં આલેરી ભશત્લની નદી છે. આ નદી મખુ્મત્લે સયેુન્દ્રનગય જજલ્રાભાાંથી વાય થામ છે. આ નદી ય ધી ધજા

શ્ચવિંચાઇ મજના ફનાલલાભાાં આલેરી છે.

બગાલ નદીના કાાંઠા ય આલેરાાં ગાભ તથા ળશયે- સયેુન્દ્રનગય, મુી.

ભચ્ુ નદી ભચ્ુ નદી બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર પ્રદેળના યાજકટ જજલ્રાભાાં લશતેી ભશત્લની નદી છે. ૧૪૭ દકરભીટય જેટરી રાંફાઇ ધયાલતી આ નદી ભટે બાગે યાજકટ જજલ્રાભાાં તાન ાંથ કાે છે. ભાગયભાાં ભચ્ુ નદીભાાં ફેબણમા, ભવય, આવઇ, ખાયદડમ, ફેટી, રાલદયમ, અંધાયી, ભશા જેલી નાની નદીઓ બી જામ છે. આ નદીન શ્ચનતાય પ્રદેળ(catchment area) રગબગ ૧,૯૦૦

ચયવ દકરભીટય જેટર છે. ભચ્ુ નદી જવદણ તાલકુાના દશીંવયા ગાભ ાવેથી નીકી યાજકટ તાલકુા, લાાંકાનેય તાલકુા,ભયફી તાલકુા થઇને અંતે ભાબમા તાલકુાના આંજજમાવય ગાભ છી કચ્છના નાના યણભાાં ભી જામ છે.

દાંતકથા એકલાય ભશાદેલજી ક્ષીય વાગયને દકનાયે ાલયતીજીને અગત્મન ઉદેળ આી યહ્યા શતા. એભની નજીકભાાં એક ભગય થડા વભમ શરેાાં જ એક જીલતા ભાણવને ગી જઈ ફેઠ શત. ળાંકય બગલાનન ઉદેળ

વાાંબી કઇક યીતે ભગયના ેટભાાંથી આ ભાણવ ફશાય આવમ અને જ્ઞાની રુુ ફન્મ. ભગયભચ્છ દ્વાયા ફીજ જન્ભ ાભેર આ ભાણવ ભચ્છેન્દ્રનાથ તયીકે ઓખામા, જેભણે શઠમગી તયીકે ખ્માશ્ચત ભેલી શઠદીશ્ચકા નાભન ગ્રાંથ ણ રખ્મ શત. ભચ્છેન્દ્રનાથજીના એક ગોયલળાી શ્ચળષ્ટ્મ ગયખનાથજીએ ગરુુની તુ્ર પ્રત્મેની લધ ુડતી આવક્ક્ચત શઇ, ફાંને તુ્રને નદીદકનાયે ભાયી નાખ્મા. આ ફાંને તુ્રને નદીનાાં ભાછરાાંન અલતાય ભળ્મ. આભ ભચ્છ અને ભત્સ્મ યથી આ નદી ભચ્ુ નદી તયીકે ઓખાલા રાગી. શ્ચવિંચાઇ

શ્ચવિંચાઇના શતેનેુ અનરુક્ષીને ૧૯૬૧ના લયભાાં લાાંકાનેયની ઉયલાવભાાં, ૨૩ દકરભીટય જેટરા અંતયે

ભચ્ુ-૧ ફાંધ ફાાંધકાભ ળરુ કયલાભાાં આવ્ુાં શત ુાં. ત્માયફાદ ભયફી તાલકુાભા જધય ગાભ ાવે(ભયફીથી ૬ દકરભીટય ઉયલાવભાાં) ભચ્ુ-૨ ફાંધનુાં કાભ ળરુ થ્ુાં શત ુાં, જે ૧૯૭૨ના લયની આવાવ રુુાં થ્ુાં શત ુાં.

ભીંઢા નદી ભીંઢા નદી એ તાી અને સયુત જીલ્રાની ભશત્લની નદી છે, જે ગજુયાત યાજ્મભાાં થઈને લશ ેછે. આ

નદીની કુર રાંફાઈ ૧૩૫.૬૨ દકભી. છે. તેન ઉદબલ વનગઢના કેચભેન્ટ એયીમાભા ડવલાડા ગાભ નજીક

ફાાંધલાભાાં આલેરા એક નાના ફાંધભાાંથી થામ છે અને અંત અયફી વમદુ્ર ભાાં થામ છે. તેન ઉમગ ખાવ

ત વીંચાઇ ભાટે કયલાભાાં છે, તેના ઉય ૩ નાના-ભટા ચેકડેભ ફાાંધલાભાાં આવમા છે. આ નદી લાાંકાચકુા લાાંક લાી શલાથી તેના ય લાશન-વમલશાયના રગબગ ૧૪ જેટરા રુ આલેરા છે. ભીંઢા નદીને

કીનાયે ફાજીયુા,ફાયડરી, ભરેકયુ જેલા ગાભ લસ્મા છે.

ભેશ્વ નદી ભેશ્વ નદી વાફયકાાંઠા જજલ્રાભાાં આલેરા ળાભાજી ાવેથી લશ ેછે. આ નદી વાફયભતી નદીની ઉનદી છે. આ નદી ય ળાભાજી ાવે ભેશ્વ જાળમ મજનાના નાભથી ફાંધ ફાાંધલાભાાં આવમ છે.

ભેશ્વ નદીને કાાંઠા ય આલેરાાં ગાભ- આંતયરી તા. તરદ, નાાંદદવણ (તા. ભડાવા), યણાવણ (તા. તરદ), ગઢા, યભવ (ધનસયુા), શ્ચવભરીમા (તરદ), દેલની ભયી, દશગેાભ તાલકુ.

યાંઘી નદી યાંઘી નદી એ બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર શ્ચલસ્તાયભાાં આલેરા બાલનગય જજલ્રાભાાં આલેરી એક નદી છે. આ નદી ઊભયાા તાલકુાની રકભાતા ગણામ છે. આ નદી ય

આલેરા યાંઘા ગાભ નજીક યાંઘા ફાંધ ફાાંધલાભાાં આલેર છે.

યાંઘી નદીના દકનાયા ય આલેરાાં ગાભ - યાંઘા, રાંગાા, બટ્ટલદય.

રૂેણ નદી રૂેણ નદી બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજમભાાં લશતેી એક નદી છે. આ નદી ઉત્તય

ગજુયાતની ભશત્લની નદીઓ ૈકીની એક ગણામ છે. રૂેણ નદી કુાંલાયી નદી ગણામ છે, કાયણ કે આ નદીનુાં ાણી વમદુ્રભાાં નથી ભી જતુાં યાંત ુયણભાાં જ વભામ જામ છે. આ નદી ટૂાંગા લયતભાાંથી નીકીને

વાફયકાાંઠા, ભશવેાણા અને ાટણ જજલ્રાભાાં થઇને લશ ેછે.

રુેણ નદીના કાાંઠે આલેરાાં ગાભ - ખેયાલ,ુ પતેશયુ, જજ. ાટણ, શ્ચછઠમાયડા, અરડા, ાાંચટ.

લાત્રક નદી લાત્રક નદી નુાં ઈશ્ચતશાવભાાં યાભામણના વભમ થી અક્સ્તત્લ ધયાલે છે. તેન ુપ્રાચીન નાભ લેદ-લતી શત ુાં. ણ, શલે તે લાત્રક તયીકે ઓખામ છે.આ નદી ના દકનાયે ભશભેદાલાદ નાભે એક ળશયે આલેર છે.ભશમ્ભદ

ફાદળાશ ેઆ નગય લવાવ્ ુશત ુાં. શ્ચલશ્વાશ્ચભત્રી નદી શ્ચલશ્વાશ્ચભત્રી નદી, કે જેનુાં મૂ ાલાગઢ ડુાંગય ય છે, તેને દકનાયે ઘણુાં ખરુાં લડદયા ળશયે લવેલુાં છે.

લડદયાના નાના ભટા અનેક જાળમ વીધી અથલા ત આડકતયી યીતે શ્ચલશ્વાશ્ચભત્રી વાથે જડામ છે, ખાવ

કયીને ચભાવાભાાં લડદયાના અનેક જાળમનુાં લધાયાનુાં ાણી શ્ચલશ્વાશ્ચભત્રીભાાં ઠરલામ છે તેથી જ

વાભાન્મ વાંજગભાાં તેભાાં ઘણુાં ઓ ાું ાણી શમ છે. શ્ચલશ્વાશ્ચભત્રી નદી ઘણી જગ્માએ ખફુ જ પ્રદુશ્ચત ણ છે,

તેભ છતાાં આ નદી ૧૦૦થી લધુાં ભગયનુાં ઘય છે. શાર શ્ચલશ્વાશ્ચભત્રી નદીની વાપવપાઇ તેભજ ભગયભચ્છ

ગણતયીની ઝાંફેળ ચાલુાં છે. બાયતભાાં આલેરી કદાચ આ એલી એક ભાત્ર નદી છે જે ળશયેની ભધ્મેથી વાય

થામ છે અને ખફુજ નાન ટ ધયાલતી શલા છતાાં તેભાાં આટરી ભટી વાંખ્માભાાં ભગય છે.

ળેત્ુાંજી નદી અભયેરી જીલ્રાીીની વોથી ભટી નદી ળેત્ુાંજી છે. તે ગીયના જ ાંગરભાાં આલેરી ચાાંચાાંઇ ટેકયીભાાંથી નીકી ધાયી ગાભ ાવેથી લશ ેછે. આ નદી ઉય ખદડમાય ડેભ ૧૯૬૭ના લયભાાં ફાાંધલાભાાં આલેર છે અને તે ૩૨

શ્ચભબરમન ધનશ્ચભટય વાંગ્રશળક્ક્ચત ધયાલે છે.

૧૬,૬૭૫ ચ.એકય જભીન શ્ચવિંચાઇ (શ્ચમત) શઠે આલે છે. અભયેરી તાલકુાના ૨૪ ગાભને ખદડમાય

ડેભની નશયેન રાબ ભે છે. અભયેરી ળશયેને ીલાનુાં ાણી રુૂ ાડલાભાાં આલે છે. આ સ્થભે ગધયા ખદડમાય ભાતાજીનુાં સપુ્રશ્ચવદ્ધ ભાંદદય આલેલુાં છે. આ ભાંદદયની વાભે નદીના કાા થ્થ યભાાં ાણીન ઝય લશ ેછે. રાખ શ્રદ્ધાળુ રક અશીંની મરુાકાત રે છે.

વયસ્લતી નદી વયસ્લતી નદી ન ુઉદ્ગભ સ્થાન ફદ્રીનાથ ાવે આલેરા બીભ વેતનુી નજીક ગોમખૂભાાં છે. જે નદી રૂે

ફદ્રીનાથ ાવેથી લશતેી લશતેી છેક અલ્રાશફાદભાાં ત્રીલેણી વાંગભ સધુી આલીને ધયતીભાાં લપૂ્ત થઇ જામ

છે. જે પયી ાછી યાજસ્થાનભાાં આબ ુાવે નુઃ પ્રગટ થામ છે અને ગજુયાતભાાંથી વાય થતાાં કચ્છનાાં યણભાાં આલી પયી ધયતીભાાં લપુ્ત થઈ જામ છે. આ નદી વાગયભાાં ન બતાાં યણભાાં લપુ્ત થઈ જામ છે ભાટે

તેને કુભાયીકા કશલેાભાાં આલે છે.

ગજુયાતભાાં આલેલુાં શ્ચવદ્ધયુ વયસ્લતી નદીના કાાંઠે લવેલુાં છે, જ્માાં કાયતકી નૂભન ભે બયામ છે જે

ભાણલા સ્થાશ્ચનક તેભજ દૂય દૂય ના યફાયીઓ આલે છે. આ ઉયાાંત ગજુયાત બયભાાંથી અન્મ કભનાાં રક ણ આ ભેાભાાં ઉભટે છે.

આ નદી ઉય ાાંડલા નાભનુાં ગાભ આલેલુાં છે, જ્માાં મકૂ્ચતેશૌલય ભશાદેલન ુોયાણીક ભાંદદય આલેલ ુછે. એલી ભાન્મતા છે કે અશીં ાડલએ ગપુ્તલાવ દયશ્ચભમાન તાના શ્ચતા ાાંડુ યાજાની મકૂ્ક્ચત ભાટે આયાધના કયી શતી.

સકુબાદય નદી સકુબાદય નદી બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના વોયાષ્ટ્ર શ્ચલસ્તાયભાાં લશતેી ભશત્લની નદી છે. સકુબાદય નદી વાફયભતી નદીની ઉનદી છે. લોઠા ખાતે આ નદી વાફયભતી નદીભાાં ભી જામ છે.

યુાતત્લ કે્ષતે્ર ખફૂ જ જાણીતા રથર ફાંદય સકુબાદય નદી ય આલેલુાં શત ુાં.

શાથભતી નદી શાથભતી નદી એ બાયત દેળના શ્ચિભ બાગભાાં આલેરા ગજુયાત યાજ્મના ઉત્તય બાગભાાં આલેરા વાફયકાાંઠા જજલ્રાભાાંથી લશ ેછે. અયલલ્રીની શાડીઓભાાંથી નીકતી આ નદી વાફયનદી નદીની ઉનદીઓ ૈકીની એક છે. આ નદી ય દશિંભતનગય નજીક ફાંધ ફાાંધલાભાાં આવમ છે. આ ફાંધ વાફયકાાંઠા જજલ્રાભાાં શ્ચવિંચાઈન અગત્મન સ્ત્ત છે.

વાફયભતી વાફયભતી શ્ચિભ બાયતભાાં આલેરી નદી છે. તેની રાંફાઇ આળયે ૩૭૧ કીભી છે.

વાફયભતી નદીની ળરૂઆત યાજસ્થાન યાજ્મના ઉદમયુ જજલ્રાભાાં અયલલ્રીની લયતભાાભાાં થામ છે.

ળરૂઆતના બાગભાાં તેનુાં નાભ લાાંક છે. વાફયભતી નદીન મખુ્મતઃ બાગ ગજુયાતભાાંથી લશ ેછે

અનેખાંબાતના અખાત થકી અયફી વમદુ્રભાાં બી જામ છે.

અભદાલાદ અને ગાાંધીનગય, અનકુ્રભે ગજુયાતના વમાાયી તથી યાજકીમ ાટનગય વાફયભતી નદીને

કાાંઠે લવેરા છે. રકલામકા પ્રભાણે ઇ.વ. ૧૪૧૧ ગજુયાતના સરુતાન અશભદળાશને વાફયભતી નદીને કાાંઠે

એક નીડય વવરાને શ્ચળકાયી કુતરુાં બગાડતા જઇ અભદાલાદ ળશયે લવાલલાની પે્રયણા ભી. વાફયભતી નદી ના દકનાયે વાફયભતી નાભન શ્ચલસ્તાય ન છે. જ્મા અભદાલાદ ના ઘના ધશ્ચનક યશ ેછે.

આ શ્ચલસ્તાય ભા જૈન ની ખફુ ભતી લક્સ્ત છે. ત્મા દુશ્ચનમા ની પ્રખ્માત ાથળારા શ્રી દશયાફેન નુભચન્દ

લીયચન્દ આલેરી છે. જેભા અમ્રતુ ગરુુજી અને અન્ન્કત ગરુુજી બનાલે છે.

બાયતની આઝાદીની ચલ દયમ્માન ભશાત્ભા ગાાંધીએ આ નદીને દકનાયે વાફયભતી આશ્રભ સ્થાપ્મ શત, જે ભશાત્ભા ગાાંધીનુાં ઘય તેભજ વભગ્ર સ્લાતાંત્ર્મ ચલનુાં કેન્દ્ર ફની યહ્ય. ધકા તાલકુાના લોઠા ગાભ ાવે વાફયભતી નદી અને અન્મ નદીઓન વાંગભ થામ છે. દય લે ત્માાં ખફુ

જ ભટ અને પ્રશ્ચવધ્ધ ભે બયામ છે, જ્માાં ગજુયાતની ગ્રામ્મ વાંસ્કૃશ્ચતનાાં દળયન થામ છે. આ બાતીગ ભે ભાણલા શ્ચલદેળીઓ ણ આલે છે.