Stud

iegidS bach

eloropleidin

g 2012/2013 ond

erwij

Skun

de

onderwijs-kundeSTUDIEGIDS bachEloroplEIDInG 2012/2013

BSc

faculteit gedragSwetenSchappensTUdenT & onderwijs serVICeCenTrUM

T + 31 (0) 53 489 1017 I www.utwente.nl/owk

VersIe nU

MM

er 1

Bacheloropleiding Onderwijskunde

- Studieprogramma 2012-2013 -

brochure voor studenten en docenten http://www.owk.utwente.nl

Deze studiegids is met grote zorgvuldigheid samengesteld, doch de redactie kan niet instaan voor volledigheid en/of eventuele onjuistheden, omdat de gegevens voor deze studiegids in een vroeg stadium zijn aangeleverd en derhalve gebaseerd zijn op de informatie van dat moment in combinatie met de verwachtingen voor het komende studiejaar. De lezer kan er daarom geen rechten aan ontlenen. De formele regelgeving zoals vastgelegd in de Onderwijs- en Examenregeling (OER) is leidend. Colofon: Redactie: Onderwijs Service Centrum (OSC) Faculteit Gedragswetenschappen Enschede, Universiteit Twente, juni 2012 Oplage: 70

Inhoudsopgave Voorwoord .................................................................................................................. 5 Deel A: De bacheloropleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente ... 6 1. Het vakgebied Onderwijskunde ......................................................................... 7

1.1 Wat is Onderwijskunde? ........................................................................................ 71.2 Het belang van Onderwijskunde ............................................................................ 81.3 Onderwijskunde als multidisciplinaire wetenschap ............................................... 81.4 Wat is Onderwijskunde niet? ................................................................................. 9

2. Onderwijskunde aan de Universiteit Twente .................................................. 112.1 Profielkenmerken van Onderwijskunde aan de UT ............................................. 112.2 Bacheloropleiding Onderwijskunde ..................................................................... 132.3 Na je bacheloropleiding ....................................................................................... 132.4 Masteropleiding Educational Science and Technology ....................................... 142.5 Kenmerken van het UT onderwijs ....................................................................... 172.6 Arbeidsmarktperspectieven .................................................................................. 192.6.1 Jouw rollen als afgestudeerd onderwijskundige .................................................. 192.6.2 Jouw kerntaken als onderwijskundige .................................................................. 202.6.3 De arbeidsmarkt ................................................................................................... 20

3. Opbouw van het curriculum ............................................................................ 253.1 De invulling van het bachelorcurriculum Onderwijskunde ................................. 253.1.1 De bouwstenen van het curriculum ...................................................................... 253.1.2 De vakken in het eerste jaar (P) ........................................................................... 293.1.3 De vakken in het tweede jaar (B-2) ...................................................................... 303.1.4 De vakken in het derde jaar (B-3) ........................................................................ 323.2 De aansluiting van het curriculum bij de eisen van de beroepspraktijk ............... 373.3 De aansluiting van de eindtermen op internationale kwalificaties ....................... 373.4 De aansluiting van de eindtermen per vak ........................................................... 37

4. Onderwijsvormen en studiebegeleiding ......................................................... 384.1 Onderwijsvormen ................................................................................................. 384.2 Organisatie studiebegeleiding .............................................................................. 394.2.1 Begeleiding tijdens het eerste jaar ....................................................................... 404.2.2 Begeleiding vanaf het tweede jaar ....................................................................... 404.2.3 Medewerkers studiebegeleiding ........................................................................... 41

5. Toetsing en kwaliteit ......................................................................................... 445.1 Toetsingsinstrumenten binnen Onderwijskunde .................................................. 445.2 Kwaliteitszorg ...................................................................................................... 455.2.1 Interne kwaliteitsinstrumenten ............................................................................. 455.2.2 Overleggremia ...................................................................................................... 465.2.3 Externe kwaliteitsinstrumenten ............................................................................ 47

6. Onderzoek binnen Onderwijskunde ................................................................ 486.1 Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie .......................................................... 486.2 Instructietechnologie ............................................................................................ 486.3 Onderwijsorganisatie & -management ................................................................. 496.4 Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden & Data-analyse ................................. 496.5 Human Resource Development (HRD) ................................................................ 496.6 Onderzoeksmogelijkheden voor studenten .......................................................... 49

Deel B: Bijlagen behorend bij Onderwijskunde ................................................ 51 Bijlage B1 Dublin Descriptoren op bachelorniveau .......................................... 52Bijlage B2 Eindtermen bacheloropleiding Onderwijskunde ............................. 53Bijlage B3 Koppeling eindtermen Onderwijskunde aan de Dublin descriptoren 55Bijlage B4 De dekking van de eindtermen per bachelorvak ............................. 56 Deel C: Algemene bijlagen ................................................................................. 58 Bijlage C1 Faculteit Gedragswetenschappen ................................................... 59

1.1 Organogram GW .................................................................................................. 601.2 Vakgroepen .......................................................................................................... 611.3 Opleidingen .......................................................................................................... 611.4 Diensten ................................................................................................................ 63

Bijlage C2 Organisatie van het onderwijs .......................................................... 652.1 Studentenstatuut ................................................................................................... 652.2 (Her)Inschrijving studie ....................................................................................... 652.3 Communicatie en informatie ................................................................................ 662.4 Collegekaart ......................................................................................................... 682.5 Jaarroosters ........................................................................................................... 682.6 Colleges ................................................................................................................ 692.7 Vakken volgen ...................................................................................................... 692.8 Wegwijs op de campus ......................................................................................... 702.9 Studiemateriaal ..................................................................................................... 732.10 PC-privé regeling en aanschaf pc/laptop/printer .................................................. 742.11 Tentamens ............................................................................................................ 75

Bijlage C3 UT regelingen ..................................................................................... 793.1 Overgangsregelingen ............................................................................................ 793.2 Individuele regelingen .......................................................................................... 793.3 Afstuderen in het buitenland ................................................................................ 803.4 Auteursrechten op je eigen werk .......................................................................... 81

Bijlage C4 Studentenactivisme ............................................................................ 834.1 Waarom actief worden? ....................................................................................... 834.2 Activismemogelijkheden ...................................................................................... 834.3 Regeling studentenactivisme ................................................................................ 844.4 Ondersteuning bij ondernemerschap (TOP en FAME) ........................................ 844.5 Kies op Maat: extra vakken volgen ...................................................................... 844.6 Honours programma ............................................................................................. 844.7 Studentenactiviteiten en Campus ......................................................................... 84

Deel D: Vakbeschrijvingen Bacheloropleiding OWK ....................................... 86 Bijlage D1 Vakbeschrijvingen B-OWK (alfabetische volgorde) ....................... 87

Voorwoord Beste studenten, Jullie hebben gekozen voor de opleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente, Faculteit Gedragswetenschappen. Waarschijnlijk omdat jullie nieuwsgierig zijn naar hoe mensen leren en hoe je hen daarbij kunt helpen. Of het nu gaat om leren binnen scholen, binnen bedrijven of op andere plekken, het komt allemaal aan bod binnen onze opleiding Onderwijskunde. De opleidingen aan de Faculteit Gedragswetenschappen zijn naar nationale en internationale maatstaven van goede kwaliteit en ontwikkeld in nauwe samenhang met onderzoekers uit de hele wereld. Wij streven ernaar vakken aan te bieden die intellectueel uitdagend zijn en stimuleren tot reflectie op het vakgebied; inhoudelijk relevant zijn voor het studiegebied en voorzien van een bij de leerdoelen van het vak passende werkvorm en daarop aansluitende literatuur. Een goede opleiding is echter meer dan een verzameling losse vakken. Een goede opleiding bestaat uit vakken die inhoudelijk met elkaar samenhangen en elkaar versterken. Hoe het programma van Onderwijskunde is opgebouwd wordt in deze brochure beschreven. Op die manier kunnen jullie met een helikopterview aan de opleiding beginnen. Bovendien vinden jullie informatie over alle processen die met de opleiding samenhangen, zoals studiebegeleiding of procedures rond toetsing en kwaliteitszorg. Wij streven er voortdurend naar jullie een studeerbaar curriculum aan te bieden met voldoende uitdagingen en verdieping. We hopen dat de opleiding jullie nieuwsgierigheid aanwakkert en bevredigt. Ik wens jullie veel leerplezier! Hartelijke groeten, Petra Fisser Opleidingsdirecteur Onderwijskunde / Educational Science and Technology

Deel A: De bacheloropleiding Onderwijskunde aan de

Universiteit Twente

1. Het vakgebied Onderwijskunde 1.1 Wat is Onderwijskunde? Onderwijskunde is een wetenschap waarin het leren en de ontwikkeling van personen in uiteenlopende contexten centraal staat. Het kan gaan om het leren van jonge kinderen op de basisschool, van jongvolwassenen in hun beroepsopleiding, of van volwassen werknemers in een bedrijf, zoals brandweermannen, of leraren die intern worden opgeleid. Onderwijskundigen bestuderen en onderzoeken leerprocessen, randvoorwaarden voor leren, leeromgevingen of leermaterialen, met als doel deze te begrijpen, te verklaren of te verbeteren. Daarbij is het de kunst om dat op een interessante, uitdagende en stimulerende manier te doen. Onderwijskunde wordt op verschillende niveaus bestudeerd:

• Niveau van de lerende (microniveau): Het gaat hier om het onderzoeken, ontwikkelen, invoeren en/of evalueren van onderwijs- en leerprocessen, onderwijsprogramma’s en onderwijsleeromgevingen op het niveau van het individu en de groep/klas. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van nieuwe leermiddelen, zoals het digitale schoolbord. Onderwijskundigen houden zich bezig met vragen als: Welke leerprocessen worden door het gebruik hiervan ondersteund? Wat is een goede didactiek voor het lesgeven met een digitaal schoolbord? Hoe kunnen docenten worden voorbereid op het werken met zo’n schoolbord? Hoe voeren we zoiets schoolbreed in en hoe komen we erachter of het naar wens functioneert? En hoe meten we de leerresultaten?

• Niveau van de instelling of organisatie (Mesoniveau): Hier gaat het om het onderzoek naar en de ontwikkeling van de organisatie, structuur en inrichting van scholen, instituten, en relatienetwerken. Onderwijskundigen houden zich bezig met vragen als: Wat komt er allemaal kijken bij de organisatie en inrichting van het technasium binnen het voortgezet onderwijs? Wat is een goede opbouw van inhouden voor ‘science’? Welke vakken horen thuis in een opleiding voor brandweerman? In welke volgorde moeten die vakken worden aangeboden en hoe hangt de inhoud van de vakken met elkaar samen? Hoe kunnen we de vorming en bijscholing van de werknemers bij de politie stimuleren, begeleiden en ontwerpen?

• (Inter)nationaal niveau (macro niveau): Hier wordt het onderwijsbeleid en de relatie tussen onderwijs en maatschappij (loopbaan, arbeidsmarkt) bestudeerd en ontwikkeld. Onderwijskundigen houden zich bezig met vragen als: Wat zijn de kerndoelen voor het gebied ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’ voor het basisonderwijs? Welke effecten hebben onderwijsvernieuwingen op leerprestaties van leerlingen? Hoe presteren Nederlandse leerlingen op het vak rekenen ten opzichte van leerlingen uit andere Europese landen? Wat is de invloed van de lumpsum financiering (waarbij de overheid bestedingsvrijheid geeft aan scholen) op de infrastructuur van het onderwijs? Welke kennis en vaardigheden moeten tijdens het Centraal Eindexamen na het vwo getoetst worden?

Onderwijskunde heeft als wetenschappelijke discipline een sterk multidisciplinair karakter en een breed toepassingsgebied. Zowel nationaal als internationaal zijn er vier hoofdrichtingen te onderscheiden:

• Onderwijskunde-opleidingen met sterke wortels in de pedagogische wetenschappen; • Onderwijskundige ontwerpersopleidingen die zijn voortgekomen uit de ontwikkelingen op het

gebied van onderwijsmedia en –technologie en het systematisch ontwerpen van instructie; • Onderwijskundige opleidingen met sterke wortels in beleid- en organisatiewetenschap; • Onderwijskundeopleidingen in het veld van de human resource development (HRD).

De meeste opleidingen Onderwijskunde in Nederland behoren tot de eerste hoofdrichting. De opleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente kiest voor een duidelijk ontwerpprofiel en behoort daarmee tot de tweede hoofdrichting. De opleiding stelt zich ten doel om onderwijskundigen op te leiden die oplossingen voor onderwijsproblemen kunnen ontwikkelen en zich daarbij gesteund weten door een systematische, methodische werkwijze en wetenschappelijke kennis. Zij doet dat op verschillende inhoudelijke deelgebieden van de onderwijskunde. 1.2 Het belang van Onderwijskunde Veel onderwijskundigen begeleiden of adviseren leerlingen, docenten en schoolteams bij leerproblemen, organisatorische problemen of bij het invoeren van onderwijsvernieuwingen. Ontwikkelingen in de maatschappij zorgen ervoor dat er altijd behoefte is aan mensen die onderwijs kunnen plannen, opzetten, uitvoeren en evalueren. De term ‘onderwijs’ moet je overigens breed opvatten: Het kan gaan om ‘onderwijs’ in een traditionele schoolcontext, maar ook om ‘onderwijs’ binnen bedrijven of volwasseneneducatie. In al deze situaties is er behoefte aan specialisten die werken aan professionalisering en deskundigheidsbevordering. Hieronder staan enkele voorbeelden van situaties waarin onderwijskundigen een belangrijke bijdrage kunnen leveren:

• Scholen krijgen steeds meer vrijheid in hoe ze zichzelf profileren. Om een beoogd profiel te realiseren, kan er een beroep worden gedaan op een onderwijskundige, die de docenten en het management kan ondersteunen. Als onderwijskundige kun je je steentje bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs, door bijvoorbeeld docenten te helpen bij het uitdenken van een nieuw profiel of bij het vormgeven van nieuwe leermiddelen hiervoor.

• Toetsen lijken een steeds grotere rol te spelen in de maatschappij. Tegenwoordig worden kinderen al in de kleutergroepen getoetst op hun taalvaardigheid. Een paar jaar geleden werd op de PABO de Nederlandse taal- en rekentoets ingevoerd. Het is uiteraard essentieel dat de toets van voldoende kwaliteit is, zodat je met zekerheid kunt zeggen of iemand voldoet aan de vereiste kennis en vaardigheden. Onderwijskundigen weten hoe zij toetsen moeten ontwikkelen voor alle mogelijke doelgroepen en situaties.

• Door de snelle ontwikkelingen en door de vooruitgang van de wetenschap is kennis snel verouderd. Een leven lang leren is belangrijk om de kennissamenleving en de werkgelegenheid in Nederland te bevorderen. Het Nederlandse bedrijfsleven investeert jaarlijks miljarden euro’s in onderwijs en scholing. Grote bedrijven hebben vaak een eigen opleidingsafdeling voor het ontwikkelen en het geven van trainingen aan het personeel ter verbetering van hun functioneren of ter bevordering van hun eigen ontwikkeling. Als onderwijskundige ben je in staat om dergelijke trainingen te ontwikkelen en te implementeren of om de kwaliteit ervan te bepalen. Je kunt daarbij ook denken aan instructies op de werkplek of aan herinrichting van het werk en de werkplek waardoor leren een integraal onderdeel van het werk wordt.

1.3 Onderwijskunde als multidisciplinaire wetenschap Onderwijskunde past wetenschappelijke inzichten (methoden, theorie, empirie) toe uit meerdere aangrenzende vakgebieden, zoals de pedagogiek, sociologie, psychologie, bestuurskunde en bedrijfskunde.

• Pedagogiek: In de pedagogiek wordt bestudeerd hoe kinderen zich ontwikkelen tot volwassenen. Daarbij is er aandacht voor handelen en behandelen. Een groot deel van de onderwijskundigen werkt voor het onderwijs dat bestemd is voor kinderen en jong-volwassenen. Daarom is het belangrijk voor onderwijskundigen om kennis te hebben van ontwikkelingsprocessen.

• Sociologie: De sociologie bestudeert de menselijke samenleving en alle bijkomende

verschijnselen. Het gaat om het gedrag van mensen in hun sociale omgeving. Organisatievormen, verbanden, normen en waarden spelen hierbij een rol. Omdat leren vaak in een sociale context plaatsvindt, is het voor onderwijskundigen belangrijk om te weten hoe mensen zich in verschillende situaties gedragen en hoe zij elkaar beïnvloeden.

• Psychologie: Het doel van de psychologie is het verwerven van kennis omtrent het gedrag van mensen, zowel in hun alledaagse omgeving als onder bijzondere omstandigheden. De psychologie wil daarbij het gedrag van mensen beschrijven, begrijpen en van daaruit liefst ook kunnen voorspellen. De onderwijspsychologie is gericht op het optimaliseren van onderwijs- en leerprocessen in scholen, opleidingen en cursussen. Zij maakt daarbij gebruik van de leerpsychologie, de sociale psychologie en de ontwikkelingspsychologie. Als onderwijskundige ontwerp je onderwijs. Om bijvoorbeeld trainingen te ontwikkelen, moet je ook weten hoe de hersenen van mensen werken, hoe informatie wordt opgeslagen en hoe kennis wordt verwerkt.

• Bestuurskunde: In de bestuurskunde gaat het om de manier waarop het openbaar bestuur

functioneert. Organisaties, beleid en politieke systemen zijn hierbij sleutelbegrippen. Vaak ligt politieke besluitvorming aan de basis van veranderingen in het onderwijs, zoals de invoering van nieuwe onderwijssystemen als de tweede fase in het voortgezet onderwijs.

• Bedrijfskunde: De bedrijfskunde is een praktijkgerichte, multidisciplinaire wetenschap die zich

bezighoudt met organisaties, hun management en hun marktomgeving. De bedrijfskunde biedt inzichten in organisaties, beleid en management, die van groot belang zijn voor onderwijskundigen. Met de kennis die je opdoet over organisaties, beleid en management kun jij straks opleidingsvraagstukken begrijpen en sturen. Daarbij leer je om rekening te houden met de kenmerken van de organisatie (het management). Denk aan hoe je het beleid op een school of binnen een organisatie kunt inzetten om de kwaliteit van het onderwijs te vergroten.

• Andragogiek: Binnen de andragogiek wordt bestudeerd hoe je volwassenen kunt bijstaan bij

hun ontwikkeling. Bij het ontwerpen en invoeren van leertrajecten binnen arbeidsorganisaties is dit een belangrijk onderwerp.

1.4 Wat is Onderwijskunde niet? Onderwijskunde is de wetenschap die het onderwijs wil beschrijven, begrijpen en verklaren, met als doel een bijdrage te leveren aan het verbeteren van leerprocessen en – systemen. Onderwijskundigen werken overal waar mensen leren. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, word je als onderwijskundige niet opgeleid tot docent in het onderwijs. De opleiding is namelijk niet gericht op het behalen van je lesbevoegdheid. In je toekomstige beroep sta je dan ook niet als docent voor de klas. Als onderwijskundige werk je veelal buiten de muren van het klaslokaal mee aan het op een aansprekende manier toegankelijk maken van kennis voor mensen van alle leeftijden en achtergronden. Dat kan door leerprocessen en –situaties te bestuderen (bijvoorbeeld het onderzoeken

van effecten van bepaalde materialen op de leerprestaties van leerlingen) of door ze te sturen (bijvoorbeeld door het ontwikkelen van materialen die bepaalde leerdoelen helpen realiseren). Goede onderwijskundigen zijn in staat om beide activiteiten te combineren. Op die manier draag je bij aan het onderwijsleerproces. Het kan gaan om het onderwijssysteem in een schoolcontext, maar ook om leer- en ontwikkeltrajecten binnen bedrijven.

2. Onderwijskunde aan de Universiteit Twente

2.1 Profielkenmerken van Onderwijskunde aan de UT In Nederland zijn er verschillende opleidingen op het gebied van onderwijskunde, zowel op bachelor- als op masterniveau. Wat zijn de onderscheidende kenmerken van de opleiding Onderwijskunde aan de Universiteit Twente ten opzichte van andere onderwijskundige opleidingen in Nederland?

• Toegepaste karakter: Je werkt tijdens de opleiding in verschillende vakken aan opdrachten voor externe opdrachtgevers uit de praktijk. Vanaf het begin van de opleiding voer je concrete opdrachten uit voor scholen en bedrijven, waarbij je gebruik maakt van de state-of-the-art theorieën op het gebied van de Onderwijskunde.

• Aandacht voor verschillende deelgebieden binnen de onderwijskunde: Onderwijsvraagstukken

spelen op diverse niveaus en verschillende deelgebieden. Binnen de opleiding komen de volgende deelgebieden aan de orde: media, curriculum, instructie, onderwijsorganisatie, management, evaluatie, assessment en human resource development. Op elk van deze deelgebieden of combinaties ervan, krijg je theorie aangeboden en ga je concreet aan de slag met vraagstukken uit de onderwijs- of opleidingspraktijk.

• Gebruik van (multimediale) technologieën: Communicatie met behulp van nieuwe media

speelt in de maatschappij een steeds grotere rol. Het internet en in het bijzonder het worldwide web wordt steeds vaker gebruik voor informatie-uitwisseling en als kennisbron. Daarnaast behouden traditionele media hun plaats met een prominente rol voor boeken en tijdschriften. In de opleiding is expliciet aandacht voor het aspect ‘media’. Als media juist wordt ingezet, kan dit tot een beter leerproces leiden. Voor onderwijskundigen behoren veel mediatechnieken tot het standaard gereedschap. De opleiding Onderwijskunde heeft een lange traditie in het omgaan met de meest moderne media en het ontwikkelen van geavanceerde mediatoepassingen.

• Ontwerpgerichte en probleemoplossende aanpak: Onderwijskundig ontwerpen is gericht op

het realiseren van oplossingen voor onderwijskundige vraagstukken. Hierbij maak je gebruik van theorie om het vraagstuk te doorgronden en van ontwerpmethoden en –technieken om de oplossing te realiseren. De opleiding is zo vormgegeven dat je hetgeen je leert in de theorievakken, kunt toepassen bij de uitvoering van praktijkopdrachten. De kennis en vaardigheden die je opdoet in onderzoeksvakken helpen je om probleemsituaties te analyseren en om gemaakte ontwerpen te onderzoeken op kwaliteit.

Onderwijskundig ontwerpen In een onderwijskundig ontwerpproces gaan wij uit van een systematische werkwijze, waarin we een ontwerpmodel gebruiken met een fasering daarin. Elk ontwerpproces begint met een probleemanalyse. Wat is precies het probleem? In hoeverre is het een onderwijskundig probleem? Wie zijn de belanghebbenden? Welke strategieën bieden de grootste kans op succes? In de ontwerpfase wordt een oplossing ontwikkeld en gerealiseerd, die vervolgens getest wordt (dit wordt formatieve evaluatie genoemd). Na aanpassing wordt de oplossing ingevoerd en geëvalueerd (summatieve evaluatie). In ontwerpprocessen speelt onderzoek een belangrijke rol. In de eerste plaats maakt een ontwerper gebruik van inzichten uit de literatuur die in eerder onderzoek zijn verkregen.

Bijvoorbeeld in de vorm van wetenschappelijke theorieën. In de tweede plaats kan de ontwerper besluiten om zelf toegepast onderzoek uit te voeren. Denk bijvoorbeeld aan het uitvoeren van een vooronderzoek om het onderwijskundige probleem helder te krijgen of om de aanwezige kennis van leerlingen vast te stellen; of aan een evaluatieonderzoek, waarbij de kwaliteit van een onderwijskundige oplossing bepaald wordt. Het eenvoudigste gebruik van het model is om de diverse fasen achtereenvolgens te doorlopen (vooronderzoek → ontwerp → realisatie → implementatie → evaluatie). Maar in de praktijk verlopen processen zelden zo lineair. Op ieder moment kan het noodzakelijk zijn terug te komen op voorgaande fasen. Zo kan het tijdens de ontwerpfase nodig blijken nadere gegevens te verzamelen over de doelgroep van een cursus, dat wil zeggen: nog een aantal activiteiten te verrichten die conceptueel tot het vooronderzoek behoren. De fasen uit het model zijn dus goed te onderscheiden typen activiteiten, maar in de praktische uitvoering niet altijd strikt te scheiden.

Impl

emen

tatie

Vooronderzoek

Evaluatie

Ontwerp

Realisatie/Constructie

Implementatie

Evaluatie

Het ontwerp van een vernieuwd introductieprogramma voor nieuwe medewerkers Tebodin, een technisch advies- en ingenieursbureau, heeft een introductieprogramma ontwikkeld om nieuwe medewerkers in te werken in de organisatie. Gebleken is dat dit programma niet naar wens functioneert, omdat nieuwe medewerkers na het doorlopen van het introductieprogramma nog steeds vragen hebben over bepaalde aspecten van de organisatie. In de opleiding leer je te werken volgens de Onderwijskundige Ontwerpaanpak waarin je dit vraagstuk op een systematische wijze weet op te lossen. Een voorbeeld van hoe je volgens dit model te werk zou kunnen gaan, staat hieronder weergegeven. Allereerst begin je met een vooronderzoek. Literatuuronderzoek wijst uit dat een introductieprogramma zowel informatieve als sociale aspecten moet bevatten. Bovendien moet het introductieprogramma bestaan uit formele en informele activiteiten. De nieuwe medewerker moet aan het begin van de introductie op de hoogte gebracht worden van de te ondernemen introductieactiviteiten door middel van een oriëntatieplan. Daarnaast is een goede begeleiding van de nieuwe medewerker noodzakelijk. De rol van de supervisor en de buddy is hierin zeer belangrijk. Verder ben je erachter gekomen dat bepaalde informatie in het introductieprogramma ontbreekt.

In de ontwerpfase kijk je hoe je het bestaande introductieprogramma kunt verbeteren, gelet op de bevindingen in je vooronderzoek en de visie en doelstellingen van Tebodin. Je ontwerpt een plan hoe je het vernieuwde introductieprogramma gaat vormgeven. Om te onderzoeken in hoeverre het verbeterde introductieprogramma daadwerkelijk voldoet aan haar doelstellingen, voer je een formatieve evaluatie uit. Dit is een tussentijdse beoordeling van hetgeen je aan het ontwerpen bent, met als doel om ontwerpbeslissingen en tussenproducten te verbeteren. Je bespreekt hiervoor je ontwerpplan met de opdrachtgever van Tebodin. In de realisatie / constructiefase breng je je ontwerpideeën tot uitvoering. Je ontwikkelt een aanvulling op het bestaande programma, brengt verbeteringen aan in de bestaande programmaonderdelen van het introductieprogramma en ontwikkelt een workshop voor de medewerkers die met het introductieprogramma moeten werken. Weer voer je een tussentijdse, formatieve evaluatie uit door het programma te doorlopen met vijf nieuwe medewerkers. Afhankelijk van de uitkomsten stel je je programma bij en evalueer je het opnieuw, net zolang tot je tevreden bent over het nieuwe programma. Als het programma aan de wensen van Tebodin voldoet, zorg je ervoor dat het nieuwe introductieprogramma goed landt in de organisatie en organisatiebreed wordt ingevoerd. Het managementteam van Tebodin en jij willen graag weten of het uiteindelijke nieuwe introductieprogramma, zoals dat na diverse evaluatierondes is vormgegeven, het gewenste effect heeft, dus voer je een summatieve evaluatie/effectevaluatie uit. Je onderzoekt met behulp van een vragenlijst of interviews onder nieuwe medewerkers of het nieuwe introductieprogramma aan de doelstellingen voldoet. 2.2 Bacheloropleiding Onderwijskunde De bacheloropleiding Onderwijskunde is een academische studie van drie jaar (3 * 60 zogenoemde European Credits / EC’s), gericht op het opleiden van onderwijskundigen. Deze onderwijskundigen leren om oplossingen voor praktische onderwijsvraagstukken te ontwikkelen op een systematische, methodische werkwijze, ondersteund door wetenschappelijke kennis. Je krijgt praktijkgericht onderwijs met een stevige theoretische basis waarin je zowel leert ontwerpen als onderzoeken. In de bacheloropleiding komen zes deelgebieden van de onderwijskunde aan de orde: media, curriculum, instructie, onderwijsorganisatie en management, evaluatie en assessment en human resource development. Het eerste semester (30 EC) van het derde jaar is geheel vrij geroosterd. In die periode kun je een minor of een aantal keuzevakken volgen (al dan niet in het buitenland). Een minor is een gestructureerd, samenhangend en afgerond onderwijspakket van minstens 20 EC. Je kunt de minorruimte gebruiken om kennis te maken met een ander vakgebied dan de onderwijskunde of juist de diepte in duiken in een specialisatierichting van de onderwijskunde. Na het afronden van de bacheloropleiding Onderwijskunde krijg je de titel Bachelor of Science (BSc). 2.3 Na je bacheloropleiding Heb je je bacheloropleiding Onderwijskunde afgerond? Dan heb je de volgende opties:

• Een masteropleiding volgen aan de Universiteit Twente

De masteropleiding die naadloos aansluit op de bacheloropleiding is Educational Science and Technology. Je bachelordiploma Onderwijskunde geeft direct toegang tot deze éénjarige masteropleiding.

Uiteraard heb je ook de mogelijkheid om door te stromen in een masteropleiding binnen een ander vakgebied dan de Onderwijskunde. Je zult dan echter in veel gevallen over onvoldoende domeinspecifieke voorkennis beschikken waardoor je eerst een pre-masterprogramma moet volgen. Kijk voor doorstroommogelijkheden op: http://www.master.utwente.nl/inschrijven

Ambieer je een carrière als wetenschappelijk onderzoeker, volg dan een masteropleiding (bijvoorbeeld Learning in Educational and Training Settings) binnen de Graduate School van de Universiteit Twente.

In de filosofie van de bachelor- en masteropleiding Onderwijskunde c.q. Educational Science and Technology zijn de rollen van enerzijds onderzoeker en anderzijds onderwijskundig ontwerper of adviseur niet strikt gescheiden. Een onderzoeksgerichte attitude en het kunnen verrichten van onderzoek is namelijk een belangrijke academische vaardigheid waar alle masterstudenten Educational Science and Technology over moeten beschikken. Wij willen onderzoekers opleiden, die voeling houden met de onderwijskundige praktijk en onderwijskundigen die de ontwikkelingen in de wetenschap blijven volgen. In het werkveld zijn er veel onderwijskundige banen op academisch niveau waarin je onderzoek en advies- en beleidswerkzaamheden met elkaar kunt combineren. De formele aanmelding en registratie voor een masteropleiding aan de Universiteit Twente loopt via de Centrale Studenten Administratie (CSA). In de praktijk neemt Bureau Onderwijszaken (BOZ) tijdig contact met je op om te vragen naar welk masterprogramma je voorkeur naar uitgaat. Ook bekijkt BOZ of je aan alle voorwaarden hebt voldaan om door te stromen naar het masterprogramma van je keuze. BOZ geeft dit advies aan CSA op basis van het besluit van de toelatingscommissie van de betreffende masteropleiding, omdat die uiteindelijk beslist over de toelating.

• Een masteropleiding volgen aan een andere universiteit in Nederland of in het buitenland

In principe kun je overal in Nederland een masteropleiding volgen. Let op: kies je voor een masteropleiding in een ander vakgebied dan de onderwijskunde, dan zijn er mogelijk toelatingseisen. Informeer hierover bij de universiteiten waar je interesse naar uitgaat.

• Aan de slag op de arbeidsmarkt

Onderwijskunde is een zelfstandige en volledige bacheloropleiding. Het competentieprofiel van afgestudeerden maakt uitstroom naar de arbeidsmarkt mogelijk. Dus met je bachelordiploma kun je in principe als junior onderwijskundige op de arbeidsmarkt aan de slag. Uiteraard kun je altijd na een paar jaar terug komen om je professionele en academische vaardigheden verder te ontwikkelen door het volgen van een masterprogramma.

2.4 Masteropleiding Educational Science and Technology Het masterprogramma Educational Science and Technology (EST) is een eenjarige opleiding (60 EC) op het gebied van de onderwijs- en opleidingskunde waarin je je op masterniveau bekwaamt in de rollen van onderwijskundig ontwerper, onderzoeker of adviseur. De voertaal in het onderwijs van deze masteropleiding is Engels.

Binnen EST richt je je op het ontwerpen en evalueren van leerarrangementen in scholen en bedrijfscontexten (zowel in de commerciële als in de non-profit sector). Het kan hierbij derhalve b.v. gaan om kinderen in het basisonderwijs, jongvolwassenen in het beroepsonderwijs, of zelfs werknemers op de werkvloer. In het EST-programma doe je als student kennis en vaardigheden op met betrekking tot leertheorieën, evaluatietechnieken, curriculumontwerp en –implementatie, ICT in opleiding en onderwijs, effectieve trainingsbenaderingen en zogenaamde leerinterventies. Je leert daarbij vooral ook om de opgedane competenties te vertalen naar een praktijkadvies of praktijkoplossing. Je kunt je tijdens je masterstudie specialiseren op de volgende deelgebieden::

• Educational Design and Effectiveness (EDE) • Human Resource Development (HRD)

Binnen EDE staan curriculumontwerp, curriculumimplementatie en schooleffectiviteit centraal. Het HRD thema richt zich op het ontwerpen van leerarrangementen in organisaties.

Simulaties bij de politie Omdat het oefenen van een achtervolging gevaarlijk is op de openbare weg, maakt de politie hiervoor vaak gebruik van simulaties. Ook voor andere gevaarlijke situaties worden simulaties ingezet. De politie vindt het gebruik van computersimulaties in de opleiding erg waardevol. Door het inzetten van deze media leren de studenten in een veilige omgeving de politieprocedures goed te gebruiken. Als afgestudeerd onderwijskundige ontwerp je met een team van specialisten interactieve leermiddelen waarmee politieagenten de procedures rondom het opsporen van criminelen kunnen leren. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van animaties en video.

De verbetering van de kwaliteit van het hoger beroepsonderwijs in Ghana Het hoger beroepsonderwijs in Ghana heeft structurele veranderingen ondergaan gedurende de laatste 15 jaar. De meest belangrijke betreft de verandering in hun status: van middelbaar beroepsonderwijs naar hoger beroepsonderwijs. Maar lang niet alle afgestudeerden vinden gemakkelijk een baan in het bedrijfsleven. Een belangrijke oorzaak hiervan zou zijn dat de afgestudeerden niet over de juiste vaardigheden beschikken. Als afgestudeerd onderwijskundige kun je onderzoek doen naar de kwaliteit van de opleidingen in Ghana. Speciale aandacht gaat bijvoorbeeld uit naar de belemmeringen die docenten ervaren bij het geven van onderwijs, problemen die studenten signaleren tijdens hun studie en, met name naar de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt in de beleving van werkgevers en afgestudeerden. Op basis van de resultaten zijn er aanbevelingen gedaan voor de hogescholen, die bijvoorbeeld ingingen op een betere samenwerking tussen de hoge scholen en het bedrijfsleven.

De helft van het totale programma bestaat uit vakken (zie de programmaopzet hieronder), waarbij je naast een verplicht z.g. core course kennis maakt met actuele thema’s binnen de onderwijskunde (Trending Topics), vier keuzevakken kiest. Bij de keuze ben je als student vrij, maar we raden aan om de vakken inhoudelijk zoveel mogelijk te laten aansluiten bij het afstudeerproject (Research Proposal EST en Final Project EST). Gedurende dat afstudeerproject worden studenten uitgedaagd om in een reële context oplossingen te presenteren voor een gesignaleerd probleem op basis van een wetenschappelijke onderzoeksvraag en, bestudeerde academische literatuur, met daarbij een op verantwoorde wijze verzamelde onderzoeksgegevens en beargumenteerde analyses.

Opzet EST programma 2012-2013:

Quartile 1 Quartile 2 Quartile 3 Quartile 4 Trending topics in educational science and technology

201200034 (10 EC)

Research Proposal EST 201200035

(5 EC)

Final Project EST 201200036

(25 EC)

Learning at work 201200028

(5 EC) HRD design in live context 201200030

(5 EC)

Regulation and facilitation of workplace learning

201200031 (5 EC) HRD consultancy in live

context 201200033

(5 EC)

Monitoring and improving schools and educational

systems 201200022

(5 EC)

Assessment of and for learning

201200025 (5 EC)

Designing and evaluating effective HRD interventions 201200029

(5 EC)

Curriculum innovation and implementation

201200024 (5 EC)

Leadership and organisational change

201200032 (5 EC) Teacher learner and

development 201200027 (5 EC) Teaching and learning

with ICT 201200026 (5 EC)

Design in educational settings

201200023 (5 EC)

Core Course - obligatory Preparatory Course for the Final Project (Research Proposal) Final Project Elective Courses

Onze afgestudeerden van EST zijn academisch geschoolde onderwijskundige professionals; experts die in staat zijn om wetenschappelijk onderzoek en ontwerp te verbinden met hun eigen (toekomstige) professionele praktijk. Hun expertise is daarbij ontwikkeld op basis van onderwijskundige vraagstukken uit de praktijk (scholen en organisaties) die vertaald werden naar onderzoeksvragen en die vervolgens (via een systematische aanpak) tot een oplossing geleid hebben die in de praktijk passend en werkbaar is en die aantoonbaar een innovatie of verbetering tot stand heeft gebracht. Deze systematische, technologische, op een ontwerp- en evaluatie gebaseerde, onderscheidt het EST programma aan de UT van andere onderwijskunde opleidingen. Je komt EST afgestudeerden op vele plekken tegen: bij overheidsinstellingen als ministeries, onderwijsinspectie, allerlei onderwijsinstituten, maar ook op training en opleidingsafdelingen binnen het bedrijfsleven. Een aanzienlijk aantal afgestudeerden is een eigen bedrijf begonnen als b.v. opleidingsadviseur, of trainingsontwerper.

Bijscholing van nieuwe medewerkers De Belgische chemische industrie heeft een probleem met werknemers die pas zijn afgestudeerd. Deze jonge werknemers hebben vaak tijdens hun opleiding niet voldoende kennis en vaardigheden opgedaan om goed hun werk te kunnen doen. De Kamer van Koophandel, die de belangen van de chemische industrie behartigt, vraagt zich af op welke manier de aansluiting tussen de opleidingen en het werk in de industrie kan worden verbeterd. Als onderwijskundig adviseur van de Kamer van Koophandel ga je om tafel met docenten, met vertegenwoordigers uit het werkveld en met pas afgestudeerden. Aan de hand van concrete beroepssituaties probeer je samen te ontdekken wat het gebrek aan capaciteiten van de afgestudeerden nu precies is. Daaropvolgend doe je voorstellen om

de opleidingen in de chemische sector te verbeteren. Het doel van de Kamer van Koophandel is om uiteindelijk een database te ontwikkelen die studenten op basis van capaciteiten matcht met arbeidsplaatsen.

2.5 Kenmerken van het UT onderwijs Of je aan de UT nu Onderwijskunde of Chemische Technologie studeert, we streven ernaar dat al onze bacheloropleidingen ondernemende academici opleiden die maatschappelijke problemen kunnen en willen oplossen. Door bijvoorbeeld problemen gedegen in kaart te brengen, onderzoek te doen naar mogelijke oplossingen, of nieuwe producten of toepassingen te ontwikkelen. Daarbij vinden we het belangrijk dat studenten goed thuis zijn in hun eigen discipline, maar ook in staat zijn om met professionals uit andere disciplines samen te werken. Veel van de problemen in de samenleving vragen immers om een multidisciplinaire oplossing. We willen mensen opleiden die in hun latere loopbaan werkelijk het verschil kunnen maken. Alle opleidingen aan de UT zijn zodanig opgezet dat de hiervoor benodigde inzichten en vaardigheden worden ontwikkeld. Je ontwikkelt basiskwalificaties voor onderzoeken, ontwerpen en organiseren. Deze kwalificaties leiden in combinatie tot een student die hoofd- en bijzaken kan onderscheiden en die niet het probleem, maar de oplossing centraal stelt. Wat betekent dit voor de inrichting van het onderwijs? In onze bacheloropleidingen vind je de volgende kenmerken terug:

• Kleinschalig onderwijs met aandacht voor het individu Naast traditionele hoorcolleges wordt onderwijs in kleine groepen aangeboden: werkcolleges of practica. Kleinschalig en contactrijk onderwijs in kleine groepen vinden we heel belangrijk voor de ontwikkeling van je professionele en academische vaardigheden. Sommige opdrachten maak je in groepsverband: je leert zo te werken in een team en je ontdekt wat je eigen rol daarin is. Bij de opdrachten word je uiteraard begeleid door een docent.

• Goede aansluiting onderwijs-onderzoek

Het bacheloronderwijs sluit aan bij actuele ontwikkelingen in het onderzoeksveld. Medewerkers van de faculteit leveren op (inter)nationaal vlak een erkende en belangrijke bijdrage aan de onderwijskunde. In het onderwijs besteden docenten ook aandacht aan hun eigen ervaringen en onderzoeksbevindingen en geven recente publicaties en literatuur door. Zo komen nieuw ontwikkelde kennis en inzichten via het onderwijs bij jou terecht.

• Uitgebreide studiebegeleiding

Onze opleidingen zijn zo opgebouwd dat je in toenemende mate zelf verantwoordelijk bent voor je studietraject en je studievoortgang. Je krijgt veel vrijheid om zelf inhoudelijke keuzes te maken binnen de opleiding. Dit varieert van het zelfstandig bedenken van onderwerpen bij opdrachten tot aan welke minor je kiest, waar je stage gaat lopen en waarin je wilt afstuderen en waar. Het is belangrijk om hierin bewuste en goed doordachte keuzes te maken. Voor het maken van de juiste keuzes kun je rekenen op een uitgebreide studiebegeleiding. Als eerstejaarsstudent krijg je een docentmentor toegewezen. Ook kun je altijd terecht bij de studieadviseur. Hoe de studiebegeleiding precies is geregeld, kun je lezen in hoofdstuk 4.

• Internationale studiemogelijkheden

We vinden het belangrijk dat je tijdens de studie je horizon kunt verbreden. Wil je tijdens je bacheloropleiding een tijdje naar het buitenland, dan is de vrije keuzeruimte hier bij uitstek geschikt voor. Lees hierover meer in hoofdstuk 3. Ook extra-curriculair zijn er mogelijkheden om buitenlandervaring op te doen, denk bijvoorbeeld aan een studiereis. Een verblijf in het buitenland is zeer verrijkend, maar kan ook extra studietijd kosten. Het is belangrijk om je vroegtijdig te oriënteren op de mogelijkheden en je goed voor te bereiden op een verblijf in het buitenland. Reken op 6 tot 12 maanden die je nodig hebt om je reis goed voor te bereiden. Neem contact op met je studieadviseur om te bespreken wat de mogelijkheden zijn.

• Stimuleren van ondernemerschap

Voor startende ondernemers met innovatieve ideeën kent de UT de regeling Tijdelijke Ondernemersplaatsen (TOP). Die helpt je om het eerste, meestal moeilijkste jaar van je onderneming te overbruggen met basisfinanciering, begeleiding en advies. De commerciële kant, die er tijdens het eerste jaar nog al eens bij inschiet, krijgt ook aandacht. De TOP-regeling staat open voor afgestudeerden en promovendi van de UT, afgestudeerden van andere universiteiten en hogescholen en ondernemende personen die met hulp van de UT een product of dienst willen ontwikkelen. Voorwaarde is wel dat je dienst of product aansluit bij een van de leerstoelen van de UT. Na een jaar moet je onderneming op eigen benen kunnen staan. Lees meer over de TOP-regeling op www.utwente.nl/top.

• Stimuleren van studentenactivisme

Wij stimuleren studentenactivisme (commissiewerk, bestuursjaar, student-assistentschap, ondernemerschap) met groot enthousiasme. We geloven namelijk dat je ook buiten het curriculum moet kunnen leren. Er zijn binnen de opleiding Onderwijskunde vele mogelijkheden om actief te worden, bijvoorbeeld bij Dimensie, de studievereniging van Onderwijskunde; binnen de opleiding als student-assistent; of als student-lid in een van de commissies binnen de opleiding, zoals de opleidingscommissie. Ook op UT niveau zijn er verschillende interessante mogelijkheden om actief te worden. Lees meer over activismemogelijkheden in deel C (de Algemene Bijlage) van deze brochure.

Introductie Kommissie Eline Wientjens, student Onderwijskunde, maakte deel uit van de Kick-In commissie Dimensie (KIC’D). ‘Nadat ik vorig jaar zo enthousiast over mijn eigen kick-in was dacht ik: dit wil ik graag zelf organiseren. Ik wil de nieuwe kiddo’s net zo’n leuk kamp geven als we zelf hebben gehad. Samen met nog 8 anderen zijn we in januari dan ook begonnen met het organiseren van het kamp voor het opleidingsgedeelte.’ Wat deed je precies? ‘Ik was, samen met Yvon van Veen, verantwoordelijk voor de doegroepen en de doegroepenmarkt. De doegroepen konden zich bij ons inschrijven. Ook hadden we allemaal onze eigen dag waar we verantwoordelijk voor waren. Hierdoor wisten we zeker dat de dagen op rolletjes zouden lopen.’ Hoe zag je week eruit? ‘Iedere woensdag werd er in de pauze met de hele commissie vergaderd. De rest van de week kon je besteden aan het uitvoeren van je actiepuntjes. Dit betekende vooral heel veel bellen en e-mailen om contacten te leggen met bedrijven die je nodig had voor het kamp. Een voorbeeld was het bellen met

het bedrijf wat de luchtkussens voor de wipe-out leverde.’ Wat maakt het leerzaam? ‘Allereerst leer je natuurlijk om samen te werken. Daarnaast leer je hoe je moet vergaderen en hoe je het beste bedrijven kunt benaderen. Vooral dat laatste vond ik in het begin spannend om te doen, maar aan het einde ging het bijna als vanzelf. Maar het is het leukste als je ziet dat de kiddo’s het kamp leuk hebben gevonden. Daar heb je niet voor niets al de maanden tijd in gestoken!’

• Een open en informele sfeer tussen docenten en studenten Binnen de opleiding is er een prettige en informele sfeer tussen docenten en studenten. Binnenlopen en even een vraag stellen over bijvoorbeeld een opdracht is gemakkelijk. De deur staat (bijna) altijd open.

• Gastcolleges van bekende onderzoekers

Verschillende (internationaal) bekende onderzoekers hebben de opleiding de afgelopen jaren met een bezoek vereerd. In veel gevallen verzorgden zij een gastcollege of een lunchlezing.

Wat betekent dit voor jou? Onze studenten zijn ondernemend; nieuwsgierig, durven risico’s te nemen, hebben zelfinzicht en zicht op taken, functies en rollen bij een opdracht die gedaan moet worden. Zaken als zelfdiscipline, eigen verantwoordelijkheid nemen, initiatief nemen en zelfstandigheid vinden we erg belangrijk. Onze studenten staan open voor inbreng van mensen met andere expertises, andere achtergronden, andere aanpakken. 2.6 Arbeidsmarktperspectieven Onderwijskunde is een brede opleiding en afgestudeerden komen in verschillende sectoren en functies op de arbeidsmarkt terecht. Per jaar stromen er doorgaans tussen de 20 en 30 bachelorstudenten in. Binnen twee jaar heeft 95% van de masterstudenten Educational Science and Technology een betaalde baan en 80% van de afgestudeerden heeft binnen 6 maanden een baan. Meer dan 80% van de afgestudeerden doet werk waarvoor ze zijn opgeleid (dus op wo niveau en op onderwijskundig vakgebied). 2.6.1 Jouw rollen als afgestudeerd onderwijskundige De competenties van de opleiding sluiten aan bij drie rollen die afgestudeerden na afronding van hun bachelorstudie kunnen gaan vervullen: die van onderwijskundig ontwerper, onderwijskundig onderzoeker en adviseur voor onderwijs- en opleidingsvraagstukken.

• Onderwijskundig ontwerper: In de rol van ontwerper help je individuele personen en groepen bij het opdoen van nieuwe kennis, vaardigheden, attituden, of competenties door het ontwerpen en inrichten van leeromgevingen, en daarbij eventueel het instrueren en coachen op leeractiviteiten. Tijdens de opleiding Onderwijskunde leer je om scholings- en opleidingsactiviteiten te ontwerpen en te organiseren. Denk bijvoorbeeld aan een instructiekaart over de kenmerken van schoonmaakmiddelen voor medewerkers van een schoonmaakbedrijf; of aan een lesbrief bij een tentoonstelling in een museum; of aan een computerprogramma met oefeningen voor het trainen van je muzikale gehoor. Zowel in arbeidsorganisaties als in het reguliere algemeen vormende of beroepsonderwijs. Op deze

manier lever je een bijdrage aan zowel vorming (persoonlijke ontwikkeling en verrijking) als aan training van individuen (het ontwikkelen van vaardigheden).

• Onderwijskundig onderzoeker: In de rol van onderzoeker draag je bij aan het analyseren en oplossen van onderwijskundige vraagstukken en problemen. Denk bijvoorbeeld aan een onderzoeker bij het toetsinstituut CITO. Daar worden toetsen ontworpen om de leerprestaties van mensen te toetsen. Een onderzoeker kan dan bijvoorbeeld nagaan of het eindexamen Nederlands nog wel past bij de einddoelen die door de overheid zijn gesteld voor dit vak. Een ander voorbeeld is dat je onderzoekt wat de opbrengsten zijn van een curriculumvernieuwing op een school of groep scholen. Wanneer je ambities hebt om als onderzoeker aan de slag te gaan, dan volg je na afronding van je bacheloropleiding de masteropleiding Educational Science and Technology. Daarna begin je met een promotieonderzoek. De meest directe route naar een promotieplaats loopt via de Graduate School. Daarvoor moet je wel aan kwaliteitscriteria voldoen. Voor meer informatie over de Graduate School, lees hoofdstuk 6.

• Adviseur voor onderwijs- en opleidingsvraagstukken: In de rol van adviseur gaat het over het

opleiden van mensen in een professionele situatie. Je kunt bijvoorbeeld advies geven over welke training verzorgsters in een bejaardentehuis kunnen volgen om te leren omgaan met dementerende bejaarden. Of je kunt als onderwijskundige scholen adviseren over de inzet van ICT in hun curriculum.

2.6.2 Jouw kerntaken als onderwijskundige Waaruit bestaan je werkzaamheden als onderwijskundige? Het werkveld is zo breed als het vakgebied zelf. Dus de werkzaamheden die je zou kunnen doen na je studie, zijn zeer uiteenlopend. De globale kerntaken van een onderwijskundige zijn:

• Onderzoeken en analyseren van onderwijskundige problemen; • Ontwerpen, ontwikkelen en invoeren van onderwijskundige oplossingen of hierover adviseren; • Adviseren, managen, coördineren en leiding geven in een onderwijskundige context (naast

scholen/onderwijsinstellingen, ook binnen het bedrijfsleven). 2.6.3 De arbeidsmarkt Als onderwijskundige kun je aan de slag in verschillende sectoren, zoals het bedrijfsleven, onderwijskundige adviesbureaus, onderwijsinstellingen, de mediasector, bij overheids- of zorginstellingen. Je kunt ook aan de slag als wetenschappelijk onderzoeker. Zo’n zestig procent van de afgestudeerden gaat in het bedrijfsleven werken, bijvoorbeeld bij een training- of adviesbureau.

• Werken in het bedrijfsleven Grote bedrijven hebben vaak een eigen opleidingsafdeling voor het ontwikkelen en het geven van trainingen aan het personeel. Opleidingsfunctionarissen houden zich bijvoorbeeld bezig met het ontwikkelen van cursusmateriaal, maar ook met het plannen en organiseren van opleidingen voor een hele afdeling binnen een bedrijf. Ook kun je bijvoorbeeld als HRD adviseur aan de slag. Je zorgt er bijvoorbeeld voor dat de werknemers zich kunnen blijven ontwikkelen. Je kunt ook aan de slag als opleidingsadviseur. Een van onze afgestudeerden werkt bij de politieacademie en heeft de opleiding ‘vreemdelingenrecht’ ontwikkeld voor hulpofficieren van justitie. Hij heeft een zelfstudiebundel gemaakt bestaande uit een theoretisch gedeelte, een instaptoets, een seminarbundel en een docentenhandleiding. Andere afgestudeerde onderwijskundigen van de Universiteit Twente zijn bijvoorbeeld te vinden bij ING en de KLM.

Werken als leeradviseur bij de KLM ‘Ik werk als leeradviseur bij de KLM. Op dit moment werken we bijvoorbeeld aan agressietrainingen. Als de vraag naar zo’n training komt, is de eerste stap van de ontwerpaanpak dat je die vraag analyseert. Ik het wel een opleidingsprobleem? Kan een training daadwerkelijk iets oplossen? Als dat zo is, ga ik praten met mensen in de praktijk. Ik verzamel zo achtergrondkennis van het onderwerp en het opleidingsvraagstuk. Op basis daarvan schrijf ik een opleidingsvoorstel. Daarin bepaal ik de contouren van de opleiding. Ik denk na over leerdoelen, werkvormen, opleidingsduur enzovoorts. Op basis daarvan vraag ik externe bureaus om een offerte uit te brengen voor het ontwikkelen en aanbieden van de opleiding. Als leeradviseur doe ik op basis van die offertes een voorstel voor de leverancierskeuze. Als de handtekening is gezet, zijn we toe aan de volgende stap binnen de ontwerpaanpak: de ontwikkelfase. Samen met ons externe bureau wordt de opleiding ontwikkeld en verder ingevuld. Daarbij heb ik vooral een coördinerende rol. Dat geldt ook voor de implementatiefase, waarin de opleiding daadwerkelijk wordt gegeven aan de medewerkers. Samen met onder meer de afdeling communicatie zorg ik ervoor dat de opleiding wordt ingebed in de cultuur en structuur van de organisatie. In de evaluatiefase bekijk ik of de opleiding succesvol is. We maken daarbij gebruik van onder meer evaluatieformulieren en gesprekken met leveranciers en trainees. Op basis daarvan sturen we bij.’

Tanja Elting

• Werken in de consultancy

Er zijn gespecialiseerde bureaus die onderwijskundig advies geven aan bedrijven of non-profitinstellingen. Als adviseur kun je binnen ieder denkbaar bedrijf of organisatie over de vloer komen: van fabrieken tot overheidsinstellingen. Je werkt dan ook aan zeer uiteenlopende projecten. Bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van een nieuwe training of cursus voor brandweermannen over wat te doen als er schadelijke stoffen, zoals asbest, vrijkomen bij een brand. Of met de ontwikkeling van introductieprogramma’s voor nieuwe medewerkers, zodat zij goed worden ingewerkt in hun functie en in de organisatie. Een van onze afgestudeerden werkt bijvoorbeeld bij EMC Leren in bedrijf en is daar bezig om leerprocessen te ontwikkelen en te begeleiden, zoals een training in het gebruik van nieuwe software voor baliepersoneel van een bank. Een aantal afgestudeerden is met succes een eigen adviesbureau gestart.

Werken als functioneel ontwerper bij Bright Alley ‘Direct na mijn studie ben ik bij Bright Alley gaan werken. Dit bureau houdt zich bezig met e-learning. We zetten multimedia in voor het overbrengen van educatieve boodschappen. Het gaat zowel om offline (cd-/dvd-rom applicaties) als online applicaties (complete leeromgeving via internet). Dat doen we in teams waarin een interactieontwerper, een programmeur, een vormgever, een projectmanager en de klant samenwerken. Ik ben interactieontwerper of functioneel ontwerper. Samen met het team ontwerp ik eerst een oplossing voor de klant. Gebruiken we praktijksituaties in de studie? Maken we online hulpmiddelen? Of ontwikkelen we een spelvorm? Heel veel klanten hebben daar zelf ook ideeën over. Als de oplossing is ontwikkeld, schrijf ik een functioneel ontwerp. Daar staat per scherm in wat de gebruiker kan verwachten qua functionaliteiten. Als hij bijvoorbeeld moet inloggen, dan beschrijf ik het inlogscherm. Als het functioneel ontwerp eenmaal akkoord is, dan schrijf ik de inhoudelijke teksten. De informatie die ik daarvoor nodig heb, verzamel ik bij de opdrachtgever. Tenslotte schrijf ik een testplan en voer ik tests uit om te controleren of alles werkt in overeenstemming met het functioneel ontwerp. Het leuke is dat ik bij elk project te maken heb met

een nieuw ontwerp en een andere opdrachtgever; van farmaceuten tot banken. Ik heb steeds weer nieuwe inhoud waarin ik me moet verdiepen, dat maakt het afwisselend.’ Guido de Wit

• Werken bij onderwijsinstellingen

Uiteraard kun je ook terecht in het onderwijs. Niet als leraar, maar achter de schermen als bijvoorbeeld onderwijskundig adviseur, onderwijscoördinator of curriculumontwikkelaar. Je kunt bijvoorbeeld nieuwe lesmethodes ontwikkelen voor de school en zorgdragen voor de uitvoering daarvan. Of je helpt onderwijsinstellingen bij het op orde krijgen van hun toetsing. Je zorgt er bijvoorbeeld voor dat de schoolonderzoeken in de bovenbouw vwo aansluiten bij het centraal examen. Als het buitenland je trekt, kun je ook daar aan het werk. Je kunt een bijdrage leveren aan het verbeteren van het onderwijs in een ontwikkelingsland, door bijvoorbeeld een professionaliseringstraject voor docenten te ontwikkelen.

Werken in Mozambique Veel middelbare schooldocenten in Mozambique zijn hun leerlingen maar nauwelijks voor in de lesstof. Puur gebrek aan opleiding. Op initiatief van onder meer de ontwikkelingsorganisatie VSO (Voluntary Service Overseas) en de Katholieke Universiteit van Mozambique wordt er een bacheloropleiding voor deze docenten ontwikkeld. Wim de Boer, oud student Onderwijskunde aan de UT, besloot zijn krachten voor twee jaar aan het project te geven. ‘We zijn onderwijs op afstand aan het opzetten. Inmiddels draait het programma al. Drie keer per jaar komen de docenten bij elkaar voor face-to-face onderwijs. Verder ontvangen ze schriftelijke lessen. Daarbij voeren ze zelfstudietaken uit, waaronder opdrachten die nagekeken worden. Ik houd me nu onder andere bezig met de ontwikkeling van de lessen didactiek.’ Helemaal in de rimboe zit Wim niet in Mozambique. Hij beschikt in zijn huis in Beira over stromend water en elektriciteit. Het project in dit verre land is leerzaam en verrijkend. ‘In het verleden was ik vaak perioden van enkele weken in het buitenland. Je kunt dan weinig doen. Nu heb ik twee jaar de tijd. En weet je, in Nederland is alles al zo geregeld, daar heb je op veel zaken weinig invloed. Dat is hier anders. Ik kan gelukkig veel betekenen voor het onderwijs in dit ontwikkelingsland. Dat is een goed gevoel!’ Wim de Boer

• Werken als wetenschappelijk onderzoeker

Na het afronden van een universitaire opleiding kun je ook solliciteren naar een plaats als assistent-in-opleiding (AiO) bij bijvoorbeeld onderzoeksinstellingen, instituten zoals het CITO, de inspectie van onderwijs of universiteiten. Als promovendus doe je dan enkele jaren onderzoek naar een onderwerp binnen het boeiende vakgebied van de onderwijskunde. Aan het eind van dit traject verdedig je je proefschrift ten overstaan van een aantal hoogleraren op het vakgebied. Als je je daar goed door heen slaat, ontvang je de doctorstitel.

‘Voor mijn promotieonderzoek reis ik regelmatig naar Ghana’ ‘Al tijdens mijn studie Onderwijskunde wist ik dat ik na mijn afstuderen wilde promoveren. Ik wilde me graag verder verdiepen in de onderwijskunde en daarnaast sprak het doen van onderzoek mij aan. Bij de vakgroep Curriculumontwikkeling en Onderwijsinnovatie (C&O) kreeg ik de mogelijkheid om

promotieonderzoek te doen naar de invloed van cultuur op curriculumontwikkeling. Om het onderwijs in ontwikkelingslanden te verbeteren, worden er veel projecten opgezet waarin mensen uit Nederland samenwerken met mensen uit bijvoorbeeld Namibië, Zuid-Afrika of Mozambique. Het is echter niet bekend welke rol cultuur speelt in de manier waarop ontwikkelaars uit verschillende landen samen curricula ontwerpen en vormgeven. Evenmin weten we op welke manier er rekening wordt gehouden met cultuur en mogelijke cultuurverschillen bij de invoering van de ontwikkelde curricula. Door mijn promotieonderzoek proberen we hier meer zicht op te krijgen met behulp van wetenschappelijke literatuur en het verzamelen van allerlei gegevens. Ik reis ook regelmatig naar Ghana om te kijken hoe Ghanese en Nederlandse ontwikkelaars samen een curriculum voor schoolmanagers ontwikkelen en hoe cultuur hierop van invloed is. Terug op mijn werkplek op de universiteit werk ik de verzamelde data uit, analyseer ik de gegevens en bespreek ik de uitkomsten met andere onderzoekers. Doordat er bij mijn promotieonderzoek veel mensen betrokken zijn met ieder hun eigen expertise, leer ik vanuit verschillende gezichtspunten naar mijn onderzoek te kijken en kan ik me verder ontwikkelen in cultuur(verschillen) en curriculumontwikkeling. Met mijn onderzoek hoop ik curriculumontwikkelaars meer zicht te geven op culturele factoren die een rol spelen bij curriculumontwikkeling en waarmee ze rekening moeten houden als ze samen met andere internationale collega’s curricula gaan ontwerpen. Zoals je ziet, kan promoveren dus heel uitdagend en afwisselend zijn!’ Chantal Gervedink Nijhuis

• Werken in de (onderwijskundige) mediasector

Ook een carrière in de mediasector is heel goed denkbaar. Bijvoorbeeld bij educatieve televisieprogramma’s als SchoolTV, Sesamstraat of Klokhuis. Wat wil het programma graag aan de kijkers leren? En op welke manier moet dit gebeuren? Ook kun je bij een educatieve uitgeverij aan het werk. Samen met inhoudelijke experts in bijvoorbeeld een vak als biologie, bepaal jij de inhoud van een leerboek. Je bedenkt welke tekst, welk beeldmateriaal en welke opdrachten er aangeboden moeten worden om ervoor te zorgen dat de student zo optimaal mogelijk leert. Onze afgestudeerde onderwijskundigen zijn bijvoorbeeld te vinden bij Uitgeverij ThiemeMeulenhoff of Discovery Channel.

Werken als educatief medewerker bij het NEMO ‘In de volksmond wordt NEMO een museum genoemd. We zijn een Science Center, een centrum voor wetenschap en techniek. Kinderen van zes tot zestien jaar en hun ouders of leerkrachten kunnen hier de wetenschap en techniek spelenderwijs ontdekken. Daarvoor hebben we per onderwerp tentoonstellingen ingericht, bijvoorbeeld over waterzuivering, DNA of natuurkundige principes. Je mag hier overal aanzitten. Sterker nog, het motto is: ‘verboden af te blijven’. Ik doe heel veel dingen hier, maar een belangrijke taak is het schrijven van lesmateriaal bij de tentoonstellingen. Ik richt me vooral op groep zeven en acht van het basisonderwijs en de eerste klassen van het voortgezet onderwijs. Iedereen leert op zijn eigen manier en zijn eigen niveau. Het lesmateriaal moet daarom geschikt zijn voor een brede groep leerlingen. Het zijn soms ingewikkelde onderwerpen die ik begrijpelijk moet maken voor kinderen. Dat is steeds weer een uitdaging. Ik denk dat ik vooral sterk ben in het maken van die vertaalslag. Ik ben ook betrokken bij andere projecten. Zoals het project NEMO, waarbij studenten van een HBO-opleiding zelf tentoonstellingen moeten maken. Ook ben ik betrokken bij de deelname aan onderwijsbeurzen, organiseer ik docentendagen en schrijf ik artikelen. Het gaat dan vooral om artikelen met daarin, behalve uitleg van het onderwijs, leuke proefjes, zoals het maken van waterstof. Ik vind het leuk om de interesse voor wetenschap en techniek bij jonge kinderen aan te wakkeren.

Judith Kuijer

• Werken als zelfstandige Je kunt ook de stap nemen om je eigen onderwijskundig bedrijf op te zetten en als zelfstandige aan de slag te gaan. Het ondernemerschap wordt zeer actief gestimuleerd op de UT. Heb je een goed ondernemersplan, dan kun je gebruik maken van de zogenaamde TOP-regeling waarmee de UT startende ondernemers steunt. Je krijgt dan professionele begeleiding en mag gebruikmaken van voorzieningen op de UT.

Aan de slag als zelfstandige Huub Schulte Fischedick, afgestudeerd onderwijskundige, heeft zijn eigen bedrijf Leerpunt SF opgezet. Hij ontwikkelt leertrajecten voor mensen in organisaties. ’Toen ik begon, heb ik oude contacten weer opgerakeld. Daar heb ik een aantal trouwe opdrachtgevers aan overgehouden. Inmiddels heb ik zelf een model ontwikkeld. Het komt erop neer dat bij de opleiding en ontwikkeling van mensen drie factoren een rol spelen. Ambitie – mensen hebben ambities-, kwaliteiten – die heb je nodig om je ambitie waar te kunnen maken-, en oefening - om kwaliteiten te ontwikkelen. HRD’ers moeten mensen goede oefeningen bieden en veel aandacht besteden aan de ambities van mensen. Want als je mensen in staat stelt hun ambities te realiseren, gaat oefening meer vanzelf. Het hebben van een eigen zaak is buitengewoon leuk. Het is de leukste vorm van werken. Je bent onafhankelijk, zelfstandig en je creëert een plekje voor jezelf.’ Huub Schulte Fischedick Carrières van afgestudeerden Wil je meer weten over waar je aan de slag kunt na je opleiding? Surf naar onze bachelorsite (http://bachelor.utwente.nl/owk) en bestel ons carrièreboek met verhalen van afgestudeerde onderwijskundigen en andere gedragswetenschappers.

3. Opbouw van het curriculum 3.1 De invulling van het bachelorcurriculum Onderwijskunde Het curriculum vertoont een goede balans tussen basisvakken, thematisch georganiseerde theorie- en ontwerpvakken, onderzoeksvakken en professionele en academische vaardighedenvakken. Indeling collegejaar Een collegejaar bestaat uit twee semesters. Een semester is opgedeeld in kwartielen van tien weken, bestaande uit zeven collegeweken, een aansluitende studieweek waarin zo min mogelijk colleges zijn gepland (onderwijsluwe week), en twee tentamenweken. 3.1.1 De bouwstenen van het curriculum Basisvakken Als onderwijskundige moet je het nodige weten over ‘de mens’. Bijvoorbeeld hoe ze leren en denken, wat de invloed is van het onderwijs op de maatschappij en hoe je volwassenen opleidt. Daarom bevatten vakken als ‘Inleiding psychologie’, ‘Cognitiewetenschap’, of de genoemde keuzevakken in het 2e jaar basiskennis voor onderwijskundigen. Onderwijskunde heeft namelijk te maken met het psychologisch en sociologisch functioneren van mensen en met de opvoedkundige en gedrag beïnvloedende aspecten die daarbij in aanpalende wetenschapsgebieden worden bestudeerd.

Studiefase Basisvakken Eerste semester Tweede semester 1e jaar (P) • Inleiding Psychologie

• Onderwijs- en Opleidingskunde • HRD Fundamentals

2e jaar (B-2) • Cognitiewetenschap • Keuzevak 1 van onderstaande 4 vakken uit het Psychologie of het Communicatie-wetenschappen programma:

Sociale Psychologie Ontwikkelingspsychologie Leren bij kinderen en

adolescenten Sociale psychologie voor

managers 3e jaar (B-3)

Thematisch georganiseerde ontwerp- en theorievakken De ontwerp- en theorievakken zijn ondergebracht in vier inhoudelijke thema’s. Ieder thema bestaat uit een ontwerpvak (met name ateliervakken) en bijbehorende theorievakken. In de ateliervakken ga je aan de slag met een concreet probleem afkomstig uit de praktijk van een bedrijf, school of instelling. Je werkt met een groepje medestudenten aan de oplossing voor zo’n probleem volgens de onderwijskundige ontwerpaanpak. Om dit te kunnen doen heb je grondige theoretische kennis nodig, onder andere over leertheorieën, curriculum, onderwijsmedia, (onderwijs)organisatie, innovatie. Ook heb je kennis nodig van de ontwerpmethodologie en onderzoeksmethodologie. De theorievakken zijn zodanig verroosterd dat je de ontwikkelde kennis uit de theorievakken direct kunt toepassen in de ateliers. Daarbij wordt een thematische indeling aangehouden. In totaal zijn er vier thema’s:

• Thema 1: Media Met multimedia kun je een bijdrage leveren aan een leerproces. Het theorievak ‘Educational Design’ vormt daarbij de theoretische basis voor het ontwerpvak ‘Atelier 1: Media’.

• Thema 2: Curriculum en Instructie

In dit thema leer je alles over hoe je een curriculum ontwerpt en hoe dit vorm en inhoud krijgt binnen het onderwijs of bedrijfsleven. Daarnaast leer je alles over manieren om mensen iets te leren (instructievormen). De vakken ‘Instructietheorie’ en ‘Curriculum Theory’ uit de theoretische leerlijn vormen de voorbereiding op het ontwerpvak ‘Atelier 2: Curriculum en Instructie’. De eerste twee thema’s ‘Media’ en ‘Curriculum en Instructie’ krijgen in het tweede jaar een vervolg in het vak ‘Curriculum, Instructie en Media: Praktijkoriëntatie’.

• Thema 3: Onderwijsorganisatie en management / HRD

In dit thema staat de planning en organisatie van het onderwijs binnen scholen of bedrijven centraal. Je leert alles over het ontwikkelen van oplossingen voor vraagstukken over het beleid, de organisatie, het management en innovatie van onderwijsorganisaties. Ook verdiep je je in Human Resource Development. In dit vakgebied gaat het om scholing en opleiding in arbeidsorganisaties. De voorbereidende theoretische vakken voor het ontwerpvak ‘Atelier 3: Organisatie en Management’ zijn: ‘Organisation Theory’, ‘Management of Education and Training’ en ‘HRD Theory 4 Practice’.

• Thema 4: Evaluatie en Assessment: In dit thema staat het evalueren van onderwijs centraal. Evalueren gebeurt op alle organisatieniveaus, zowel voor beleidsondersteuning als voor onderwijskwaliteitszorg. In ‘Atelier 4’: Assessment’ gaat het om het ontwikkelen en toepassen van examentechnieken voor het vaststellen van leerprestaties.

In het derde jaar is er een vijfde Atelier voor een integrale ontwerpopdracht. Er zijn opdrachten voor elk van de thema’s, dus je kunt kiezen aan welk thema je wilt werken. In dit Atelier werk je in een groep zelfstandig aan de opdracht, waarbij je gebruikmaakt van de opgedane kennis en vaardigheden uit alle vakken die je tot dan toe hebt gevolgd. Door alle Ateliers te doorlopen, ontwikkel je alle competenties die je nodig hebt om goed te kunnen ontwerpen. De opdrachten in de Ateliers worden steeds complexer. Daarom doen ze in toenemende mate een beroep op je ontwerpvaardigheden en op je zelfstandigheid bij de uitvoering ervan.

Studiefase Ontwerpvakken Eerste semester Tweede semester 1e jaar (P) • Atelier 1: Media

• Atelier 2: Curriculum en Instructie

2e jaar (B-2) • Curriculum, Instructie en Media: Praktijkoriëntatie

• Atelier 3: Organisatie en Management

• Atelier 4: Assessment • Evaluation

3e jaar (B-3) • Atelier 5: Ontwerpopdracht

Studiefase Theoretische vakken Eerste semester Tweede semester 1e jaar (P) • Educational Design • Instructietheorie

• Curriculum Theory 2e jaar (B-2) • HRD: Theory 4 Practice

• Organisation Theory • Management of Education and

Training

3e jaar (B-3) Onderzoeksvakken In het wetenschappelijk onderzoek kan een onderscheid worden gemaakt tussen fundamenteel onderzoek, toepassingsgericht onderzoek, toegepast onderzoek en ontwerpgericht onderzoek of ontwerpen. Deze typen van onderzoek kun je op een schaal plaatsen, lopend van zeer theoriegericht (kennis om de kennis) naar zeer praktijkgericht (kennis benutten om concrete gedragsproblemen op te lossen). Fundamenteel onderzoek is theoriegericht en richt zich op het verklaren van verschijnselen. Dit type onderzoek vindt vooral onder laboratoriumomstandigheden plaats. Onderzoek kan ook toegepast zijn. In dat geval doet een verschijnsel zich voor in een praktijksituatie en is het doel een verklaring te vinden of verbanden te toetsen binnen de kaders van die specifieke praktische situatie. Indien het onderzoek plaatsvindt in de praktijk, maar het de ambitie is van de onderzoeker om de gevonden resultaten te veralgemeniseren naar andere praktische situaties en daarmee weer bij te dragen aan de theorievorming, wordt gesproken van toepassingsgericht onderzoek. Hierbij kan het ook gaan om een vertaling van onderzoeksresultaten die onder gecontroleerde omstandigheden in het laboratorium zijn gevonden naar de praktijk. Wanneer het primaire doel is om wetenschappelijke kennis te gebruiken om maatschappelijke problemen op te lossen, spreekt men van toegepast onderzoek. Voor het uitvoeren van fundamenteel, toepassingsgericht en toegepast onderzoek wordt de wetenschappelijke onderzoeksaanpak gehanteerd, ook wel aangeduid als de ‘empirische cyclus’. Om deze cyclus volgens wetenschappelijke normen te doorlopen, staan de onderwijskundige diverse methoden en technieken ter beschikking, zoals methoden en technieken voor het verzamelen en analyseren van data, en het gebruik van computerprogramma’s daarbij (zoals SPSS). Bij de opleiding Onderwijskunde maak je kennis met deze verschillende vormen van onderzoek en leer je zelf de wetenschappelijke onderzoeksaanpak toe te passen. Eveneens in de verantwoording en verslaglegging werk je volgens wetenschappelijke normen. In de Onderzoeksvakken ontwikkel je de benodigde onderzoeksbekwaamheden, zowel met betrekking tot kwantitatief onderzoek als kwalitatief onderzoek. Kwantitatief onderzoek biedt cijfermatig inzicht en geeft antwoorden op vragen die in termen van hoeveelheid kunnen worden uitgedrukt (bijvoorbeeld hoeveel leerlingen hebben moeite met de besteding van keuzewerktijd?) Kwalitatief onderzoek is gericht op het verkrijgen van meer diepgaande achterliggende informatie over wat er leeft bij een doelgroep en waarom (bijvoorbeeld waarom leerlingen moeite hebben met de besteding van keuzewerktijd). Onderzoeksbekwaamheden heb je nodig in de ontwerpvakken, omdat onderzoek deel uitmaakt van het ontwerpproces. In de bacheloropdracht zijn ontwerpen en onderzoeken beide aan de orde. De resultaten van de ontwerpopdrachten en de bacheloropdracht moeten aantonen dat je de opleiding verlaat als een competente, op bachelorniveau universitair geschoolde, onderzoeksvaardige onderwijskundig ontwerper.

Studiefase Onderzoeksvakken Eerste semester Tweede semester 1e jaar (P) • Inleiding onderzoeksmethodologie

• Statistiek 1 • Dataverzameling voor Onderwijskunde • Statistiek 2

2e jaar (B-2) • Statistiek 3 • Kwalitatief Onderzoek voor

Onderwijskunde

• Onderzoeksatelier: Professionalisering van Docenten

3e jaar (B-3) • Bacheloropdracht Academische Vaardigheden vakken In deze vakken worden je academische en professionele vaardigheden versterkt. Als ontwerper moet je je goed op papier kunnen uitdrukken. Je moet je ideeën, gedachten en resultaten kunnen overbrengen aan de doelgroep. Als je doelgroep verandert, moet je ook jouw stijl van communiceren aanpassen. Productiemedewerkers in een fabriek spreek je immers anders aan dan het management. En hoe je communiceert, hangt ook af van de voorkennis van de betreffende persoon. Een specifieke communicatievaardigheid is Academisch Schrijven. Daarbij gaat het om het schrijven voor een wetenschappelijk forum, met gebruikmaking van wetenschappelijke literatuur. De basis voor deze specifieke vorm van schrijven wordt gelegd in het vak ‘Academisch Schrijven voor Onderwijskunde. Daarna krijg je ruim de mogelijkheid om deze vaardigheid te verfijnen in de opdrachten van verschillende vakken. Voor iedere professional is het belangrijk goed te kunnen reflecteren op het eigen handelen. Door af en toe bewust stil te staan bij handelingen en achterliggende motieven, ben je in staat om je eigen repertoire te verbreden en je tot een betere professional te ontwikkelen. Reflectie op het eigen handelen heeft een plaats in de ateliers en wordt afgesloten in het vak ‘Filosofie en reflectie’. Professionele en academische vaardigheden, zoals reflecteren, informatie zoeken, communicatievaardigheden en academisch schrijven, zijn verweven in de ateliervakken.

Studiefase Academische Vaardigheden vakken Eerste semester Tweede semester 1e jaar (P) • Academisch Schrijven OWK 2e jaar (B-2) 3e jaar (B-3) • Filosofie en Reflectie

Bedenk tot slot dat een aantal vakken in het bachelorcurriculum in het Engels wordt aangeboden. Deels omdat er bij die vakken ook (internationale) pre-masterstudenten aanschuiven, maar ook omdat je op deze wijze geleidelijk vertrouwd raakt met de Engelstaligheid van het masterprogramma en uiteindelijk je mogelijk internationale arbeidsmarkt. Bedenk dat sowieso al veel gebruikte literatuur al in het Engels is en er gerefereerd wordt naar internationaal onderwijskundige onderzoek.. De vakken die in het Engels worden aangeboden zijn:

• HRD Fundamentals • Curriculum Theory • Management of Education and Training • Organisation Theory • Evaluation • Educational Design

3.1.2 De vakken in het eerste jaar (P)

Semester 1 Semester 2

Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4

Inleiding Psychologie 191924060

(4 EC)

Onderwijs- en Opleidingskunde

1919121400 (4 EC)

HRD Fundamentals 1919240100

(4 EC)

Educational Design 191958400

(4 EC)

Instructietheorie 191942080

(4 EC)

Atelier 1: Media 191958300

(8 EC)

Curriculum Theory 191950380

(4 EC)

Atelier 2: Curriculum en Instructie

1919583100 (8 EC)

Academisch Schrijven voor OWK 191960290

(4 EC)

Inleiding Onderzoeksmethodologie

191962150 (4 EC)

Statistiek 1 191962160

(4 EC)

Dataverzameling voor Onderwijskunde

191962210 (4 EC)

Statistiek 2 191962170

(4 EC)

Theorievakken Ontwerpvakken (m.n. Ateliers) Academische vaardigheden vakken Methoden en technieken vakken Basisvakken

Een studiejaar komt overeen met 60 European Credits / studiepunten (EC). Eén EC staat voor 28 uur studie-inspanning.

Eerste semester De basisvakken in het eerste semester zijn ‘Inleiding Psychologie’ en ‘Onderwijs- en Opleidingskunde’. In ‘Inleiding Psychologie’ maak je kennis met onder andere theorieën op het gebied van het geheugen en cognitieve processen en leren. Het vak ‘Onderwijs- en Opleidingskunde’ is een eerste introductie in het vakgebied. Je maakt kennis met de belangrijkste theoretische begrippen en met de toepassingen van de onderwijs- en opleidingskunde. Het (in het Engels verzorgde) theorievak ‘Educational Design’ geeft een inleiding in de ontwerpmethodologie en een oriëntatie op de hele opleiding Onderwijskunde. Onderdeel van het vak is de ‘hooglerarenparade’ waarin onze hoogleraren binnen Onderwijskunde hun vakgebied en onderzoek presenteren en laten zien hoe onderwijskundig ontwerpen een rol speelt binnen hun werk. ‘Educational Design’ vormt de theoretische input voor het eerste ontwerpvak ‘Atelier 1’ met als thema Media. In dit vak leer je verschillende media toepassen binnen een leerproces. Je gaat aan de slag met illustraties, audio, simulaties, podcasting, games en weblogs. Zo ontwerp je een instructiekaart, bijvoorbeeld om te leren masseren of een biertje te tappen, en maak je een educatieve website. De methoden en technieken vakken in het eerste semester zijn ‘Inleiding Onderzoeksmethodologie’ en ‘Statistiek 1’. In ‘Inleiding Onderzoeksmethodologie’ leer je welke stappen je moet zetten bij de opzet van een onderzoek. In ‘Statistiek 1’ leer je de basis van de getalsmatige gegevensverwerking. Ook maak je kennis met het

statistische verwerkingsprogramma SPSS. Voor het bijbehorende redeneer- en schrijfproces wordt de basis gelegd in het vak ‘Academisch Schrijven voor Onderwijskunde’.

Atelier 1: Media Als Onderwijskundige kun je media gebruiken om kennis over te dragen. In je eerste ontwerpopdracht binnen het thema Media ga je aan de slag met een website voor basisschoolleerlingen ter voorbereiding van een bezoek aan het museum. Hierbij worden verschillende multimediaprincipes die tijdens de hoorcolleges aan bod zijn gekomen, in de praktijk gebracht. In de practica leer je hoe je met verschillende designprogramma’s als Photoshop om moet gaan. Het gaat er in dit vak niet om dat je goed wordt in het bouwen van een website, maar dat je leert hoe je via het medium ‘website’ mensen iets kunt leren (bijvoorbeeld door het gebruik van overzichtelijke structuren en kleuren).

Tweede semester De basisvakken gaan in het tweede semester door met het vak ‘HRD Fundamentals’. Human Resource Development (HRD) staat voor de ontwikkeling van het menselijke kapitaal in een arbeidsomgeving. Je leert hoe je als onderwijskundige mensen kunt opleiden in bedrijven en hoe zij hun competenties verder kunnen ontwikkelen. Het ontwerpvak ‘Atelier 2: Curriculum en Instructie’ wordt theoretisch ondersteund door de vakken ‘Curriculum Theory’ en ‘Instructietheorie’. Hier leer je meer over het curriculum (een leerplan waarin staat wat lerenden moeten kennen en kunnen en hoe dit vorm en inhoud krijgt in het onderwijs), instructie (hoe leer je mensen iets?) en actuele thema’s in het beleid en de praktijk van onderwijs en opleiding. In het vak ‘Curriculum Theory’ analyseer je op een middelbare school een deel van het curriculum, zoals de vormgeving van het vak Geschiedenis in de derde klas. In het vak ‘Instructietheorie’ ga je zelf aan de slag met het ontwikkelen van instructie. Zo ervaar je hoe lastig het soms is om iets goed aan anderen uit te leggen. Aan het eind van het eerste jaar ontwerp je in ‘Atelier 2’ een webquest voor gebruik op basisscholen. Ook in dit semester zijn er twee methoden en technieken vakken. In het vak ‘Data-verzameling voor OWK’ staan zowel kwalitatieve als kwantitatieve vormen van dataverzameling centraal. ‘Statistiek 2’ bouwt inhoudelijk voort op ‘Statistiek 1’. Uitgebreide vakinformatie vind je in de Osiris onderwijscatalogus. 3.1.3 De vakken in het tweede jaar (B-2)

Semester 1 Semester 2 Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4

HRD Theory 4 Practice 191924050

(4 EC)

Cognitiewetenschap 191942100

(4 EC) * Keuzevak

Organisation Theory 191920130

(4 EC)

Management of Education and Training

191920160 (4 EC)

Atelier 4: Assessment 191958360

(4 EC)

Evaluatie 191920170

(4 EC)

Curriculum, Instructie en Media: Praktijkoriëntatie 191970230

(8 EC)

Atelier 3: Organisatie en Management

191958350 (8 EC)

Statistiek 3 191962200

(4 EC)

Kwalitatief Onderzoek voor Onderwijskunde

191962220 (4 EC)

Onderzoeksatelier: Professionalisering van Docenten

191960460 (8 EC)

Theorievakken Ontwerpvakken Academische vaardigheden vakken Methoden en technieken vakken Basisvakken

* In het 2e semester van de B-2 kies je 1 van de onderstaande 4 keuzevakken: Uit het bachelorprogramma van de Psychologie-opleiding (B-PSY) heb je de keuze uit:

• Sociale psychologie (1929010700) – B-1 vak, 3e kwartiel (5 EC) • Ontwikkelingspsychologie (1929020600) – B-1 vak, 4e kwartiel (5 EC) • Leren bij kinderen en adolescenten (192913080) – B-2 vak, 4e kwartiel (5 EC)

[NB: voor dit laatste vak geldt de verplichte voorkennis eis dat het B-OWK B-1 vak Inleiding Psychologie (191942060) succesvol is afgerond]

Uit het bachelorprogramma van de Communicatiewetenschappen-opleiding (B-CW) kan je kiezen:

• Sociale psychologie voor managers (201100085) – B-1 vak, 3e kwartiel (4 EC) Eerste semester HRD ‘Theory 4 Practice’, ‘Organisation Theory’ en ‘Management of Education and Training’ zijn de theoretische vakken. In ‘HRD: Theory 4 Practice’ verken je de rol van het ontwikkelen van menselijk kapitaal in arbeidsorganisaties. In dit vak ligt de nadruk op de beroepsuitoefening. ‘Organisation Theory’ geeft een inleiding op theorieën hoe organisaties functioneren. In het vak ‘Management of Education and Training’ leer je alles over de organisatie en managementstructuur van scholen en leer je hoe je docenten kunt blijven motiveren voor het vak. In het basisvak ‘Cognitiewetenschap’ komen theorieën aan bod over de wijze waarop mensen informatie verwerken en gebruiken. Zo leer je de basis kennen van hoe mensen leren. In het ontwerpvak ‘Curriculum, Instructie en Media: Praktijkoriëntatie’ wordt theoretische kennis uit de thema’s Media, Curriculum en Instructie van het onderwijskundeprogramma gekoppeld aan praktijkervaring. Je analyseert gezamenlijk een probleem uit de onderwijspraktijk en brengt hierover een advies uit. De Onderzoeksvakken gaan door met ‘Statistiek 3’ waarin dieper wordt ingegaan op data-analysetechnieken voor wetenschappelijk onderzoek en toetsconstructie; en met ‘Kwalitatief onderzoek voor Onderwijskunde’, met aandacht voor kwalitatieve methoden van data-analyse.

Curriculum, Instructie en Media: Praktijkoriëntatie Akke Hak, voormalig derdejaarsstudent Onderwijskunde heeft het vak Curriculum, Instructie en Media: Praktijkoriëntatie gevolgd. De opdracht: een advies uitbrengen over het moduleren van een trainingsaanbod voor docenten van het ROC Drenthe College. In de projectgroep had Akke daarbij de rol van instructie expert, daarnaast waren haar projectgenoten verantwoordelijk voor het curriculum en de media gedeelte van de opdracht. Hoe heb je het aangepakt? Tijdens de eerste periode van het vak heb ik me verdiept in het instructiegedeelte. Ik heb onder andere een onderwijskundige geïnterviewd die trainingen ontwikkelt. Het was erg interessant om te achterhalen hoe zij te werk gaat en of ze daadwerkelijk instructiemodellen toepast. Verder hebben wij een grootschalige enquête opgezet onder de docenten van het ROC Drenthe College die is ingevuld door 80 respondenten. Hierdoor konden wij de huidige en gewenste situatie goed in beeld brengen. Ook hebben we een aantal praktijkbezoeken afgerond, waaronder aan een soortgelijk ROC, een AOC, de onderwijskundige dienst van de Universiteit Twente en TeleTop. Deze praktijkbezoeken kunnen je een duidelijk beeld geven over wat je in de literatuur hebt gelezen.

Wat vond je van het vak? Ik vond het een heel leuk en praktijkgericht vak en waardoor ik echt het idee heb dat ik iets kon betekenen voor de opdrachtgever. Het was een hele opgave om me in eerste instantie te verdiepen in mijn eigen expertrol en vervolgens gezamenlijk één goed eindproduct voor de opdrachtgever op te leveren, maar dit is naar tevredenheid gelukt! Het vak hebben we afgesloten met een presentatie. Het was een leerzaam proces om met onze verschillende ideeën vanuit iedere expertrol tot één advies te komen. Kortom: ik vond dit een erg leerzaam en belangrijk vak voor de toekomst.’

Tweede semester Het basisvak in dit semester wordt gevormd door een van de keuzevakken uit of het bachelorprogramma van Psychologie of Communicatiewetenschappen. Deze vakken geven inzicht in vooral de verwante psychologische aspecten die bij onderwijs en training een rol spelen. In dir semester krijg je ook meerdere ontwerpvakken: ‘Atelier 4: Assessment’ en ‘Atelier 3: Organisatie en Management’. In ‘Atelier 4: Assessment’ maak je kennis met het ontwikkelen van toetsmatrijzen en competentiematrices, het vaststellen van beheersingsstandaarden (wat moet iemand voor een bepaalde taak of functie kennen en kunnen) en het analyseren van de resultaten ervan. Het vak ‘Evaluation’ bespreekt een belangrijke stap in de ontwerpcyclus, namelijk evalueren. Daarbij gaat het om het bepalen van de kwaliteit van je ontwerp. In het vak staan verschillende vormen van evaluatie-onderzoek centraal. In ‘Atelier 3: Organisatie en Management’ schrijf je zowel een beleidsadvies als een organisatieadvies voor een organisatie of bedrijf uit de praktijk. Zo schrijf je bijvoorbeeld een advies voor het management van een internationale organisatie met veel verschillende afdelingen over wat de meest geschikte manier is om kennis te delen binnen de organisatie. Op dit vak bereid je je inhoudelijk voor door de theorievakken ’Organisation Theory, ‘Management of Education and Training’ en ‘HRD: Theory 4 Practice’. In het tweede semester komt het vak ‘Onderzoeksatelier’ aan bod waarbij je op grond van theoretische inzichten groepsgewijs aan de slag gaat met het ontwerpen en uitvoeren van een kleinschalig onderzoek naar aspecten van de professionele ontwikkeling van docenten. Daarbij maak je gebruik van bestaande databestanden of kun je zelfstandig gegevens vanuit het werkveld verzamelen. Dit vak bereid je voor op je bachelor afstudeeropdracht in het derde jaar. Uitgebreide vakinformatie vind je in de Osiris catalogus: https://osiris.utwente.nl/student/OnderwijsCatalogus.do 3.1.4 De vakken in het derde jaar (B-3)

Semester 1 Semester 2

Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4

Minor (20 EC) en vrije keuze (10 EC)

of

Vrije minor (30 EC)

Filosofie en reflectie 201000161

(4 EC)

Atelier 5: Ontwerpopdracht 201000167

(8 EC)

Bacheloropdracht 201000166

(18 EC)

Ontwerpvakken Academische vaardigheden vakken Methoden en technieken vakken

Eerste semester Het hele eerste semester van het derde jaar is vrij geroosterd voor de minor/vrije keuze ruimte. Het is de bedoeling dat je zelf een weloverwogen keuze maakt hoe je deze ruimte van 30 EC invult waarbij je uitgaat van persoonlijke interesses, kwaliteiten en ambities. Je kunt de keuzeruimte onder andere invullen met goedgekeurde minors van de UT, vakken van een andere opleiding, een stage, een buitenlandervaring of een combinatie van deze mogelijkheden. Het een en ander is ook afhankelijk van je studieverloop in het eerste en tweede jaar.

• Studiemogelijkheden in het buitenland De keuzeruimte is een geschikt moment voor een studieverblijf in het buitenland de opleiding. Bijvoorbeeld door:

keuzevakken te volgen aan een buitenlandse universiteit of een minor te volgen die door een buitenlandse universitaire instelling wordt aangeboden. Dit geldt alleen als dit in het eerste semester van het derde jaar mogelijk is;

een stage in het buitenland; een UT minor met een stage of opdracht in het buitenland (bijvoorbeeld ‘International

Management’); een Bacheloropdracht in het buitenland uitvoeren. Als je voor deze variant kiest, moet je

wel rekening houden met uitlooptijd voor je studie. deelnemen aan een extra-curriculaire activiteit om buitenlandervaring op te doen, denk

bijvoorbeeld aan een studiereis.

Internationale werkervaring wordt door bedrijven als een zeer waardevolle aanvulling op je CV gezien. Daarnaast is het een goede kans om je taalkennis uit te breiden en interculturele vaardigheden te ontwikkelen. Wil je studeren in het buitenland, neem dan altijd contact op met de facultaire Coördinator Internationalisering. Hij kan je adviseren over de mogelijkheden binnen jouw studieprogramma en de manier waarop je een vakkenpakket aan een buitenlandse universiteit kunt samenstellen.

• Minormogelijkheden In het derde jaar van de bacheloropleiding volgen veel studenten een minor. Dit is een gestructureerd, samenhangend en afgerond onderwijspakket van 20 tot 30 EC. Je kunt ervoor kiezen om kennis te maken met een ander vakgebied dan de Onderwijskunde of juist de diepte in te duiken in een specialisatierichting van de Onderwijskunde. Je hebt binnen de bestaande randvoorwaarden grote vrijheid om je eigen minor te kiezen. Er bestaan verschillende minors. Onder de geïnstitutionaliseerde minors vallen de opleidingsminors en themaminors. Deze onderwijsprogramma’s zijn door de UT vooraf ingericht en goedgekeurd. In de opleidingsminor maak je in het kort kennis met een van de UT-bacheloropleidingen (behalve Onderwijskunde). In de themaminors ga je dieper in op een bepaald wetenschappelijk onderwerp zoals ‘Recht in Maatschappij en Bedrijf’ of ‘Ondernemerschap’. Ook zijn er themaminors over onderwerpen die niet aan de Universiteit Twente worden onderwezen of onderzocht, zoals ‘Kunst, Media & Technologie’ en ‘Krijgswetenschappen’. Het is ook mogelijk om naar eigen inzicht je minor samen te stellen. Dit uiteraard wel in overleg met de studieadviseur en/of een vakdocent. Deze ‘vrije minor’ moet daarna ter goedkeuring worden voorgelegd aan de examencommissie van Onderwijskunde. Er zijn enkele speciale minors waarbij je naar het buitenland gaat, zoals

‘International Management’. Voor meer informatie over de minors, zie de volgende website: www.utwente.nl/majorminor

• Stage Als je graag meer praktijkervaring op wilt doen, dan is het mogelijk om een stage uit te voeren. Dit kan een praktijkstage maar ook een onderzoeksstage zijn, van minimaal 10 en maximaal 30 EC. Stage lopen kan zowel in het binnen- als buitenland. De eisen voor een stage in Nederland of in het buitenland zijn hetzelfde. De redenen voor het doen van een stage kunnen van uiteenlopende aard zijn, zoals het willen opdoen van ervaring in het uitvoeren van werkzaamheden van een onderwijskundige in het werkveld, of ervaring opdoen in het toepassen van verworven (vak)kennis en inzichten. Bij de keuze voor een stage is het belangrijk om na te gaan of een stage ook past in jouw studieprogramma. Immers, je bent dan gedurende een bepaalde tijd niet op de UT aanwezig en dan kun je ook niet deelnemen aan andere vakken. Aan de stage-opdrachten en -plekken worden strikte eisen gesteld die je kunt vinden op de website van de opleiding.

• Keuzevakken Het is mogelijk om je keuzeruimte geheel of gedeeltelijk in te vullen met keuzevakken uit het tweede of het derde jaar van andere UT-opleidingen of een universiteit elders. In de meeste gevallen moet je een gemotiveerd verzoek indienen bij de Examencommissie Onderwijskunde / Educational Science and Technology. Als je twijfelt over de invulling van de keuzeruimte binnen jouw studieprogramma, neem dan contact op met de studieadviseur. Minor International Management in Vietnam Fabienne van de Kleij, student Onderwijskunde, heeft de minor ‘International Management’ gevolgd. Deze minor bestaat uit een theorievak (‘International Business’), het maken van een voorbereidend verslag, het opdoen van werkervaring in een niet-westerse cultuur, en de verslaglegging daarvan. De minor wordt in het Engels aangeboden. Wat heb je precies gedaan tijdens je minor? ‘Voor het opdoen van werkervaring in een niet-westerse cultuur heb ik drie maanden vrijwilligerswerk gedaan in de hoofdstad van Vietnam, Hanoi. Hier heb ik gewerkt voor een NGO, genaamd SJ Vietnam, die projecten organiseert voor Vietnamese en internationale vrijwilligers. Het was de bedoeling dat ik aan een project zou deelnemen: Engelse les geven aan studenten op een taalschool. Hier verliepen de zaken echter niet zoals gewenst en uiteindelijk heb ik in vier verschillende projecten gewerkt. Ik heb kantoorwerk gedaan voor SJ Vietnam, lesgegeven aan studenten op een andere talenschool en lesgegeven aan blinde kinderen op een kostschool. Doordat ik in verschillende projecten heb gewerkt, heb ik veel ervaring opgedaan en veel mensen leren kennen. Ik ben veel opgetrokken met de lokale bevolking, waardoor ik veel inzicht heb gekregen in de Vietnamese cultuur. Ook heb ik de cultuur bestudeerd met behulp van vragenlijsten, interviews en observaties aan de hand van verschillende theorieën.’ Hoe zag je leven eruit in Vietnam? ‘Elke dag was weer bijzonder, omdat er altijd wel iets was wat me verraste. Zo probeerde ik bijvoorbeeld elke dag iets te eten wat ik niet kende. De leefomstandigheden waren erg basic, maar dat wende wel snel. Met alle internationale vrijwilligers verbleven we samen in een huis. De taalbarrière was lastig, maar na hard oefenen kon ik mezelf aardig redden. De bevolking van

Vietnam is heel gastvrij en erg behulpzaam, wat me keer op keer verbaasde. Ik werd vaak uitgenodigd om bij een gezin te komen eten of slapen. Ik heb veel van het prachtige en veelzijdige land kunnen zien, door weekendtrips te doen en door na het vrijwilligerswerk nog 3 weken te reizen.’ Wat heb je vooral van je minor geleerd? ‘Ik heb erg genoten van mijn tijd in Vietnam en veel geleerd, doordat ik heel veel zelfstandig moest werken en veel dingen moest regelen. Het verblijven in een andere cultuur voor 3 maanden geeft je veel nieuwe inzichten en ervaringen. Over de begeleiding binnen de totale minor ben ik erg tevreden. Ik had heel veel vrijheid en wanneer ik vragen had, was de begeleider altijd bereid om te helpen. Kortom; deze minor raad ik iedereen aan!’ Fabienne van de Klei

Tweede semester Na de vier Ateliers uit het 1e en 2 jaar van je bacheloropleiding, is er in het derde jaar een vijfde Atelier voor een integrale ontwerpopdracht. Het vak ‘Atelier 5’ is een groepsgewijs uitgevoerde ontwerpopdracht voor een opdrachtgever van buiten de opleiding (en meestal van buiten de universiteit). ‘Atelier 5’ wordt ondersteund door het vak ‘Filosofie en Reflectie’. Hierin staat reflectie centraal op je ontwerp- en onderzoekprocessen, de behaalde resultaten en je eigen functioneren. Het afsluitende vak van de bacheloropleiding is de Bacheloropdracht waarin je een onderzoeksopdracht uitvoert. De Bacheloropdracht en Atelier 5 vormen samen het afstudeertraject van de bacheloropleiding Onderwijskunde. Uitgebreide vakinformatie vind je in Osiris catalogus: https://osiris.utwente.nl/student/OnderwijsCatalogus.do.

Atelier 5 Eefje van Dijken heeft het vak Atelier 5 uitgevoerd bij Friesland Foods in Ede. ‘Ik wilde graag een commerciële opdracht doen om erachter te komen of dit iets voor mij was. Met drie studiegenoten mochten we een opdracht uitvoeren voor Friesland Foods in Ede. In deze vestiging worden pakken vruchtensap geproduceerd, zoals Appelsientje, Dubbelfris, Taxi en Coolbest.’ Wat was precies jullie opdracht? Een instructie schrijven voor een e-learning omgeving om de werknemers te scholen in het werken met de machines. Voorheen werden de werknemers hierin op traditionele manier, met docent, geschoold. Het nadeel van deze manier van lesgeven is, dat het niet meer mogelijk is zodra de trainer uitvalt of de kennis van de trainer niet meer in huis is. Met een e-learning omgeving kun je deze problemen opvangen, omdat je niet meer afhankelijk bent van de trainer. Een ander voordeel is dat de werknemers achter de computer kunnen werken op het moment dat ze even moeten wachten met het werk en op eigen tempo door de leerstof heen kunnen gaan. Naast de opdrachten en instructie achter de computer wordt de werknemers ook gevraagd op te werkvloer een opdracht uit te voeren, vragen te stellen aan collega’s en werk te observeren. Tevreden over het eindresultaat? Ja, aan het eind van de periode hebben we onze instructie gepresenteerd aan de hand van een posterpresentatie. Op dit moment is onze instructie bij Friesland Foods in gebruik genomen. Tijdens het hele project zijn we intensief begeleid door een docent en hebben we college gekregen in hoe we het project aan moesten pakken.

Leuk vak? Zeker, tijdens dit vak kon ik alles wat ik heb geleerd tijdens de hele bacheloropleiding toepassen in een ontzettend leuk project. We werkten twee dagen in de week intern. Omdat het reizen voor ons te lang was, kregen we als extraatje een overnachting in een hotel. We waren dus niet alleen aan het studeren, maar hadden ook iedere week een uitje met vriendinnen. Tijdens de opdracht heb ik gemerkt dat alle kennis van de afgelopen jaren bij elkaar komt, dat ik veel heb geleerd en echt een aanvulling ben voor de opdrachtgever. Eefje van Dijken

Bacheloropdracht bij een scholengemeenschap in Enschede Waar gaat je bachelor onderzoek over? Mijn bachelor onderzoek voer ik uit bij een middelbare scholengemeenschap in Enschede. Het doel van mijn onderzoek is om in kaart te brengen hoeveel uren lestijd (lesuren met de docent in de klas) leerlingen in de bovenbouw van de tweede fase krijgen op drie locaties (cases) van de scholengemeenschap in vergelijking met zes locaties van andere scholengemeenschappen in de regio. Anderzijds achterhaal ik hoe de kwaliteit van de keuzewerktijd wordt ervaren door docenten en leerlingen van de drie cases. Keuzewerktijd zijn onderwijsactiviteiten waarin leerlingen zelf bepalen waarmee en voor welk vak ze aan het werk gaan. Dit heeft als doel: het aanwakkeren of bevorderen van de zelfstandigheid van de leerlingen. Hoe heb je het aangepakt? Allereerst heb ik zogeheten 'lessentabellen' opgevraagd om daarmee het aantal uren les te bepalen. Daarnaast heb ik gegevens verzameld bij docenten en leerlingen om de ervaren kwaliteit van de keuzewerktijd te achterhalen. Bij alle (ruim 500) bovenbouwleerlingen in 4 en 5 havo en vwo heb ik vragenlijsten afgenomen en ook heb ik ongeveer tien docenten per case geïnterviewd. Wat waren de uitkomsten van je onderzoek? Er zijn verschillen in het aantal uren lestijd tussen de cases en de locaties van andere scholengemeenschappen, ondanks dat de wet een verplicht aantal uren voorschrijft. Daarnaast blijkt dat zowel leerlingen als docenten niet tevreden zijn over alle aspecten van de keuzewerktijd. Ook kan gesteld worden dat er zeker nog stappen te maken zijn om de zelfstandigheid en het zelfstandig leren van de leerling te bevorderen. Hoe kijk je erop terug? Het is erg leerzaam, leuk en spannend om als onderwijskundige te praten met docenten op een middelbare school. Onderwijskundigen worden toch vaak gezien als de theoretici die niet weten hoe het onderwijs in de praktijk werkt. In de groepsinterviews met de docenten bleek ik zeker een theoreticus te zijn, maar de docenten stonden hier wel voor open. Samen gingen we in gesprek over de mogelijkheden om de keuzewerktijd te verbeteren. Het leverde waardevolle informatie op voor het beantwoorden van mijn onderzoeksvragen. Mijn inbreng maakte de docenten bewust van de cruciale processen bij het zelfstandig leren. Ik heb veel geleerd van mijn Bacheloropdracht, mede door de prettige en behulpzame begeleiding van mijn interne begeleider en begeleiding op de school zelf. Het geeft een voldaan gevoel om een onderzoek uit te voeren waar alle betrokkenen achter staan, ook al weten ze dat ik gevoelige informatie naar boven kan halen.

Irene Poppe

3.2 De aansluiting van het curriculum bij de eisen van de

beroepspraktijk

De aansluiting van de eindtermen van de opleiding bij de eisen en de wensen vanuit de beroepspraktijk wordt op diverse manier gemonitord:

• Er zijn veel samenwerkingsrelaties tussen de opleiding Onderwijskunde en het beroepenveld. De kennis van het beroepenveld die daardoor bij de docenten aanwezig is, vertaalt zich in de inrichting van de vakken en door de opdrachten die studenten uitvoeren.

• Er wordt geprobeerd om zoveel mogelijk te werken met opdrachten van echte opdrachtgevers.

• Elk jaar wordt er een onderzoek uitgevoerd onder alumni met behulp van de WO-monitor. Uit de meest recente gegevens wordt Onderwijskunde aan de UT gezien als goede tot zeer goede basis voor het starten op de arbeidsmarkt.

• Contact met alumni via de alumnivereniging en minimaal jaarlijks overleg met de alumni adviesraad.

• De opleiding Onderwijskunde heeft een werkveldcommissie, bestaande uit zes leden, die inhoudelijk de deelgebieden van het vakgebied Onderwijskunde bestrijken. De commissie komt twee maal per jaar bijeen en voorziet de opleidingsdirecteur van informatie over de inhoudelijke aansluiting van de opleiding op de arbeidsmarkt vanuit hun eigen waarneming en werkervaring.

3.3 De aansluiting van de eindtermen op internationale kwalificaties De Dublin Descriptoren (zie Deel B, bijlage 1) zijn internationaal geaccepteerde eindkwalificaties waaraan iedere universitaire bachelorstudent moet voldoen na afronding van de bacheloropleiding. De eindtermen van onze bacheloropleiding Onderwijskunde (zie voor de eindtermen van de bacheloropleiding Onderwijskunde Deel B, bijlage 2) sluiten aan bij de Dublin Descriptoren (zie Deel B, bijlage 3). 3.4 De aansluiting van de eindtermen per vak Binnen de opleiding Onderwijskunde wordt ieder jaar een analyse van de vakken en lesinhouden uitgevoerd waarbij de leerdoelen van elk vak en de koppeling met vakinhoud en toetsing in kaart wordt gebracht. Deze analyse heeft onder andere uitgewezen dat alle eindtermen van de bacheloropleiding Onderwijskunde worden gedekt door de vakken binnen de opleiding (zie Deel B, bijlage 4).

4. Onderwijsvormen en studiebegeleiding 4.1 Onderwijsvormen Je vakken worden aangeboden in diverse onderwijsvormen: hoorcolleges, werkcolleges en practica. Ook werk je regelmatig in een projectgroep en maak je je de leerstof eigen via zelfstudie.

Onderwijsvorm Omschrijving Hoorcollege De docent geeft plenair een toelichting en/of aanvulling op de

leerstof. Werkcollege Er wordt (veelal) in groepjes gewerkt aan opdrachten ter verwerking

van de leerstof. De werkcolleges zijn meer interactief van aard. Practicum Er wordt groepsgewijs of individueel aan een bepaald project of met

een specifiek computerprogramma gewerkt. Practica duren meestal een hele ochtend of middag.

Besprekingen / werkoverleg binnen projectgroepen

Binnen de verschillende vakken krijg je veel opdrachten die je uitvoert in een projectgroep bestaande uit medestudenten. Buiten de college-uren zul je regelmatig afspreken voor een werkbespreking of samenwerking. Hierdoor leer je professioneel samenwerken, taken verdelen en rapporteren.

Zelfstudie Via zelfstandig studeren maak je je de leerstof eigen.

In de afzonderlijke vakken zijn de werkvormen zoveel mogelijk afgestemd op de doelen van het vak. In vakken die voornamelijk gericht zijn op het verwerven van kennis en inzicht, bestaan de contactmomenten grotendeels uit hoor- en werkcolleges. Voor vakken die gericht zijn op het verwerven van specifieke vaardigheden of het oefenen van competenties (combinatie van kennis, vaardigheden en houding) wordt er gebruik gemaakt van practica, werkcolleges en wat uitgebreidere groeps- of individuele opdrachten. Vaak is er sprake van groepsopdrachten waarbij het ontwikkelen van samenwerkingsvaardigheden en ander projectvaardigheden een rol speelt. Het onderwijs is kleinschalig, dat wil zeggen dat je in kleine groepen het onderwijs volgt. Een uitzondering hierop zijn de vakken die worden aangeboden voor meerdere opleidingen tegelijk, zoals ‘Inleiding Psychologie’ of vakken op het gebied van ‘Methoden en Technieken’. De hoorcolleges voor deze vakken worden gegeven aan studenten van meerdere opleidingen. Voor deze onderzoeksvakken wordt tegelijkertijd echter ook gewerkt met kleinschalige werkcolleges per opleiding, wat de docenten de mogelijkheid biedt de leerstof toe te spitsen op het eigen vakgebied van de studenten.

Curriculum Theory Het vak Curriculum Theory is een theorievak binnen het thema ‘Curriculum & Instructie’. Het vak is gericht op het overdragen van kennis en inzicht. Tijdens 7 colleges worden hoor- en werkcolleges gecombineerd. Het hoorcollegedeel gaat in op de introductie van begrippen en op mogelijke toepassingen ervan op curriculumproblemen. Bij het werkcollegedeel ligt de nadruk op het leren toepassen van de theorie bij het analyseren van curriculumproblemen. Je gaat actief aan de slag met de leerstof door te discussiëren over zelf meegenomen krantenknipsels over actuele problemen of nieuws over curricula. Dit versterkt je bewustwording van de invloed van het curriculum op het dagelijks leven. Tevens wordt ingegaan op actueel curriculumonderzoek.

Atelier 1 In het vak ‘Atelier 1’ binnen het thema ‘Media’ gaat het om mediakennis en –toepassingen en vaardigheden. Tijdens 7 hoorcolleges in het eerste blok wordt de theorie besproken. In de practica worden studenten vertrouwd gemaakt met een selectie van softwaregereedschappen voor het realiseren van concrete mediatoepassingen. Ook krijgen de studenten een werkcollege over fotoanalyse en kleurgebruik. In het tweede blok worden practica gegeven. In projectteams van vier studenten worden de in het eerste blok verworven kennis en vaardigheden in de praktijk gebracht. In de teams wordt aandacht besteed aan het leren van een aantal belangrijke projectvaardigheden. Elk team heeft een eigen project waarin een interactief multimediaprogramma wordt ontwikkeld voor een onderwijskundig doel. Daarnaast is een onderdeel uit de communicatieve vaardighedenvakken gekoppeld. Dit wordt in werkcolleges aangeboden.

Voertaal In de bachelorfase van de opleiding zijn de meeste colleges in het Nederlands, waarbij echter ook Engelstalige boeken gebruikt worden. Zoals eerder gemeld zijn er echter een aantal vakken waarbij de voertaal Engels is:

• HRD Fundamentals (191924010), • Educational Design (191958400) • Curriculum Theory (191950380) • Management of Education and Training (191920160) • Evaluation (191920170) • Organisation Theory (191920130)

Aan deze vakken nemen nl. ook buitenlandse pre-masterstudenten deel. Uitreiking van de onderwijsprijs Onderwijskunde Ieder jaar wordt er bij alle opleidingen aan de UT een onderwijsprijs uitgereikt. Studenten stemmen op hun favoriete docent. Van de opleiding Onderwijskunde wordt dan de beste docent van het jaar gekozen, die vervolgens wordt voorgedragen aan de centrale onderwijsprijscommissie. Zij kiezen vervolgens de beste UT-docent van het jaar. Bart Ormel is volgens de studenten Onderwijskunde de beste docent van afgelopen jaar.

4.2 Organisatie studiebegeleiding Tijdens de opleiding kun je rekenen op een adequate studiebegeleiding. Zo krijg je tijdens je studie te maken met een docentmentor, de studieadviseur, medewerkers Bureau Onderwijszaken en de onderwijscoördinator. Indien gewenst, kun je een beroep doen op het Bureau Studentenpsychologen (BSP) en de Studentdecanen op de UT.

4.2.1 Begeleiding tijdens het eerste jaar Aan het begin van het collegejaar krijg je een docentmentor toegewezen. Hij of zij begeleidt je bij de studie in het eerste jaar. Van de docentmentor krijg je vanaf september drie of vier keer per studiejaar een uitnodiging voor een individueel gesprek. Het eerste gesprek is bedoeld om kennis te maken. De volgende afspraken zijn studievoortganggesprekken op basis van een uitdraai van jouw studieresultaten die door de studieadviseur of BOZ-OWK aan de mentor worden verstrekt. De resultaten van deze gesprekken worden besproken met de studieadviseur. Naast deze geplande mentorgesprekken kun je zelf ook een afspraak maken met je mentor. De doelen van het eerstejaars mentoraat zijn:

• informeren over praktische zaken met betrekking tot de studie en het studentenleven; • oriënteren op de mogelijkheden van een bepaalde studiekeuze; • bijdragen aan het geven van een studieadvies; • bespreken van studiemethoden; • begeleiden van studenten en stimuleren tot studeren; • signaleren van knelpunten binnen het curriculum in het eerste jaar van de opleiding; • beeld krijgen van het oordeel van studenten over de opzet van het curriculum (zwaarte van de

vakken). Bindend studieadvies (BSA) Binnen de opleiding Onderwijskunde wordt het Bindend StudieAdvies (BSA) gehanteerd. Je moet als student in het eerste jaar minimaal 45 van de 60 studiepunten (EC) halen. Mocht je hier niet in slagen, dan is het gevolg dat je niet verder mag studeren aan de opleiding Onderwijskunde. Het bindend studieadvies is ingevoerd omdat wij vinden dat het propedeusejaar een jaar is waarin niet alleen duidelijk moet worden of de opleiding bij je past, maar ook of je deze opleiding aankunt. Tijdens het eerste jaar zal, op basis van de tentamenresultaten, twee keer een voorlopig studieadvies naar studenten verstuurd worden. Dit advies zal ook in de gesprekken met je mentor of de studieadviseur aan de orde komen, met als doel om waar nodig tijdig maatregelen te treffen zodat een negatief BSA hopelijk voorkomen kan worden. Aan het eind van het jaar krijgt iedereen het definitieve advies over het al dan niet voortzetten van de studie. Hoewel een negatief bindend studieadvies nooit leuk is, zal uit het bovenstaande duidelijk zijn, dat de begeleiding zo is opgezet dat een dergelijk advies zeker niet onverwacht komt. Jouw overzicht van studieresultaten is ook het hele jaar door toegankelijk via Osiris, zodat je zelf op elk gewenst tijdstip toegang hebt tot de gegevens. Uiteraard kijkt de opleiding niet alleen naar de behaalde resultaten, maar zullen ook bijzondere omstandigheden als ziekte of andere persoonlijke omstandigheden meegenomen worden. Mocht je in dergelijke omstandigheden verkeren, dan kun je die bespreken en vastleggen met de studieadviseur. 4.2.2 Begeleiding vanaf het tweede jaar Na het eerste jaar wordt de begeleiding overgenomen door de studieadviseur. De studieadviseur volgt de studievoortgang van alle tweede- en derdejaars studenten aan de hand van cijferoverzichten. Op basis daarvan bepaalt de studieadviseur welke studenten zij uitnodigt voor een gesprek. Zelf kun je uiteraard ook altijd contact opnemen wanneer je vragen of problemen hebt. Moet je nog een aantal vakken uit de propedeuse afronden, dan wordt aangeraden in overleg met de studieadviseur een studieplanning te maken. In de loop van de opleiding worden er de volgende informatiebijeenkomsten voor je georganiseerd:

• een minormarkt met informatie over alle UT minors; • een voorlichtingsbijeenkomst over de invulling van je Bacheloropdracht; • een voorlichtingsbijeenkomst over studeren in het buitenland; • een voorlichtingsbijeenkomst over het masterpogramma EST en de keuzemogelijkheden

daarin; • een mastervoorlichting waar alle UT masteropleidingen zich presenteren.

Opleidingswebsite bacheloropleiding Onderwijskunde Op de opleidingswebsite staan diverse regelingen en informatie, deze is te vinden via www.utwente.nl/owk. Daarnaast is door de universiteit een portal opgezet die de student toegang biedt tot relevante informatie over onderwijs- en roosterwijzigingen en de diverse informatie- en aanmeldsystemen. 4.2.3 Medewerkers studiebegeleiding Studieadviseur De studieadviseur van de bacheloropleiding Onderwijskunde is Yvonne Luyten-de Thouars. Zij adviseert over studiegerelateerde problemen en verzorgt de voorlichting over praktische zaken rondom de studie, zoals examenregelingen en rechtspositie. Je kunt bij haar terecht met individuele problemen over de opleiding en studeren in het algemeen. Ook kun je met haar zaken bespreken als ervaringen met de studie, klachten, studiekeuze, -planning, -vertraging, afstudeersteun, vrijstellingen en onderwijs- en examenregelingen. Waar nodig, kan de studieadviseur ook doorverwijzen naar andere ondersteunende instanties binnen of buiten de universiteit. Yvonne Luyten-de Thouars, studieadviseur Onderwijskunde ‘Ik heb hier aan de UT Onderwijskunde gestudeerd. In 1993 ben ik afgestudeerd en daarna bij verschillende organisaties werkzaam geweest. Sinds enkele jaren werk ik als studieadviseur bij Onderwijskunde en Educational Science and Technology. Voor mij was dit dus weer een beetje ‘back to my roots’ bij de studie die ik zelf ook heb gedaan. Mijn belangrijkste taak is natuurlijk het informeren en adviseren van studenten over hun studie. Om allerlei redenen zijn er veel studenten die niet nominaal studeren en soms behoorlijk achterlopen. Ik hoop met adviezen en begeleiding deze studenten weer te motiveren en te voorkomen dat de achterstand nog groter wordt. De student moet dit natuurlijk wel zelf willen en blijft uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor zijn/haar studieresultaten. Na het eerste jaar neemt de studieadviseur de rol over van de mentor die je in het eerste studiejaar hebt gehad. Dus vanaf het tweede jaar kun je bij mij terecht met vragen en problemen zoals: ‘Hoe kan ik mijn vakken plannen in een periode dat ik actief ben als bestuurslid van de studievereniging?’, ‘Ik heb iets naars meegemaakt waardoor het studeren momenteel niet lukt, hoe moet dat nu verder?’, ‘Ik wil graag van minor veranderen, kan dat?’, ‘Ik wil graag een periode naar het buitenland, wanneer kan dat het best?’ enz. Jullie studieresultaten worden door mij gevolgd. Daar merk je pas wat van wanneer je een e-mail van mij krijgt met bijvoorbeeld de vraag ‘hoe gaat het met je’ en/of een uitnodiging voor een gesprek. Het leuke aan deze functie vind ik het contact met de studenten. Het geeft veel voldoening wanneer ik studenten goed heb kunnen helpen en het is geweldig om bij een student met studieproblemen te zien dat er een positieve omslag plaatsvindt. Wat wij dan ook graag willen, is dat de drempel om contact met de studieadviseur te zoeken laag is.’

Dus: zit je ergens mee, mail dan gerust voor een afspraak of loop eens langs.

Yvonne Luyten-de Thouars, Cubicus kamer C110 , tel 053 489 1117, y.c.h.luyten-dethouars@utwente.nl Bureau Onderwijszaken Mirjam Friskus is de BOZ-medewerker voor Onderwijskunde en Educational Science and Technology. Zij zorgt voor de informatievoorziening richting studenten en alle administratieve taken die betrekking hebben op het OWK en EST-onderwijs. De communicatie tussen jou als student en de opleiding gebeurt standaard via e-mail. Je hebt dus geen eigen postvakje in gebouw Cubicus. BOZ is elke werkdag tijdens kantooruren geopend. In collegevrije periodes gelden soms beperkte openingstijden.

Mirjam Friskus, BOZ medewerker Onderwijskunde ‘Hallo, ik ben Mirjam, de BOZ-medewerker van Onderwijskunde In eerste instantie ben ik verantwoordelijk voor de registratie van alle studie gerelateerde zaken van de Bachelor- en Masterstudenten. Ook verstrek ik allerlei informatie betreffende je studie. Heb je je programma afgerond, dan maak ik het diploma en de cijferlijsten. Voor studenten met een handicap zorgen we voor een aparte ruimte en eventueel een laptop om hun tentamens te kunnen maken. Je kunt het niet zo gek bedenken of we vinden wel een oplossing voor een vraag. Ook als je even niet weet hoe je iets moet regelen. Ik wens je een hele fijne studietijd!’

Mirjam Friskus, Cubicus, kamer C105, tel: 053 489 3836, m.friskus@utwente.nl

Onderwijscoördinator De onderwijscoördinator van Onderwijskunde is Jan Nelissen. Hij zorgt voor de beleidsondersteuning van de opleidingsdirecteur en is verantwoordelijk voor de organisatorische, procedurele en inhoudelijke coördinatie en afstemming van het Onderwijskunde-onderwijs. Wanneer je klachten hebt over de opleiding, bepaalde vakken of je onheus bejegend voelt, kun je in de eerste instantie bij hem terecht.

Jan Nelissen, onderwijscoördinator Onderwijskunde / Coördinator Internationalisering ‘Als onderwijscoördinator voor de bacheloropleiding Onderwijskunde en de masteropleiding Educational Science and Technology ben ik verantwoordelijk voor de organisatorische, procedurele en inhoudelijke coördinatie en afstemming van het OWK/EST onderwijs. Was een tentamen te gemakkelijk of te moeilijk? Kom je ergens niet uit met een docent? Sluiten sommige vakken niet goed op elkaar aan? Als je vragen, problemen, opmerkingen of klachten hebt over het onderwijs, kun je bij mij terecht. Daarnaast ben ik je eerste aanspreekpunt als je in het kader van je studie overweegt om naar het buitenland te gaan. B.v. om vakken te volgen aan een buitenlandse universiteit, er stage te lopen of er je Bacheloropdracht te doen. Samen met de opleidingsdirecteur, de studieadviseur, de communicatiemedewerker, BOZ en de docenten streven we ernaar om onze opleiding voor studenten en docenten zo interessant, plezierig en aantrekkelijk mogelijk te maken.

Jan Nelissen , Cubicus, kamer C104 , tel 053 489 3588, j.m.j.nelissen@utwente.nl

5. Toetsing en kwaliteit 5.1 Toetsingsinstrumenten binnen Onderwijskunde Tijdens de opleiding word je op verschillende manieren getoetst. Hiervoor gebruiken we verschillende vormen van examinering. Toetsvormen per vak Elk vak wordt afgesloten met een (meestal) schriftelijk tentamen en/of een toetsing in de vorm van een of meer schriftelijke opdrachten en/of een mondeling. Bij tentamens wordt zowel op inzicht als op kennis getoetst. Voor de toetsvormen van de vakken van de bacheloropleiding Onderwijskunde, zie de vakbeschrijvingen in de Osiris catalogus (https://osiris.utwente.nl/student/OnderwijsCatalogus.do) Basisvakken en theoretische vakken Bij de basisvakken en theoretische vakken bestaat de toetsing vaak uit een schriftelijk tentamen, al dan niet in combinatie met individuele of groepsopdrachten. Het schriftelijk tentamen kan bestaan uit (een combinatie van) open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er zogenoemde semi-gestructureerde tentamens, die steeds beginnen met een meerkeuzevraag en vervolgens om een toelichting vragen. Bij open vragen is de argumentatie die je als onderbouwing voor een bepaald antwoord geeft erg belangrijk. Voorbeelden: Inleiding Psychologie Het vak wordt afgesloten met een multiple choice tentamen van 2,5 uur. De uitslag op het tentamen is het eindcijfer van het vak. Onderwijs- en Opleidingskunde De tussenopdrachten moeten voldaan zijn, maar hebben geen deel in het eindcijfer. Het cijfer wordt bepaald op basis van een tentamen van 2 uur met open vragen.

Ontwerpvakken De ontwerpvakken worden op verschillende manieren getoetst. Meestal moet je individuele of groepsopdrachten maken. In de ontwerpvakken moet je kunnen laten zien dat je de ontwerpcyclus goed kunt doorlopen. Hierin moet je dus kunnen aantonen dat je op een systematische manier onderwijskundige problemen kunt analyseren en verantwoord oplossingen kunt aandragen. Het eindcijfer wordt doorgaans bepaald aan de hand van het ontworpen product, en de rapportage daarover in de vorm van een (wetenschappelijk) ontwerprapport. Soms, zoals in ‘Atelier 1’, wordt theoretische kennis getoetst in een tentamen. Voorbeeld: Atelier 1: Media Het eindcijfer van het vak is het gemiddelde van het tentamencijfer en het cijfer voor het multimediaprogramma. Het tentamen duurt twee uur en bestaat uit open vragen. Bij de beoordeling van het multimediaprogramma worden studenten beoordeeld op basis van de media-theoretische kennis, hun ontwerpbekwaamheden, hun projectvaardigheden zoals die blijken uit het eindproduct, de ontwerpdocumenten, het eindverslag en de eindpresentatie.

Onderzoeksvakken De onderzoeksvakken worden afgesloten met een tentamen. Bij een aantal M&T vakken is het mogelijk om voorafgaand aan het tentamen al bonuspunten te behalen door het maken van opdrachten. Op deze wijze wordt een actieve studiehouding gestimuleerd. Voorbeeld: Statistiek 1 Er zijn twee mogelijkheden om het vak af te ronden. De eerste is door middel van een tentamen van 3 uur met open vragen, dat voor 100% het eindcijfer bepaalt. De tweede mogelijkheid is door een verkleinde versie van het tentamen te maken dat voor 50% telt, en door opgaven gedurende het vak te maken. Dit betreffen werkcollege-opgaven waarvan het gemiddelde van de hoogste 6 voor 40% telt, en 4 SPSS-opgaven waarvan het gemiddelde voor 10% meetelt. Bij onvoldoendes geldt voor beide alleen een tentamen (100%) als herkansing, SPSS maakt geen deel uit van het tentamen. Bij het tentamen wordt gebruik gemaakt van een formuleblad.

Academische vaardigheden vakken In het eerste jaar van de bachelor krijg je een vak ‘Academisch Schrijven voor Onderwijskunde’. De vaardigheden die je hier leert, kun je – naast andere academische en professionele vaardigheden, zoals vergaderen, schrijven van verschillende soorten teksten, schrijven van onderzoeksverslagen - verder uitbouwen in andere vakken van het eerste, tweede en derde jaar van de bacheloropleiding. 5.2 Kwaliteitszorg De faculteit Gedragswetenschappen en de opleiding Onderwijskunde besteden veel aandacht aan de kwaliteit van haar onderwijs. Onze ervaring is dat studenten het onderwijs goed waarderen en tegelijkertijd ook kritisch zijn over bepaalde aspecten. De opleiding is hier heel gevoelig voor en doet haar best de kwaliteit continue te verbeteren waar nodig en waar mogelijk. Voor goed onderwijs is een grote betrokkenheid van docenten en studenten nodig en een goede onderlinge communicatie. De kern van het interne kwaliteitszorgsysteem wordt gevormd door de vak- en semesterevaluaties. De kwaliteitscyclus bestaat onder meer uit de hieronder beschreven kwaliteitsinstrumenten. 5.2.1 Interne kwaliteitsinstrumenten Systematische vakevaluaties Elk vak wordt jaarlijks geëvalueerd. Na afloop van een vak word je gevraagd je mening te geven over het vak in een anonieme enquête. Jouw bijdrage als student is essentieel en daarom is deelname aan evaluaties de norm. De opleidingen van de faculteit Gedragswetenschappen hebben op BlackBoard (de elektronische leeromgeving van de UT) een website ‘Onderwijsevaluatie GW’ ingericht waar je de resultaten van de vakevaluaties kunt bekijken. Daarnaast wordt na elk semester een lunch georganiseerd, waar je aanvullende opmerkingen kunt maken over de kwaliteit van het onderwijs. De docent, diens verantwoordelijke hoogleraar, de opleidingsdirecteur en de onderwijscoördinator ontvangen de resultaten van de vakevaluatie en de verslagen van de evaluatielunches. In het docenten-semesteroverleg en in de opleidingscommissie (OLC) worden de resultaten van de vakevaluaties besproken. Indien nodig worden er verbetermaatregelen vastgelegd die worden teruggekoppeld naar de betreffende docenten en de studenten. Bij ernstige knelpunten wordt - waar nodig - de examencommissie om een uitspraak gevraagd. Studenttevredenheidsonderzoek

Elk jaar onderzoekt de opleiding in een studenttevredenheidsonderzoek (STO) de waardering van de student voor allerlei onderwijszaken zoals de inhoud van het curriculum, de kwaliteit van de docenten, de kwaliteit van het lesmateriaal, communicatie tussen opleiding en student, relatie met arbeidsmarkt, keuzeruimte in het curriculum. Het onderzoek is een belangrijke informatiebron voor het management van de faculteit en kan aanleiding zijn voor het verbeteren van het onderwijsprogramma. Uiteindelijk wil de faculteit méér dan een voldoende scoren op alle punten. De resultaten van het onderzoek worden in de semesterbijeenkomsten, de opleidingscommissie en zo nodig in de examencommissie besproken. Zelfevaluatie Ongeveer iedere vijf jaar worden de opleidingen gevisiteerd. Voorafgaand aan de onderwijsvisitatie schrijft de opleiding een zelfevaluatie van zowel de bacheloropleiding Onderwijskunde als de masteropleiding Educational Science and Technology. Waarborging kwaliteit docenten De UT hanteert de regel dat beginnende en nieuwe docenten binnen twee jaar de Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) moeten behalen. Voor meer ervaren docenten wordt momenteel een Taakgerichte Kwalificatie Onderwijs (TKO) ontwikkeld. Hiermee kunnen docenten op basis van eigen ervaring en deskundigheid hun bekwaamheid aantonen en zich verder ontwikkelen. Daarnaast legt de opleiding altijd de resultaten van vakevaluaties voor aan de betreffende docenten, zodat zij weten op welke punten het onderwijs volgens studenten verbeterd kan worden. 5.2.2 Overleggremia Examencommissie De Examencommissie richt zich op de borging van de kwaliteit van het onderwijs en houdt zich vanuit die optiek bezig met alle aspecten van de toetsing in het onderwijs. Bijvoorbeeld met de gang van zaken tijdens tentamens, de kwaliteit van de tentamens en de regels waaraan studenten en docenten zich moeten houden. De Examencommissie beslist ook over de beoordeling van voorstellen voor een vrij programma en de beoordeling van verzoeken voor vrijstelling van examenonderdelen (tentamens, practica en dergelijke). De examencommissie Onderwijskunde bewaakt de kwaliteit van de toetsing door jaarlijks een selectie van afgenomen toetsen en een aantal at random geselecteerde scripties van studenten te screenen. Er is één examencommissie voor de bachelor- en de masteropleiding. De Examencommissie Onderwijskunde / Educational Science and Technology bestaat uit drie docenten en wordt ondersteund door een griffier. De opleidingsdirecteur, de studieadviseur en de onderwijscoördinator zijn adviseurs van de commissie. De Examencommissie vergadert ca. 10 keer per jaar. Op de website http://www.utwente.nl/owk/bachelorowk/contact/data-examencommissie2012-13nl.doc/ kun je de actuele vergaderdata van de commissie vinden. Indien je een verzoek wilt indienen dan dien je dit minimaal een week voor de vergaderdata aan te leveren. Opleidingscommissie De Opleidingscommissie (OLC) houdt zich bezig met alle zaken die direct te maken hebben met de inrichting en de kwaliteit van het onderwijs. Zij bespreekt bijvoorbeeld de vakevaluaties van de vakken en adviseert - waar nodig - tot het wijzigen van vakken. Ook bij de ontwikkeling van nieuwe vakken en een wijziging in het curriculum wordt de Opleidingscommissie geraadpleegd. De commissie bestaat uit vijf docenten en vijf studenten. De opleidingsdirecteur en de onderwijscoördinator zijn adviseur van de opleidingscommissie. Semesterbijeenkomsten

Voorafgaand aan de start van een nieuw semester komen de opleidingsdirecteur en de onderwijscoördinator met de in een bepaald studiejaar betrokken docenten samen in het semesteroverleg. Onderwerp van de bespreking zijn de vakevaluaties van het vorige jaar, de eigen waarneming van docenten op het gebied van studielast, tijdsbesteding, kwaliteit van colleges, onderwijsmateriaal, voorzieningen, toetsing, samenhang in het curriculum, waardering van het onderwijs en het cijfermateriaal over studievoorgang en slaagcijfers, met als doel het komende semester zo goed mogelijk voor te bereiden en in te richten. 5.2.3 Externe kwaliteitsinstrumenten NVAO Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie De NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie) verleent met een accreditatie een keurmerk dat aangeeft dat aan de gestelde eisen is voldaan. In dit verband worden alle opleidingen in Nederland en Vlaanderen eens in de vijf a zes jaar door de NVAO beoordeeld. In Nederland en Vlaanderen is accreditatie een voorwaarde voor bekostiging/financiering van een bachelor- of masteropleiding door de overheid, voor het recht om erkende diploma's af te geven en bovendien een voorwaarde voor toekenning van studiefinanciering aan studenten.

De bacheloropleiding Onderwijskunde en de masteropleiding Educational Science and Technology zijn voor het laatst gevisiteerd in het voorjaar van 2012, het visitatierapport verschijnt naar verwachting aan het eind van dit kalenderjaar. Student-assistent bij Onderwijskunde Jet Verbeeten werkt naast haar opleiding Onderwijskunde als student-assistent voor de opleiding en verzorgt de vakevaluaties. ‘Na afloop van elk blok worden alle vakken die zijn aangeboden, geëvalueerd. Indien nodig maak ik een samenvatting van de antwoorden van studenten op de open vragen. Daarnaast zit ik de evaluatielunches voor waarin we met studenten praten over de vakken die op dat moment lopen. De onderwijscoördinator zorgt ervoor dat het verslag bij de docenten terecht komt en ook publiceert hij het verslag op BlackBoard. Opvallende zaken worden besproken, zodat er actie kan worden ondernomen om, indien nodig, een vak te verbeteren. Ik heb gemerkt dat dit student-assistentschap goed aansluit bij mijn studie. Onderwijskunde heeft natuurlijk veel te maken met evalueren en kwaliteitszorg en daarbij horen bijvoorbeeld vakken als Evaluation en Atelier 4: Assessment. Door dit werk ben ik bezig met het verbeteren van het onderwijs binnen de opleiding en het is goed om te zien dat docenten echt iets doen met de verslagen die ze krijgen.’

6. Onderzoek binnen Onderwijskunde Bijna alle docenten die betrokken zijn bij de opleidingen Onderwijskunde en Educational Science and Technology verrichten naast onderwijs ook onderzoek op dat gebied. Ze zijn werkzaam als promovendus, medewerker onderwijs, universitair docent (UD), universitair hoofd docent (UHD) of hoogleraar bij de faculteit Gedragswetenschappen. Het onderwijs en onderzoek op het gebied van Onderwijskunde is hoofdzakelijk gegroepeerd rond de volgende thema’s:

• Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie • Instructietechnologie • Onderwijsorganisatie & Management • Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden & Data analyse • HRD

Er zijn veel mogelijkheden om af te studeren en aan te sluiten bij het bestaande, lopende onderzoek binnen de faculteit. Een actueel overzicht van de mogelijke opdrachten vind je via de OWK-website: http://www.utwente.nl/owk/bachelorowk/afstuderen/ Hieronder een beknopt overzicht van de verschillende onderzoeksthema’s. 6.1 Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie Sinds de start van de opleiding Onderwijskunde in 1980 kent de faculteit het onderzoeksthema Curriculumontwikkeling. Curriculum is een verzamelterm voor plannen (programma’s, materialen, leeromgevingen) voor leren in onderwijs, opleiding en training in allerlei sectoren en uiteenlopende niveaus. De groep onderzoekers rond dit thema staat onder leiding van prof. dr. Jules Pieters. Het onderzoek en onderwijs is vooral gericht op de relatie tussen het ontwerpen van curricula door docenten en de effecten die dat ontwerpen heeft op de professionele ontwikkeling van docenten en op de vernieuwing van curricula (curriculuminnovatie). De autonomie van scholen brengt met zich mee dat bij vernieuwingen in het onderwijs scholen veel vrijheid hebben bij de invulling van inhoud en didactiek; kortom: bij het creëren van een nieuwe leerrijke en mediarijke omgeving. De onderzoekers rond dit thema ondersteunen scholen in diverse projecten om de bestaande curricula te vernieuwen en de kwaliteit van het onderwijs op een hoger niveau te brengen. Deze ondersteuning gebeurt in onderzoeksprojecten, zodat door het gezamenlijk ontwerpen en ontwikkelen van curricula ook wetenschappelijke kennis ontstaat over de relatie tussen ontwerpen van curricula, docentontwikkeling en curriculuminnovatie. ICT en nieuwe media maken op twee manieren onderdeel uit van het ontwerpen van een vernieuwde leeromgeving. Nieuwe media bieden nieuwe mogelijkheden om tot prikkelend onderwijs te komen, zoals via webquests. Leerlingen kunnen daarmee zelfstandig, maar op een vooraf gestructureerde manier, informatiebronnen met elkaar combineren. ICT en nieuwe media worden ook gebruikt als hulpmiddel bij het ontwerpen van curricula en als curriculumproduct. 6.2 Instructietechnologie De onderzoekers rond dit thema werken onder leiding van prof. dr. Ton de Jong. Het onderzoek en onderwijs van rond dit thema is vooral gericht op kennis. Hierbij is aandacht voor onder andere de psychologische processen voor het verwerven en gebruik van kennis, instructieve ondersteuning voor het verwerven van kennis, en kennismanagement.

Leerlingen (en dus ook lerende volwassenen) maken zich kennis actief eigen met behulp van verschillende leeromgevingen, zoals: computersimulaties, spelvormen, groepsopdrachten en klassikale lessen. Binnen de vakgroep wordt aandacht besteed aan de vormgeving van deze leeromgevingen: roepen deze de juiste leerprocessen op? Zijn ze motiverend, uitdagend en activerend? Hierbij wordt vooral veel aandacht besteed aan processen van ‘onderzoekend leren’ (dat wil zeggen leren door experimenteren) en worden er simulatie- en modelleertools ontwikkeld die dit proces ondersteunen. Met name wordt hier ook gekeken hoe deze vorm van leren voor jonge kinderen bereikbaar gemaakt kan worden. Daarnaast heeft het benutten en uitbreiden van kennis in werkomgevingen aandacht in het onderzoek. De vraag is hoe men zelfgestuurd leren op de werkplek kan vormgeven. Hoe kunnen bijvoorbeeld organisaties en bedrijven tools inzetten voor een effectiever gebruik en beheer van kennis, gecombineerd met ervaringen in gesimuleerde leeromgevingen? 6.3 Onderwijsorganisatie & -management Het onderzoeksthema Onderwijsorganisatie en Management staat onder leiding van prof. dr. Peter Sleegers en is gericht op de effectiviteit, organisatie, het management en de innovatie van scholen. De onderzoekers houden zich bezig met vragen als: Is het mogelijk om de prestaties van scholen te verbeteren door scholen gericht feedback te geven over het niveau van hun prestaties? In hoeverre zijn schoolleiderschap, schoolcultuur en de samenwerking tussen docenten van invloed op de effectiviteit van scholen? Gaan scholen beter presteren als gevolg van inspectietoezicht, of leidt dit met name tot schijnverbeteringen? Welke karakteristieken van scholen en trainingsorganisaties bepalen een hoge productiviteit en effectiviteit van school- en trainingsmaatregelen? 6.4 Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden & Data-analyse De groep rond het thema Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden en Data-analyse staat onder leiding van prof. dr. Cees Glas en zij verzorgt onderwijs, verricht onderzoek en geeft advies op het gebied van de methoden en technieken voor onderwijskundig meten, de data-analyse, de opzet en planning van onderzoek en de formalisering en modelvorming/simulatie van onderwijskundige kennis en verschijnselen. Het onderzoek richt zich daarbij vooral op het ontwikkelen van examens, assessments, surveys en psychologische testen. Welke meetmodellen kunnen bijvoorbeeld het best toegepast worden en hoe kunnen de 'psychometrische' methoden en procedures verder worden ontwikkeld en verbeterd? 6.5 Human Resource Development (HRD) Het thema Human Resource Development staat onder leiding van prof. dr. Peter Sleegers en richt zicht met het onderwijs en onderzoek op de effecten van HRD en HRM, op de professionele ontwikkeling van docenten en op conflictmanagement en onderhandelingen. Voorbeelden van vragen die worden bestudeerd zijn: Welke effecten heeft human resource development (HRD) en management (HRM) op committent, het delen van kennis, het leren in teamverband en op het verzuim van medewerkers? Hoe kan een derde-partij- interventie helpen bij het oplossen van conflicten? Welke verschillen zijn er tussen Europese en bijvoorbeeld Chinese werknemers met betrekking tot HRD- en HRM-vraagstukken? Waarom zijn informele relaties op het werk zo belangrijk? Wat voor effect hebben verschillende typen leiderschap op een organisatie? Welke effecten heeft de professionele ontwikkeling van docenten op de prestaties van leerlingen? 6.6 Onderzoeksmogelijkheden voor studenten

De Twente Graduate School (TGS) biedt getalenteerde studenten uitstekende mogelijkheden om zich te ontwikkelen als wetenschappelijk onderzoeker (promovendus, c.q. PhD student). De UT wil hiermee de opleiding tot onderzoeker aantrekkelijker maken. Slechts een klein deel van de talentvolle studenten kiest namelijk voor een carrière in het onderzoek. Kies je voor een carrière als wetenschappelijk onderzoeker, dan volg je de masteropleiding binnen de Twente Graduate School. De scriptieruimte in je masteropleiding gebruik je voor de eerste stappen in het promotieonderzoek. Zo zou je dus sneller kunnen promoveren dan in een regulier promotie (PhD) traject. Wil je worden toegelaten tot de Twente Graduate School? Houd dan rekening met een ‘selectie aan de poort’. Er vindt voor aanvang van het programma een intakegesprek plaats met de coördinator. Meer algemene informatie over de Graduate school vind je op http://www.utwente.nl/tgs/ Specifieke informatie over het Graduate programma voor Onderwijskunde studenten kun je vinden op: http://www.utwente.nl/tgs/programmes/behaviouralresearch/programme/

Deel B: Bijlagen behorend bij Onderwijskunde

Bijlage B1 Dublin Descriptoren op bachelorniveau

Dublin descriptoren Kwalificaties Bachelor

Kennis en inzicht (K&I) Heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is.

Toepassen Kennis en Inzicht (T) Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te passen, dat dit een professionele benadering van zijn/haar werk of beroep laat zien, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied.

Oordeelsvorming (O) Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten.

Communicatie (C) Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specialisten.

Leervaardigheden (L) Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan.

Bijlage B2 Eindtermen bacheloropleiding Onderwijskunde De aldus gevormde junior onderwijskundigen beschikken over:

Eindtermen Onderwijskunde

1. Basiskennis Voor onderwijskundigen relevante, getoetste basiskennis van psychologie, pedagogiek, andragogiek, sociologie en organisatiekunde.

2. Kennis over onderwijskunde als vakgebied

Een overzicht van de onderwijs- en de opleidingskunde en het veld van “instructional design and technology” inclusief de geschiedenis van het vakgebied.

3. Kennis over deelgebieden van de opleiding

Toepasbare theoretische kennis over media, curriculum, instructie, onderwijsorganisatie, onderwijsmanagement, evaluatie en assessment.

4. Ontwerpcompetenties Ontwerpcompetenties ten aanzien van: 4.1 uitvoeren van een vooronderzoek (inclusief de

ontwikkeling van een probleemstelling); 4.2 genereren van ontwerpalternatieven; 4.3 onderbouwd uitwerken van een ontwerp; 4.4 ontwikkelen van (prototypen van) producten; 4.5 (formatieve) evaluatie van ontwerpuitkomsten of

producten; 4.6 rapportage aan opdrachtgevers en bij het

ontwerpprobleem betrokken anderen; 4.7 implementatie van projectresultaten; 4.8 projectmanagement; 4.9 kosten-/batenanalyse.

5. Onderzoekscompetenties Onderzoekscompetenties ten aanzien van: 5.1. ontwikkelen van een probleemstelling inclusief het

theoretische kader waarin de probleemstelling wordt gelegitimeerd;

5.2. kiezen en beschrijven van de onderzoeksmethode waarmee de probleemstelling wordt aangepakt;

5.3. instrumentontwikkeling; 5.4. gegevensverzameling; 5.5. gegevensbewerking; 5.6. gegevensanalyse en –rapportage; 5.7. trekken van conclusies en reflectie op de verkregen

resultaten; 5.8. rapportage in de vorm van artikelen of

congrespresentaties die gericht zijn aan het wetenschappelijke forum, opdrachtgevers en/of vakgenoten.

6. Adviescompetenties ten aanzien van:

6.1. ontwikkelen van een probleemstelling naar aanleiding van een adviesvraag inclusief de beoogde aanpak om het advies te ontwikkelen;

6.2. analyse van de situatie waarbij zowel de vaardigheden als ontwerper als die van onderzoeker toepasbaar kunnen zijn;

6.3. genereren van oplossingsalternatieven met een analyse van hun sterke en zwakke punten;

6.4. formuleren en presenteren van een advies aan de opdrachtgevers en andere betrokkenen.

7. Algemene academische competenties ten aanzien

7.1. zelfstandig en doelgericht werken, initiatief nemen en keuzes maken in een beroepsmatige context;

van: 7.2. ontsluiten van bestaande (wetenschappelijke) kennis; 7.3. vaardigheden ten aanzien van leiding geven,

projectplanning, vergadertechniek, computergebruik, mondelinge presentaties voor een groter publiek of wetenschappelijk forum, het schrijven van een rapport of een beleidsnota, vlotte beheersing (in woord en geschrift) van het Nederlands en het Engels;

7.4. goede sociale en communicatieve vaardigheden.

8. Reflectief vermogen en ethisch besef

Reflexief vermogen en ethisch besef als onderdeel van een habitus die gekenmerkt wordt door maatschappelijke betrokkenheid en individueel verantwoordelijkheidsbesef.

Bijlage B3 Koppeling eindtermen Onderwijskunde aan de Dublin descriptoren

Dublin Descriptoren Eindtermen OWK Kennis en

Inzicht Toepassen kennis en

inzicht

Oordeels-vorming

Communicatie Leervaardig-heden

1. Basiskennis X 2. Onderwijskunde als

vakgebied X X

3. Deelgebieden van de opleiding

X X

4. Ontwerpcompetenties X X X X 5. Onderzoekscompetenties X X X X 6. Adviescompetenties X X X X 7. Algemene academische

competenties X X

8. Reflectief vermogen en ethisch besef

X X X X

Bijlage B4 De dekking van de eindtermen per bachelorvak

Vakcodes Vakken Eindtermen 1 2 3 4 1 2 3 4 B1 191942060 Inleiding Psychologie x 191958400 Educational Design x x 191958300 Atelier 1: Media x x x x 191960290 Academisch Schrijven voor Onderwijskunde x 191962150 Inleiding Onderzoeksmethodologie 191962160 Statistiek 1 191912140 Onderwijs en Opleidingskunde x 191924010 HRD Fundamentals x x x 191942080 Instructietheorie x x x x 191950380 Curriculum Theory x x 191962210 Dataverzameling voor Onderwijskunde 191962170 Statistiek 2 191958310 Atelier 2: Curriculum en Instructie x x x x

B2 191924050 HRD Theory 4 Practice x 191920130 Organisation Theory x 191970230 CIMP x 191962200 Statistiek 3 191962220 Kwalitatief Onderzoek voor Onderwijskunde 191942100 Cognitiewetenschap x x 191920160 Management of Education and Training x x 191958350 Atelier 4: Assessment x 191958360 Atelier 3: Organisatie en Management x x x x 191960460 Onderzoeksatelier x 191920170 Evaluation x

B3 201000161 Filosofie en Reflectie 201000167 Atelier 5: Ontwerpopdracht x x x x 201000166 Bacheloropdracht x x x x

(Vervolg)

Eindtermen 4 5 6 7 8

5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 1 2 3 4 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Deel C: Algemene bijlagen

Bijlage C1 Faculteit Gedragswetenschappen De faculteit Gedragswetenschappen streeft met haar 300 medewerkers en 1800 studenten naar een toonaangevende positie in onderwijs en onderzoek op het gebied van onderwijskunde, communicatiewetenschap, psychologie, wijsbegeerte en eerstegraads lerarenopleidingen. Naast onderwijs wordt door onze wetenschappelijke medewerkers fundamenteel en toegepast onderzoek verricht binnen uiteenlopende branches, zoals de gezondheidszorg, het onderwijs, de overheid en de zakelijke dienstverlening. Dit onderzoek is grotendeels ondergebracht bij de universitaire onderzoeksinstituten Institute of Behavioral Research (IBR), Biomedical Technology and Technical Medicine (MIRA, voorheen BMTI), Institute for Nanotechnology (MESA+) en het Centrum voor Telematica en Informatietechnologie (CTIT). Het onderwijs voor onze opleidingen wordt voornamelijk verzorgd door de eigen medewerkers.

1.1 Organogram GW

Decaan De decaan van de faculteit Gedragswetenschappen is prof. dr. Karen van Oudenhoven-van der Zee. Zij is de uiteindelijke verantwoordelijke voor het onderwijs van alle opleidingen binnen de faculteit.

Faculteitsraad GW De Faculteitsraad GW is een medezeggenschapsorgaan van de faculteit. De raad bestaat uit vijf studenten en vijf personeelsleden. De studenten worden jaarlijks gekozen, de personeelsleden hebben een tweejarige termijn. Kandidaatstelling voor de raad vindt plaats in april en de verkiezingen zijn in juni. De raadsperiode loopt gelijk met het academisch jaar. De Faculteitsraad heeft, afhankelijk van het onderwerp dat voorligt, advies- of instemmingsrecht over voorgenomen beslissingen van de decaan van de faculteit. Wanneer de decaan besluiten wil nemen over de hoofdlijnen van het personeelsbeleid, regelingen op het gebied van arbeidsvoorwaarden en ARBO-beleid, heeft de decaan vooraf instemming nodig van de Faculteitsraad. Ook wanneer de

Decaan prof. dr. K.I. van Oudenhoven –

van der Zee Faculteitsraad Kamer van Hoogleraren

Opleidingscommissies

Examencommissies

Diensten Directeur bedrijfsvoering drs. M.A.R. Kamp • Arbo en Milieu • Bureau Faculteitsdecaan • Communicatie • Financiële Administratie • Onderwijs Service Centrum • Human resources

Opleidingen • Communicatiewetenschap /

Communication Studies (dr. O. Peters)

• Onderwijskunde / Educational

Science and Technology (dr. P.H.G. Fisser)

• Leraar VHO Maaschappijleer /

Science Education and Communication (dr. J.T. van der Veen)

• Philosophy of Science ,

Technology and Society (prof. dr. Ö. Aydin)

• Psychologie / Master of

Psychology (dr. H. Boer)

Vakgroepen • Cognitieve Psychologie en Ergonomie (CPE) /

prof. dr. ing. W.B. Verwey • Communicatiewetenschap / prof dr. M.D.T. de

Jong • Instructietechnologie (IST) /

prof. dr. A.J.M. de Jong • Media, Communicatie en Organisatie (MCO) /

prof. dr. J.A.G.M. van Dijk • Onderwijskunde (OWK) / prof. dr. P.J.C. Sleegers

• Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden en

Data-analyse (OMD) / prof. dr. C.A.W. Glas • Psychologie en Communicatie van Gezondheid

en Risico (PCGR) / prof. dr. E. Giebels • Wijsbegeerte (WIJSB) / prof. dr. P.A.E. Brey • Instituut ELAN / dr. P.L.J. Boerman)

Vakgroepen Naam vakgroep Vakgroepvoorzitter Cognitieve Psychologie en Ergonomie (CPE) prof. dr. ing. Willem Verwey Communicatiewetenschap – Corporate & Marketingcommunicatie (CW-CMC)

prof. dr. Menno de Jong

Instructietechnologie (IST) prof. dr. Ton de Jong Media, Communicatie en Organisatie (MCO) prof. dr. Jan van Dijk Onderwijskunde (OWK) prof. dr. Peter Sleegers Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden en Data-analyse (OMD) prof. dr. Cees Glas Psychologie, Gezondheid en Technologie (PGT) prof. dr. E.T. Bohlmeijer Psychologie van Conflict, Risico en Veiligheid (PCRV) prof. dr. Ellen Giebels Wijsbegeerte (WIJSB) prof. dr. Philip Brey Instituut ELAN dr. Pieter Boerman

Organogram

Vakgroepen Naam vakgroep Vakgroepvoorzitter Cognitieve Psychologie en Ergonomie (CPE) prof. dr. ing. Willem Verwey Communicatiewetenschap – Corporate & Marketingcommunicatie (CW-CMC)

prof. dr. Menno de Jong

Instructietechnologie (IST) prof. dr. Ton de Jong Media, Communicatie en Organisatie (MCO) prof. dr. Jan van Dijk Onderwijskunde (OWK) prof. dr. Peter Sleegers Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden en Data-analyse (OMD) prof. dr. Cees Glas Psychologie, Gezondheid en Technologie (PGT) prof. dr. E.T. Bohlmeijer Psychologie van Conflict, Risico en Veiligheid (PCRV) prof. dr. Ellen Giebels Wijsbegeerte (WIJSB) prof. dr. Philip Brey Instituut ELAN dr. Pieter Boerman

Organogram

decaan besluiten wil nemen over de vaststelling of wijziging van de onderwijs- en examenregeling van de faculteit (onderdeel van het opleidingsspecifieke deel van het studentenstatuut - OSS), regels op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn, of beleid op het gebied van studentenvoorzieningen, heeft de decaan vooraf instemming nodig van de Faculteitsraad. Daarnaast heeft de Faculteitsraad adviesrecht bij veel onderwerpen die betrekking hebben op de inrichting en uitvoering van het GW-onderwijs. Informatie van de faculteitsraad vind je op het intranet van de faculteit: www.gw.utwente.nl/intra Kamer van Hoogleraren De Kamer van Hoogleraren bestaat uit alle hoogleraren en opleidingsdirecteuren van de faculteit. De opleidingsdirecteuren die geen hoogleraar zijn nemen indien gewenst of op verzoek van de decaan deel aan de beraadslagingen. De Kamer van Hoogleraren vergadert ten minste drie keer per jaar en bespreekt met de decaan strategische onderwerpen die door de deelnemers aan de vergadering ter agendering aan de decaan kunnen worden voorgelegd.

1.2 Vakgroepen De faculteit Gedragswetenschappen kent negen vakgroepen:

Naam vakgroep Vakgroepvoorzitter Cognitieve Psychologie en Ergonomie (CPE) prof. dr. ing. Willem Verwey

Instructietechnologie (IST) prof. dr. Ton de Jong

Media, Communicatie en Organisatie (MCO) prof. dr. Jan van Dijk

Onderwijskunde (OWK) prof. dr. Peter Sleegers

Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden en Data-analyse (OMD) prof. dr. Cees Glas

Psychologie en Communicatie van Gezondheid en Risico (PCGR) prof. dr. Ellen Giebels

Communicatiewetenschap (CW) prof. dr. Menno de Jongr

Wijsbegeerte (WIJSB) prof. dr. Philip Brey

Instituut ELAN dr. Pieter Boerman

1.3 Opleidingen De Faculteit Gedragswetenschappen kent de volgende opleidingen

• drie driejarige bacheloropleidingen: Onderwijskunde (OWK), Communicatiewetenschap (CW) en Psychologie (PSY)

• drie eenjarige masteropleidingen: Educational Science & Technology (EST), Communication Studies (CS) en Psychologie (PSY)

• één tweejarige masteropleiding: Philosophy of Science, Technology and Society (PSTS). Het Instituut ELAN (Expertiseontwikkeling in het Voortgezet Onderwijs, Lerarenopleiding, Aansluiting VO-WO, Nascholing in het VO) verzorgt:

• De eenjarige masteropleiding Leraar Voortgezet Hoger Onderwijs Maatschappijleer: een kopopleiding tot eerstegraadsdocent Maatschappijleer.

• De tweejarige masteropleidingen Science Education and Communication (Lerarenopleidingen Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde en Informatica; en Science Communication)

Vakgroepen Naam vakgroep Vakgroepvoorzitter Cognitieve Psychologie en Ergonomie (CPE) prof. dr. ing. Willem Verwey Communicatiewetenschap – Corporate & Marketingcommunicatie (CW-CMC)

prof. dr. Menno de Jong

Instructietechnologie (IST) prof. dr. Ton de Jong Media, Communicatie en Organisatie (MCO) prof. dr. Jan van Dijk Onderwijskunde (OWK) prof. dr. Peter Sleegers Onderzoeksmethodologie, Meetmethoden en Data-analyse (OMD) prof. dr. Cees Glas Psychologie, Gezondheid en Technologie (PGT) prof. dr. E.T. Bohlmeijer Psychologie van Conflict, Risico en Veiligheid (PCRV) prof. dr. Ellen Giebels Wijsbegeerte (WIJSB) prof. dr. Philip Brey Instituut ELAN dr. Pieter Boerman

Organogram

Aan het hoofd van een opleiding staat een opleidingsdirecteur. De opleidingsdirecteur geeft de contouren aan van de opleiding en is verantwoordelijk voor de invulling van het onderwijsprogramma en de vakken daarbinnen. Hij of zij wordt daarbij ondersteund door de studieadviseur, onderwijscoördinator, communicatiemedewerker en de onderwijscommissaris (student) van de studievereniging. Eens in de zes weken is er overleg tussen de decaan en de opleidingsdirecteuren in het opleidingsberaad en wordt op facultair niveau de afstemming waar noodzakelijk en gewenst gerealiseerd. Opleidingscommissies Alle opleidingen hebben een eigen opleidingscommissie, geldend voor de bachelor- en masteropleiding. De opleidingscommissie houdt zich bezig met alle zaken die direct te maken hebben met de inrichting en de kwaliteit van het onderwijs. Zij bespreekt bijvoorbeeld de evaluaties van de vakken en adviseert waar nodig tot het wijzigen van vakken. De opleidingsdirecteur en de onderwijscoördinator zijn als adviseur betrokken. De opleidingscommissie bestaat conform de wet uit studenten en medewerkers. De leden van de opleidingscommissie en van de (kamers van de) examencommissie worden door de decaan benoemd. De opleidingscommissie adviseert de opleidingsdirecteur en de decaan, de laatste vooral over onderwijszaken die in de Faculteitsraad worden behandeld zoals de onderwijs- en examenregeling (OER). Examencommissies De Examencommissie houdt zich bezig met alle aspecten van de toetsing in het onderwijs. Bijvoorbeeld met de gang van zaken tijdens tentamens, de kwaliteit van de tentamens en de regels waaraan studenten en docenten zich moeten houden. De Examencommissie beslist ook de beoordeling van aanvragen voor een vrij programma en de beoordeling van verzoeken voor vrijstelling van examenonderdelen (tentamens, practica en dergelijke). Er is één examencommissie voor de bachelor- en de masteropleiding. De Examencommissie bestaat uit vijf docenten en wordt ondersteund door een griffier. De opleidingsdirecteur, de studieadviseurs en de onderwijscoördinator zijn adviseurs van de commissie. Studieverenigingen Elke opleiding heeft een eigen studievereniging. Voor Onderwijskunde / Educational Science and Technology en Psychologie is dat de studievereniging Dimensie. Voor Communicatiewetenschap / Communication Studies is dat Communiqué. Voor PSTS is dat Ideefix. Binnen elke studievereniging bestaan verschillende commissies. Zij organiseren allerlei studiegerelateerde activiteiten, zoals lezingen excursies en symposia. Er worden ook ontspannende activiteiten neergezet zoals borrels en feesten. Daarnaast verzorgen ze bijvoorbeeld de boekenverkoop, geven ze een verenigingsblad uit en maken zij ieder jaar een almanak. Voor meer informatie kijk je op hun websites: Dimensie: http://www.dimensie.utwente.nl/ Communiqué: http://www.communique.utwente.nl/ Ideefiks: http://www.ideefiks.utwente.nl/ Alumniverenigingen Elke studierichting kernt een eigen alumnivereniging en vormt daarbij een informeel en professioneel trefpunt voor afgestudeerden. Een plek waar vakkennis wordt bijgehouden, gewerkt wordt aan professionalisering en waar onderlinge contacten en contacten met de faculteit en de huidige studenten wordt onderhouden Onderwijskunde: ToPoS www.topos-online.nl Communicatiewetenschap: Pheidippus http://www.utwente.nl/gw/pheidippus/ Psychologie: Amygdala http://www.utwente.nl/psy/alumni/amygdala/

PSTS: Vereniging van Wijsgerig Ingenieurs http://www.utwente.nl/gw/vwi/

1.4 Diensten De faculteit heeft een aantal GW-brede diensten en functionarissen die onder leiding staan van de directeur bedrijfsvoering. Arbo en Milieu Bij de UT wordt veel aandacht aan Arbo- en milieuzaken besteed. De faculteit Gedragswetenschappen heeft een eigen coördinator Arbo & Milieu. Hij houdt zich bezig met de arbeidsomstandigheden, d.w.z. gezondheid, welzijn en veiligheid van zowel medewerkers als studenten en met milieuaspecten die binnen de faculteit spelen. Communicatie Binnen de faculteit GW is de afdeling Communicatie verantwoordelijk voor onder meer de werving en voorlichting voor de verschillende bachelor- en masteropleidingen. Het facultaire team bestaat uit een communicatieadviseur en een communicatiemedewerkster. Voor werving en voorlichting bestaan de werkzaamheden onder andere uit het organiseren van voorlichtingsdagen, meeloopdagen, voorlichting geven op scholen en studiebeurzen, en het verzorgen van voorlichtingsmateriaal (bijvoorbeeld brochures, flyers, website). Daarnaast heeft het communicatieteam als aandachtsgebieden de interne communicatie richting studenten en medewerkers en de wetenschapscommunicatie (informeren over het onderzoek dat aan deze faculteit wordt uitgevoerd).

Nieuwe studenten werven en voorlichten kunnen we niet zonder jullie! Wie kan er immers beter vertellen hoe leuk het is om hier te studeren dan jullie zelf? Er zijn veel activiteiten waarbij jullie hulp hard nodig is. Hierbij valt te denken aan: het mede organiseren van de bachelor voorlichtingsdagen of het begeleiden van meelopers. (Veel scholieren willen graag een dagje meelopen met een student om een indruk te krijgen van de opleiding, de colleges en de campus.). Daarnaast wordt er ook voorlichting gegeven op vwo scholen en op studiebeurzen. Ook daarin kun je een rol vervullen. Je krijgt dan bovendien een presentatietraining aangeboden. Kortom: je ontwikkelt jezelf ook naast je studie en doet alvast een dosis werkervaring op die je later goed van pas komt. Bovendien ontvang je voor deze werkzaamheden een aantrekkelijke vergoeding. Lijkt dit je wat? Bel, mail of kom langs!

Contactgegevens Communicatie Marjolein Lindeman (communicatieadviseur) / tel.: 053 – 489 1017, m.a.h.lindeman@utwente.nl, Cubicus, kamer: C-109 of Linda Jonker (communicatiemedewerker) / tel. 053-489 2875, l.c.jonker@utwente.nl, Cubicus, kamer C-109.

Financiële Administratie De afdeling Financiële Administratie (FA/GW) verricht haar werkzaamheden voor de faculteit Gedragswetenschappen en het instituut IBR. De afdeling heeft een eigen verantwoordelijkheid op basis van richtlijnen van de centrale dienst Financiën en Economische Zaken (FEZ). De Financiële Administratie is verantwoordelijk voor:

• de financiële administratie van alle geldstromen; • het opstellen van de jaarrekeningen en begrotingen;

• het opstellen van kostencalculaties; • periodieke (budget)rapportages; • financieel economische managementinformatie.

Onderwijs Service Centrum Onderwijsondersteuning wordt geleverd door de gezamenlijke inspanning van het universitaire Student- & Onderwijsservicecentrum (S&O) en het Onderwijs Service Centrum (OSC) van de faculteit. Het zwaartepunt van het S&O is de onderwijsadministratie (Bureaus Onderwijszaken, BOZ); dat van het OSC is onderwijscoördinatie en studieadvisering. Het OSC is verantwoordelijk voor de organisatorische, procedurele en inhoudelijke coördinatie van het onderwijs. Het OSC treedt dienstverlenend op richting studenten, docenten en aankomend-studenten. Daarnaast ondersteunt het OSC de opleidingsdirecteuren bij het uitvoeren van hun taken. Het OSC ondersteunt tevens de kwaliteitszorg van de opleiding, de studiebegeleiding, het mentoraat, de inzet van informatie- en communicatietechnologie in het onderwijs, de internationalisering en het relatiemanagement. Alle administratieve zaken met betrekking tot het onderwijs worden verzorgd door het OSC, zoals studiegids, studentenstatuut, onderwijsmededelingen, tentamen- en examengegevens en roosters. Ook de secretariaten van de opleidingscommissies en de examencommissies worden ondersteund door het OSC. ICT Servicecentrum Het ICT-Servicecentrum (ICTS) valt niet onder de faculteit, maar is een ICT-dienst op UT-niveau; het ICTS biedt advies en ondersteuning bij alle vragen of problemen op ICT-gebied en is er voor alle studenten en medewerkers van de Universiteit Twente. Bijvoorbeeld bij het gebruik van het ICT account, onderwijsapplicaties, netwerk of software.

Alle studenten en medewerkers kunnen met problemen en vragen op ICT gebied terecht bij de ICTS servicedesk.. De ICTS servicedesk is open van 8:30 uur tot 12:30 uur en van 13:00 uur tot 17:00 uur. En bereikbaar onder telefoonnummer 053-4895577. De servicedesk is te vinden in Horstring W122.

Bijlage C2 Organisatie van het onderwijs 2.1 Studentenstatuut Zoals alle instellingen voor hoger onderwijs beschikt ook de Universiteit Twente over een Studentenstatuut. Het Studentenstatuut vindt zijn wettelijke grondslag in art. 7.59 van de Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW). Het document is rechtscheppend. Dat wil zeggen dat je je in geval van problemen of conflicten kunt beroepen op de inhoud van dit Studentenstatuut. Het Studentenstatuut bevat een opleidingsspecifiek deel (het OSS) en een instellingsspecifiek deel. Het instellingsspecifieke deel van het Statuut is steeds actueel beschikbaar via http://www.utwente.nl/so/studentenbegeleiding/regelingen/studentenstatuut Mocht je willen beschikken over een geprinte versie van het Statuut dan is dat op verzoek verkrijgbaar bij de Rode balie: Studentenbegeleiding. Het opleidingsspecifieke deel van het studentenstatuut (OSS), met daarin de Onderwijs- en Examenregeling (OER), omvat een algemeen deel dat geldt voor alle bacheloropleidingen van GW en daarnaast een deel met bijlagen, die voor elke opleiding afzonderlijk zijn opgesteld. Dit document is beschikbaar via de webpagina van je opleiding. Kijk hiervoor bij het onderdeel regelingen en formulieren. Ook ligt het meest actuele exemplaar ter inzage bij het OSC.

2.2 (Her)Inschrijving studie

Ieder studiejaar moet je je opnieuw inschrijven bij de Universiteit Twente. Deze inschrijving is geënt op de bepalingen in de Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW) en dient vóór 1 september te worden geregeld. Wil je er zeker van zijn dat je vanaf 1 september staat ingeschreven dan dien je tijdig - liefst vóór 1 augustus- aan al je inschrijvingsverplichtingen te hebben voldaan. Je ontvangt voor de (her)inschrijving een mail van de Centrale Studentenadministratie (CSA) met daarin een link naar het digitale (her)inschrijvingsformulier. Alle inschrijvingsgegevens en wijzigingen hierop dienen bij CSA te worden doorgegeven. Zodra je inschrijvingsformulier is ontvangen door CSA, wordt gecontroleerd of je aan alle voorwaarden van inschrijving hebt voldaan. Ben je inschrijvingsgerechtigd, is het formulier compleet, zijn alle bijlagen aanwezig en is het college- en/of examengeld betaald (of een machtigingsformulier is ingeleverd), dan wordt je inschrijving afgehandeld. Op het inschrijvingsformulier kun je overigens aangeven of je ook een tweede studie wilt volgen. Doe dit alleen als je voor die tweede opleiding ook daadwerkelijk een propedeuse- of bachelordiploma wilt halen. Als je alleen een aantal vakken wilt gaan volgen bij die tweede opleiding en die bij je eigen opleiding wilt laten registreren, dan is inschrijving bij die opleiding niet nodig. Je kunt die vakken dan gewoon volgen.

De Centrale Studentenadministratie (CSA) is een onmisbare afdeling voor onze Universiteit. CSA verzorgt de inschrijving voor een opleiding aan de UT. CSA verstrekt informatie over verschillende mogelijkheden van inschrijving. Verder kun je hier terecht voor onder andere bijzondere toelatingen, verandering van opleiding, beëindiging inschrijving en restitutie van het collegegeld, verklaringen en adreswijzigingen.

Op UT-niveau bestaan er diverse service verlenende instanties voor studenten, bijeengebracht in het Student en Onderwijs Servicecentrum. Deze zijn ondergebracht bij de studentenbalie. De belangrijkste staan hieronder.

2.2.1 Balie Studenten Services Balie Studenten Services Bij de Balie Studenten Services kun je terecht voor verschillende facilitaire zaken: van het maken van een digitale pasfoto voor je collegekaart tot inschrijving, van aanmelding tot uitschrijving. De balie Studenten Services vind je in de Vrijhof, kamer 239 B (tegenover de Universiteits Bibliotheek). Zie ook: www.utwente.nl/studentenbalie. Rode balie (begeleiding) De Balie Studentenbegeleiding (de “Rode balie”) is belast met de individuele en collectieve zorg voor en de begeleiding van UT-studenten op overkoepelend niveau (naast de zorg die de opleiding voor de 'eigen' studenten heeft). Je kunt daarbij denken aan een studentenpsycholoog, diverse cursussen (‘zelfmanagement’, afstuderen, solliciteren) en de studentendecaan. Bij de studentenpsycholoog kun je terecht als je behoefte hebt aan een gesprek, bijvoorbeeld als je persoonlijke problemen ervaart zoals een probleem in de relatie met ouders, vrienden, vriendinnen of medestudenten. Voor aanmelding is geen verwijzing naar het bureau nodig: je kunt zelf een afspraak maken. Het Bureau Studentenpsychologen streeft ernaar dat de student binnen een week na aanmelding terecht kan voor het eerste gesprek. Bij de studentendecaan kun je terecht met vragen over onder andere de studiefinanciering, financiële ondersteuning door de UT, verandering van studierichting, overstapproblematiek HBO/WO, persoonlijke problemen, beroepsprocedures, buitenlandse studerenden, handicap en studie, en toelatingsexamens (colloquium doctum). Gesprekken vinden plaats na telefonische afspraak via het secretariaat. Studenten nemen zelf het initiatief voor een gesprek met de studentdecaan. De Rode balie vind je in de Bastille, op vloer twee (de eerste verdieping). Kijk voor meer informatie op: www.utwente.nl/studentenbalie/rode_balie

2.3 Communicatie en informatie Wanneer je aan de Universiteit Twente wilt gaan studeren kom je al direct in aanraking met verschillende communicatiemiddelen waarmee de universiteit, de faculteit en je opleiding direct of indirect met je communiceren. Het begint eigenlijk al op het moment van je vooraanmelding voor de Universiteit Twente. Als vooraanmelder van de UT krijg je een eigen e-mailadres, gebruikersnaam en wachtwoord en eigen schrijfruimte, waarop je je documenten en eventueel je eigen homepage kunt plaatsen. Internet is veruit het belangrijkste communicatiemiddel van de opleiding en de universiteit. Studentportal De studentenportal vind je op http://my.utwente.nl. Vanuit de portal kun je eenvoudig inloggen op alle studentsystemen van de Universiteit Twente.

E-mail Wanneer de opleiding of een individuele docent snel wil communiceren met een individuele student of een klein groepje studenten gebeurt dit via e-mail. BOZ stuurt alleen mails in individuele of ‘noodgevallen’ bijvoorbeeld wanneer een college plotseling niet doorgaat of een tentamen plotseling verplaatst moet worden. Lees mails van BOZ dan ook meteen. Studenten op de UT hebben over het algemeen als e-mailadres: <studentnaam>@student.utwente.nl Voor <studentnaam> vul je de voorletters en de achternaam van een persoon in, bijvoorbeeld: h.j.pieters@student.utwente.nl. Er zijn uitzonderingen, vooral als meerdere UT-studenten dezelfde voorletters en achternaam hebben. Een mail komt ook over als je het studentnummer als e-mailadres gebruikt: s<studentnummer>@student.utwente.nl, bijvoorbeeld: s0012345@student.utwente.nl e-mailadressen van UT-studenten en medewerkers kun je vinden op de webpagina’s van de UT. Ga daarvoor naar www.utwente.nl, klik op telefoongids. Vul in het zoekveld vervolgens de achternaam van de medewerker of student in. BlackBoard BlackBoard is de digitale leeromgeving van de Universiteit Twente, te vinden op http://blackboard.utwente.nl. Het is een programma waarmee studenten en docenten op vakniveau communiceren. Na het inloggen op BlackBoard kun je je aanmelden voor alle cursussen die je het komende kwartiel gaat volgen. Klik bovenaan op ‘course’ en vervolgens rechts op ‘faculteiten’. Vervolgens klik je op ‘Gedragswetenschappen’ en dan klik je op je betreffende bacheloropleidingl. Achter alle vakken staat de button ‘Enroll’. Als je daarop klikt heb je toegang tot dit vak op Blackboard. Per cursus kun je via BlackBoard informatie vinden over onder andere de inhoud, de tentamenstof en het rooster. Tevens communiceren docenten tijdens het vak via BlackBoard en kun je met studenten van het vak communiceren via een forum. Inschrijven voor werkgroepen doe je ook binnen de cursusomgeving. Osiris In Osiris kun je als student veel informatie raadplegen: adresgegevens, je behaalde cijfers, de onderwijscatalogus met daarin bijvoorbeeld cursusinformatie en minorinformatie en informatie over je studiebegeleider. Daarnaast moet je je via Osiris inschrijven voor vakken en tentamens. Tevens is er een studieplan in de maak waarin je per semester aangeeft welke vakken je van plan bent te volgen en welke nevenactiviteiten je tijdens deze periode uitvoert (bijbaan, bestuursjaar). Deze informatie is vervolgens ook zichtbaar voor je studieadviseur. Opleidingswebsites De website van de faculteit GW is www.gw.utwente.nl. Het intranet voor medewerkers en studenten is: www.gw.utwente.nl/intra. Daarnaast heeft elke opleiding zijn eigen website. Opgezet voor verschillende doelgroepen. Deze websites zijn de volgende:

CW / CS www.utwente.nl/cw ELAN www.utwente.nl/elan OWK / EST www.utwente.nl/owk PSTS www.utwente.nl/psts PSY / MPS www.utwente.nl/psy

Op de website van elke bacheloropleiding vind je de meest recente informatie over de opzet van het onderwijs, bijvoorbeeld handleidingen en roosters. Nieuwe informatie die geen betrekking heeft op het onderwijs- en tentamenrooster maar wel voor jou interessant kan zijn wordt geplaatst onder het

kopje Nieuws. Bijvoorbeeld wanneer er een nieuw keuzevak wordt aangeboden of als er een interessante lezingencyclus of congres op komst is. Het is belangrijk dat je regelmatig de opleidingssite bekijkt.

2.4 Collegekaart De collegekaart van de Universiteit Twente is een geldig legitimatiebewijs binnen de UT en is tevens een bewijs van inschrijving. Na afhandeling van je inschrijving, de betaling van je collegegeld en het laten maken van een foto (voor diegenen die zich voor het eerst inschrijven aan de UT) ontvang je per post je collegekaart. Deze kaart dien je op verzoek te tonen bij gebruikmaking van universitaire voorzieningen zoals het volgen van colleges, het afleggen van tentamens, het bezoeken van de bibliotheek, etc.

Toepassingen van de collegekaart Collegekaart De kaart is geldig als bewijs van inschrijving voor één studiejaar. Bibliotheekkaart De kaart is voorzien van een streepjescode waardoor hij eveneens fungeert als

lenerspas. Unionkaart Iedere student wordt na inschrijving automatisch lid van de Student Union. Student Union Activity Card

Indien je bij je inschrijving hebt aangegeven gebruik te willen maken van de campusfaciliteiten (sport en cultuur), dan fungeert de kaart eveneens als Student Union Activity Card (ook wel Xtracard genoemd). Zie: www.utwente.nl/studentunion

Wat te doen bij Diefstal/verlies Collegekaart: In geval van diefstal of verlies van de kaart kun je tegen betaling van administratiekosten een nieuwe collegekaart aanvragen. Neem hiervoor contact op met de Balie Student Services bij CSA. Verandering van opleiding / Beëindiging van de inschrijving Op je collegekaart staan je inschrijvingsgegevens afgedrukt. Indien je in de loop van het studiejaar van studierichting verandert, ontvang je een nieuwe collegekaart. De collegekaart is tevens je bewijs van inschrijving. Indien je tussentijds je inschrijving beëindigt, moet je ook je collegekaart weer inleveren. In het geval je gebruik hebt gemaakt van de campusfaciliteiten (sport en cultuur), kun je hiervoor - desgewenst - voor het resterende deel van het studiejaar een aparte Student Union Activity Card krijgen. Nog geen collegekaart? Indien je inschrijving nog niet volledig is afgerond, wordt er ook nog geen collegekaart aangemaakt. In Osiris kun je de status van je inschrijving voor dit studiejaar raadplegen. Daarnaast moet je een foto laten maken bij de Centrale Studenten Administratie (CSA). Dat kan dagelijks tussen 12.30u en 16.00u. bij de Balie Student Services. LET OP: Je ontvangt de collegekaart samen met de verklaring van inschrijving per post. Zorg dus dat je adresgegevens bij CSA juist zijn. Je adreswijziging kun je raadplegen en/of wijzigen in Osiris.

2.5 Jaarroosters

Binnen de opleidingen wordt gewerkt met een semestersysteem. Dat betekent dat het studiejaar in twee semesters is ingedeeld. Elk semester bestaat uit twee blokken. Een blok is opgedeeld in zeven collegeweken, een aansluitende studieweek waarin zo min mogelijk colleges zijn gepland (onderwijsluwe week) en twee tentamenweken. Zie voor de roosters: http://www.utwente.nl/so/student/onderwijs/roosters/

2.6 Colleges Overzicht College-uren Een collegedag bestaat uit negen college-uren:

1e uur: 08:45 - 09:30 uur 2e uur: 09:45 - 10:30 uur 3e uur: 10:45 - 11:30 uur 4e uur: 11:45 - 12:30 uur

5e uur (lunchpauze): 12:45 - 13:30 uur 6e uur: 13:45 - 14:30 uur 7e uur: 14:45 - 15:30 uur 8e uur: 15:45 - 16:30 uur 9e uur: 16:45 - 17:30 uur

Collegevormen In het rooster staat per vak de collegevorm vermeld. (NB: In de officiële regelgeving noemen we een vak ‘Onderwijseenheid’. Deze term wordt ook in de wet op het hoger onderwijs – de WHW – gebruikt en kom je die term dus ook tegen). Er zijn vier verschillende collegevormen: hoorcolleges (HC), werkcolleges (WC), hoor/werkcolleges (HC/WC of KOL) en practica (PR). Tijdens een hoorcollege geeft een docent plenair een toelichting en/of aanvulling op de leerstof. Doorgaans duren deze colleges twee college-uren van 45 minuten met tussendoor een korte pauze. Werkcolleges duren doorgaans even lang, maar zijn meer interactief van aard en er wordt in groepjes gewerkt aan opdrachten ter verwerking van de leerstof. Practica duren meestal een hele ochtend of middag (4 college-uren). Er wordt dan groepsgewijs of individueel aan een bepaald project of met een specifiek computerprogramma gewerkt. De aanwezigheid bij practica is verplicht. De aanwezigheid bij hoor- en werkcolleges is niet verplicht, tenzij de docent dit aangeeft.

2.7 Vakken volgen

BlackBoard: de elektronische leeromgeving In BlackBoard vind je de geactualiseerde vakinformatie. Ook is BlackBoard het platform voor informatie-uitwisseling tussen docenten en studenten.

Inschrijving voor vakken via BlackBoard Voor elk vak moet je je via Blackboard (https://blackboard.utwente.nl) inschrijven. Om toegang te krijgen tot de vakken, heb je een account nodig. Via het ITBE ontvang je een username en wachtwoord. Het wachtwoord is hetzelfde als het oorspronkelijke wachtwoord dat je hebt gekregen om in te loggen op het UTnetwerk. Je bent hierover per brief geïnformeerd. Wanneer je geen username en wachtwoord hebt gekregen voor BlackBoard of je wachtwoord vergeten bent, bekijk dan de FAQ

op de Blackboard Startpagina https://blackboard.utwente.nl. Kom je er niet uit, dan kun je terecht bij de ICT Servicecentrum -helpdesk (telefoon: 053 4895577) met je collegekaart of neem contact op met de BlackBoard-coördinator van de faculteit GW:

• Huub Engbers (h.t.engbers@utwente.nl; telefoon: 053 489 4822; kamer: Cubicus C101). Bekijk wel eerst de FAQ op de BlackBoard Startpagina https://blackboard.utwente.nl voordat je contact opneemt met het ICT-S of Huub Engbers. NB: Wanneer je je via BlackBoard aanmeldt voor een vak of onderwijseenheid, ontvang je de volgende mededeling: • Deelname aan de betreffende onderwijseenheid is mogelijk alleen toegestaan indien de student

aan bepaalde verplichte voorkenniseisen voldoet. • Indien de student niet aan de verplichte voorkenniseisen voldoet, dient hij/zij zich voor het einde

van de intekenperiode uit te schrijven. • Indien de student twijfelt of hij/zij gerechtigd is deel te nemen aan de betreffende

onderwijseenheid, dient hij/zij zich tot de studieadviseur te wenden. • Ongeoorloofde deelname aan een onderwijseenheid wordt gesanctioneerd (art. 4.2). • In geval van ongeoorloofde deelname aan een examenonderdeel zal eventueel ingeleverd werk

niet beoordeeld worden (art. 4.2). • Ten einde te voorkomen dat studenten ongeoorloofd deelnemen aan tentamens zal er voor en

tijdens het tentamen gecontroleerd worden aan de hand van de Osiris intekenlijst. • Ten einde te voorkomen dat studenten ongeoorloofd deelnemen aan tentamens zal tijdens het

tentamen gecontroleerd worden aan de hand van de collegekaarten. Mocht je wegens ziekte niet kunnen deelnemen aan een verplaatst werkcollege, practicum of tentamen dan dien je dat zo spoedig mogelijk (in ieder geval op de dag zelf) te melden aan de docent met een afschrift/cc aan de studieadviseur en BOZ. Opvragen van vakinformatie Via Osiris kun je terecht voor allerlei informatie over de vakken: inhoud, docent(en), literatuur, etc. Kijk op http://www.utwente.nl/so/osiris/ voor meer informatie en uitleg over het systeem.

2.8 Wegwijs op de campus Onderwijslocaties Het onderwijs binnen de faculteit Gedragswetenschappen wordt verzorgd in zalen van gebouwen verspreid over de campus. Deze zalen hebben afkortingen die opgebouwd zijn uit lettercodes van het gebouw, gevolgd door het nummer van de zaal, bijv. SP1, RA5 of ZI-U3. Afkortingen van de gebouwen:

• Carré: CR • Chalet: Clt • Cubicus: CU • Hal B: HB • Horstring: HR • Horsttoren: HT • Kleinhorst: KH • Nanolab: NA

• Oosthorst: OH • Ravelijn: RA • Spiegel: SP • Sportcentrum: SC • Vrijhof: VR • Waaier: WA • Westhorst: WH • Zilverling: ZI • Zuidhorst: ZH

Plattegrond Universiteit Twente

De Universiteit beschikt over de volgende voorzieningen voor de uitvoering van het onderwijs: Collegezalen De Universiteit beschikt over collegezalen die worden toegewezen op basis van het aantal studenten. Deze wijze van verdelen maakt het mogelijk het type collegezaal af te stemmen op de wensen van de docent: ‘los meubilair’ voor bijvoorbeeld werkcolleges, de aanwezigheid van bijvoorbeeld videoafspeelapparatuur of een video-uitrusting om voordrachten van studenten op te nemen. Computerzalen In de onderwijsgebouwen van de UT bevinden zich verschillende computerzalen. In Cubicus zijn twee computerzalen. Cubicus is elke werkdag geopend van 8:00 tot 18:00 uur. Voor toegang buiten deze tijden dien je speciaal toestemming te vragen (aanvraagformulieren te verkrijgen bij de portier). Je kunt dan ’s avonds en in het weekend met een chipkaart het gebouw in en uit. De computers in Cubicus staan verdeeld over de volgende zalen:

B205C: PC-zaal 1 Ook wel Studielandschap genoemd) B205D: PC-zaal 2 PC-zaal die meer gericht is op klassikaal onderwijs met behulp van de

computer. Voor afstudeerders die niet beschikken over een werkplek bij de vakgroep waar zij afstuderen, zijn er extra studieplekken gecreëerd die alleen door hen gereserveerd kunnen worden. Daarnaast zijn er een aantal observatieruimtes beschikbaar voor onderzoek. De computers in het studielandschap zijn, als ze niet worden gebruikt voor verroosterd onderwijs, beschikbaar voor zelfstudie. Studenten kunnen ook gebruik maken van de computers in B205. Deze ruimte wordt in principe niet gebruikt voor

colleges. De computers zijn voorzien van alle voor het onderwijs benodigde software. Voor studenten die daar vooraf toestemming voor hebben gevraagd, zijn ze ook in de weekeinden en in de avonduren beschikbaar. Ondersteuning De mediavoorzieningen worden beheerd en ondersteund met drie mediaspecialisten die in het onderwijs fungeren als praktijkdocenten. Het onderwijs in het studielandschap wordt technisch ondersteund door de systeembeheerders van de facultaire ict-helpdesk. Bibliotheek De Universiteitsbibliotheek is gehuisvest in de Vrijhof. Hier bevindt zich de collectie boeken en tijdschriften die specifiek gericht zijn op de deelgebieden van onderwijskunde. Ook zijn daar de afstudeerverslagen in te zien. In de vestiging in de Vrijhof bevinden zich bovendien de meer algemene collecties boeken en tijdschriften en een computerzaal met ruime openingstijden voor zelfstudie. In toenemende mate is een groot deel van de collectie tijdschriften elektronisch beschikbaar. Je kunt via Interbibliothecair leenverkeer (IBL) boeken uit andere bibliotheken aanvragen. De openingstijden op werkdagen zijn: 08.30 - 22.00 uur. De openingstijden op zaterdag: 11.30 - 16.30 uur en op zondag tijdens examenperiodes: 9.00-17.00 uur (uitsluitend voor studiedoeleinden). De Infodesk is geopend van maandag t/m vrijdag 8.30 - 17.00 uur. Zie ook: www.utwente.nl/ub. Kantines In een aantal gebouwen van de UT zijn kantines. Ook in het Cubicus gebouw is een kantine. De kantine in Cubicus is op werkdagen geopend van 11.30 tot 13.30 uur. Let op: in vakanties gelden afwijkende openingstijden. In de kantine staan ook snoep-, drank- en lunchautomaten. Betalen bij de kassa of de automaten doe je met je chipkaart, die je kunt opwaarderen bij de opwaardeerpunten (bijvoorbeeld in de hal van Cubicus). In gebouw de Waaier bevindt zich een grote kantine waar in de middag en in de avond ook warme maaltijden te verkrijgen zijn voor een lage prijs.

2.9 Studiemateriaal Voor vrijwel alle vakken heb je boeken en/of dictaten/readers/syllabi nodig. Hiervoor kun je terecht bij je studievereniging en de UnionShop. Studieboeken aanschaffen Studieboeken kun je zelf via de boekhandel bestellen, maar handiger en vaak goedkoper is het om dat via je studievereniging te doen: je krijgt dan vaak korting en je kunt in het eerste semester van het eerste jaar je boeken tijdens de introductie of de eerste collegeweek kopen. Na die tijd krijg je steeds een e-mail van de studievereniging over de periode waarin je online je boeken kunt bestellen. In sommige gevallen kun je boeken ook tweedehands kopen via www.studieboekentwente.nl (let er dan wel op dat je de juiste druk koopt!). Deze site biedt ook de mogelijkheid je boeken weer te verkopen. De boeken die door de docenten zijn aangemerkt als ‘verplicht studiemateriaal’ zijn tevens aanwezig in een speciaal daarvoor gereserveerd gedeelte van de Centrale Bibliotheek en kunnen daar worden ingezien. Dictaten, readers en syllabi aanschaffen De dictaten, readers en syllabi worden vanaf het begin van elk semester verkocht bij de UnionShop. Via de website kun je kijken of ze op voorraad zijn: www.studentunion.utwente.nl/unionshop. Daarnaast kun je bij de UnionShop terecht voor UT-gifts, UT-kledij en een kopieerservice. In het zelfbedieningsgedeelte kan niet alleen gekopieerd worden, maar er kunnen ook verslagen worden

ingebonden, flyers worden gesneden, enz. De UnionShop is gevestigd op de begane grond van de Bastille en is elke werkdag geopend van 10.00u. - 17.00u.

2.10 PC-privé regeling en aanschaf pc/laptop/printer Je hebt als student de mogelijkheid gebruik te maken van een speciale PC privé-regeling van de UT. Een regeling, waarbij je de mogelijkheid hebt om voor de financiering van een pc/laptop/printer (kortweg te noemen PC) gebruik te maken van een renteloze lening van de UT. Alle aan de UT regulier ingeschreven voltijdse studenten kunnen op de volgende wijze gebruik maken van de PC privé-regeling. Op deze website vind je hierover meer informatie: http:www.utwente.nl/icts/nsc Hoofdregel Eenmaal in de bachelorfase en éénmaal in de masterfase mits 60 studiepunten (EC) of meer verwijderd van het diploma van de betreffende fase kun je gebruik maken van de PC-privé regeling. Uitzonderingen

• Bij het volgen van een éénjarige masteropleiding kun je uiterlijk binnen één maand na de start van de opleiding ook van de regeling gebruik maken

• Ben je als bachelorstudent ingeschreven en volg je gelijktijdig zowel vakken in de bachelorfase als in de masterfase en moet je tenminste nog 60 studiepunten (EC) voor beide fasen bijeen genomen afronden, kunnen eveneens van de regeling gebruik maken. Het gebruikmaken van de regeling wordt dan aangemerkt als een gebruik in de masterfase. Toelichting: hieronder vallen ook zogenaamde zij-instromers die een zogenaamd schakelprogramma volgen.

• Bij de UT bekende vooraanmelders die gebruik willen maken van het Notebook Project UT kunnen reeds in de maand juni gebruikmaken van de UT PC privé regeling hoewel zij op dat moment formeel nog niet aan de UT zijn ingeschreven.

De Universiteit Twente verstrekt voor de aanschaf van een PC een renteloze lening voor studenten. Kijk voor deze regelingen in het studentenstatuut van de UT op: http://www.utwente.nl/studentenbalie

Je opleiding adviseert het bezit van een PC, maar dit is niet verplicht., Een laptop/notebook kun je kopen via het Notebook Service Centrum (NSC) van de UT. Het NSC heeft voor het begin van ieder studiejaar laptopmodellen die voor studenten op dat moment interessant en betaalbaar zijn. Het NSC bemiddelt bij de aanschaf en regelt op soepele en snelle wijze het afsluiten van een financieringsovereenkomst. Meer informatie over de notebooks en het Notebook Service Centrum vind je op www.nsc.utwente.nl.

Het is ook mogelijk om gebruik te maken van de PC-privé regeling voor studenten bij de aanschaf van een PC of laptop van een andere leverancier dan het NSC. Als je je aanmeldt met je studentennummer op de site van het Notebook Service Centrum kun je onder de ‘Software Manager’ programmatuur downloaden waarvoor de UT een regeling heeft getroffen om deze vrij binnen de UT te distribueren. Voor de Onderwijskunde studenten zijn de belangrijkste pakketten: SPSS 1.6 (of recentere versies), EuroGlot Pro 6, McAfee AntiVirus en CorelDraw X3. Verder kun je als student van de Universiteit Twente op de site van de Sufdiensten www.surfspot.nl officiële software en andere ICT-producten tegen zeer lage prijzen aanschaffen.

De faculteit Gedragswetenschappen ondersteunt Windows 7. Als bepaalde software ondanks de relatief lage prijs ten opzichte van de winkelprijs te duur is kun je natuurlijk ook altijd terecht op de PC’s in de computerzalen van Gedragswetenschappen, waar alle noodzakelijke software beschikbaar is.

2.11 Tentamens Inroostering van tentamens Bij aanvang van het collegejaar is er voor alle studenten onderwijsrooster op papier beschikbaar met daarop onder andere aangegeven wanneer de tentamenweken plaatsvinden. De onderwijsroosters worden ook op de websites van de opleidingen geplaatst. Eventuele wijzigingen, zoals bijvoorbeeld tentamendata, worden kenbaar gemaakt via de BlackBoard sites van de betreffende vakken en via onderwijsmededelingen. Er wordt dus niet steeds een nieuw rooster aan studenten uitgedeeld. Verplichte aanmelding voor tentamens (Osiris) Voor alle tentamenkansen (en deeltoetsen) moet je je intekenen via Osiris. Ook kun je in Osiris een tentamenrooster opvragen en een overzicht bekijken van de tentamens waarvoor je bent ingeschreven. Tentamenzalen staan niet in de roosters beschreven. De zaal kun je minimaal 4 dagen voorafgaand aan het tentamen vinden via Osiris. Wanneer je voor een vak bent ingeschreven, ben je dus NIET automatisch voor het tentamen ingeschreven. Voor elk tentamen moet apart worden ingetekend. Ingetekend zijn, betekent recht op deelname (mits voldaan aan de voorkenniseisen). Voor de studenten die zich hebben ingetekend, is geregeld dat er voldoende plaatsen zijn in de tentamenzaal en dat er voldoende exemplaren van het tentamen zijn. NB: Er wordt gecheckt aan de hand van de Osiris-intekenlijst of de studenten die zich hebben ingetekend gerechtigd zijn aan een betreffend tentamen deel te nemen. Indien een student op de lijst voorkomt die niet gerechtigd is deel te nemen, zal dit aan de examinator(en) van het examenonderdeel worden meegedeeld. Vanaf het nieuwe collegejaar (2012-2013) verandert er een aantal zaken rond het in- en uitschrijven voor schriftelijke tentamens:

• Voor ieder (dus ook tussentijds) tentamen moet je je inschrijven om deel te mogen nemen • Dit kan van 40 tot 14 dagen vóór het tentamen • Je ontvangt geen algemene aankondiging/ herinnering meer per e-mail over inschrijven voor

tentamens. • Uitschrijven kan alleen in Osiris en t/m de dag vóór het tentamen

Inschrijven tentamens Vanaf het nieuwe collegejaar kun je je in- en uitschrijving voor alle op het tentamenrooster voorkomende schriftelijke tentamens in Osiris regelen: zowel voor de tentamens zoals gepland in de tentamenperiode, als ook voor de tentamens die tussentijds worden afgenomen. Doordat de inschrijving gekoppeld is aan een tentamendatum verschilt ook de periode waarop je kunt inschrijven. Voor ieder tentamen geldt dat je je 40 dagen voor aanvang van elk tentamen via Osiris kunt inschrijven voor dat tentamen tot uiterlijk 14 dagen van te voren. Het blijft mogelijk om je voor alle tentamens in de reguliere tentamenweken tegelijk in te schrijven doordat de inschrijfperiodes gedeeltelijk overlappen, zie voorbeeld hieronder. Tussen 30 september en 15 oktober kan dus ingeschreven worden voor alle tentamens in de reguliere tentamenweken.

Dit betekent dat er hierdoor geen vaste in- en uitschrijfperiodes per tentamenblok meer zijn. Je ontvangt dan ook geen algemene aankondiging en herinnering meer voor het inschrijven op tentamens. Uitschrijven tentamens Sta je ingeschreven en je wilt je alsnog weer uitschrijven dan kun je dat vanaf het nieuwe collegejaar 2012-2013 zelf regelen via Osiris t/m de dag voor het tentamen (d.w.z. tot 24:00 uur van de dag voorafgaand aan de dag van het tentamen) . In- en uitschrijven deeltoetsen Voor het in- en uitschrijven van deeltoetsen blijft de procedure voorlopig ongewijzigd. Zodra er wel zaken wijzigen, word je hierover per e-mail geïnformeerd. Vragen? Heb je vragen? Neem dan contact op met de tentamenorganisatie van je opleiding Alle regelingen betreffende het intekenen, afmelden en overmacht lopen via BOZ en niet via de docent van het examenonderdeel.

Let op Elk te tentamineren vak is tijdig in Osiris geopend, zodat je je kunt inschrijven. Wacht niet tot het allerlaatste moment met intekenen. Mocht er toch iets misgaan, waarschuw dan altijd zo snel mogelijk BOZ via e-mail of telefoon, zodat zij ook op de hoogte zijn en zij (indien mogelijk) actie kunnen ondernemen. Na sluiting van de inschrijftermijn kan BOZ niets meer voor je doen. Het komt voor dat na inschrijving er toch nog wijzigingen in het tentamenrooster komen bijvoorbeeld een zaalwijziging. Kijk dus vóór het tentamen nog een keer op het tentamenrooster in Osiris of er nog wijzigingen zijn geweest.

Algemene regels

Je schrijft je tijdig in voor een tentamen via de daartoe ingerichte systemen als je hieraan wilt deelnemen. Je schrijft je tijdig uit als je onverhoopt niet kunt deelnemen. Je neemt alleen deel aan het tentamen wanneer je voldoende bent voorbereid. Je neemt bij tentamens, opdrachten, werkstukken, scripties en andere vormen van toetsing geen werk of ideeën van anderen over zonder daarbij de bron te vermelden (fraude). Je bent je er van bewust dat bij overtreding van deze gedragsregel door de examencommissie strenge sancties worden getroffen. Docenten geven binnen 20 werkdagen cijfers door aan BOZ.

Regels tijdens de zitting

Aanvang zitting Een schriftelijk tentamen heeft een duur van ten hoogste 4 klokuren en begint stipt op de aangegeven tijd.

Te laat komen Bij te laat komen geldt dat eventueel nog aan het tentamen kan worden deelgenomen wanneer nog geen enkele andere kandidaat de tentamenzaal in de tussentijd heeft verlaten. Dit geldt tot een half uur na de aanvang van het tentamen. Daarna kan niet meer worden deelgenomen.

Hulpmiddelen Op tafel bevinden zich alleen attributen die absoluut noodzakelijk zijn om het tentamen te kunnen maken. Je mag dus niet je eigen laptop gebruiken tijdens een tentamen.

Invullen tentamenbriefje

Indien er voor aanvang van de zitting tentamenbriefjes worden uitgereikt, vul je dat zo volledig mogelijk in met blokletters. In veel gevallen wordt er in plaats van tentamenbriefjes met beoordelingslijsten gewerkt. Het gaat om je studentnummer, naam en voorletter(s), adres, postcode en woonplaats, vaknaam, vakcode, na(a)m(en) docent(en) en de tentamendatum. Ook vul je de opleiding in waar je ingeschreven staat. Wanneer je bij twee opleidingen ingeschreven staat, dan geef je de opleiding aan waarbij de uitslag van het betreffende vak geadministreerd dient te worden.

Surveillant aanwezig

Tijdens de zitting is een surveillant aanwezig. De surveillant is meestal een docent van het vak. Desgevraagd dien je je te kunnen legitimeren met een collegekaart. Bij inlevering van het werk dient elk ingeleverd vel papier duidelijk leesbaar voorzien te zijn van je naam met voorletters en je studentnummer.

Toiletbezoek Alleen na toestemming van de surveillant mag je naar het toilet. In beginsel kan dit verlof slechts aan één persoon gelijktijdig worden gegeven. Het is zowel binnen als buiten de zaal niet toegestaan direct of indirect met anderen in contact te treden gedurende de tijd dat het examen wordt afgenomen.

Regels na de zitting

Nakijktermijn tentamen

De uitslag van het tentamen wordt, behoudens overmacht, uiterlijk vijftien werkdagen na het afleggen van het tentamen bekend gemaakt. Wanneer de uitslag van het tentamen niet uiterlijk één week vóór de herkansingsmogelijkheid bekend is, kun je een verzoek richten aan de examencommissie om een extra herkansingsmogelijkheid op een later tijdstip te organiseren.

Opvragen tentamengegevens

In principe blijft jouw tentamenuitwerking in bezit van de docent. Het is wel mogelijk een kopie te maken van je tentamenuitwerking (kopieerkosten zijn voor eigen rekening).

Inzage tentamen Gedurende een termijn van 20 werkdagen, die begint op de dag nadat de uitslag is bekend gemaakt, kun je op verzoek inzage krijgen in je eigen beoordeelde werk. Indien de aard van het werk dit toelaat, naar het oordeel van de examinator, kun je kopieën maken van het beoordeelde werk.

Bewaartermijn tentamen

De examinator draagt er zorg voor dat schriftelijk tentamenwerk gedurende tenminste twee jaar na de tentamendatum wordt bewaard.

Mondelinge tentamens In sommige gevallen kan er door de examinator voor gekozen worden een tentamen mondeling af te nemen. Het tijdstip hiervoor wordt in onderling overleg afgesproken, maar in ieder geval binnen één maand na afloop van het onderwijs in het vak (de vakantiemaanden niet meegerekend). Een mondeling tentamen mag hoogstens 2 klokuren duren. De examinator kan meer dan één persoon tegelijk mondeling tentamineren, indien geen van de betrokken studenten daartegen bezwaar heeft. Het mondeling afnemen van een examenonderdeel is openbaar, tenzij de examencommissie of examinator in bijzondere gevallen anders heeft bepaald, of de student bezwaar heeft gemaakt tegen openbaarheid. De uitslag van het tentamen

Voor een aantal vakken wordt nog gebruik gemaakt van tentamenbriefjes (ook wel cijferbriefjes genoemd). In een dergelijk geval deelt de surveillant tijdens een tentamen tentamenbriefjes uit. Voor deeltoetsen is er nog een aantal docenten die een zogenaamd toetskaartje met het deelcijfer verstrekken en krijg je na volledige afronding van het vak een definitief tentamenbriefje. Tentamenresultaten zijn vertrouwelijk en worden door het BOZ ook zo behandeld. Bewaar je tentamenbriefjes goed, want als BOZ een tentamenbriefje mist, moet jij indien nodig kunnen bewijzen dat je dat vak wel hebt gehaald. NB: Indien een docent met cijferlijsten c.q. beoordelingslijsten werkt, in plaats van tentamenbriefjes, ontvang je per e-mail of anoniem via BlackBoard je resultaat. Je kunt formeel weliswaar geen rechten ontlenen aan zo’n e-mailbericht, maar we raden je aan die e-mailberichten toch goed te bewaren. Indien het BOZ een resultaat mist, moet jij indien nodig kunnen aantonen dat je dat vak gehaald hebt. Is dit het geval dan wordt je aangeraden om in eerste instantie contact op te nemen met BOZ. Herkansing tentamens Voor het afleggen van ieder tentamen bestaat jaarlijks één mogelijkheid in de onderwijsperiode van het vak en één herkansing in de tentamenperiode van het aansluitende blok. Voor onderdelen in het laatste blok van het collegejaar biedt de opleiding één herkansing aan in augustus. Geldigheidsduur resultaten examenonderdelen De geldigheidsduur van de resultaten van afgelegde examenonderdelen varieert: examenonderdelen uit de bacheloropleidingen zijn 6 jaar geldig; examenonderdelen uit de masteropleidingen 5 jaar. Bij examenonderdelen die in gedeelten worden beoordeeld en waarvoor deelcijfers worden gegeven, hebben de deelcijfers een geldigheidsduur tot het einde van het daarop volgende academisch jaar, gerekend vanaf het moment van aanvang van het examenonderdeel. Deze geldigheidsduur geldt ook voor de beoordelingen van opdrachten of werkstukken. Voor de pre-masterprogramma’s van GW gelden aanvullende regels. De maximale inschrijvingsduur voor het pre-masterprogramma bedraagt namelijk 2 jaar en gedurende deze periode heb je per examenonderdeel maximaal 3 kansen. Cijferoverzichten In Osiris kun je overzichten opvragen van bijvoorbeeld al je tentamencijfers of alle cijfers uit een bepaald studiejaar. Als een tentamen is nagekeken en door BOZ is verwerkt, dan worden de resultaten zo snel mogelijk aan je bekend gemaakt. Wanneer je een vak wel hebt gehaald, maar het cijfer niet in Osiris is verwerkt, dien je zo snel mogelijk contact op te nemen met BOZ.

Bijlage C3 UT regelingen

Op UT-niveau bestaat er een aantal speciale regelingen die te maken hebben met overstappen naar een andere opleiding, overstappen van hbo naar wo, topsport en voorzieningen in verband met studievertragingen die om allerlei redenen kunnen optreden. Hieronder vind je in het kort die regelingen beschreven. Voor de meeste actuele en complete informatie verwijzen we je naar de UT webpagina http://www.utwente.nl/studentenbalie Het betreft hier o.a. het Studentenstatuut van de UT waarin veel informatie is opgenomen over verschillende rechten en plichten van de student en andere algemene informatie.

3.1 Overgangsregelingen Wanneer vakken ingrijpend worden gewijzigd of komen te vervallen word je aan het begin van het studiejaar schriftelijk op de hoogte gesteld van de consequenties die dit tot gevolg heeft.

3.2 Individuele regelingen Flexibele propedeuse Aan studenten wordt de mogelijkheid geboden om aan het einde van het eerste blok (op de helft van het eerste semester) van het eerste jaar over te stappen naar een andere opleiding, zonder dat er een grote studievertraging optreedt. Heb je om welke reden dan ook niet direct de goede opleiding gekozen, dan hoeft dat dus geen ramp te zijn. De studiepunten die je hebt gehaald in het eerste kwartiel kunnen onder bepaalde voorwaarden worden meegenomen naar de studie waar je naar overstapt. Op deze manier wordt (eventuele) studievertraging verminderd. Deze regeling wordt de Flexibele Propedeuse genoemd. Gedetailleerde informatie vind je in het Studentenstatuut van de UT: http://www.utwente.nl/studentenbalie Regeling afstudeersteun Studenten van de UT met bepaalde bijzondere persoonlijke omstandigheden kunnen gebruik maken van de regeling afstudeersteun. Studenten kunnen een beroep op deze regeling doen wanneer zij gedurende de periode van gemengde studiefinanciering (door de IBG verstrekte studiefinanciering gedurende de cursusduur welke bestaat uit de basisbeurs en eventueel aanvullende beurs en lening) door erkende bijzondere omstandigheden studievertraging hebben opgelopen. De gemengde studiefinanciering betreft de periode waarover de studiefinanciering gedeeltelijk kan worden omgezet in een gift; met andere woorden de periode waarin recht bestaat op de basisbeurs. Voor het aanvragen van afstudeersteun kun je het beste contact opnemen met de studentendecaan in de Bastille. Zie ook: www.utwente.nl/studentenbalie Topsporters Het gelijktijdig studeren op academisch niveau en het bedrijven van topsport stelt studenten voor problemen. Het is in de praktijk niet mogelijk om een van beide activiteiten uit te stellen tot later: zowel de studie als de sport eisen van de deelnemer resultaten op redelijk korte termijn. De UT heeft hier oog voor, wat aanleiding is tot het formuleren van een topsportbeleid en een topsportregeling. Voor

meer informatie over deze regeling kun je kijken op de website voor Regeling Ondersteuning Topsporters: http://www.utwente.nl/so/studentenbegeleiding/ Studeren met een handicap Wanneer je een handicap hebt en je wilt een opleiding volgen, dan is dat niet altijd gemakkelijk. De UT zet zich echter in om studeren met een handicap zoveel mogelijk te faciliteren. Zo kent GW een ‘Regeling aanpassing wijze van tentamineren in verband met handicap’ (behorende bij artikel 4.1 van het OSS). Aan lichamelijk of zintuiglijk gehandicapte studenten of studenten met dyslexie wordt de gelegenheid geboden de examenonderdelen op een zoveel mogelijk aan hun individuele handicap aangepaste wijze af te leggen. Studenten die onder deze regeling vallen zijn schriftelijk door de studieadviseur onder de aandacht gebracht van het BOZ en de betrokken docenten binnen GW. Deze kandidaten melden zich, conform de reguliere termijn die er staat voor aanmelding voor tentamens, zelf bij het BOZ met een verzoek om het tentamen in aangepaste vorm te kunnen maken. Meer informatie op: www.utwente.nl/studentenbalie/rode_balie/handicap. Ook op http://www.handicap-studie.nl kun je meer informatie vinden over de verschillende mogelijkheden die er zijn om te studeren met een handicap. 3.3 Afstuderen in het buitenland Bij de diverse opleidingen binnen GW bestaan contacten met buitenlandse universiteiten, instellingen en bedrijven. Vaak is het voor een student mogelijk om in het kader van een dergelijk contact delen van de opleiding daar uit te voeren. Houd er dan wel rekening mee dat de voorbereiding voor het afstuderen in het buitenland ongeveer een jaar in beslag kan nemen. Je moet dan ook zeer ruim voor je vertrek de studieadviseur en/of je afstudeercoördinator informeren over je voornemens. Deze lange voorbereidingstijd is noodzakelijk omdat het vaak niet meevalt de voorwaarden te realiseren voor een goed resultaat. Het is zelfs noodzaak om met een goedgekeurd onderzoeksvoorstel c.q. plan van aanpak naar het buitenland te vertrekken. Je kunt ook bij een vakgroep informeren of zij contacten heeft die aansluiten bij het door jou gekozen onderwerp. Natuurlijk mag je ook zelf contact leggen met buitenlandse instellingen, maar doe dit dan wel in overleg met de facultaire coördinator Internationalisering (Jan Nelissen, Cubicus, C104, e-mail: j.m.j.nelissen@utwente.nl of je afstudeercoördinator en/of afstudeerbegeleider van je opleiding. Ook de website van de International Office geeft informatie hoe je je op een studie in het buitenland kunt voorbereiden: http://www.utwente.nl/internationaloffice/ Uitwisselingsprogramma’s In het kader van het Europese uitwisselingsprogramma voor studenten (Erasmus) heeft de faculteit GW diverse contracten afgesloten met Europese universiteiten. Deze uitwisseling valt onder het Erasmus programma van de Europese Unie (EU). Hoofddoel van het Erasmus programma is het bevorderen van samenwerking tussen deelnemende landen op onderwijsgebied. Het biedt een zeer goede mogelijkheid om voor een aantal maanden te studeren aan een buitenlandse universiteit. Iedere student kan zich (als hij aan de door de opleiding verplichte norm voldoet) aanmelden voor een Erasmus uitwisseling. Neem ook hiervoor tijdig contact op met de coördinator Internationalisering, Jan Nelissen (j.m.j.nelissen@utwente.nl). De deelnemende universiteiten aan het Erasmusprogramma maken onderling afspraken over het aantal studenten dat in aanmerking kan komen voor de uitwisseling. Een aantal dat voorlopig nog beperkt is omdat de Erasmusregeling ten eerste gebaseerd is op 'gesloten beurzen' (zonder het betalen van collegegeld) en ten tweede op een beperkte subsidieverlening. De UT spant zich in om de regelingen zodanig aan te passen dat er in de toekomst meer studenten naar het buitenland kunnen.

De subsidiebedragen die de studenten ontvangen liggen vast in een door de EU vastgestelde tabel gerelateerd aan afstand en verblijfsduur. Voor informatie over de universiteiten waarmee de faculteit GW een Erasmusovereenkomst heeft kun je terecht op de website: http://www.utwente.nl/studyabroad/dbase/ Universitaire overeenkomsten De Universiteit Twente heeft daarnaast ook contracten afgesloten op universitair en facultair niveau binnen en buiten Europa. Deze overeenkomsten houden in dat je met een gesloten beurs elders een deel van je studie kunt afronden. Denk bijvoorbeeld aan een minor, een stage of een afstudeeropdracht. Ook GW heeft een aantal van deze facultaire overeenkomsten. Per opleiding zijn hiervoor de verplichtingen anders en studenten die hiervoor in aanmerking willen komen moeten eerst contact opnemen met de coördinator Internationalisering. 3.4 Auteursrechten op je eigen werk De hoofdregel luidt dat je als student het auteursrechtelijk eigendom van een door jou in het kader van het studieprogramma geschreven werk bezit en in die zin verantwoordelijk bent voor de inhoud daarvan en voor wat je er mee doet. Als student beslis je dus zelf over het al dan niet openbaar maken en vermenigvuldigen van je werk. Echter, zolang je als student ingeschreven staat aan een aan de faculteit verbonden studieprogramma, heeft de faculteit mede het gebruiksrecht en kan de faculteit het geschreven werk zonder vergoeding intern gebruiken binnen het kader van de doelstelling van de faculteit. Gebruik van het werk in het onderwijs geldt als intern gebruik. De faculteit behoudt ook nadat je als student bent uitgeschreven het recht je schriftelijk werk dat je als student gemaakt hebt intern te gebruiken binnen het kader van de doelstelling van de faculteit. De oud-student wordt daar vooraf schriftelijk over geïnformeerd. Bijzondere regels: Op deze hoofdregel zijn uitzonderingen mogelijk.

• Indien een schriftelijk werk tot stand is gekomen binnen een dienstverband van de student bij de faculteit, bezit de faculteit het auteursrecht.

• Indien een schriftelijk werk tot stand is gekomen als exponent van een afstudeeropdracht of stage waarmee vertrouwelijke informatie gemoeid is, kan de opdrachtgever of stage verlenende instelling of bedrijf het auteursrecht bezitten. In die zin verschuift ook het recht om te beslissen over openbaarmaking, vermenigvuldiging en het gebruiksrecht. In zo'n geval moeten er vooraf schriftelijke afspraken worden gemaakt.

• Indien een schriftelijk werk tot stand is gekomen in het kader van een groepsproject/-opdracht dat binnen het kader van het onderwijs aan de faculteit is uitgevoerd, bezit de faculteit het auteursrecht.

• Indien een schriftelijk werk tot stand is gekomen op een wijze waarbij de student geheel naar aanwijzingen van een ander heeft gewerkt, bezit de student niet automatisch het auteursrecht. Deze bijzondere regel behoeft toelichting, waarbij onverminderd blijft dat de faculteit als hoofdregel het gebruiksrecht bezit. De volgende opties zijn daarbij aan de orde:

Een opdracht en de verslaglegging dienaangaande wordt onder strakke aanwijzingen uitgevoerd. De student wordt vooraf, rekening houdend met het afgedwongen feit van het ontbreken van zelfstandigheid, meegedeeld dat de intentie is om de bijdrage van de student onder eigen naam te publiceren zonder de student als medeauteur op te voeren. Dit kan bij bacheloronderzoek waar je als student inderdaad in een juniorrol onder

begeleiding werkt, een legitieme zaak zijn. Het is dan verplicht dat de begeleider je in het voorwoord bedankt.

Een samenwerkingsmodel met de student waarin vooraf wordt afgesproken om gezamenlijk te publiceren als de kwaliteit van het werk het toelaat. De vraag wie als eerste auteur wordt opgevoerd, moet dan, waar mogelijk vooraf, zorgvuldig worden beantwoord op basis van de omvang en de aard van de bijdragen van de verschillende auteurs.

Alle ruimte voor jou als student waarbij je dan ook geheel voor je werk verantwoordelijk bent, met je begeleider als deskundige reviewer die kritisch commentaar geeft maar de beslissingen wat daarmee gebeurt aan jou overlaat. Als je het zo ontstane werk weet te publiceren, dan ben jij daarvan de auteur.

Bovenstaande maakt duidelijk dat het startpunt steeds is er dat van te voren duidelijkheid wordt geschapen over wat de bedoeling is en dat de overeengekomen voorwaarden van te voren zijn vastgelegd. Het instellingsbestuur kan op basis van een schriftelijke motivatie afwijken van bovenstaande regeling.

Bijlage C4 Studentenactivisme

4.1 Waarom actief worden? Het organiseren van al die verschillende activiteiten vergt kwaliteiten en vaardigheden die de rest van je leven in je voordeel kunnen werken. Actief zijn bij een vereniging (commissie- of bestuurswerk) is dan ook altijd goed voor je CV. In het beroepsveld wordt zeker uitgekeken naar studenten die meer hebben gedaan dan alleen studeren. Echter, een mooi CV is niet het enige wat activisme oplevert. Actief zijn zorgt ervoor dat je in contact komt met mensen die je anders misschien nooit had leren kennen. Leden van commissies hebben meestal ook een bepaalde functie, bijvoorbeeld voorzitter, secretaris of penningmeester. Door dit soort functies leer je agenda’s op te stellen, vergaderingen te leiden, notulen te maken of een begroting op te stellen. Ook die specifieke kwaliteiten kunnen nuttig zijn voor de rest van je studietijd en carrière.

4.2 Activismemogelijkheden Er zijn commissies waar je fulltime mee bezig bent en die heel intensief zijn. Een bestuursfunctie is een dagtaak en gaat lastig naast voltijd studeren. Hiervoor krijg je echter wel compensatie in de vorm van extra afstudeermaanden (studiefinanciering dus). Maar er zijn ook commissies die enkele uren tijd per week vragen zodat je dit prima kunt combineren met studeren. Enkele voorbeelden van activismemogelijkheden:

• Activismemogelijkheden binnen je studievereniging Er zijn binnen de studievereniging Dimensie (http://www.dimensie.utwente.nl/) vele mogelijkheden om actief te worden, bijvoorbeeld als bestuurslid of commissielid.

• Activismemogelijkheden binnen je opleiding Bij de opleiding kun je student-assistent worden. In deze functie assisteer je b.v. de onderwijscoördinator bij het uitvoeren van de vakevaluaties. Ook kun je een studentassistentschap doen bij een vakgroep. Je voert bijvoorbeeld voorbereidende werkzaamheden uit voor vakken en/of je bent het aanspreekpunt voor studenten met vragen over de lesstof tijdens een werkcollege. Een andere mogelijkheid is om als student plaats te nemen in de Opleidingscommissie.

• UT-brede activismemogelijkheden Veel studenten kiezen voor een bestuursjaar aan een van de sport-, cultuur of gezelligheidsstudieverenigingen. Je kunt solliciteren voor functies als voorzitter, secretaris, penningmeester, in- en externe betrekkingen, internationalisering enz. Ook UT brede koepelorganisaties zoals de Student Union, Apollo of AEISEC zijn opties. Bedenk dan echter wel: je bent dan ongeveer een jaar uit de running qua studieactiviteiten, maar je leert op een ander vlak veel bij. Natuurlijk kun je ook lid worden van diverse andere commissies. De mogelijkheden zijn talloos. Iedere sport-, cultuur- en gezelligheidsvereniging op de UT kent haar eigen commissies. Hierin kun je kortere of lange periodes actief zijn. Organiseer bijvoorbeeld zelf het volgende (internationale) volleybaltoernooi of neem de PR voor een voorstelling van de toneelvereniging voor je rekening. Het

levert waardevolle werkervaring op en je kunt direct je kennis uit de opleiding toepassen. Bovendien is het gezellig en kun je je netwerk verbreden.

4.3 Regeling studentenactivisme In het kader van het stimuleren van studentactivisme is er een speciale regeling voor actieve studenten. Het gaat hierbij om individuele aanpassing van de onderwijsverplichtingen voor actieve studenten, zodat zij flexibeler kunnen studeren en minder vertraging oplopen door hun activisme. Wil je weten of je in aanmerking komt voor deze regeling, of wil je meer informatie hebben? De details rond deze regeling staan vermeld in het studentenstatuut op: http://www.utwente.nl/so/studentenbegeleiding/regelingen/studentenstatuut/ 4.4 Ondersteuning bij ondernemerschap (TOP en FAME) De UT stelt jaarlijks een beperkt aantal Tijdelijke Ondernemers Plaatsen (TOP) beschikbaar voor startende ondernemers met innovatieve ideeën, om het eerste, meestal moeilijke, jaar van de nieuwe onderneming te overbruggen. Ben je studentondernemer en heb je de intentie om tijdens en na het afstuderen verder te groeien met je onderneming? Bekijk dan eens de FAME-regeling. 4.5 Kies op Maat: extra vakken volgen Als je staat ingeschreven op een onderwijsinstelling in Nederland, dan heb je de mogelijkheid om (gratis) extra vakken te volgen. Als je vakken wilt volgen binnen je eigen opleiding of op de UT, neem dan contact op met de studieadviseur van jouw opleiding. Als je geïnteresseerd bent in het volgen van extra vakken aan andere onderwijsinstellingen, ga dan naar www.kiesopmaat.nl 4.6 Honours programma Ben jij buitengewoon getalenteerd, intellectueel geïnteresseerd en bijzonder gemotiveerd?! Dan zit je bij het Honoursprogramma op de juiste plaats! Ga naar: http://www.utwente.nl/honours/. De Universiteit Twente (UT) stelt jaarlijks een beperkt aantal Tijdelijke Ondernemers Plaatsen (TOP) beschikbaar voor startende ondernemers met innovatieve ideeën, om het eerste, meestal moeilijke, jaar van de nieuwe onderneming te overbruggen

4.7 Studentenactiviteiten en Campus Je kunt natuurlijk ook lid worden van een cultuur of sportvereniging van de UT zonder actief te worden in een commissie en/of bestuur. Je hebt de keuze uit 20 cultuurverenigingen en 38 sportverenigingen. Voor ieder wat wils! De UT stelt de faciliteiten en instructeurs/docenten beschikbaar en onderzoekt de mogelijkheden van nieuw aanbod en nieuwe faciliteiten. Vrijhof Cultuurcentrum Alles op het gebied van voorstellingen, culturele cursussen, exposities, kunstuitleen en culturele studentenverenigingen vind je in de Vrijhof: Kijk voor meer informatie op: www.cultuur.utwente.nl Sportcentrum

Alles op het gebied van sporten aan de UT; info over de 38 verschillende sportverenigingen, faciliteiten, cursussen, trainingen, en sportevenementen vind je in het sportcentrum aan de boulevard.

Deel D: Vakbeschrijvingen Bacheloropleiding OWK

Bijlage D1 Vakbeschrijvingen B-OWK (alfabetische volgorde) Academisch Schrijven OWK (191960290) In dit vak worden de basisvaardigheden van het Academisch Schrijven behandeld (formuleren, structureren, argumenteren, definiëren) die moeten worden ingezet bij een complexe schrijftaak, namelijk het schrijven van een literatuurstudie (dat is een kritisch overzicht van de literatuur op een bepaald thema, leidend tot een “conclusie”, namelijk een nader te onderzoeken subthema/deelaspect van dat thema). Tevens wordt er aandacht besteed aan informatievaardigheden, op het zoeken naar relevante wetenschappelijke informatie. Ingegaan wordt op de betekenis van wetenschappelijke informatie en op de wijze waarop deze informatie binnen de universiteitsbibliotheek (zowel elektronisch als op papier) kan worden gevonden. Ook zal aandacht worden besteed aan de wijze waarop wetenschappelijke informatie in een paper verwerkt moet worden (APA-richtlijnen). Tijdens 7 werkcolleges van 2 uur krijgen de studenten de theorie aangeboden, waarna ze deze toepassen in het schrijven van een literatuurstudie. In 1 practicum van 2 uur en een werkcollege van 2 uur wordt er aandacht besteed aan systematisch zoeken naar wetenschappelijke informatie. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van de belangrijkste begrippen, principes en methoden van

tekststructuur en samenhang in teksten wetenschappelijk formuleren argumenteren definiëren en categoriseren informatie zoeken en selecteren APA-normen en plagiaat

Aan het eind van het vak:

• is de student in staat om op het niveau van het eerste jaar van een WO-bacheloroplieiding academische teksten te schrijven op het gebied van de onderwijskunde, in het bijzonder een betoog en een literatuuroverzicht

• heeft de student een houding ontwikkeld ten aanzien van academisch schrijven die zich kenmerkt door zorgvuldigheid, evenwicht tussen zelfkritiek en zelfvertrouwen en de ambitie om tijdens en na de studie steeds beter te leren schrijven.

Atelier 1: Media (191958300) In dit vak worden basale mediakennis en –toepassingen besproken, zoals informatie- en communicatietechnologie, variërend van traditionele media zoals drukwerk en video tot interactieve multimediatoepassingen via het internet. Media worden daarbij algemener behandeld dan alleen voor onderwijskundige toepassingen. Onderwijs wordt in Atelier 1 opgevat als een speciale vorm van communicatie, te weten doelgerichte communicatie om mensen te laten leren. In het vak worden ook andere vormen van communicatie besproken, zoals entertainment. Eén van de ontwerptheorieën die aan bod komt is: interaction design (Preece, Rogers & Sharp). Tijdens een serie hoorcolleges in het eerste blok wordt de theorie besproken. In practica van 4 uur worden studenten vertrouwd gemaakt met een selectie van softwaregereedschappen voor het realiseren van concrete mediatoepassingen. Ook krijgen de studenten 1 werkcollege over fotoanalyse en kleurgebruik. In het tweede blok worden practica van 4 uur gegeven. In projectteams van drie of vier studenten wordt de in het eerste blok verworven kennis en vaardigheden in de praktijk gebracht. In de teams wordt aandacht besteed aan het leren van een aantal belangrijke projectvaardigheden. Elk team heeft een eigen project waarin een interactief multimediaprogramma wordt ontwikkeld voor een onderwijskundig doel. Daarnaast is een onderdeel uit de leerlijn communicatie vaardigheden

gekoppeld. Dit wordt in wekelijkse werkcolleges aan de studenten bijgebracht. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van of inzicht in:

1. media als leer- en onderwijsmiddelen, 2. mediavorming (media als dragers van boodschappen), 3. media als technische systemen (hoe werken media en hoe kun je daarvan gebruik maken), 4. media als sociaal-cultureel verschijnsel (hoe beïnvloeden media onze kennis van de wereld

en de manier waarop we met elkaar omgaan), 5. de aard, de werking, de toepassingsmogelijkheden en het ontwerpen van media,

6. onderwijskundige theorie over functies en effecten van media in leer- en onderwijsprocessen,

6. cognitieve theorie over de leereffecten van mediaboodschappen, 7. communicatietheorie over vorm, functie en impact van media als sociaal-cultureel

verschijnsel, 8. ontwerpmethoden en –principes voor de inhoud, de vormgeving en de structuur van

mediaproducten en –systemen, 9. technieken en procedures die bij de diverse media van belang zijn.

Aan het eind van het vak is de student is staat om:

• een systematische en methodische werkwijze vo oor het ontwerpen en realiseren van mediaproducten te gebruiken,

• principes en richtlijnen uit de literatuur systematisch bij het ontwerpproces te betrekken, 13. in projecten te werken,

• te reflecteren op het bereiken van leerdoelen en de vorm waarin dat gebeurt, • op basis van verschillende theorieën een keuze te maken uit diverse ontwerpprincipes en op

basis hiervan een ontwerp te maken van een educatieve multimediaomgeving en dit ontwerp op basis van de geleerde vaardigheden uit te werken tot een werkende, geëvalueerde en gereviseerde educatieve multimediaomgeving.

Atelier 2: Curriculum & Instructie (191958310) In dit vak doen studenten in groepen van vier ervaring op met het ontwerpen van een onderwijskundig product. Zij doorlopen een volledige cyclus van de systematische ontwerpaanpak en oefenen zo methoden en technieken van onderwijskundig ontwerpen in elk van de ontwerpfasen. De aard van het te ontwerpen product is voor elke ontwerpgroep hetzelfde (bijvoorbeeld een educatieve wandeling of een WebQuest). Deze wordt vanuit het vak aangedragen. Studenten zoeken vervolgens zelf een school of een instelling die als opdrachtgever wil en kan fungeren, en hebben een keuzevrijheid wat betreft het thema dat ze inhoudelijk gaan uitwerken. Onderwerpen en theorieën zijn ook afhankelijk van de opdracht van de ontwerpgroep. Aan het eind van het vak is de student is staat om:

1. een systematische ontwerpaanpak uit te werken, 2. te reflecteren op ontwerpproces en ontwerpuitkomsten, 3. resultaten van ontwerpproces aan opdrachtgevers, studenten en docenten te presenteren.

Aan het eind van de cursus heeft de student ervaring opgedaan in een echte ontwerptaak voor een echte opdrachtgever. Atelier 3: Organisatie en Management (191958350) In dit vak staan de onderwijskundige ontwerpprocessen en –modellen binnen de domeinen ‘Organisatie en Management’ en ‘Human Resource Development’ (HRD) centraal. Ontwerpactiviteiten binnen deze domeinen richten zich op de organisatie- en managementcondities die uiteindelijk het realiseren van de organisatiedoelen mogelijk maken. Dergelijke vraagstukken hebben meestal een complex en situatie-specifiek karakter. Zij kunnen de gehele organisatie betreffen of zich richten op specifieke organisatieonderdelen of deelfuncties van onderwijs- en

opleidingsorganisaties. Sommige problemen zijn daarbij makkelijker oplosbaar dan andere. Mede aan de hand van gastcolleges en het analyseren van reeds uitgevoerde afstudeeropdrachten wordt ingegaan op de specifieke kenmerken van ontwerpen binnen deze vakgebieden en wordt aandacht besteed aan belanghebbenden bij dit proces, de specifieke ontwerpcontext en aanwezige organisatiekenmerken, zoals de omvang van de organisatie, het type organisatie, de organisatiegeschiedenis en de heersende cultuur, de specifieke organisatieprocessen, de voor de organisatie geldende wetten en regels, het type manager op de onderscheiden niveaus in de organisatie, etc.. Studenten werken vervolgens in groepjes van drie of vier aan een opdracht rond een actueel organisatie- of beleidsprobleem, waarvoor zij een advies dienen te schrijven. Dit kan zowel betrekking hebben op een probleem dat zich in het regulier onderwijs als in de context van bedrijfsopleidingen, of HRD voordoet. Het vak bereidt studenten voor op een rol als consulent of adviseur, maar ook als onderzoeker en ontwerper. De opdracht wordt uitgevoerd in een echte organisatie, zodat een advies wordt geschreven dat inhoudelijk aansluit, maar ook bij de organisatie past. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van of inzicht in:

1. de verschillende aspecten en kenmerken van het ontwerpen van oplossingen voor organisatie- en managementvraagstukken in onderwijs en opleidingen,

2. de verschillende aspecten die een rol spelen bij, en van belang zijn voor, het organisatie-advieswerk en de beleidsadvisering,

Aan het eind van het vak is de student is staat om:

• in projectverband gezamenlijk een organisatieadvies of een beleidsadvies te formuleren naar aanleiding van een concreet onderwijs- of opleidingsvraagstuk,

• aan te geven in hoeverre het ontwerpen in de context van onderwijs- en opleidingsmanagement afwijkt van andere deelgebieden als de instrumentatie-, instructie- en curriculumtechnologie,

• consultancygesprekken te voeren en te adviseren (COVA) • te reflecteren op hun eigen professioneel handelen.

Atelier 4: Assessment (191958360) In dit vak worden de kernactiviteiten rond het ontwikkelen, afnemen en verwerken van assessments (zowel meer traditionele als moderne) behandeld, zoals het opstellen van toetsmatrijzen en competentiematrices, het definiëren van beheersingsniveaus, het vaststellen van beheersingsstandaarden en het analyseren van de resultaten. Theorieën die hierbij aan bod komen zijn: TIA (toets en item-analyse), CAT (computer-adaptieve toetsing), KTT (klassieke testtheorie) en de IRT (item response theorie). Aan het eind van het vak heeft de student kennis van of inzicht in:

1. het toets- en examensysteem, 2. methoden voor het structureren van toetsen en examens (incl. zak-slaag methoden) en

nieuwe toetsvormen, zoals portfolio, casustoets, vaardigheidstoetsen, voortgangstoets, integratief toetsen, toetsen van competenties en OverAll-Toets,

3. toetsservicesystemen, o.a. TestVision met nieuwe vraagtypen als bijv. hotspot, meervoudige keuzevragen, rangordevragen en (matrix) matchingvragen,

4. de klassieke testtheorie (KTT), zoals de beide klassieke kwaliteitscriteria betrouwbaarheid en validiteit,

Aan het eind van het vak is de student is staat om:

• een eenvoudige toetsmatrijs op te stellen, • zowel open als gesloten vragen te schrijven/beoordelen, • een toets- en itemanalyse (TIA), o.a. via het programma TiaPlus uit te voeren,de klassieke

testtheorie (KTT) toe te passen, zoals de beide klassieke kwaliteitscriteria: betrouwbaarheid en validiteit

Atelier 5: Ontwerpopdracht (201000167) Bij dit vak voer je een onderwijskundige ontwerpopdracht uit voor een (externe) opdrachtgever. Met deze opdrachtgever onderhoud je gedurende het proces op professionele wijze contact, door middel van een plan van aanpak, voortgangsrapportages, tussenproducten, etc. Bij de uitvoering van de opdracht word je geacht zoveel mogelijk gebruik te maken van kennis, inzichten en vaardigheden uit (ontwerp)vakken die je tot nu toe hebt gevolgd. De uitvoering van de opdracht vindt plaats onder begeleiding. De begeleider wordt toegewezen nadat de opdrachten zijn gespecificeerd. Over de opdracht rapporteer je naar je begeleider in de vorm van een schriftelijk ontwerpverslag en een presentatie (ook voor medestudenten). Tijdens en na het eerste college worden de opdrachten verdeeld. Na het startcollege werkt ieder groepje zelfstandig aan de opdracht; het groepje stemt samen met de begeleider af op welke wijze deze hen bij de opdracht begeleidt. Tussenliggende colleges zijn bedoeld om groepen in de gelegenheid te stellen ervaringen met elkaar te delen en relevante onderwerpen te bespreken. Tijdens de afsluitende bijeenkomst kijkt ieder kritisch terug op de eigen opdracht om te achterhalen hoe zinvol de uitgevoerde activiteiten zijn geweest en welke leerpunten gegenereerd kunnen worden voor toekomstige (ontwerp)opdrachten. Tijdens de uitvoering van de opdracht wordt een beroep gedaan op jullie communicatievaardigheden en informatievaardigheden. Tevens worden jullie ondersteund bij het toepassen van een projectmanagement aanpak. De beoordeling vindt plaats op basis van het ontwerpverslag, de communicatie met de intern begeleider, het logboek, MS-project rapportages, de eindpresentaties en het ontwerp zelf. Verdere specificaties zijn opgenomen in de toetsmatrijs (zie BlackBoard). Aan het eind van het vak is de student is staat om:

• generieke en domeinspecifieke ontwerpmethoden, -technieken, -modellen, -strategieën en -middelen systematisch, creatief, beargumenteerd, wetenschappelijk gefundeerd en vanuit een kritisch-reflectieve houding te kiezen, toe te passen en

• (eventueel) aan te passen bij het uitvoeren van een onderwijskundige ontwerpopdracht, daarbij rekening houdend met de financiële randvoorwaarden, aanwezige expertise en beschikbare tijd.

Cognitiewetenschap (191942100) In dit vak leer je hoe mensen informatie verwerken en gebruiken. Dit onderdeel van de psychologie vormt de basis van onze opvattingen over hoe mensen leren en is om die reden belangrijk voor onderwijskundig ontwerpers, onderzoekers, en adviseurs. Onderwerpen die in het vak aan bod komen zijn: de opbouw en het functioneren van het geheugen, redeneren en beslissen, kennisrepresentatie, probleemoplossen, en de ontwikkeling van expertise. Bij de behandeling van deze onderwerpen wordt veel nadruk gelegd op het empirisch onderzoek waaraan de cognitief psychologische inzichten zijn ontleend. In de colleges worden deze inzichten waar mogelijk vertaald naar de onderwijskunde en de instructietechnologie. Het vak is opgebouwd rond 7 hoorcolleges van 2 uur. Tijdens deze bijeenkomsten wordt de leerstof verduidelijkt aan de hand van interactieve voorbeelden. De resterende tijd wordt door de studenten besteed aan het zelfstandig bestuderen van de leerstof. Het vak sluit af met een tentamen bestaande uit 10 open vragen. Aan het eind van het vak heeft de student kennis en begrip van theorieën en onderzoek over:

1. de perceptuele verwerking van informatie, 2. aandacht en bewustzijn, 3. kennisrepresentatie vanuit waarneming en betekenis, 4. het verwerken, opslaan, en ophalen van kennis, 5. probleemoplossen en expertiseontwikkeling, 6. kennistransformatie door redeneren en beslissen, 7. individuele verschillen in kennis en vaardigheden.

Aan het eind van het vak is de student is staat om het belang en de toepassing van bovengenoemde theorieën voor de onderwijskunde te illustreren. Curriculum Instructie & Media: Praktijkoriëntatie In dit vak wordt theoretische kennis gekoppeld aan praktijkervaring. De studenten onderzoeken de onderwijspraktijk aan de hand van een aantal relevante vragen. Binnen het vak wordt onderscheid gemaakt tussen curriculum, instructie en media. Centrale vragen zijn onder andere: hoe kunnen theoretische inzichten bijdragen aan het oplossen van een probleem, welke informatie is daarnaast nog nodig en hoe lossen professionals dit soort problemen in de praktijk op? Om deze vragen te beantwoorden bestuderen de studenten een gegeven basisset aan informatie, zoeken zelf naar aanvullende literatuur, raadplegen experts en bekijken ‘best practices’. Theorieën die hierbij onder andere aan bod komen zijn: ‘het curriculaire spinnenweb’ (Van den Akker) en ‘Instructional design’. De studenten werken in groepjes aan 2 opdrachten. Een opdracht omtrent Curriculum en media en een opdracht omtrent Instructie en media. Bij elke opdracht schrijven de studenten een paper dat gebaseerd is op verkregen inzichten vanuit de theorie en de praktijk. Aan het eind van het vak is de student is staat om:

1. begrippen vanuit de vakgebieden curriculum, instructie en media te gebruiken om informatie te verzamelen en te analyseren, uitmondend in een advies voor de onderwijspraktijk,

2. wetenschappelijke literatuur te analyseren met het oog op het geven van een inhoudelijk advies over een actuele onderwijskwestie,

3. op basis van deze analyse systematisch informatie te verzamelen bij organisaties met expertise op het gebied van de kwestie en deze informatie te verwerken in een onderbouwd en tijdig advies,

4. inzichten vanuit drie vakgebieden op een adequate manier aan elkaar te koppelen, 5. inzichten vanuit een meer theoretische en vanuit een meer praktische invalshoek op een

productieve manier op elkaar te betrekken. Curriculum Theory (191950380) The course introduces via lectures, seminars and recommended literature a number of issues:

1. defining the `curriculum concept, 2. orientation of characteristic curricular problems, 3. presenting a scope of curricular examples, 4. educational innovation process and the complexity of sustainable improvement, 5. basic approaches in curriculum development, 6. a concise historic and thematic overview of curriculum theories and curriculum research, 7. an analysis of contemporary curriculum problems. 8. The course also addresses the positioning of curricula and curriculum design in the

framework of instructional issues. At the end of the course the student has knowledge on and insight into:

• the definition of the concept “Curriculum”, • characteristic curricular problems • a variety of curricular examples • educational innovation processes and the complexity of sustainable improvement • basic approaches in curriculum development • a concise history and thematic overview of curriculum theories and curriculum research • contemporary curriculum problems.

At the end of the course the student is able to apply curriculum theories in analysing curricular problems in educational policy and practice.

Dataverzameling OWK (191962210) In dit vak staan het interview, de observatie en de schriftelijke enquête als veel gebruikte methoden voor dataverzameling centraal. Voor deze drie methoden wordt uitgewerkt hoe ze gebruikt kunnen worden voor systematische dataverzameling. Studenten oefenen daarbij in het maken van interviewschema’s, observatieschema's en vragenlijsten. Ook doen zij ervaring op met het zelfstandig verzamelen van data middels een observatiestudie, een interview of een (digitale) vragenlijst. Aandacht wordt hierbij besteed aan de verschillende sampling methodes die gebruikt kunnen worden binnen onderzoek. De studenten leren beoordelen welk van de instrumenten het meest geschikt is voor het verzamelen van data bij een gegeven onderzoeksvraag. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van of inzicht in:

1. interview, observatie en enquête als methoden voor dataverzameling, 2. onderzoeksinstrumenten bij deze methoden voor dataverzameling, 3. de overeenkomsten en verschillende tussen deze methoden voor dataverzameling.

Aan het eind van het vak is de student is staat om:

• een interview, observatie en enquête als methode voor dataverzameling op te zetten en onderzoeksinstrumenten bij deze methoden te ontwikkelen,

• methoden en instrumenten voor dataverzameling in praktijk toe te passen, • te beoordelen welke dataverzamelingsmethode in welke situatie het meest geschikt is.

Educational Design (191958400) Educational design (educational design) is a main orientation within the Bachelor of educational science. Educational design refers to the systematic and scientifically based analyzing, designing, developing, evaluating and implementing solutions to problems in all kinds of education and training sectors (primary, secondary and tertiary education; pre-vocational; corporate training and adult education) on macro-, meso-or micro level. Design education in the bachelor curriculum consists of this introductory course as well as several design studios. Each Design Studio is a learning and working environment which is working on individual and group assignments for the application of theory in educational design processes. There are four thematic ateliers in the first two years of study and one (in the third year) in which an integrative design challenge is executed that is part of the bachelor assignment. The four themes are: Media (first year, first semester), Curriculum and instruction (first year, second semester), organisation and management (second year, first semester) and evaluation and assessment (second year, second semester). The course is divided into two blocks. The first block runs into the first quartile. In 8 (interactive)-lectures and/or work colleges of 2 hours, a theoretical and systematic introduction to the educational design is given. On the basis of a generic design model, activities are undertaken to explore basic concepts and core activities for educational design (analysis, design, construction, evaluation and deployment), as well as to elaborate on systems processes and four main approaches for designing education. One of the four main approaches, the engineering approach, will be applied throughout the course. This block concludes with a written exam featuring both closed and open questions. The second block is scheduled in the second quartile. This block is the so-called "parade of professors". Four professors sketch each their educational field (Curriculum development and education innovation, Instructional technology, Human Resource Development, Educational organization and management, and Research methodology, measurement methods and data analysis) and how that discipline relates to educational design. This block is concluded with an individual writing assignment. Upon successful completion of this course, students will be able:

• to identify and use techniques to design, develop, test and implement valid, practical and effective solutions to educational problems.

This involves working in a systematic and creative manner, using scientific knowledge and practical (research) skills in a comprehensive approach. Students in this course will become familiar with core design concepts (e.g. design requirements, formative evaluation), design phases (preliminary study or analysis, design, realisation/construction, evaluation and implementation), design approaches (e.g. problem-driven versus solution-driven) and design activities (e.g. problem analysis, needs assessment, formulation of design requirements, drafting and implementing a formative evaluation of a design product). Evaluation (191920170) Evaluation is nothing special. We do it all the time. Our daily conduct is largely based on it. Most of our decisions are guided by (often implicit) judgements. Evaluation research, on the other hand, is something special. It should adhere as much as possible to the standards of scientific research and at the same time produce knowledge that is practically relevant. In principle anything can be evaluated, but this course focuses on the evaluation of educational products and programmes. Evaluation is basically about assessing the value of something. As such it is an important aspect of any design process. Often evaluation research will focus on the question whether or not something "works". Answering this basic question in evaluation research first of all requires information on the goal and target population of a product or programme. In practice goals and target populations are usually stated in rather general terms. An important aspect of evaluation research is "translating" goals and target populations in more detail, so that goal attainment and coverage of the target population can be assessed in such a way that the scientific ideal of objectivity is approached as closely as possible. Another important aspect of evaluation research is a reconstruction of the (implicit) theory on which a product or programme is based. The basic question in this respect is why the product or programme is believed to bring about the desired results. This theory may be evaluated in itself (especially its plausibility), but it also provides the basis for assessing to what extent a programme or product is put to practice as intended. In many cases the reason for disappointing effects is incorrect use or faulty implementation. The final objective of most evaluation research is to determine the effectiveness of products and programmes. This requires that evaluation research meets the scientific standards of reliability and validity. Alternative explanations for the observed results must be eliminated as much as possible. At the end of the course the student has knowledge of or insight into:

1. basic characteristics of high-quality scientific research, 2. the cohesion between research and its research questions and contextual background, 3. measuring abstract concepts, the relation between cause and effect, and statistical

significance Filosofie en Reflectie (201000161) In hun handelen worden onderwijskundig onderzoekers en ontwerpers bewust en onbewust geled door hun eigen waarden en normen en verwachte effecten van handelen. In deze cursus worden verschillende inzichten en theorieën aangeboden waaraan studenten hun eigen visie, waarden en normen kunnen spiegelen, en kritisch kunnen nadenken over de effecten van eigen handelen. Studenten leren daarom in deze cursus:

• kritisch na te denken over de status van wetenschappelijke kennis; • na te denken over de effecten van eigen handelen in de maatschappij; • normatieve perspectieven en visies op de rol van onderwijs in de samenleving.

Aan de hand van een systematische reflectiemethode, ontworpen door Henk Procee, passen studenten deze concepten toe op hun eigen functioneren. Om te kunnen reflecteren wordt de eigen ervaring van de studenten gebruikt. Deze wordt voornamelijk ontleend aan de ontwerpopdracht (Atelier 5) of afstudeeropdracht.

HRD Fundamentals (191924010) In this course an introduction is given to Human Resource Development (HRD). HRD is often translated as business training or training and development, but these concepts are too narrow to adequately explain the scope of this field. The HRD field will be explored and attention will be paid to recent developments and theories in this domain. HRD policy will also be discussed. Attention will be paid to the meaning and different forms of learning and development at work, and how this can be stimulated and facilitated. The main goal of HRD: the development of human capital in organizations- will be discussed thoroughly. The activities that are necessary to achieve this are discussed in different HRD definitions that vary and show a constant movement of development and dynamics in the HRD area. These dynamics are increasing from the innovations and trends in organizations and society, which in turn influence the perspectives on HRD and other funding disciplines. During the lectures students will be introduced to HRD. Several theories will be discussed during lectures. This course will be concluded with a visit from a guest lecturer who will share experiences in the work field of HRD. The assessment of this course will be based on a written exam. At the end of the course the student will have knowledge of or insight into:

1. HRD as an integral part of HRM. 2. The value of HRD methods and the differences in applying them. 3. Evolution of HRD. 4. HRD and Corporate strategy.

At the end of this course the student will be able to apply the acquired knowledge of HRD to a practical case. HRD Theory 4 Practice (191924050) In dit vak wordt het vakgebied Human Resource Development (HRD) verder verdiept. Er wordt aandacht besteed aan recente ontwikkelingen en theorieën op dit terrein, die van belang zijn bij het beschrijven, onderzoeken en verklaren van HRD-vraagstukken en bij het ontwikkelen en implementeren van oplossingen voor deze vraagstukken. HRD, in het Nederlands veelal vertaald met ‘Bedrijfsopleidingen’ of ‘Opleiding en Ontwikkeling’ is in de praktijk een dynamisch werkgebied dat het ontwikkelen van menselijk kapitaal in arbeidsorganisaties omvat. Onderwijskundig onderzoek op het gebied van HRD omvat studies naar verschillende vormen van leren op de werkplek, hoe dit gestimuleerd kan worden, effectiviteit en evaluatie van HRD-interventies, individuele verschillen tussen medewerkers, etc. Tijdens dit vak worden algemene recente ontwikkelingen in het HRD-vakgebied geschetst, maar ligt de nadruk op het uitdiepen van een zelfgekozen onderwerp aan de hand van een systematisch literatuuronderzoek. Tijdens één van de college is een HRD-professional aanwezig die de actuele ontwikkelingen in de HRD-praktijk zal schetsen en helpt bij het formuleren van een praktijkrelevante onderzoeksvraag. Tijdens de hoor-/werkcolleges wordt actief met de stof aan de slag gegaan en word je stap voor stap begeleid bij het schrijven van de verschillende onderdelen van het paper. Aan het eind van de cursus heeft de student kennis van of inzicht in:

1. actuele ontwikkelingen in HRD, trends en verwachtingen, 2. recent onderzoek naar een specifiek HRD-onderwerp.

Aan het eind van de cursus bezit de student de vaardigheid om:

• de eigen interesse in het HRD-vakgebied te formuleren en daarover een onderzoeksvraag te formuleren

• te zoeken naar relevante wetenschappelijke informatie (INVA), • een wetenschappelijk paper te schrijven (COVA).

Inleiding Onderzoeksmethodologie (191962150) In dit vak wordt de rol van onderzoek bij het toetsen van theorieën in het kader van de empirische cyclus en de ontwerpcyclus behandeld. De studenten leren welke stappen achtereenvolgens gezet moeten worden bij de opzet van een onderzoek: probleemstelling, onderzoeksvragen, onderzoeksontwerp en de keuze van de dataverzamelingsmethoden, inclusief de problemen van geldigheid en betrouwbaarheid. De studenten maken kennis met enkele belangrijke onderzoeksdesigns uit het ontwerponderzoek, experimenteel en quasi-experimenteel onderzoek. Zowel kwalitatieve als kwantitatieve onderzoeksstrategieën worden behandeld. Met het formuleren van onderzoeksvragen wordt geoefend in de praktijk. Van de verschillende vakgroepen worden voorbeelden van onderzoek besproken. Daarnaast vindt een eerste oriëntatie plaats op het gebruik van het statistische programma SPSS. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van/inzicht in:

1. de empirische cyclus. 2. de mogelijkheden en beperkingen van experimenteel, quasi-experimenteel en correlationeel

onderzoek. 3. meetinstrumenten in sociale wetenschappen en hun eigenschappen (betrouwbaarheid,

validiteit). 4. de mogelijkheden om uitspraken te doen over causale verbanden op basis van

bovengenoemde onderzoeksvormen. 5. de mogelijkheden en beperkingen van een aantal onderzoeksstrategieën en

dataverzamelingsmethoden (experimenteel, quasi-experimenteel en correlationeel onderzoek.

6. analysemethoden (kwantitatieve en kwalitatieve) en de relatie met de empirische cyclus. Aan het eind van het vak is de student in staat om:

• onderzoeksvragen te formuleren. • SPSS te gebruiken.

Inleiding Psychologie (191942060) Dit vak vormt een eerste kennismaking met de psychologie. Psychologie is een wetenschappelijke discipline waarin het gedrag van mensen object van studie is. De volgende onderwerpen worden behandeld: onderzoeksmethoden en –technieken van het vakgebied, de biologische basis van gedrag, theorieën op het gebied van leren, het geheugen, sensatie en perceptie, het bewustzijn, cognitieve processen (bijvoorbeeld redeneren), taal, sociale en cognitieve ontwikkeling, sociale cognitie, invloed en relaties, motivatie en emotie, persoonlijkheid en intelligentie. De meest belangrijke theorieën en inzichten die de psychologie op deze gebieden heeft opgeleverd komen aan bod. Deze onderwerpen hebben betrekking op de basisgebieden van de psychologie. Het gaat hier om de biologische psychologie, cognitieve psychologie/functieleer, ontwikkelingspsychologie, sociale psychologie, persoonlijkheidspsychologie en testtheorie. Aan het eind van de cursus:

1. kan de student de basisgebieden van de psychologie van elkaar onderscheiden, herkennen en toepassen op voorbeelden.

2. kan de student begrippen uit de wetenschappelijke methode van de psychologie van elkaar onderscheiden en toepassen op voorbeelden.

3. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van de genetische en evolutionaire basis van gedrag benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

4. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van sensatie en perceptie benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

5. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van het bewustzijn benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

6. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van leren benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

7. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van geheugen benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

8. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van kennisrepresentatie, redeneren, beslissen en probleemoplossen benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

9. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van taal benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

10. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van intelligentie benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

11. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van motivatie en emotie benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

12. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten o p het gebied van sociale cognitie, invloed en relaties benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

13. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van cognitieve en sociale ontwikkeling benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

14. kan de student theorieën en wetenschappelijke inzichten op het gebied van persoonlijkheid benoemen, herkennen en toepassen op voorbeelden.

NB: Voor OWK studenten gelden de leerdoelen 3, 11 en 12 niet. Instructietheorie (191942080) In dit vak leert de student instructie ontwerpen op basis van instructietheorieën. De student leert gebruik te maken van instructiestrategieën voor het aanleren van onder andere concepten, procedures, probleem oplossen en psychomotorische vaardigheden. De Instructional Events van Gagné & Briggs, de Cognitive Load Theory van Sweller en het ARCS model van Keller komen aan bod, evenals het constructivisme. Aan het eind van de cursus heeft de student kennis van of inzicht in:

1. terminologie van instructie en instructiesystemen, 2. de verschillende wetenschappelijke bases voor de instructietheorieën, 3. een aantal instructie(ontwerp)theorieën en hun inhoud,. 4. de systematische aanpak voor het ontwerpen van instructie.

Aan het eind van de cursus is de student is staat om:

• een aantal instructie(ontwerp)theorieën en hun inhoud te gebruiken, • een systematische aanpak voor het ontwerpen van instructie toe te passen, • aan de hand van de opgebouwde kennis van de achtergronden en de inhoud van

verschillende instructie(ontwerp)theorieën te bepalen in welke situaties een bepaalde instructie aanpak wel of niet gekozen moet worden en op welke wijze je het beste tot deze beslissing kan komen.

Kwalitatief Onderzoek voor OWK (191962220) In dit vak staat kwalitatief onderzoek centraal. Allereerst worden de plaats van kwalitatief onderzoek binnen het geheel aan onderzoeksmethoden en de mate waarin het afwijkt van kwantitatief onderzoek besproken. Vervolgens is er aandacht voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek, bijvoorbeeld het gebruiken van de methodes interviewen of verhalen schrijven. Tot slot wordt het analyseren van kwalitatieve gegevens, met of zonder computer, behandeld. Voorbeelden daarvan zijn het coderen van tekstfragmenten en het zoeken naar thema's in verhalen. Het eerste deel van het vak bestaat uit 4 hoorcolleges waarin de theorie van het opzetten, uitvoeren en analyseren van kwalitatief onderzoek wordt besproken. Vervolgens is er een werkcollege waarin het oefenen met het analyseren van kwalitatieve gegevens centraal staat. Het laatste deel betreft 2 practica, waarin wordt geoefend met het analyseren van onderzoeksgegevens met behulp van computersoftware. Het vak wordt afgesloten met een tentamen van twee uur. Deze bestaat uit open vragen en telt voor 100% van het eindcijfer. Daarnaast worden er opdrachten gemaakt die met een voldoende beoordeeld moeten worden om het vak succesvol af te ronden

Aan het eind van het vak heeft de student kennis van of inzicht in:

1. kwalitatief onderzoek, 2. het onderscheid tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek, 3. kwalitatieve onderzoeksmethoden.

Aan het eind van het vak is de student is staat om:

• kwalitatieve onderzoeksmethoden toe te passen, • data van kwalitatief onderzoek te analyseren, met en zonder computer.

Leren bij Kinderen en Adolescenten (192913080) - keuzevak In dit vak zal de nadruk liggen op de ontwikkeling van het leren bij kinderen en adolescenten. We zullen onder andere aandacht besteden aan de zintuiglijke ontwikkeling, de leervoorwaarden en de ontwikkeling van geletterdheid, getalsbegrip en ruimtelijk vaardigheden. Aan het eind van de cursus heeft de student kennis en begrip van theorieën en onderzoek over het leren bij kinderen en adolescenten, in het bijzonder over:

1. perceptuele ontwikkeling (o.a. zien en horen). 2. taalontwikkeling (o.a. ontluikende geletterdheid, praten, lezen, schrijven en dyslexie). 3. wiskunde ontwikkeling (o.a. ontluikende gecijferdheid, tellen, getalbegrip, rekenen en

dyscalculie). 4. ontwikkeling van geheugen. 5. conceptuele ontwikkeling en probleemoplossen. 6. ontwikkeling van wetenschappelijk redeneren. 7. manieren om de natuurlijke ontwikkeling van bovenstaande onderwerpen te stimuleren, te

faciliteren of te versnellen door middel van instructie. Management of Education and Training (191920160) This course consists of 6 modules which address the following topics:

1. Introduction to the organisational and managerial aspects of schools 2. School effectiveness 3. Motivation and commitment of teachers 4. Characteristics of the primal process in schools from an organisational perspective 5. Coordination and governance of schools: the administrative structure 6. School leadership

In general, the course aims at providing knowledge on and insight in organisational theories and its practical implications with regard to the effectiveness of schools. During 6 lectures, theories will be dealt with, which will be illustrated with examples from departmental research in educational management. In addition, students will work on interim assignments during 6 workshops. At the end of the course the student has knowledge of or insight in:

• the organisational theories with respect to the actual functioning of schools, • the relation between organisational characteristics of schools and its effectiveness • the administrative structure of educational systems

Onderwijs- en Opleidingskunde (191912140) Onderwijs- en opleidingskunde geeft studenten inzicht in de vakgebieden waar de Twentse Onderwijskunde uit bestaat. De studenten maken kennis met belangrijkste theoretische begrippen en met de toepassingen van de onderwijs- en opleidingskunde. Kernbegrippen en centrale benaderingen binnen het studiedomein komen in dit vak oriënterend aan de orde. In andere vakken

tijdens het verdere verloop van de studie worden deze begrippen en benaderingen nader uitgediept. Tijdens het vak wordt in reeks van hoorcolleges kennis gemaakt met wat onderwijskundigen zoal doen en hoe ze zich professioneel georganiseerd hebben. In dit vak besteden we ook aandacht aan hoe onderwijskundigen over hun onderzoeksbevindingen met elkaar communiceren. Het vak wordt afgesloten met een tentamen. De onderwijskunde richt zich op de belangrijkste actoren in het onderwijs, de leerling en de leraar. In het onderwijs gaat het immers om het leren van de leerling. De rol van de leraar is cruciaal in de onderwijsleersituaties waar dat leren plaatsvindt. Het leerling-perspectief en het leraarperspectief komen aan de orde. Dat alles ingebed in een context (de maatschappij, de overheid, de school, de klas, medeleerlingen) met als belangrijkste thema's het beïnvloeden van het leren, het ontwerpen van leren en leeromgevingen, de rol van informatie- en communicatietechnologie, en het beoordelen van het leren en de leerling. Dat leren vindt ook plaats buiten het reguliere onderwijs, in bedrijven en in de vrije tijd. De leerling is de volwassene en het leerproces is anders georganiseerd. De thema's opleiden, kennisontwikkeling (en daarmee verband houdend kennismanagement en kennisproductiviteit) in relatie tot werken, en het vormgeven van het leren in de context van een bedrijf komen binnen de opleidingskunde aan bod. Aan het eind van het vak heeft de student inzicht in:

1. verworven kernbegrippen en centrale benaderingen binnen de onderwijskunde, 2. het type problemen waar onderwijskundigen zich mee bezig houden.

Aan het eind van het vak is de student in staat om een onderwijskundige redeneerlijn op te zetten. Onderzoeksatelier: Professionalisering van Docenten (191960460) De professionele ontwikkeling van docenten is door onderzoekers vanuit verschillende theoretische perspectieven geconceptualiseerd. In dit ateliervak zal daarom allereerst ingegaan worden op drie belangrijke theoretische benaderingen: de psychologische, de organisatiesociologische en de ontwerpgerichte benadering. Hierdoor wordt een referentiekader geschetst dat bruikbaar is om onderzoek naar professionele ontwikkeling te kunnen plaatsen. Ook krijgen studenten hierdoor een beter beeld over de centrale concepten (bijv. doelmatigheidsbeleving, leeractiviteiten, eigenaarschap, etc.) en de gehanteerde methodieken (kwantitatief en kwalitatief onderzoek) die in verschillende studies naar de professionele ontwikkeling worden gehanteerd. Aan het eind van de cursus heeft de student kennis van of inzicht in:

1. de verschillende perspectieven op de professionele ontwikkeling van docenten 2. centrale concepten ten aanzien van de professionele ontwikkeling van docenten 3. verschillende modellen en methodieken om de professionele ontwikkeling van docenten te

analyseren 4. de rol van de professionele ontwikkeling voor de onderwijsverbetering en kwaliteit.

Aan het eind van de cursus is de student is staat om:

• een eenvoudig en kleinschalig onderzoek naar aspecten van de professionele ontwikkeling van docenten te ontwerpen

• goede onderzoeksvragen te formuleren en deze te operationaliseren met behulp van betrouwbare instrumenten en methodieken

• empirische data te verzamelen, te analyseren en te interpreteren • resultaten van eigen onderzoek te presenteren en daarop te reflecteren.

Ontwikkelingspsychologie (192902060) - keuzevak Worden kinderen agressiever als ze veel gewelddadige computergames spelen? Op welk moment gaan kinderen een grapje begrijpen? Heeft het bezoeken van een kinderdagverblijf een negatief effect op de ontwikkeling van een kind? Allemaal vragen met een ontwikkelingspsychologische component.

De ontwikkelingspsychologie bestudeert menselijk gedrag vanuit het perspectief van de verandering. De vraag welke wijze verschillende factoren in staat zijn onze levensloop te veranderen speelt hierbij steeds een belangrijke rol. In dit vak besteden we aandacht aan de belangrijkste theorieën en thema’s met betrekking tot de cognitieve, sociale en persoonlijkheidsontwikkeling. Daarnaast besteden we aandacht aan de manier waarop ontwikkelingspsychologische kennis tot stand komt en zullen enkele praktische implicaties van ontwikkelingspsychologische kennis de revue passeren Aan het eind van de cursus heeft de student kennis van /inzicht in:

1. de hoofdlijnen van: -de cognitieve ontwikkeling -de ontwikkeling van intelligentie -de taalontwikkeling -de ontwikkeling van de persoonlijkheid en het begrip van sociale structuren -de morele ontwikkeling -de emotionele ontwikkeling -de ontwikkeling van sekseverschillen en gender rollen -de context van de ontwikkeling (familie, leeftijdsgenoten, media).

2. de belangrijkste theorieën en stromingen m.b.t. de genoemde aspecten. 3. factoren die van invloed zijn op de normale ontwikkeling van de mens tot en met de

adolescentie. 4. manieren om de ontwikkeling van de genoemde aspecten te onderzoeken en in kaart te

brengen: gebruikte onderzoeksopzetten, formuleren van vraagstellingen, interpreteren van resultaten.

Aan het eind van de cursus is de student in staat om in psychologische vraagstukken te herkennen welke aspecten een ontwikkelingspsychologische basis hebben. Organisation Theory (191920130) This course is an introduction course, in which theories, which will be applied in later courses, will be discussed. This regards theories about the way school organisations function. At first the history of organizational theory and thought will be traced by using three competing systems perspectives: rational, natural and open; and in which schools are seen as open social systems with five important elements or subsystems: the structural, the individual, the cultural, the political and the pedagogical subsystem. Organisational behaviour in schools then is a function of the interaction of these elements in the context of teaching and learning. After that the subsystems will be discussed. First attention will be paid to the way organisations are structured, such as the way work is divided in organisations as well as how this division makes a significant unit (the principles of task division and coordination). Also the way in which the functioning of the organisation is related to the goals, the environment, the technology, the people and the strategy will be discussed thoroughly. In this course attention will also be paid to the individual in the school organisation (their needs, motivation and beliefs), the culture and climate of the school organisation, power and politics, decision making in schools and leadership. In this way students will be equipped with a conceptual framework to analyse and (re)design organisations. At the end of the course the student has knowledge of or insight in:

1. different system perspectives in organisation theory, 2. theories and scientific understanding with respect to:

a. the structure of (school) organisations b. the culture and climate of (school) organisations c. needs, motivation and beliefs of individuals in (school) organisations d. power and politics within (school) organisations e. decision-making in (school) organisations f. leadership in of (school) organisations

At the end of the course the student is able to analyse and design organisations by the conceptual framework. Sociale Psychologie (192901070) - keuzevak

Sociale Psychologie is het subvak binnen de psychologie dat zich bezighoudt met de effecten van de sociale omgeving (de impliciete of expliciete aanwezigheid van anderen) op het gedrag, de gedachten en de gevoelens van individuen. In dit vak komen de belangrijkste theorieën uit de sociale psychologie aan bod. Het gaat hierbij om onderwerpen als: sociale perceptie; stereotypen en vooroordelen; je 'sociale zelf'; conformiteit & groepsprocessen; attitudes en beïnvloeding, helpen; agressie en interpersoonlijke attractie. Daarnaast wordt dieper ingegaan op de rol van sociale psychologie binnen twee toepassingsgebieden, namelijk het bedrijfsleven en de rechtspraak Aan het eind van de cursus heeft de student kennis van/inzicht in:

1. de belangrijkste theorieën en concepten uit de sociale psychologie. Het gaat hier om theorieën op het gebied van het sociale zelf, sociale perceptie, vooroordelen en groepen, conformiteit en gehoorzaamheid, groepsprocessen, attitudes & gedragsbeïnvloeding, en interpersoonlijke relaties (altruïsme, agressie & attractie).

2. de manieren waarop sociaal psychologen onderzoek doen en de (betekenis van) de terminologie die daarbij gebruikt wordt.

Aan het eind van de cursus is de student in staat om:

• sociaal psychologische processen te herkennen in dagelijkse gebeurtenissen. • sociaal psychologisch onderzoek van anderen kritisch te beoordelen

Sociale Psychologie voor Managers (201100085) - keuzevak Organisaties zijn knooppunten van menselijk gedrag. Verschillende betrokkenen (stakeholders) hebben verschillende verwachtingen over en belangen bij het functioneren van organisaties. Aandeelhouders hebben vaak andere belangen en wensen dan werknemers, managers of consumenten. In de praktijk blijkt het verkrijgen van informatie over en het op één lijn brengen van de belangen van stakeholders één van de moeilijkste en ook één van de meest uitdagende aspecten van het management vak. Aan menselijk gedrag liggen processen van individuele of collectieve besluitvorming ten grondslag. Vaak wordt verondersteld dat deze processen volledig rationeel zijn. In de praktijk zijn de beslissingen echter onderhevig aan beperkte informatieverwerkingscapaciteit, aan emoties en aan sociale invloeden. Dat geldt voor alle betrokkenen: voor consumenten, voor aandeelhouders, voor werknemers en zeker ook voor managers. Met name in de sociale wetenschappen wordt aan deze factoren veel aandacht besteed. Deze cursus heeft tot doel studenten in te leiden in de sociaalwetenschappelijke theorievorming over de wijze waarop mensen tot gedrag komen. Tijdens de cursus worden studenten vertrouwd gemaakt met het begrippenapparaat en de grondslagen van de sociaalwetenschappelijke analyse. In de sociale wetenschappen bestaat een grote verscheidenheid van disciplines, benaderingen en paradigma's. In de cursus wordt gewerkt aan een geïntegreerde benadering op basis van algemene theorieën van menselijk gedrag. In het eerste deel wordt uitgebreid aandacht besteed aan de grondslagen van gedrag. Uitgangspunt is dat menselijk gedrag wordt geleid door twee principes, het beloningsprincipe en het ordeningsprincipe. Volgens het beloningsprincipe handelen mensen vooral doelgericht, om bepaalde opbrengsten tot stand te brengen. Volgens het ordeningsprincipe proberen mensen zich een kaart te maken van hun (sociale) omgeving en hun eigen positie daarin. Daartoe verzamelen en verwerken ze informatie. De menselijke psyche maakt processen van informatieverwerking mogelijk en stelt daaraan ook beperkingen. In het tweede deel gaat om de sociale context van het handelen. Beloningen worden vaak verkregen van anderen, cognitieve ordening vindt plaats op basis van via anderen verkregen informatie. In het bijzonder zal aandacht worden besteed aan groepsprocessen en sociale relaties. Naast onderwerpen als interpersoonlijke attractie, agressie en pro sociaal gedrag, verdiepen we ons in intra-groepsprocessen (wat gebeurt er binnen een groep?) en inter-groepsprocessen (wat gebeurt er tussen groepen). Onderwerpen als conformiteit, gehoorzaamheid, leiderschap en samenwerken in groepen komen hier aan de orde.

De cursus heeft tot doel studenten in te leiden in de sociaalwetenschappelijke theorievorming over de wijze waarop mensen tot gedrag komen. Tijdens de cursus worden studenten vertrouwd gemaakt met het begrippenapparaat en de grondslagen van de sociaalwetenschappelijke analyse. In de sociale wetenschappen bestaat een grote verscheidenheid van disciplines, benaderingen en paradigma's. In de cursus wordt gewerkt aan een geïntegreerde benadering op basis van algemene theorieën van menselijk gedrag. Aan het eind van de cursus is de student in staat om :

1. begrippen en grondslagen van de sociaalwetenschappelijk theorievorming over de wijze waarop mensen tot gedrag komen te herkennen, te benoemen en in relatie tot elkaar te beschrijven;

2. factoren en begrippen afkomstig uit de sociaalwetenschappelijke theorieën toe te passen in de praktijk van organisaties;

3. problemen van individuen en groepen te analyseren en daarbij actief rekening te houden met hun gedragsmatige, sociale en maatschappelijke context;

4. sociaalwetenschappelijke theorieën toe te passen in de analyse en evaluatie van gedragswetenschappelijke en organisationele interventies.

Statistiek 1 (191962160) Dit vak legt een basis voor een noodzakelijk onderdeel bij veel onderzoeken: getalsmatige gegevensverwerking, die uiteen valt in twee onderdelen: beschrijvende statistiek en verklarende statistiek. Het vak geeft een antwoord op de vraag: wat kan je nu precies met de gegevens die onderzoeken leveren? Voor de beschrijvende statistiek wordt in dit vak een aantal technieken (stamdiagrammen, histogrammen, maten voor centrale tendentie en voor spreiding, steekproefcorrelatie en - regressie, kruistabellen) behandeld. In het SPSS-practicum leert de studenten tegelijkertijd hoe deze technieken met SPSS uitgevoerd kunnen worden. Voordat het vak eindigt met een (klein) deel verklarende statistiek, wordt er aandacht besteed aan inleidende kansrekening. Kansrekening is de basis waarop de verklarende statistiek rust. Bij de kansrekening wordt eerst stilgestaan bij de vraag wat een kans nu eigenlijk is. Vervolgens worden er enkele standaardsituaties besproken met bijbehorende technieken (regel van Bayes, normale en binomiale verdeling). Bij het onderdeel verklarende statistiek worden een aantal begrippen (betrouwbaarheidsinterval, toetsen, nul- en alternatieve hypothese) geïntroduceerd aan de hand van een eenvoudige, goed voorstelbare situatie. Ook bij dit onderdeel wordt een SPSS practicum gegeven. Tijdens hoorcolleges wordt de theorie besproken. In de werkcolleges, elk volgend op een hoorcollege, krijgen de studenten de tijd om de stof toe te passen in oefeningen, onder begeleiding van studentassistenten. Daarnaast zijn er SPSS-practica van , om te oefenen met SPSS. Er zijn twee mogelijkheden om het vak af te ronden. De eerste is door middel van een tentamen van 3 uur met open vragen, dat voor 100% het eindcijfer bepaalt. De tweede mogelijkheid is door een verkleinde versie van het tentamen te maken, dat voor 50% telt, en door opgaven gedurende het vak te maken. Dit betreft werkcollege-opgaven, waarvan het gemiddelde van de hoogste 6 voor 40% telt, en 4 SPSS-opgaven, waarvan het gemiddelde voor 10% meetelt. Bij onvoldoende geldt voor beide alleen een tentamen (100%) als herkansing, SPSS maakt geen deel uit van het tentamen. Bij het tentamen wordt gebruik gemaakt van een formuleblad. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van of inzicht in:

1. methoden om gegevens te kensch etsen (met getallen en/of figuren), 2. de basisregels en -begrippen van de kansrekening, 3. elementaire schattings- en toetsingstheorie, 4. het verwerken van gegevens, 5. kansen en voorwaardelijke kansen, 6. de samenhang van betrouwbaarheidsintervallen en tweezijdig toetsen, 7. het verschil tussen 'statistische samenhang en oorzakelijk verband'.

Aan het eind van het vak is de student in staat om:

gegevens samen te vatten via onder meer relevante maten voor midden, spreiding en

samenhang en om de resultaten te interpreteren/becommentariëren, meetresultaten grafisch weer te geven en relevant commentaar te geven bij de vorm van

een grafiek/diagram en/of bij de vergelijking van meerdere grafieken en diagrammen, kansen te berekenen dan wel te bepalen van het gebied waarvoor een kans is gegeven te

bepalen, beide ten aanzien van de normale verdeling, een lineair verband tussen 2 kwantitatieve variabelen en de residuen te bepalen, de waarde

van de correlatiecoëfficiënt te interpreteren en van interpolatie en extrapolatie te onderscheiden,

marginale en voorwaardelijke verdelingen van een gegeven kruistabel voor twee kwalitatieve variabelen te bepalen en de samenhang van de twee variabelen te becommentariëren,

elementaire kansregels op eenvoudige praktische situaties toe te passen, gevraagde kansen met behulp van de rekenregels (productregel, Bayes) voor

voorwaardelijke kansen te berekenen, te herkennen of er sprake is van onafhankelijkheid van gebeurtenissen of stochastische

variabelen op grond van een beschreven praktijksituatie, de maten voor midden en voor spreiding te bepalen indien de verdeling van een discrete

stochastische variabele is gegeven en de eigenschappen van deze maten toe te passen, de binomiale situatie te herkennen en kansen met betrekking tot een binomiaal verdeeld

aantal dan wel de steekproeffractie te berekenen, het normale model te herkennen en van kansen m.b.t. som en verschil van twee

onafhankelijke normaal verdeelde variabelen m.b.t. (evt. bij benadering) normaal verdeelde steekproefgemiddelde te berekenen,

gegeven n waarden x1, x2, , xn van een kwantitatieve variabele, met een rekenmachine direct (zonder gebruik van de formule) en s te bepalen.

gegeven n punten (xi, yi), de correlatiecoëfficiënt r en de regressierechte te bepalen. (Bij een rekenmachine zonder lineaire regressie kunnen r, a en b bepaald worden door eerst , sx, sy en ∑xy te bepalen en dan de formules voor r, b en a toe te passen),

kansen m.b.t. de normale en de binomiale verdeling te berekenen of benaderen. (Mag met de GR maar kunnen ook bepaald worden met behulp van de tabellen voor deze verdelingen),

een betrouwbaarheidsinterval te bepalen voor de populatieverwachting (bij bekende σ), toetsen uit te voeren voor een- en tweezijdige alternatieven, met SPSS de technieken behandeld bij beschrijvende en verklarende statistiek uit te voeren

Statistiek 2 (191962170) Dit vak bouwt voort op Statistiek 1 (191962160) en behandelt enkele veel gebruikte statistische technieken, namelijk t-toetsen en de bijbehorende betrouwbaarheids-intervallen, enkele niet-parametrische toetsen (de beide toetsen van Wilcoxon en de toets van Kruskall-Wallis), toetsen en betrouwbaarheidsintervallen voor fracties en voor verschillen tussen fracties en de chi-kwadraattoets voor onafhankelijkheid. Deze technieken worden geïllustreerd aan de hand van onderzoeksvoorbeelden en er is ook aandacht voor de keuze van technieken bij een gegeven onderzoeksvraag, voor het uitvoeren van de technieken met SPSS en voor het weergeven van de uitvoer. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van/inzicht in:

1. de betekenis van statistische toetsen. 2. de betekenis van betrouwbaarheidsintervallen. 3. de relatie tussen toetsen en betrouwbaarheidsintervallen.

Aan het eind van het vak is de student in staat om:

• uit de behandelde technieken (t-toetsen, betrouwbaarheidsintervallen, niet-parametrische toetsen, toetsen voor fracties en voor verschillen tussen fracties, chi-kwadraattoets voor onafhankelijkheid) een geschikte techniek te kiezen bij een onderzoeksvraag en deze uit te voeren.

• de behandelde technieken met SPSS uit te voeren en de uitvoer te interpreteren.

Statistiek 3 (191962200) Dit vak bouwt voort op Statistiek 1 (191962160) en Statistiek 2 (191962170). Daarnaast zijn er nieuwe onderwerpen, namelijk regressieanalyse en een-factor en twee-factor variantieanalyse. Bij een-factor variantieanalyse wordt ook aandacht besteed aan de niet-parametrische toets van Krusall-Wallis. Het accent ligt bij dit vak op het toepassen van de verschillende technieken, het computerpakket SPSS zal veel gebruikt worden. De stof uit het vak Statistiek 2 wordt in dit vak grotendeels herhaald door in de werkcolleges vragen hierover op te nemen. In de toets worden ook enkele opgaven uit de leerstof van Statistiek 2 opgenomen. Tijdens de hoorcolleges wordt de theorie besproken. Van studenten wordt verwacht dat zij de stof goed bestuderen voor aanvang van elk hoorcollege. Elke week krijgen de studenten de beschikking over een aantal opgaven. Deze opgaven worden zelfstandig gemaakt en gecontroleerd. Eventuele vragen hierover kunnen worden gesteld in het daaropvolgende werkcollege, aan één van de studentassistenten. Er zijn werkcolleges die volgen op een hoorcollege, waarin opgaven worden gemaakt. Hetzelfde geldt voor de SPSS-practica, voorafgaand aan en tijdens de practica maken studenten oefenopgaven. Studenten die niet deelnemen aan de intensieve variant zijn ook welkom bij de werkcolleges en practica. Aan het eind van het vak heeft de student kennis van/inzicht in:

1. de betekenis van regressieanalyse, 2. de betekenis van een-factor en twee-factor variantieanalyse, 3. de betekenis van de niet-parametrische toets van Krussall-Wallis.

Aan het eind van het vak is de student in staat om:

• Uit de behandelde technieken (t-toetsen, betrouwbaarheidsintervallen, niet-parametrische toetsen, toetsen voor fracties en voorverschillen tussen fracties, chi-kwadraattoets voor onafhankelijkheid, regressieanalyse, een-factor en twee-factor variantieanalyse) een geschikte techniek te kiezen bij een onderzoeksvraag en deze uit te voeren,

• De behandelde technieken met SPSS uit te voeren en de uitvoer te interpreteren.

Stud

iegidS bach

eloropleidin

g 2012/2013 ond

erwij

Skun

de

onderwijs-kundeSTUDIEGIDS bachEloroplEIDInG 2012/2013

BSc

faculteit gedragSwetenSchappensTUdenT & onderwijs serVICeCenTrUM

T + 31 (0) 53 489 1017 I www.utwente.nl/owk

VersIe nU

MM

er 1