gurbani universe in the mind learning philosophy from ... ·...

“ครบาน” จกรวาลในดวงจต : เรยนรปรชญาจากสตวในภาพพจน1

“Gurbani”, universe in the mind: Learning philosophy from animal figurative language

Received: January 17, 2019

Revised: May 3, 2019 Accepted: May 24, 2019

อภรฐ ค าวง

Aphirat Kamwang สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล

Research Institute for Languages and Cultures of Asia, Mahidol University [email protected]

“ครบาน” จกรวาลในดวงจต : เรยนรปรชญาจากสตวในภาพพจน

66 วารสารภาษาและวฒนธรรมปท 38 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2562)

บทคดยอ ครบานเปนบทสวดพระธรรม ประพนธไวในพระมหาคมภรแหงศาสนาซกข (ครศาสดานรนดรกาล) ใน

การศกษาวจยครงน พจารณาเฉพาะการน าสตวมาใชเปนภาพพจนในทางวรรณกรรม โดยเนนการอปมาสตวเปนพฤตกรรมของมนษย มวตถประสงคเพอศกษาหลกปรชญาค าสอนทครศาสดาผประพนธไดถายทอดตอ ศษยานศษย อนจะท าใหเกดความตระหนกและความเขาใจในความเปนมนษย น าไปสปฏบตการพฒนาทาง จตวญญาณ โดยศกษาดวยวธการสมเลอกครบาน 50 ซบด ซงใหครอบคลมสรรพสตว และพบ 40 ชนดพนธทไดอาศยพฤตกรรมทเดนของสตวตางๆ มาสอเปนตวอยาง ส าหรบบทความวจยน พจารณาน าเสนอ 7 กรณศกษา และ 11 ชนดพนธ และผลการศกษาบางสวน ครบานอปมาเรองส าคญ คอ เรองมายาและความหลง เรองความรกศรทธาตอ “วาฮ คร” เรองปญญา ตลอดจนการประพฤตชอบของอรยสาวก (ครมข) ซงผลการศกษานถอเปนองคความรทางปรชญาศาสนาซกขทมความนาสนใจและนาจะเปนประโยชนตอสงคมไทย หากจะสามารถน าไปประยกตใชเพอเสรมสรางการพฒนาคณธรรมจรยธรรม ค าส าคญ : อนเดยศกษา, ศาสนาซกข, ศร คร ครนถ ซาฮบ, ครบาน, ภาพพจน


Journal of Language and Culture Vol.38 No.1 (January-June 2019) 67

Abstract Gurbani is a collection of hymns and prayer teachings compiled into the Sikh Holy

Scripture (The Eternal Guru) . This study explores the use of figurative language related to animals found in Gurbani, focussing specifically on the description of animals used as analogies of human conduct. The objective is to study the underlying philosophy and doctrinal guidance that the Gurus have provided their followers to enable them to better understand themselves as human beings and thereby realize higher spiritual progress. Gurbani compositions including 5 0 Shabads have been randomly selected to identify references to animals, 40 species of which were found and their traits described as examples. Seven cases comprising 11 species were studied in total finding that some animal descriptions in Gurbani drew analogous comparisons with spiritual aspects like Maya (delusion) and attachment, love and devotion towards “Waheguru” (Almighty God), wisdom, and proper conduct of a true disciple (Gurmukh). The result of this study is a deeper knowledge of Sikh spiritualism and its fascinating philosophy which offer valuable lessons for Thai society if applied to strengthen or reinforce morality and ethical living. Keywords: Indian Studies, Sikhism, Shri Guru Granth Sahib (SGGS), Gurbani, figurative language



1. บทน า เหตแหงความสนใจสการศกษาวจย ครศาสดาแหงศาสนาซกขสอนอะไรตอศษยานศษย โดยประพนธ

เปนครบานหรอบทสวดพระธรรม อนเปนเหตทมาของความสนใจในการศกษาวจยน ศาสนาซกขเปนศาสนาประเภทอเทวนยม โดยเชอมนศรทธาตอความเปน “เอก” (“เอก โองการ”)

แหงจกรวาล สรรพสงทงทมชวตและไมมชวตลวนสรางขนดวยพลงอ านาจ สถตอยในสรรพสงทสรางนน และสรรพสงจะกลบไปรวมกนเปนเอก เนนการวจารณตามแนวศาสนาหรอศกษาพรอมกบฝกปฏบตดวยตนเอง บนพนฐานของความเชอมนในศกยภาพความเปนมนษย เปนศาสนาทไมมนกบวช คฤหสถสามารถเขาถงและบรรลสจธรรมดวยปญญา

การกอก าเนดศาสนาในดนแดนปญจาบ องคปฐมครศาสดาคอ คร นานก ซาฮบ นบปประสต พ.ศ.2012 เปนปเรมตน ถอเปนศาสนาใหมในอนทวปอนเดย ศาสดามสถานะ “คร” (คร) ท าหนาทเปนคนกลาง น าสจจะแหง “วาฮ คร” มาชแจง2ตอมวลมนษยชาต สวนสาวกมสถานะเปนศษย (สกขา ซกข) เปนผศกษาและปฏบตตนตามแนวทางของครศาสดา

ต าแหนงครศาสดาในยคแรก ระหวางป พ.ศ.2012-2251 รวม 239 ป เปนการสบทอดในรปมนษย จากครศาสดาองคท 1 ถงองคท 10 ในสมยครศาสดาองคท 10 นน สถาปนาพระมหาคมภรเปนครศาสดาในรปพระมหาคมภร คอ ศร คร ครนถ ซาฮบ เปนครศาสดานรนดรกาล ตงแต พ.ศ.2251 สบมาจนถงปจจบน ดงนน ศร คร ครนถ ซาฮบ เปนทงครศาสดาและพระมหาคมภร ซงครบานสวนใหญประพนธโดยครศาสดาในรปมนษย (Kamwang, 2017)

ตงแตการเรมเผยแพรสจธรรมของครศาสดาองคท 1 ไดใชวธการขบรองบทสวดประกอบท านอง เรยกวา “กรตน” ครบานไดประพนธตามรปแบบสงคตอนเดยโบราณ ตอมาครศาสดาองคท 5 ไดรวบรวมครบานของครศาสดาองคท 1 ถงองคท 5 และไดพจารณาค าสอนของนกบวชนกบญลทธศาสนาอนทมแนวคดตรงกน บนทกดวยอกษร “ครมข” หรอภาษาปญจาบ และสถาปนาเปนพระมหาคมภร กระทงครศาสดาองคท 10 ไดเพมครบานของครศาสดาองคท 9 แลวสถาปนาครบานในพระมหาคมภรเปนครศาสดา แทนการสบทอดในรปมนษย (Kamwang, 2016)

ครบานเดมเปนการคดส าเนาดวยมอ ตอมาป พ.ศ.2407 ไดเรมพมพดวยเครองและก าหนดมาตรฐานการพมพ 1,430 องค (หรอหนาของพระมหาคมภร) แตละหนาประกอบดวย 19 บรรทด (Gurbani, 2014) ครบานสวนใหญประพนธในลกษณะ “ซบด” และอนๆ เชน ลกษณะโศลก แตชาวซกขเรยกโดยรวมวา “ซบด” เฉพาะครบานแหงครศาสดาในรปมนษยประพนธไวกวา 4,900 ซบด ประมวลเปนหมวดหม เรยกวา “ราค” รวม 31 ราค

ในการชมนมเจรญธรรมของชาวซกข ถอเปนชมชนทางศาสนาหรอเรยกวา “สงคต” และเปน วตรปฏบต ปจบนสงคตทวโลกจะอญเชญครศาสดาในรปพระมหาคมภรจากศนยกลาง เมองอมฤตสาร รฐปญจาบ ประเทศอนเดย เพออญเชญสศาสนสถานประจ าชมชนและทบานเรอนของตน รวมถงชมชนของชาวไทยซกขดวย ซงตงถนฐานมาตงแตสมยรชกาลท 5



ส าหรบศาสนาซกขในสงคมไทย ไดรบการรองรบเปนศาสนา 1 ใน 5 ศาสนาอยางเปนทางการของไทยตงแตป พ.ศ.2512 (ปแหงการเฉลมฉลองศาสนาซกข 5 ศตวรรษ) ทวาเปนศาสนาทสบทอดนบถอเฉพาะในตระกลชาวไทยซกขจากรนสรนเทานน โดยไมไดมการเผยแผศาสนาตอสาธารณะและชาวทองถน ท าให องคความรทางปรชญาศาสนาของซกขจ ากดอยเฉพาะกลมศาสนก

อยางไรกด องคความรดงกลาวเปนสงทนาสนใจ นาศกษา เปนประโยชนตอการพฒนาคณธรรมจรยธรรม เปนการยกระดบความเปนมนษย หากมไดนบวาเปนเรองการศาสนาแลว องคความรถอเปนสจธรรมและความเปนเหตผล การไดศกษา ไดปฏบต จะชวยเสรมสรางคณประโยชนแกสงคมไทยไดอกทางหนง

และนอกจากน บทความวจยนยงมเปาประสงคอกประการหนง คอ การเผยแพรความรทางปรชญาศาสนาจากอนเดย ในวาระแหงการเฉลมฉลองศาสนาซกข 550 ป (พ.ศ.2012-2562)

ทบทวนวรรณกรรม ผลงานวชาการเกยวกบครบานสวนใหญมาจากนกวชาการชาวซกขหรอ คนใน เผยแพรทงภาษาปญจาบ ภาษาองกฤษ และภาษาอนๆ โดยจ าแนกผลงานเปน 3 ประเภท คอ (1) การถอดความ แปล ขยายความ (2) การศกษาประเดนเฉพาะ (3) การศกษาหลกค าสอนเปรยบเทยบกบลทธศาสนาอน อยางไรกตาม สองลกษณะแรกเปนทนยมศกษา และมมตทหลากหลาย มผลงานเผยแพร อยางตอเนองทงสงพมพและฉบบออนไลน ส าหรบการศกษาวจยนเปนการศกษาประเดนเฉพาะมตใดมตหนง โดยนกวชาการไทย ทไมใชศาสนกของศาสนาน

ตวอยางผลงานการถอดความ แปล และขยายความ ผลงานเดนคอ หนงสอทคณะกรรมการกลาง ครดวาราสงสดรบรอง คอ “Sri Guru Granth Sahib (English and Panjabi translation)” (Singh, Manmohan, 1981) ขณะท “Sri Guru Granth Sahib: In English translation” (Singh Talib, 2004) เปนฉบบท ใช ในมหาวทยาลยปญจาบ สวนผลงานของชาวไทยซกข เปนการถอดความ ขยายความภาษาไทย เนนบทสวดวตรทใหเขาใจความหมาย เชน บทสวด “สขมณ ซาฮบ” (Suriya-amarith, 2016) บทสวด “อนนต ซาฮบ” (Suriya-amarith, 2018)

ตวอยางผลงานทประเดนเฉพาะ เชน หนงสอ “Shabad dictionary: The subject matter of Sri Guru Granth Sahib Ji” (Kaur Vaid, 2008) ประมวลครบานโดยจ าแนกสงตางๆ กวา 550 หวขอ กลมสงทมชวต เชน หงส ดอกบว เปนตน สวนผลงานทเนนวเคราะหสตวกบความเปนมนษย เชน “Five vices and Four eras” และ “The third eye” (Singh Maskin, 2008) เนอหาเดนเปนเรองบาปทงหา อปมาพฤตกรรมสตวกบมนษยทเปนบาป ขณะทบทความ “Monkey-Mind” (Singh, T., n.d.) มงอธบายเรองจตของมนษย ทมความบา (crazy) จากอโก (ego) และตวตนทหลงอยในมายา

อยางไรกด การศกษาประเดนเฉพาะและการวเคราะหสตวทใชเปนภาพพจนในครบานยงมผลงานทไมมากนก ท าใหบทความวจยนไดมโอกาสน าเสนอประเดนดงกลาว และไดหยบยกเรองส าคญประการหนงในศาสนาซกข นนคอ เรองมายาและความหลง



2. วตถประสงค เพอศกษาครบานแหงศาสนาซกข ผานกรณศกษาค าสอนทน าสตวเปนภาพพจนเพอการอปมา

พฤตกรรมของมนษย 3. ระเบยบวธการวจย

เปนการศกษาวจยเช งคณภาพ (qualitative research) และเปนการศกษาวจยเชง เอกสาร (documentary research) ดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตร โดยบรณาการสาขาศลปศาสตร ปรชญาศาสนา สงคมวฒนธรรม และประวตศาสตร

ขอบเขตการวจย ศกษาครบาน เฉพาะการอปมาพฤตกรรมของสตวและมนษย ระยะเวลา ศกษาเฉพาะกรณทสมเลอก ใชระยะเวลา 1 ป ระหวางป พ.ศ.2560-2561 นยามศพท แบงออกเปน 2 สวน คอ ศพทดานวรรณกรรมและศพทเฉพาะศาสนาซกข ดงน (1) ศพทดานวรรณกรรม ตามนยามศพทวรรณกรรม (The Royal Society, 1996) ภาษาภาพพจน

(figurative language) เปนภาษาทผดแผกไปจากปรกต ในดานการเรยบเรยงล าดบค าหรอความหมายของค า เพอใหเปนส านวนทแปลกใหม มพลง เพอใหมองเหนภาพ เพอพรรณนาโดยการเปรยบเทยบ เพอใหเหนความคลายคลงในสงทไมคลายคลงกน ภาษาภาพพจนคอขอเขยนทน าเอาภาพพจน (figure of speech) อยางเดยวหรอหลายอยางมาใช โดยแบงอยางกวางๆ ได 2 ชนด คอ ภาพพจนวาทศลป (rhetorical figure) และภาพพจนเปรยบเทยบ (trope) ซงภาพพจนทรจกกนมากทสด ไดแก ภาวะแยง (antithesis) อปมา (simile) อปลกษณ (metaphor) บคลาธษฐาน (personification) การกลาวซ า (repitition)

ส าหรบบทความวจยน ภาพพจนทปรากฏในกรณศกษาและเปนสงทเดน ไดแก (1.1) อปมา การน าเอาสงตางกน 2 สงมาเปรยบเทยบกนโดยใชค าเชอม ในภาษาองกฤษ เชน like, as,

than หรออาจใชกรยา appear, seem สวนในครบานใชค าเชอมภาษาปญจาบ คอ ਜਿਉ อานวา เยว และ ਿਸੀ อานวา แยซ แปลวา ดจดง

(1.2) อปลกษณ การน าเอาสงทตางกน 2 สงหรอมากกวา แตมคณสมบตบางประการรวมกนมาเปรยบเทยบกน โดยเปรยบเทยบวาสงหนงเปนอกสงหนงโดยตรง

(1.3) สญลกษณ (symbol) สงมชวตและไมมชวตซงเปนตวแทนหรอสงแทนของอกสงหนง รวมถงการกระท าและทาทางอาจเปนสญลกษณได

(1.4) การเปรยบตาง (contrast) การน าเอาจนตภาพ (image) ขอคดเหน หรอทงสองอยางทตางกนหรอตรงขามกนมาเขาคกนเพอท าใหฉาก แกนเรอง เนอเรองตอนนนเขมขน ชดเจน

(1.5) ปฏปจฉา (rhetorical question) ไดแก การใชค าถามอยางรวดเรวตอเนองกนเปนชด การถามทใชถามผอนหรอตนเองเพอแสดงถงความประหลาดใจ ความพศวงงงงวย ความโกรธ ซงเปนค าถามทตอบไมไดงายนก การถามทไมตองการค าตอบเพราะรค าตอบชดเจนอยแลว



(2) ศพทเฉพาะศาสนาซกข ค าและวลทเกยวของ (2.1) วล “วาฮ คร” หรอ “วาเฮคร” มาจากการเปลงเสยงดวยความอศจรรยใจ เปนวลทใชกลาวแทน

ค าวา “พระผเปนเจา” เนองจากศาสนาซกขไมมชอเรยกพระผเปนเจา จงเรยกดวยชอรอง ซงมหลายชอ เรยกตามสถานะและบรบททจะสอ ซงวลดงกลาวเปนทนยมกนมาก (Kamwang, 2016)

(2.2) ค าวา “นาม” เปนชอหรอนามแหง “วาฮ คร” ในภาษาองกฤษ แปลวา “The Name of the Almighty” (Singh Dilgeer, 1997) ในลกษณะการกลาวชอแหงพระผเปนเจา

(2.3) ครมข เปนอกษรภาษาปญจาบ ใชบนทกครบาน และชาวซกขใชสอสารในปจจบน (2.4) ซบด เปนลกษณะการประพนธครบานตามระบบสงคตอนเดยโบราณ คลายเปนฉนทลกษณ เชน

ลกษณะ 4 บท 8 บท 16 บท แตละซบดประกอบดวยสวนยอย เชน บท บาท วรรค แตไมจ าเปนตองมครบทกสวนยอย และยงมการประพนธลกษณะอนๆ เชน ลกษณะโศลก

(2.5) วลอทาน “โอ ...” ตามขนบธรรมเนยมของการถอดความครบาน จะนยมเพมวลอทานไวตนวรรคแทรกบางแหง เพอเนนและใหน าหนกตอค านามทกลาวนน แมวาจะไมปรากฏในครบานทครศาสดาประพนธไวกตาม เชน “โอ สหาย” “(โอ มารดา)” ซงจะอยในเครองหมายวงเลบหรอไมกได พจารณาตามบรบทของซบดนนๆ

วธการวจย (1) ทบทวนวรรณกรรม : เปนการส ารวจเอกสารและขอมลในระบบอนเทอรเนตทเกยวกบการศกษา

ครบานทงภาษาองกฤษ ภาษาปญจาบ และภาษาไทย (2) พจารณาครบาน : เปนการสมเลอกครบาน เรมสบคนจากฉบบอเลกทรอนกส พจารณาตาม

รายการสตว โดยสมไดกวา 90 กรณศกษา ใหครอบคลมสรรพสตว เมอพจารณาเฉพาะการใชสตวเปนภาพพจน และพจารณาครบานทมชอเสยง ทนาสนใจและเปนทนยมน ามายกตวอยางกนของศาสนก จงคดเลอก 40 กรณศกษา ในบทความนน าเสนอ 7 กรณศกษา เปนตวอยางเพอเชอมโยงสหลกปรชญา ไดแก คณธรรม มายาและความหลง ความรกความศรทธา ปญญา

(3) ถอดเสยง ถอดความ : การถอดเสยงครมขเปนค าอานภาษาไทยอางองจากฉบบของยสปาล กอร (Kaur, 2004) สวนการถอดความเปนการท างานรวมกนระหวางผวจยกบผทรงคณวฒชาวไทยซกข เทยบเนอหาจากฉบบตางๆ ทมชอเสยง อางองหลกจากฉบบ Manmohan Singh (1981)

(4) ตรวจสอบ : ในแตละขนตอนของการถอดความ ตรวจภาษา ความหมาย การเรยงประโยค การเพมขยายถอยค าตามขนบธรรมเนยม

(5) วเคราะห : เปนการวเคราะหเพอจดกลมกรณศกษา เปนการวเคราะหการใชภาพพจน และเปนการวเคราะหปรชญาค าสอนทอธบายไวในกรณศกษา

(6) สงเคราะห : เปนการสงเคราะหองคความรทางปรชญาศาสนาซกข อนจะเปนแนวทางทน าไปประยกตใชกบสงคมไทยในอนาคต



การตความภาษาขามวฒนธรรมและศาสนา ขอควรระวงบางประการ ไดแก (1) บทสวดประพนธเปนสงคตทมการเลนค า ส านวน สมผสตางๆ แตการถอดความไดพยายามเนนให

ตรงตามสงทครศาสดาถายทอด ถอเปนขอจ ากดในการเลนค าเลนภาษา และการวเคราะหตองอาศยเขาใจตอเจตนารมณวาเปนปรชญาเรองใด หรอมประวตศาสตรศาสนาอยางไร

(2) ศพททปรากฏในบทสวดเปนการใชในความหมายทางธรรม ตวอยางเชน ค าวา “รก” เปนสงทมนษยมตอ “วาฮ คร” และท “วาฮ คร” มตอมนษย ซงไมไดมควาหมายทางกามารมณ

(3) ค าทใชตรงกบภาษาไทย แตมความหมายตางกน เชน ค าวา “มายา” เปนความหลงผด ค าวา “วจารณ” เปนการศกษาและปฏบตตนทางธรรม ซงศพทเหลานไดอธบายไวแลวในเนอหา

4. ผลการวจย

ครบานอนเปนบทสวดพระธรรมแหงครศาสดานน บางสวนมการใชภาพพจนดวยการหยบยกสงตางๆ เปนตวอยางประกอบการอบรมสงสอนศษยานศษยทมศกยภาพ มพนเพทหลากหลาย ครบานสามารถสรางจนตนาการอนลกซงตอผสวดและผฟงการสวด โดยใชภาษา เรองราวทเรยบงาย ใกลตว เปนสงทรบรกนทวไป และหนงในนนคอ การน าสตวมาใชเพอการอปมาเปนพฤตกรรมและจตของมนษย อาศยขอเดนขอดอยและสญชาตญาณของสตวทงหลายเปนตวอยางทมนยส าคญ

จากการส ารวจสตวทน ามาประพนธในครบานยงไมสามารถทราบอยางชดเจนวามจ านวนเทาไหร มชนดพนธใดบาง แตจากการสมเลอกพบมากกวา 40 ชนดพนธ ใชทงการอปมาและเปนตวประกอบ อยางไร กตาม ในบทความวจยนขอน าเสนอ 7 กรณศกษา อปมาสตว 11 ชนดพนธ ไดแก หงส นกกระยาง ปลา สนข ชาง นกกระจอก นกจาตรก (นกทองถน) ผเสอ กวาง ผง และอฐ

กรณศกษาท 1 อรยสาวก3อปมาเปนหงส พจารณาอญเชญมาจาก “ราค วดฮนส” ราคท 8 หนา 585 ประพนธลกษณะโศลก ผประพนธคอ ครศาสดาองคท 3 ซงอปมาเปนหงสกบนกกระยาง

ਸਬਜਿ ਰਤ ਵਡ ਹਸ ਹ ਸਚ ਨਾਮ ਉਜਰ ਧਾਜਰ ॥

สบด รตเต วด หนส แฮ สจ นาม อร ตาร || (โอ สหาย) ผใดทฝง “นาม” แหงสจจะ ร าลกพระธรรมในดวงจต

ผนนเสมอนหงสทยงใหญ เปนสาวกผเปยมคณธรรม

ਸਚ ਸਗਰਹਜਹ ਸਿ ਸਜਚ ਰਹਜਹ ਸਚ ਨਾਜਮ ਜਿਆਜਰ ॥

สจ ซงกระแฮ สด สจ รแฮ สจแจ นาม เปอาร || เนองดวยความรก ผกพน ยดมน สะสม (ปฏบต)4 สจธรรม และศรทธาใน “นาม”

ਸਿਾ ਜਨਰਮਲ ਮਲ ਨ ਲਗਈ ਨਿਜਰ ਕੀਤੀ ਕਰਤਾਜਰ ॥

สดา นรมล แมล นา ลกย นดร กต กรตาร || ผนนจะบรสทธ ไรมลทน ผดผอง “วาฮ คร” โปรดเมตตา อวยพร



ਨਾਨਕ ਹਉ ਜਤਨ ਕ ਬਜਲਹਾਰਣ ਿ ਅਨਜਿਨ ਿਿਜਹ ਮਰਾਜਰ ॥੧॥

นานก ฮอ เตน แก บลฮารแณ โย อนเดน ยแปห มราร ||1||5

นานก (ครศาสดา ทานกลาว) ขอนอมคารวะ เคารพ ตอผทสวดภาวนา “นาม” แหง “วาฮ คร” ทกขณะจต

… … …

ਮ ਿਾਜਨਆ ਵਡ ਹਸ ਹ ਤਾ ਮ ਕੀਆ ਸਗ ॥

แม ยาเนอา วด หนส แฮ ตา แม กอา ซงค || (โอ สหาย) ขาเขาใจผดคดวาผนนเปนหงสผประเสรฐ จงไดคบหาสมาคมดวย

ਿ ਿਾਣਾ ਬਗ ਬਿੜਾ ਤ ਿਨਜਮ ਨ ਿਿੀ ਅਗ ॥੨॥

เย ยาณา บก บปรา ตา ยนม นา เดด องค ||2|| หากรเขาใจตงแตแรกวา ผนนเปนเพยงนกกระยางทนาเวทนา

ชวตนขาคงจะไมรวมสมาคมตงแตเกด ศร คร ครนถ ซาฮบ องค 585

วเคราะหการใชภาพพจนทเดนและสาระส าคญ หงสอปมาเปน “อรยสาวก” ทมปญญาและประเสรฐ (เรยกวา “ครมข”) ขณะทนกกระยางอปมาเปน

“อตสาวก” ทไรคณธรรม ยดถอตนเปนหลก (เรยกวา “มนมข”) โดยเฉพาะเจาะจงวาเปนนกบวชไรคณธรรม โดยทงสองชนดพนธนจะเหนไดวา เปนการอปมาเปนมนษยสองจ าพวกและเปนการเปรยบตางดวยพฤตกรรมทมคณธรรมและไรคณธรรม

ธรรมชาตของนกทงสองนตางกมขนขาวทสวยซงเปนสญลกษณของความบรสทธ ลกษณะเดยวกบนกบวชผประเสรฐทมจตอนบรสทธ แตครบานแยกความแตกตางระหวางหงสกบนกกระยางดวยพฤตกรรม (ปรากฏในซบดอน) โดยหงสจะลอยน าวายน าดวยทาทางทสงางาม ขณะทนกกระยางจะยนสงบนงคลายท าสมาธ แตตายงจองจบปลา ถอเปนการแสรงใหผอนหลงเขาใจผดวาท าสมาธ ครบานชแจง ไมควรจะคบหาสมาคมกบนกบวชไรคณธรรม

กรณศกษาท 2 มนษยทหลงตนอปมาเปนปลานอยในทะเลกวางลก พจารณาอญเชญมาจาก “ราค ศรราค” ราคท 1 หนา 55 ผประพนธคอ ครศาสดาองคท 1 มการอปมาเปนปลา

ਮਛਲੀ ਿਾਲ ਨ ਿਾਜਣਆ ਸਰ ਖਾਰਾ ਅਸਗਾਹ ॥

มชล ยาล นา ยาเณอา ซร คารา อสคาห || มจฉานอยไมไดสงเกตเหนรางแห ขณะเวยนวายในทะเลทกวางลก

ਅਜਤ ਜਸਆਣੀ ਸਹਣੀ ਜਕਉ ਕੀਤ ਵਸਾਹ ॥

อต เซอาณ โซหณ เกว กโต เวซาห || (ปจฉา) ท าไมมจฉานอยทฉลาดและสวยงาม ลมหลงตนจนชะลาใจ



ਕੀਤ ਕਾਰਜਣ ਿਾਕੜੀ ਕਾਲ ਨ ਟਲ ਜਸਰਾਹ ॥੧॥

กเต การณ ปากร กาล นา ทแล สราห ||1|| ดวยการกระท า (ชะลาใจ) ของตน ความตายเลยมาครอบเหนอหว

ਭਾਈ ਰ ਇਉ ਜਸਜਰ ਿਾਣਹ ਕਾਲ ॥ ਜਿਉ ਮਛੀ ਜਤਉ ਮਾਣਸਾ ਿਵ ਅਜਚਤਾ ਿਾਲ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

ปาอ เร เอว ศร ยาโณห กาล || เยว มชช เตว มาณซา ปแว อจนตา ยาล ||1|| รเฮา6 || (ครศาสดาชแจงตามขางตน)

โอ สหาย จงเขาใจเถดวาความตายเสมอนรางแหทลอยเหนอหวเจาอยตลอดเวลา จะมาคลมหวเชนเดยวกบมจฉานอยอยางไมคาดฝน

ศร คร ครนถ ซาฮบ องค 55

วเคราะหการใชภาพพจนทเดนและสาระส าคญ ครบานเนนเรองความหลง โดยเฉพาะความหลงตน น าปลานอยอปมาเปนมนษย เนนวาเปน

ปลาตวนอย ฉลาด สวยงาม สวนทะเลกวางลกเปนสญลกษณแทนโลกน เปนอาณาจกรแหง “วาฮ คร” ขณะทรางแหเปนสญลกษณแทนความตาย (รางแหใชจบปลา) นอกจากน ยงใชปฏปจฉาดวยค าถามในวรรคตนกอน แลวเฉลยค าตอบในวรรคถดไป

ปลานอยวายในทะเลดวยความชะลาใจ มไดระวงตว วนหนงวายไปตดรางแห กถกจบตวและน าไป สความตาย ลกษณะเดยวกบมนษย อาศยอย ในโลกกวาง หลงตนวาฉลาด สงางาม ใชชวตดวยความ ชะลาใจและความประมาท วนหนงตองประสพกบความตายอยางไมรตว โดยไมไดเตรยมตว

กรณศกษาท 3 จตของมนษยอปมาเปนหางงอของสนข พจารณาอญเชญมาจาก “ราค เดวกนถาร” ราคท 6 หนา 536 ประพนธลกษณะซบด ผประพนธคอ ครศาสดาองคท 9 มการอปมาเปนสนข

ਯਹ ਮਨ ਨਕ ਨ ਕਜਹਓ ਕਰ ॥

แญห มน แนก นา กเฮโอ กแร || (โอ สหาย) ดวงจตนไมเชอค าแนะน าของขา (ครศาสดา) แมสกนด

ਸੀਖ ਜਸਖਾਇ ਰਜਹਓ ਅਿਨੀ ਸੀ ਿਰਮਜਤ ਤ ਨ ਟਰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

ซค ซคาย รเฮโอ อปน ซ ดรมต เต นา ทแร ||1|| รเฮา || ขาเหนอยลาทจะใหค าแนะน า (แกจตมนษย) ซงไมยอมเลกลมความคดทเลวรายแตประการใดเลย

ਮਜਿ ਮਾਇਆ ਕ ਭਇਓ ਬਾਵਰ ਹਜਰ ਿਸ ਨਜਹ ਉਚਰ ॥

มด มายอา แก เปยโอ บาวโร ฮร ยส แนห อจแร || (โอ สหาย) จตหลง งมงาย เมามายในกเลส มายา

(ดวยเหตน) จงไมพยายามสวดภาวนาสรรเสรญคณ “วาฮ คร”



ਕਜਰ ਿਰਿਚ ਿਗਤ ਕਉ ਡਹਕ ਅਿਨ ਉਿਰ ਭਰ ॥੧॥

กร ปรปนจ ยกต โก แดหแก อปโน อดร ปะแร ||1|| คดโกง หลอกลวงโลก (น าเอาทรพยสน) ไปเสพบ าเรอรางกายจนอวนพ

ਸਆਨ ਿਛ ਜਿਉ ਹਇ ਨ ਸਧ ਕਜਹਓ ਨ ਕਾਨ ਧਰ ॥

สอาน ปช เยว โฮย นา ซโถ กเฮโฮ นา กาน ตะแร || ดจเชนหางสนขทคดงอ ไมมทางจะตรงได (จตกเชนกน) ดวยความดอรน ไมสนใจฟงสงกลาวเตอน

ਕਹ ਨਾਨਕ ਭਿ ਰਾਮ ਨਾਮ ਜਨਤ ਿਾ ਤ ਕਾਿ ਸਰ ॥੨॥੧॥

กโฮ นานก ปจย ราม นาม เนต ยา เต กาจย สแร ||2||1|| นานก (ศาสดา ทานกลาวแกจต)

จงสวดภาวนาร าลกถง “นาม” ตลอดกาลเถด แลวทกกจกรรมจะสมประสงคและส าเรจ ศร คร ครนถ ซาฮบ องค 536

วเคราะหการใชภาพพจนทเดนและสาระส าคญ ครบานอปมาหางงอของสนขเปนจตของมนษย โดยทหางสนขจะโคงคดงอตามธรรมชาต ไมสามารถท

จะดดใหตรงได ลกษณะเดยวกบจตของมนษย เนนวาเปนจตทดอ แสดงพฤตกรรมคดโกง หลอกลวง เมอมทรพยกใชเสพบ าเรอตอรางกาย โดยไมพฒนาจต จงเปนจตทดอ แมวาจะอาศยการสวดภาวนาร าลกถงคณแหง “วาฮ คร” ตามแนวทางแลวกตาม จตนนกกลบไปเหมอนเดม ไมตางอะไรไปจากการพยายามทจะดดหางงอของสนขใหตรง ซงเปนไปไมได

กรณศกษาท 4 การอปมาความโอหงเปนชาง ความออนนอมเปนนกกระจอก พจารณาอญเชญมาจาก “ราค มลาร” ราคท 27 หนา 1,286 ประพนธลกษณะโศลก ผประพนธคอ ครศาสดาองคท 1 มการอปมาเปนชางกบนกกระจอก

ਸਉ ਮਣ ਹਸਤੀ ਜਿਉ ਗੜ ਖਾਵ ਿਜਿ ਸ ਿਾਣਾ ਖਾਇ ॥

โซ มณ หสต กโอ กร คาแว ปญจ แซ ดาณา คาย || ชางกนเนย 100 มณ7 บวกน าตาลทรายแดง และขาวโพด 500 ดาณา เปนประจ า

ਡਕ ਫਕ ਖਹ ਉਡਾਵ ਸਾਜਹ ਗਇਐ ਿਛਤਾਇ ॥

ดแก พแก เคห อดาแว ซาห เกยแอ ปชตาย || เมออมส าราญกจะเรอออกมาแลวเปาฝนใหฟงกระจาย แตเศราใจนกเมอสนลมหายใจแลว

ਅਧੀ ਫਜਕ ਮਈ ਿਵਾਨੀ ॥

อนถ พก โมอ เดวาน || ตาบอด หลงระเรง ในความโอหง

(แสดงออกเหมอนเปาลมทไรคณคา แลวในทสดกดบศนยอยางไรคา)



ਖਸਜਮ ਜਮਟੀ ਜਫਜਰ ਭਾਨੀ ॥

คซม มท เพร ปาน || เมอสละความโอหงแลวมอบกายใจแก “วาฮ คร” ซงจะโปรดเมตตา

ਅਧ ਗਲਹ ਾ ਜਚੜੀ ਕਾ ਚਗਣ ਗਜਣ ਚੜੀ ਜਬਲਲਾਇ ॥

อตถ กลฮา จร กา จกณ แกณ จร บลลาย || นกกระจอกตวนอยจกกนเมลดขาวเพยงหยบมอเดยว บนสทองฟา ขบรองสรรเสรญคณ “วาฮ คร”

ਖਸਮ ਭਾਵ ਓਹਾ ਚਗੀ ਜਿ ਕਰ ਖਿਾਇ ਖਿਾਇ ॥

คสแม ปาแว โอฮา จงก เย กเร คดาย คดาย || เจานกนอยจะเปนทโปรดของ “วาฮ คร” หากขบรองสรรเสรญคณ “วาฮ คร”


วเคราะหการใชภาพพจนทเดนและสาระส าคญ ครบานเนนเรองความโอหง อหงการ อปมาชางกนจเปนมนษยทหลงอยในการกนการอย จะเหนวา

เมอชางอมแลวกจะเรอเสยงดงและท าใหฝนฟงกระจาย ชางจงแทนจตของมนษยทมความโอหง ไมสวดสรรเสรญคณแหง “วาฮ คร” ขณะทนกกระจอกคอย ๆ จกกนธญพชทละเลกทละนอย อปมาเปนจตของมนษยทด ารงชวตสมถะ มความออนนอมถอมตน และการรองเสยงเบาๆ มไดท าใหสงรอบกายปนปวนตาม ลกษณะเดยวกบการก าหนดลมหายใจ เปนจตทสวดสรรเสรญคณ สวนการบนสทองฟาเปนสญลกษณแทนความอสระ มความหมายวา จตมอสระ ไมถกผกมดจากพนธการใดๆ

ครบานอปมาชางกบนกกระจอกเปนมนษยสองจ าพวกทมพฤตกรรมพงปรารถนากบไมพงปรารถนา โดยน าทงสองชนดพนธมาเปรยบตางกนอยางชดเจน เชน ขนาดตว พฤตกรรมการกน สงทกน การสงเสยง ผลกระทบทเกดขน ท าใหเกดความตระหนกวาจตของตนเปนชางหรอไม

กรณศกษาท 5 ปลากบนกจาตรก อปมาเปนมนษยทมความรกความศรทธาตอ “วาฮ คร” พจารณาอญเชญครบานมาจาก “ราค ศรราค” ราคท 1 หนา 60 ประพนธลกษณะซบด ผประพนธคอ ครศาสดาองคท 1 มการอปมาปลากบนกจาตรก

ਰ ਮਨ ਐਸੀ ਹਜਰ ਜਸਉ ਿਰੀਜਤ ਕਜਰ ਿਸੀ ਮਛਲੀ ਨੀਰ ॥

เร มน แอซ ฮร เซว ปรต กร แยซ มชล นร || โอ จต จงรกและเชอมนตอ “วาฮ คร” ดจดงความผกพนทเหลามจฉามตอวาร

ਜਿਉ ਅਜਧਕਉ ਜਤਉ ਸਖ ਿਣ ਮਜਨ ਤਜਨ ਸਾਾਜਤ ਸਰੀਰ ॥

เยว อถโก เตว ซค กะโณ มน ตน ซาน ต สรร || ดจดงน าทมมากมายเพยงใด ฝงปลาจะมความสขเวยนวายปานนน

ในจตและตวของปลาจะเยนชมฉ าปานนน



ਜਬਨ ਿਲ ਿੜੀ ਨ ਿੀਵਈ ਿਰਭ ਿਾਣ ਅਭ ਿੀਰ ॥੨॥

เบน ยล กะร นา ยวย ปรภ ยาแณ อภ ปร ||2|| ปลาจะสนชพทนททปราศจากน าแมชวขณะจต (ดวยเหตทมความผกพนอยางลกซงกบน า)

“วาฮ คร” เขาใจถงความเจบปวดของปลา

ਰ ਮਨ ਐਸੀ ਹਜਰ ਜਸਉ ਿਰੀਜਤ ਕਜਰ ਿਸੀ ਚਾਜਤਰਕ ਮਹ ॥

เร มน แอซ ฮร เซว ปรต กร แยซ จาตรก เมห || โอ จต จงรกและเชอมนตอ “วาฮ คร” ดจดงนกจาตรกทมตอน าฝนจากฟากฟา

ਸਰ ਭਜਰ ਥਲ ਹਰੀਆਵਲ ਇਕ ਬਿ ਨ ਿਵਈ ਕਹ ॥

ซร ปร ทล ฮรอาวเล เอก บนด นา ปวย เกห || แมสระทอยใกลจะเตมไปดวยน า แตกลบไมมหยดน าแมแตหยดเดยวทชมฉ า

ใหตกลงผานในคอของนกจาตรก

ਕਰਜਮ ਜਮਲ ਸ ਿਾਈਐ ਜਕਰਤ ਿਇਆ ਜਸਜਰ ਿਹ ॥੩॥

กรม มแล โซ ปาอแอ กรต ปยอา ศร เดห ||3|| หยดน าจากฟากฟาจะตกลงมา (ตกลงในล าคอของนกจาตรก) กดวยเมตตาแหง “วาฮ คร”

มฉะนน กดวยผลแหงกรรมของรปรางทถกสรางขนมา ศร คร ครนถ ซาฮบ องค 60

วเคราะหการใชภาพพจนทเดนและสาระส าคญ ปลาถกน ามาใชอปมาเปนมนษยอกนยหนง ในทนปลาพงพาอาศยน า จะขาดน าเสยมได หาก

“วาฮ คร” โปรดเมตตา ใหมน ามากในสระ ปลากวายสนกสนาน ลกษณะเดยวกบมนษยอาศยอยในโลกน ตองพงพา “วาฮ คร” โดยจะขาดเสยมได และจะประสพสข

และอปมาเปนนกจาตรก ธรรมชาตของนกชนดนไมสามารถกมตวลงมากนน าในสระได รอกนน าฝนเพยงอยางเดยว หากไมฝนตก กไมไดกนน า แลวกจะตองตาย นกนยอมตายแทนการไปกนน าอยางอน หาก “วาฮ คร” โปรดเมตตาใหฝนตก จงจะไดกนน าฝน ลกษณะเดยวกบจตของมนษยทจดจอตอ “วาฮ คร” โดยไมไปแสวงหาสงอนใด และไมมสงใดทจะมาทดแทนไดเลย

หากศษยจนตนาการไมไดวา มนษยซงมความรกความศรทธาตอ “วาฮ คร” เปนอยางไร จงใหนกถงตวอยางปลากบน าหรอนกจาตรกกบน าฝน ซงตองพงพาอาศยสงหนง (น า) อยางขาดไมได ลกษณะเดยวกบจตของมนษยทขาด “วาฮ คร” ไมได นนเอง

กรณศกษาท 6 จตของมนษยกบความหลง อปมาเปนสตวทงหา พจารณาอญเชญมาจาก “ราค แปโร” ราคท 24 หนา 1,140 ประพนธลกษณะซบด ผประพนธคอ ครศาสดาองคท 5 มการอปมาเปนสตว 5 ชนดพนธ คอ ชาง ผเสอ กวาง ปลา และผง



ਹਉਮ ਰਗ ਮਾਨਖ ਕਉ ਿੀਨਾ ॥

หอแม โรค มานค โก ดนา || (โอ สหาย) ธรรมชาตไดประทานโรค (ทมผลตอจต) แหงความอหงการในหมมนษย

ਕਾਮ ਰਜਗ ਮਗਲ ਬਜਸ ਲੀਨਾ ॥

กาม โรค แมกล บส ลนา || ดวยโรคของความอยากทางกามไดครอบง าชางสาร

ਜਿਰਸਜਟ ਰਜਗ ਿਜਚ ਮਏ ਿਤਗਾ ॥

ดรสท โรค ปจ โมย ปตงกา || ดวยโรคของความหลงใหลในแสง ผเสอกลางคนบนเขาหาแสงเทยนจนมวยมรณา

ਨਾਿ ਰਜਗ ਖਜਿ ਗਏ ਕਰਗਾ ॥੧॥

นาด โรค คป เกย กรงกา ||1|| ดวยโรคแหงความหลงในเสยงดนตร กวางถกลอไปสความตาย

ਿ ਿ ਿੀਸ ਸ ਸ ਰਗੀ ॥

โย โย ดแซ โซ โซ โรค || (โอ สหาย) ขาทอดสายตาไปทกแหงหน ลวนแตมผตดโรคใดโรคหนง

ਰਗ ਰਜਹਤ ਮਰਾ ਸਜਤਗਰ ਿਗੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

โรค แรฮต เมรา สตคร โยค ||1|| รเฮา || ผไรโรคาทงปวง มแตสตยครผทรงธรรมของขาพเจา

ਜਿਹਵਾ ਰਜਗ ਮੀਨ ਗਰਜਸਆਨ ॥

เยหวา โรค มน กระสอาโน || ดวยโรคแหงความหลงในรส ปลาถกหลอกลวงไปตดเบด

ਬਾਸਨ ਰਜਗ ਭਵਰ ਜਬਨਸਾਨ ॥

บาซน โรค ปะวร บนซาโน || ดวยโรคของความหลงในกลนของเกสร ผงงานถกท าลาย

ਹਤ ਰਗ ਕਾ ਸਗਲ ਸਸਾਰਾ ॥

เหต โรค กา สกล ซนซารา || ดวยโรคของความผกพนในหมมนษย จงจมและหลงอย



ਜਤਰ ਜਬਜਧ ਰਗ ਮਜਹ ਬਧ ਜਬਕਾਰਾ ॥੨॥

ตรบตถ โรค แมห บเถ บการา ||2|| สรรพชวตลวนตดพนในกเลสและอ านาจของมายาทงสามประการ


วเคราะหการใชภาพพจนทเดนและสาระส าคญ ครบานชแจง ความหลงใหลเปนโรคหนงตามธรรมชาตทมผลตอจตของมนษย โดยนยามวาเปนความ

อหงการทางจต ยกตวอยางใหเหนอยางชดเจน จากพฤตกรรมของสตวทงหา สอถงความหลง 5 ประการ หากหลงอยในพฤตกรรมใดๆ แลว จะน ามาสผลเสยอยางไรบาง

(1) การหลงในกาม (ความอยากในกาม) ดวยอวยวะสบพนธ ตวอยางจากกรณชางตกมน (2) การหลงในแสงสดวยตา ตวอยางจากกรณผเสอหลงในแสงของไฟ (3) การหลงในเสยงดวยห ตวอยางจากกรณกวางหลงเสยงหลอกลอของนายพราน (4) การหลงในรสดวยปาก ตวอยางจากปลากนเหยอทตดกบเบด (5) การหลงในกลนดวยจมก ตวอยางจากผงหลงในความหวานของเกสรดอกไม ครบานประมวลบรรดาสตวอนเปนทรบรโดยทวไปมาเปนตวอยางทมพลง สามารถสรางความตระหนก

และความเขาใจในเรองความหลงใหล อนเปนกเลสจากอทธพลมายาทครอบง าจต โดยเนนวาเปนโรคของ ความผกพนในมนษย

หากศกษาและปฏบตตนตามแนวทางของครศาสดาแลวจะหลดพน เชนเดยวกบครศาสดาทไมตกอยภายใตอทธพลนน อยางไรกตาม ขางทายของครบานชแจงอยางสรปวา สรรพชวตลวนตดพนในกเลส อ านาจของมายาทงสาม (ซงอธบายไวในหวขอถดไป)

กรณศกษาท 7 จตดงเจาอฐ กรณศกษาสดทายนพจารณาอญเชญมาจาก “ราค กอร” ราคท 3 หนา 235 ประพนธลกษณะซบด ผประพนธคอ ครศาสดาองคท 4 ซบดนกลาวถงอฐ แตเรยก “กรฮลา กรฮเล” (เอกพจน-พหพจน) หรอสตวทตวโยกเยก ซงหมายถงอฐ ในทนขอเรยก “เจาอฐ” เพอจะใหอฐแสดงความถอมตนในการรบฟงค าสงสอน ซงมงเนนการอบรมจต ทงน ซบดมความยาวมาก จงอญเชญมาเฉพาะบาทท 6-8 เปนตวอยาง

ਮਨ ਕਰਹਲਾ ਤ ਚਚਲਾ ਚਤਰਾਈ ਛਜਡ ਜਵਕਰਾਜਲ ॥

มน กรฮลา ตน จนจลา จตราอ ฉต วกราล || โอ จตดงเจาอฐ จงสละเลหเหลยมกลโกงทเฉลยวฉลาดไรคา

ਹਜਰ ਹਜਰ ਨਾਮ ਸਮਾਜਲ ਤ ਹਜਰ ਮਕਜਤ ਕਰ ਅਤ ਕਾਜਲ ॥੬॥

ฮร ฮร นาม สมาล ตน ฮร มกต กเร อนต กาล ||6|| จงมาสวดภาวนา “นาม” เถด และ “วาฮ คร” จะปลดปลอยในกาลสดทาย



ਮਨ ਕਰਹਲਾ ਵਡਭਾਗੀਆ ਤ ਜਗਆਨ ਰਤਨ ਸਮਾਜਲ ॥

มน กรฮลา วดปากอา ตน กอาน รตน สมาล || โอ จตดงเจาอฐ เมอมวาสนาด จงสวดภาวนา “นาม” แหงปญญาทล าคา รกษาไวในดวงจต

ਗਰ ਜਗਆਨ ਖੜਗ ਹਜਥ ਧਾਜਰਆ ਿਮ ਮਾਜਰਅੜਾ ਿਮਕਾਜਲ ॥੭॥

คร กอาน ครก หท ตาเรอา ยม มาระอรา ยมกาล ||7|| เสมอนเจาไดครอบครองอาวธทล าคาแหงปญญาของสตยครไวในหตถา

พรอมทจะท าลายภย ความกลวจากยมทต

ਅਤਜਰ ਜਨਧਾਨ ਮਨ ਕਰਹਲ ਭਰਜਮ ਭਵਜਹ ਬਾਹਜਰ ਭਾਜਲ ॥

อนตร นถาน มน กรฮเล ปะหร า ปะแวห บาฮร ปาล || ภายในจตซงเปนทสถตสมบตอนล าคาแหง “นาม”

แตจตดงเจาอฐ กลบไปแสวงหาภายนอกดวยความกงวลและสงสย

ਗਰ ਿਰਖ ਿਰਾ ਭਜਟਆ ਹਜਰ ਸਿਣ ਲਧੜਾ ਨਾਜਲ ॥੮॥

คร ปรค ปรา เปเทอา ฮร สยณ ลตถรา นาล ||8|| เมอพบพานสตยครแลว จตจะรส านก เสมอนไดประจกษแจง “วาฮ คร”

ซงเปนมตรแทของเจาและอยกบเจานรนดรกาล ศร คร ครนถ ซาฮบ องค 235

วเคราะหการใชภาพพจนทเดนและสาระส าคญ ครบานอาศยจตของอฐอปลกษณเปนจตของมนษย อฐเปนสตวพาหนะทบรรทกของไดมาก ใชในการ

เดนทางไกลในทะเลทรายทมความยากล าบาก จงกลายเปนสญลกษณดานความอดทนและการเดนทาง แตครบานชแจง การเดนทางของจตของอฐเพอไปตามหาสงทอยไกล ลกษณะเดยวกบจตของมนษยทตองเดนทางเรอยไป เทยวคนหาตามแหงหนอยางกงวลและสงสย เปนจตทยงขาดสมาธ ทวาแททจรงแลว สงล าคาทสดอยในดวงจตของตน ขอใหกลบมาคนหาภายในจต จงพบปะครศาสดาซงจะชแจงตอจต จงฝง “นาม” ไวในดวงจต เมอจตรตนแลว จะประจกษแจงตอ “วาฮ คร”

นอกจากน ครบานยงแสดงคณคาของปญญา หากไดครอบครองปญญาแลว อปมาอปไมยวา มอาวธทใชท าลายภยอยในมอแลว ภยเหลานน เชน ความกลวความตาย ซงปรากฏค าวา “ยมทต” ใชเปนสญลกษณแทนความตาย



5. อภปรายผล การอปมาพฤตกรรมของสตวและมนษย ตามกรณศกษา จะเหนไดวาลกษณะ พฤตกรรมเดน ทงขอดและขอดอยของสตวไดน ามาใชประกอบใน

การประพนธอยางมนยส าคญ โดยพบวา หงสไดรบการชนชมเปนอยางยง ขนสขาวเปนสญลกษณแทนความบรสทธผดผอง อปมาเปนอรยสาวก (ครมข) นอกจากน ยงชนชมนกกระจอกทกนธญพชเพยงนอยนด แตกลบสงเสยงไพเราะ นกกระจอกตวเลกอปมาเปนปถชนทสวดภาวนาสรรเสรญคณ เชนเดยวกบนกจาตรกทเฝารอกนเฉพาะน าฝน หากไมไดรบน าฝนกจะตายไปตามธรรมชาต อปมาเปนจตของมนษยทจดจอตอ “วาฮ คร” อยางไมแปรผน ไมหนไปหาสงอนใด

แตนกกระยางแมวาจะมขนสขาวเหมอนกบหงสกตาม ทวามพฤตกรรมตรงขามกบหงส อปมาเปนนกบวชไรคณธรรม สวนชาง ตวใหญโต กนจ เรอเสยงดง ท าฝนฟง อปมาเปนมนษยทโอหง สรางความเดอดรอนใหแกผอน และในกรณทชางตกมน อปมาเปนความหลงในกาม

สวนปลาทมอสระ วายไปมาในทะเลอนกวางลก แตดวยความประมาท กเผชญรางแหอยางไมรตว น าไปสความตาย ขณะเดยวกน แมวาในทะเลจะมอาหารใหเลอกกน แตดวยความหลงความโลภทางปากของปลา จงน าไปสการกนเหยอทลอไวกบเบดและถกจบ อยางไรกด ปลายงน ามาใชอปมาในเรองความรกศรทธา กลาวคอ ปลาตองพงพาน า อปมาเปนจตของมนษยทตองการทพง นนคอ การพงพา “วาฮ คร” โดยขาดเสยมได จากตวอยางปลา ครบานไมจ าแนกอยางสดโตงเปน 2 ขว วาสตวชนดพนธนดหรอเลว แตน ามาใชอปมาหลายมต

ส าหรบอฐ ครบานชแจงหลกธรรมผานจตของอฐ แมจะสามารถเดนทางไกลและอดทน แตการไปเทยวหาสงอนๆ ไมสการกลบมาคนหาภายในจตของตน ตลอดจนไดใหนยามวา สงล าคาทสดคอปญญา

นอกจากน กวาง ผง ผเสอ กยงน ามาใชอปมาเปนมนษยทตกอยในความหลงสงใดๆ ครบานแสดงถงวธการของนายพรานจบกวางดวยเสยงระฆงหลอกลอใหกวางเดนเขามาหาเสยงเอง อปมาจตของมนษย ใหมสตตอการรบฟง ขณะทผงและผเสอบนหลงเขาไปสสงทตนมความผกพนดวย อยางไรกด หากมนษยใชประโยชนเกนดลยภาพแลว สงทหลงใหลอยนนจะกลบมาท าลายตนได

วเคราะหแนวคดการใชสตวเปนภาพพจน (1) สตวทใชในการอปมาตางกเปนทรจกกนทวไป สามารถจะจนตนาการตามไดโดยงายและรวดเรว

สามารถตความและบรรลถงสาระส าคญไดอยางตรงไปตรงมา แมวาบางชนดพนธจะไมคนเคยกตาม แตยงจะสามารถจนตนาการใหคลอยตามได การหยบยกเอาพฤตกรรมเดนทงขอเดนและขอดอยมาอปมาใหสะทอนตวตนของมนษย ทงทพงปรารถนาและไมสมควร พฤตกรรมสตวจงเปนตวอยางสะทอนทตรงไปตรงมา ชดเจน จนกระทบกระทงตอจตของมนษย เปนกระบวนการอบรมสงสอนดวยการอาศยตวอยางเทยบเคยง

(2) เปนการผกและการสรางตวอยางทหลากหลาย เพอรองรบศษยานศษยทมศกยภาพทางปญญาและมพนเพอนหลากหลาย รจกสตวตางๆ ไมเทากน เพอใหเหนตามตวอยาง เพอเนนหรอตอกย าประเดนทจะอบรมสงสอนใหมความคมชด สวนรายละเอยดพฤตกรรมสตวตางๆ จะเหนวา ตวอยางเนนความเรยบงาย เมอน ามาจดหมวดหมใหอยในลกษณะเดยวกนหรอใหตรงกนขามแลว ท าใหเกดตวอยางทมพลง มความลกซง เกดกระบวนการและการเชอมโยงทางปรชญาศาสนา



(3) สตวแตละชนดพนธมคณสมบต มสญชาตญาณทแตกตางกน แตพฤตกรรมเหลานนเปนความจรงตามธรรมชาต จงท าใหเหนตรงกนวาเปนอยางนน เมอเกดความตระหนกและความเขาใจตามตวอยางสตวเหลานนแลว ขอใหศกษาและปฏบตเพอยกระดบจตและความเปนมนษย

6. องคความรทางปรชญาศาสนาแหงซกข

องคความรทางปรชญาศาสนาแหงซกข จากกรณศกษาทน าเสนอในบทความน สงทไดแสดงเปน องคความร ประกอบดวย 3 เรองส าคญ ดงน

(1) ตรคณแหงมายา มายาในศาสนาซกขมความหมายแตกตางไปจากทไทยเราเขาใจ ซงไมไดหมายถง ภาพลวง (illusion) โดยพนฐานของศาสนาซกขเชอมนวา โลกนเปนความจรง สรางขนดวยพลงอ านาจบารมแหง “วาฮ คร” (Singh Dilgeer, 1997) และ “วาฮ คร” สถตอยในสรรพสงทสราง ทวา สรรพสงลวนเปนความชวคราว มายาจงมความหมายวา ความหลงผด (delusion) (Suriya-amarith, 2016) มายาไดน ามาพามนษยเบยงเบนไปจากความจรง เปนสงแปลกปลอมทอยระหวางมนษยและความเปนจรง แตละคนรเทาทนมายา หลงสขในมายาตางกน (Singh, 1997)

ตรคณแหงมายาประกอบดวย คณท 1 คณแหงพลงงานและกจกรรมทงปวง คณท 2 คณแหงความมดและความเฉอย (เปนคณเชงลบ) คณท 3 คณแหงความบรสทธและแสงสวาง (เปนคณเชงบวก) ตรคณผกพนกบมนษยหลายมต ขอยกตวอยาง 3 กรณ เปนความเขาใจในเบองตน กรณท 1 หากสามารถควบคมมายาได กสามารถใชประโยชนไดอยางมดลยภาพ เปนการปฏบต

ขนพนฐานตามแนวทางของครศาสดา หากสามารถลดละคณแหงความมดและความเฉอยลงได มโอกาสกาวขนขนสง เปนคณสมบตของอรยสาวก มปญญา ประเสรฐ ซงครบานอปมาเปนหงส

กรณท 2 หากตกอยภายใตอ านาจแหงมายา โดยหลงอยในคณแหงความมดและความเฉอย มสดสวนคณเชงลบทสง ชวตจะประสพทกข ถอวาอยในสภาวะแหงความเหนหางจาก “วาฮ คร” เปนคณสมบตของ อตสาวก ทหลงตน ไรคณธรรม ซงครบานน าสตวมาอปมาไว เชน ปลานอยวายในทะเลกวางลกเปนการหลงตน ชางกบสภาวะการตกมนเปนความหลงในกาม เปนตน

กรณท 3 หากมนษยสามารถพฒนาตนจนหลดพนจากตรคณแหงมายา โดยไมใชประโยชนจากคณเหลานน เปนศษยทศกษาและปฏบตตนเพอกาวสระดบสงสดตามแนวปรชญาศาสนาซกข

(2) เรองความเชอมนศรทธาตอ “วาฮ คร” หากมความเชอมนศรทธาตอ “วาฮ คร” แลว จะศกษาและปฏบตตามแนวทางของครศาสดา เรยกวา “วจารณ” (สะกดตามภาษาไทย) หรอ “วจารอา” (ਵੀਚਾਰੀਆ) ตวอยางเชน ขอใหปฏบตตนลกษณะเดยวกบปลาพงพาน า นกจาตรกรอกนแตน าฝน เปนจตทจดจอตอสงเดยว ไมหนไปหาสงไรประโยชนอนใด จตมนษยตองพงพา “วาฮ คร” แตหากตกอยในสภาวะเหนหางแลว กเสมอนตายทงเปน ทวาหากไดรบพร ชวตจะประสพสข



ดงนน สตวบางชนดพนธมพฤตกรรมทนายกยองอยางไร มนษยสามารถปฏบตตนในลกษณะเดยวกน ใหเกดประโยชนตอการพฒนาจตของตน

เมอศษยานศษยมความรกศรทธาตอ “วาฮ คร” แลว ครศาสดาก าหนดหลกในการด ารงชวต อนเปนวตรปฏบตและหนาทพนฐานของชาวซกข ประกอบดวย

หลกท 1 “นาม ยปโป” (ਨਾਮ ਿਿ) การสวดภาวนาร าลกถง “นาม” ทกขณะจต เปนวตร หลกท 2 “กรต กาโร” (ਜਕਰਤ ਕਰ) การประกอบสมมาอาชวะเลยงชพ โดยสจรตธรรม หลกท 3 “วนด ชาโก” (ਵਡ ਛਕ) การแบงปนสงทหามาดวยความสจรตธรรมแกผยากไรและขาดแคลน

ยนดรบใชมนษยชาตและสงคมโดยไมหวงผล (Kamwang, 2014) (3) เรองปญญา ตามกรณศกษาสามารถอธบายเรองปญญาในเบองตน แบงเปน 2 มต คอ มตท 1 การใชปญญาเพอศกษาและปฏบตตนตามแนวทางของครศาสดา เรยกวา “วจารณ” ซง

ครบานประมวลและแสดงสจธรรมเอาไวแลว ศษยจะตองใชปญญาเพอวจารณแลวคนใหพบ มตท 2 ในตวอยางจตของอฐ แสดงใหเหนวา ปญญาเปนสงทล าคา ทรพยใดๆ หาใชสงทประเสรฐหรอ

สงทพงจะสะสมไม เมอมนษยมปญญาแลว สามารถใชขจดภยตางๆ ตวอยางภยทมนษยกลวคอ ความตาย ซงตวอยางเรองปลานอยตดรางแห กแสดงใหเหนวา มนษยพงใชปญญาในการด าเนนชวตดวยความไมประมาท ไมชะลาใจ เพราะชวตเผชญกบความตายทกขณะ 7. ขอสรป

ประการท 1 การชใหเหนอยางแจมแจงผานการใชภาพพจน การอปมาพฤตกรรมระหวางสตวและมนษย เปนการเนนทจตของมนษย โดยมนษยควรปฏบตตนเพอพฒนาใหจตมคณธรรมจรยธรรม โดยใหละเวนการปฏบตตนอยางไรคณธรรม เชน โอหง ด าเนนชวตอยางประมาท

ครบานอธบายเรองสภาวะของจตทเบยงเบนไปจากสจธรรม คอ ความหลง ซงหลงในประสาทสมผส มนษยควรควบคมสงเหลาน ตลอดจนอธบายเกยวกบจตทเดนทางอยเสมอ เทยวตามหาสงทอยไกลตว จงชใหเหนวา สงทตองปฏบต กคอ การกลบมาคนหาภายในจตของตน

ดงนน ครบานทศกษาวจยนเนนการขบเคลอนใหมนษยเกดความตระหนกและความเขาใจสภาวะทางอารมณและจตของตน ใหจตรตน แลวพฤตกรรมทแสดงออกกจะถกปรบเปลยนจากการแปรผนไปตามจตทไดรบการพฒนาอยางอรยสาวก

ประการท 2 ความเขาใจตอศาสนาซกข การศกษาวจยนเปนการเสรมสรางความรความเขาใจตอปรชญาศาสนาซกขในสงคมไทย การท าเขาใจครบานจะชวยท าใหเขาใจชาวไทยซกข วถแหงซกข ทศนะและการมองโลกน การด าเนนชวตอยางมคณคาและเปาหมายของชวตมนษย

8. การประยกตองคความรทางปรชญาศาสนาซกขกบสงคมทวไป

ครบานเปนสงทนาสนใจหลายประการ ประกอบดวยความเปนสจธรรมและความเปนสากล สงทน ามาแสดงเปนตวอยางจากการอปมาระหวางพฤตกรรมของสตวและมนษย ท าใหผอานหรอผฟงสามารถจนตนาการ



ตามได เขาใจไดงาย มความเรยบงาย และยงคงทนสมย ตลอดจนมสอดคลองกบสงทมอยในสงคมไทยหลายประการ มลกษณะคลายกบชาดก มลนทปญหา รวมทงสภาษต ค าพงเพย และนทานสอนใจ

หากจะน าหลกปรชญา ความคด และกระบวนการเรยนรบางประการจากปรชญาศาสนาซกขมาประยกตใชในสงคมไทย เพอเสรมสรางและพฒนาคณธรรมจรยธรรมอนดงาม กสามารถทจะเผยแพรสสาธารณะได เนองจากไทยเราไดรบนทานสอนใจทมาจากนานาชาตอยเสมอ ซงน ามาแปลและดดแปลงจนเปนทนยมแพรหลาย

เชงอรรถ

1 บทความวจยนเปนสวนหนงในโครงการวจยเรอง “ภมปญญาในครบานแหงซกข สการพฒนาคณภาพชวตท ย งยนของสงคมไทย” แผนวจยเรอง “พลวตรของภมปญญาและภาพสะทอนจากวรรณกรรมอนเดย : บทเรยนเ พอการพฒนาส งคมไทย” ศนยภารตะศกษา สถาบนวจยภาษาและว ฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล โดยไดรบทนจากโครงการวจยทมงเปาตอบสนองความตองการในการพฒนาประเทศ ดานมนษยศาสตร ป 2560 ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) 2 ชแจง หมายถง ชใหเหนอยางแจมแจง ใชในความหมายทางธรรม 3 อรยสาวก แปลความหมายจากค าวา “ครมข” ในครบาน ตรงกนขาม อตสาวก แปลความหมายจากค าวา “มนมข” โดยผวจยบญญตศพทชดนเพอรองรบการศกษาวจยปรชญาศาสนาซกข 4 ขอความในวงเลบทแทรกอยในการถอดความ เปนการขยายความเพมเตมโดยผวจย ทงน เพอไมใหเกดการตความหมายเปนอยางอน เพอขยายความทมาจากการเชอมโยงของวรรค บาท ซบดอน และเพออธบายศพทเปนภาษาไทยอยางกระชบ 5 เปนล าดบก ากบวรรค บาท บท ซบด ตามแตกรณนนๆ 6 รเฮา หมายถง การพก เปนการหยดพกชวขณะหนงในระหวางจงหวะการสวดและการสวดประกอบท านอง กรตน 7 “มณ” และ “ดาณา” เปนหนวยชงตวงธญพชและของเหลวในอนเดยโบราณ

เอกสารอางอง

Gurbani. (2014). The Eleventh Guru -Guru Granth Sahib Ji. Retrieved from http://gurbani.co/ tengurus/guru-granth-sahib-ji.php

Kamwang, A. (2014) . The Sikh way of adapting to Thai society. Master” s thesis, Mahidol University, Nakhon Pathom. (in Thai)

อภรฐ ค าวง. (2557). การปรบตวภายใตวถแหงซกขในสงคมไทย. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหดล, นครปฐม.

Kamwang, A. (2016). The Sikh Guru in the form of the holy book: History, meaning and composition (comparative explanation). Institutes of Culture and Arts Journal, 18(1), 34-45. (in Thai)



อภรฐ ค าวง. (2559). ศาสดาในรปพระมหาคมภรแหงศาสนาซกข : ประวตศาสตร ความหมายและองคประกอบ (อรรถาธบายเชงเปรยบเทยบ). วารสารสถาบนวฒนธรรมและศลปะ, 18(1), 34-45.

Kamwang, A. (2017). The Indian Punjab: Past and present, statehood, socio-culture, and Sikhism. Journal of Language and Culture, 36(2), 95-116. (in Thai)

อภรฐ ค าวง. (2560). ปญจาบ อนเดย : ประวตศาสตรและปจจบน ความเปนรฐ สงคมวฒนธรรม และศาสนาซกข. วารสารภาษาและวฒนธรรม, 36(2), 95-116.

Kaur Vaid, Haribala. (2008). Shabad dictionary: The subject matter of Sri Guru Granth Sahib Ji. Delhi: Bhai Chattar Singh and Co.

Kaur, Jaspal. (2004). Siri Guru Granth Sahib. Bangkok: Shri Guru Singh Sabha. (in Thai) ยสปาล กอร. (2547). พระศาสดาศรครครนถซาฮบ. กรงเทพฯ: สมาคมศรครสงหสภา. Singh Dilgeer, Harjinder. (1997). The Sikh rerenence book. Amritsar: Singh Brothers. Singh, Manmohan. (1981) . Sri Guru Granth Sahib (English and Panjabi Translation) . Amritsar:

Hardas Printing Press, 2nd Edition. Singh, T. (n.d.). Monkey-Mind. Retrieved from https://www.gurbani.org/articles/webart212.htm Singh Talib, Gurbachan. (2004) . Sri Guru Granth Sahib: In English translation. Patiala: Punjabi

University. Singh Maskin, Sant. (2008). Five vices and four eras. Rajasthan: Gur Jyoti Enterprises. Singh Maskin, Sant. (2008). The third eye. Rajasthan: Gur Jyoti Enterprises. Suriya-amarith, S. (2016). Sukhmani Sahib: Sikhism prayers. Bangkok: Commercial Graphic. (in Thai) สเทพ สรยาอมฤทธ. (2559). สขมณ ซาฮบ. กรงเทพฯ: คอมเมอรเชยล กราฟฟค. Suriya-amarith, S. (2018). Anand Sahib: Sikhism prayers. Bangkok: Commercial Graphic. (in Thai) สเทพ สรยาอมฤทธ. (2561). อนนต สาฮบ. กรงเทพฯ: คอมเมอรเชยล กราฟฟค. The Royal Society. (1996) . Dictionary of literature: Figure of speech, rhetoric, and literary

techniques. Bangkok: The Royal Society. (in Thai) ราชบณฑตยสถาน. (2539). พจนานกรมศพทวรรณกรรม : ภาพพจน โวหาร และกลการประพนธ

ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน

gurbani universe in the mind learning philosophy from ... ·...

Documents