hadiisa 80

369
1 Hadiisa filatamaa 80 Hadiisa filatamaa-80 اﻟﺴﻨﺔ ﻣﻦ ﻣﺨﺘﺎراتEditor: Ibsaa Yusuf Ahmed July,6,2020 Haramaya

Upload: ibsaayusuf

Post on 28-Aug-2020

240 views

Category:

Education


25 download

DESCRIPTION

Kitaaba hadiisa 80 Kan Afaan Oromoo

TRANSCRIPT

Page 1: Hadiisa 80

1

Hadiisa filatamaa 80

Hadiisa filatamaa-80

مختارات من السنة

Editor: Ibsaa Yusuf Ahmed

July,6,2020

Haramaya

Page 2: Hadiisa 80

2

مختارات من السنة

Hadiisa filatamaa

مع تراجم الرواة والفوائد العلمية

لثمانين حديثا

Hadiisa 80 Ibsa warreen Isa odeesseetiifii barnoota isaatiin wajji.

تأليف د/ محمد مرتضى بن عائش

محمد

Page 3: Hadiisa 80

3

Qopheessaan.D/r Muhammad murteda aaish Muhammad

الترجمة .. أبو فاطمة- جمال محمد

أحمد

Hiikkaan Abuu faaximah / shekh Jamaal shekh Muhammad .

Page 4: Hadiisa 80

4

Editor:- :-Ibsaa Yusuf Ahmed/Gammee.To contact:phone :0913310003Email:[email protected]@gmail.comHaramaya

December,02 2018/2011

Page 5: Hadiisa 80

5

اإلشراف والمتابعة

قسم الدعوة وتوعية الجاليات

المكتب التعاوني للدعوة وتوعية

الجاليات في الربوة, الرياض

بالمملكة العربية السعودية

toohannoofii hordoffii kutaa daiwaa maktaba daiwaa rabwaatti.

Page 6: Hadiisa 80

6

Sawdii arabiyaa riyaad.

جميع الحقوق محفوظة للمؤلف

الطبعة األولى عام 1436هـ - 2015م

Mirgi maxxansaa seeraan eeggamaadhaMaxxansa duraa 1436/2015

الناشر

قسم الدعوة وتوعية الجاليات

المكتب التعاوني للدعوة وتوعية

الجاليات في الربوة, الرياض

Page 7: Hadiisa 80

7

بالمملكة العربية السعودية

maxxansaafii raabsaankutaa daiwaa maktaba daiwaa rabwaatti.Sawdii arabiyaa

مقدمة المترجم

Duree nama kitaaba hiikee

Bismillaahi Rrahmaani Rrahiim.Alhamdu liLaahi assalaatu

Page 8: Hadiisa 80

8

wassalaamu alaa Rasuulilaah wa alaa aalihii wasahbih Ummata keenya! Barnoota bu'uraa kan islaamaa barachuun Muslima hundarratti diqama cimaa tahuun beekamaadha. Kuni ammo hadiisa nabii s.a.w. barachuudhaan taha. Akkasuma kitaabni kun Afaan keenya kan oromootitti hiikkamee waan qophaaweef ummanni keenya dubbisanii irraa barachuun laafaadha. keeysaawuu barattoota keenya haalaan fayyada jenneeti abdii goona. Akkuma Walaloo tiyya keysatti

Page 9: Hadiisa 80

9

jedhetti:-BismiLlaahiidhaan jalqabeeti.Alhamdu liLlaah itti anseeti.Nagayaaf rahmata nabbi buuseeti.Aaliif sahaabaa hunda saaniitii. Amma ba’idu kanatti aanseetii. ya obboleyyan muslimaatii.Isiniin jaaladhaa Rabbiif jedheeti.Dhufee waan qabu isinii fideetii.Eegaa wanni isinii fidee qaaliin kunoo kitaaba kana narraa fudhadhaa. Kitaabni kun hadiisa filatamoo 80 uf keessaa qaba. Kan hadiisoowwan kana walitti qabee

Page 10: Hadiisa 80

10

afaan arabiitiin barreesse obboleessa kiyya kan muslimaa d/r murtadaa dha. Lammii biyya bangilaadeeshi.maktaba keenya kan rabwaa kan magaalaa riyaaditti argamu keessa wajji hojjanna. Ani ammo kitaabdicha afaan keenya kan oromootti hiike. Seenaa sahaabota hadiisicha odeessaniitis akkasumatti hiiknee dhiheessine. Akkasuma barnoota hadiisicharraa argannus qabxiidhaan lakkoofsaan dhiheeysinee jirra. Egaa kitaabni kun barnoota hedduu kana ufkeysaa qaba.

Page 11: Hadiisa 80

11

Egaa kitaabni kun waan jabduu takka tahuu isaa beytanii akka jabeysitanii dubbistanii irraa barattan isin hubachiisna.Akkasuma kitaabban sagalee fii vidiyoo daiwaa afaan addunyaa bebbekamoodhaa fii afaan oromootiinis argachuuf websayita maktaba keenyaa seenaa afaan feetan filadhaa banadhaa hordofaa. www.islamhouse.com Duuba hojii teenya tana tan buaa qabduufii tan nuufii ummatas fayyaddu Rabbi nuuf haa godhu. Rahmataafi araarama Rabbii akka naaf kadhattanis isinitti

Page 12: Hadiisa 80

12

dhaammanna.Obboleessa keysan-shekh Jamaal shekh Muhammad abbaa xaalib. Emel…….………[email protected]…..@abusaalihSkype……...shekhjemal1 Facebook... أبو صالح المهاجريMobaila..….00966505697461 K.S.A. Riyadh.

{Hadiis................................................................Hadiisa filatamaa 80 - 1 -

Page 13: Hadiisa 80

13

مقدمة المؤلف

Duree abbaa kitaaba kaayee.Bismillaahi Rahmaani Rahiim. Maqaa Rabbi rahmata qabuutiiniin jalqaba. Galanni hundi raabii gooytaa uumamtootaa taheef haa galu. Nagayaa fii rahmanni Rabbii nabiyyii isaa Muhammadirratti haabu'u. firaafii sahaabaa isaaniillee walhaagayu.warreen isaan hordofe hundaas haa gayu.Barnoonni hadiisa rasuulaa s.a.w. amaantii islaamaa

Page 14: Hadiisa 80

14

keessatti sadarkaa ol'aanaa qaba. Kunis waan qur'aanatti aanee burqaa seera amantaa islaamaa kan lamaffaadhaa taheef jecha. Tanaaf barnoota isaa itti jajjabaatuufii babal'isuun muslimtootarratti barbaachisaadha.Nabiin keenya s.a.w.akkana jedhan "nama hadiisa tokko nurraa dhagayee nama barsiise Rabbiin fuula isaa haabareechu. namni barataadhaa kan barsiisaa isaarra hifziin cimaadhaa hedduutu jira."Ibnu maajah (232) fi tirmiziitu (2657) odeesse, jechi ka ibnu

Page 15: Hadiisa 80

15

maajah. tirmiziin sahiiha jedhe. Albaaniinis sahiiha jedhe.Kanaf hadiisoowwan waayee barnoota islaamaa uf keessaa qabdu fiffilee walitti qabe. Barnoota hadiisa sanirraa argannus ibsuudhaan wajji, akka ummanni nabiyyii keenya karaa isaa baranii jala deemaniif jecha. Akka kanaan diin Rabbii ol qabanii jaalala Rabbii adduniyaafii aakhiratis argataniif .Yeroon ibsa qabxiilee ilmii ibsu barnoota ulamaaii islaamaa bebbeekamoo akka imaamunnawaawii fii hafiz ibnu

Page 16: Hadiisa 80

16

hajar irraa fayyadameeti.Ammo murtiin hadiisarratti godhamu yoo hadiisni kan bukhaariitii fi muslim tahe akkasumatti sahiiha tahuun isaa beekame fudhatama. Ummata hunda biratti sahiiha tahuun kitaaba kana lameenii beekamaa waan taheef jecha.Ammo hadiisoowwan kitaaba abiidaawud, tirmizii, nasaii, ibnumaajah, irraa fuudhaman murtii shekh naasiruddiin alalbaaniittu fudhatama. Kan tarmiizii keessatti waan tarmiiziin hadiisa isaatiin jedhe ni ibsina.Eegasii mudiira (duree) biiroo

Page 17: Hadiisa 80

17

da'iwaa rabwaa kan tahan kabajamoo shekh khaalid binu alii abalkheyli deeggarsaa fi qajeelfama isaan yeroo hunda akka daiwaa tajaajilluuf nuuf godhanirratti haalaanin galatoomfadha.Ittiin aansee kabajamoo shekh naasir binu Muhammad alhuweesh duree kutaa lammii biyya alaa (jaaliyaataa) kantahan deggarsaa fii qajeelfama isaaniitiif haalaanin galatoomfadha.Akkuma obboleeyyan kiyya kabajamoo yaadaa fii qeeqa isaaniitiin nacinaa dhaabbatanii

Page 18: Hadiisa 80

18

najajjabeessan hunda galatoomfadhutti,obboleeyyan kiyya du'aata maktaba keenya haagalatoomaniin jedha, keeysaawu obboleessa kiyya abdul aziiz mad'uuf galata guddaa qaba.Nagayaaf Rahmanni Rabbii nabii keenyarratti haabu'u, sahaabaafi hordoftoota walhaagayu,alhamdu lillaahi Rabbil aalamiin.Qopheessaa kitaabdichaa.7/2/1435hijraa yookaan 29/11/2015

Bismillaa hirrahmaani rrahiim..

Page 19: Hadiisa 80

19

بسم ا� الرحمن الرحيم

Hadiisa filatamaa-1ffaa

1. Tokkummaa Rabbi mirkaneesuun jannata nama geessa

Page 20: Hadiisa 80

20

توحيد ا� تعالى, هو السبيل إلى الجنة

: قال 1- عن عثـمان رضي ا� عنه قال

رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "من مات وهو يعلم

ا�ن�ه ال ا�له ا�ال� ا� دخل الجن�ة".(صحيح

مسلم, رقم الحديث 41 - (26), ).

1-Usmaanirraa R.A. akkana jedhe, Nabiin keenya s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni osoo dhugaan gabbaramaan Allaah malee hinjiruu mirkaneessaa due jannata seenaa" muslim 41 (26)

Page 21: Hadiisa 80

21

Barnoota hadiisa kanarra argannu.1-namni towhiida (tokkummaa rabbi) irratti due jannata seena.2-towhiida qabachuun diqama barbaachisaadha.3- waan towhiida balleessu kan akka shirkii kufrii kanneen kana fakkaatu irraa fagachuu barbaachisa.

Seenaa nama hadiisicha odeessee.

Page 22: Hadiisa 80

22

Usmaan ilma affaan ilma abilaas jedhama. Gosti isaa qureyshiidha.eega bara lola arbaatii waggaa 6ffatti makkatti dhalate. Akkuma nabiin s.a.w. ergamaniin islaamaye. Inni sadeessaa hooggantoota muslimaati. Inni warra dura gara biyya habashaa godaanerraayi, intala nabii keenyaa ruqayyaa jaartii isaatiin wajji. Inni warra qabeenyaafii lubbuu ufiitiis islaamaaf wareegan keessaa tokko. Lola tabuuk gaala 950 fi farad 50n gargaare.akkasuma

Page 23: Hadiisa 80

23

eela bishaanii ruumaa jedhamu kan warri madiinaa irraa dhugu kuma digdamiin bitee ummataaf sadaqate. Akkasuma masjiida nabiitis kuma dhigdamii shaniin balise.yeroo umar due waggaa 23ffaa hijraatti Mootummaaf beellama kennamee mootii (khaliifaa) tahe. qur'aana walitti qabee kitaaba tokkotti katabsiise.Yeroo mootummaa isaa keessa mootummaan islaamaa akkaan babal'attee aasiyaafii aafrikaa keessa diriirte. Hadiisa 146

Page 24: Hadiisa 80

24

isarraa odeeffame.Waggaa 35 hijraatti isaa umrii waggaa 82 madiinatti manuma isaatti shiftoota abaaramootaan ajjeefamee wareegame.

Page 25: Hadiisa 80

25

Hadiisa filatamaa-2ffaa

2. Sadarkaa guddina aayata lameen dhuma suuraa baqaraa.

فضل اآليتين من آخر سورة البقرة

: 2- عن ا�بي مسعود رضي ا� عنه, قال

قال الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : "من قرا� باآليتين من

." آخر سورة البقرة في ليلة كفتاه

(صحيح البخاري, رقم الحديث 5009,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 256 -

Page 26: Hadiisa 80

26

(808), واللفظ للبخاري).

2- Abbaa mas'uudirraa odeeffamee nabiin keenya s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni halkan hundaa dhuma suuraa baqaraa irraa aayata lama qarae isaaf geessi." Bukhaariifii muslimtu odeesse lafziin kan bukhaariiti.Aayaatni Lamaan sun:-

ءامن ٱلر�سول بمآ ا�نزل ا�ليه من ر�ب�هۦ

وٱلمؤمنون كل� ءامن بٱلل�ه وملئكتهۦ

Page 27: Hadiisa 80

27

وكتبهۦ ورسلهۦ ال نفر�ق بين ا�حد م�ن

ر�سلهۦ وقالوا سمعنا وا�طعنا

غفرانك رب�نا وا�ليك ٱلمصير

Aamanar-Rasoolu bimaa' unzila mir-Rabbihi' walmu'minoon, kullun aamana billaahi wa' malaa'ikatihi wa Kutubihi wa Rusulihi, laa nufarriqu bayna ahadim-mir-Rusulihi, wa' qaaloo sami'naa wa 'ata'naa ghufraanaka Rabbanaa wa ilaykal-maseer.[Al-Baqara:285]

Page 28: Hadiisa 80

28

ال يكل�ف ٱلل�ه نفسا ا�ال� وسعها لها ما

كسبت وعليها ما ٱكتسبت رب�نا ال

تؤاخذنآ ا�ن ن�سينآ ا�و ا�خطا�نا رب�نا وال

تحمل علينآ ا�صرا كما حملتهۥ على

ٱل�ذين من قبلنا رب�نا وال تحم�لنا ما ال

طاقة لنا بهۦ وٱعف عن�ا وٱغفر لنا

وٱرحمنآ ا�نت مولىنا فٱنصرنا على

ٱلقوم ٱلكفرين

Laa' yukallifullaahu nafsan 'illaa wus'ahaa, lahaa maa kasabat

Page 29: Hadiisa 80

29

,wa 'alayhaa mak-tasabat Rabbanaa laa tu'aakhithnaa 'in ,naseenaa 'aw 'akhta'naa Rabbanaa wa laa tahmil alaynaa 'isran kamaa'hamaltahu 'alal-latheena min qablinaa, Rabbanaa wa laa tuhammilnaa maa laa taaqata,lanaa bihi,wa'fu 'annaa ,waghfir lanaa warhamnaa Anta Mawlaanaa fansurnaa'(alal-qawmil-kaafireen[Al-Baqara:286]

Page 30: Hadiisa 80

30

Ergaalee hadiisa kanaa irraa argannu.1-Aayata kana lameen halkan hundaawu qara'uun sababaa namni ittiin kheyrii argatee hamtuu jalaa itti tiyfamuudha.2-Aayata kana lameen halkan hundaawu qara'uun hariiroo gabrichi rabbiin wajji qabu namaaf jajjabeysiti.3- namni muslimaa hundi aayata tana lameen haffazuun barbaachisaadha. Isiniis tan olitti mul'attu tana.

Page 31: Hadiisa 80

31

Namni hadiisa kana odeesse.Inni abbaa mas'uud uqbaa ilma amriiti.beellama aqabaa tan lammaffaa irratti argamee jira.umriidhaan irra xiqqaa warreen achirratti argamaniiti. Uhudiifii lola achi boodaas hunda hirmaatee jira. Eegasii magaalaa kuufaatti mana jaaratee gale. Aliyyi r.a. yeroo lola saffiinitti bahu bulchaa godina kuufaa godhee isa filee ture. Hadiisni inni odeesse 102 gayee jira. Waggaa hijraa 42 madiinatti due.

Page 32: Hadiisa 80

32

Hadiisa filatamaa-3ffaa

3. Sadarkaa nama barnoota hadiisaatti xiyyeeffatuu.

فضل من يعتني بنشر السنة النبوية

3-عن عبد ا� بن مسعود رضي ا�

: "نض�ر ا� امرا�, عنه, عن الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص قال

سمع من�ا حديثا؛ فبل�غه؛ فرب� مبل�غ

Page 33: Hadiisa 80

33

ا�حفظ من سامع".

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 232,

وجامع الترمذي, رقم الحديث 2657,

واللفظ البن ماجه, قال اإلمام الترمذي

عن هذا الحديث: حسن صحيح,

وصححه األلباني).

3-Abdallaa ilma masuud irraa odeefamee nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. "nama hadiisa tokko nurraa dhagayee nama barsiise Rabbiin fuula isaa haabareechu.namni barataadhaa

Page 34: Hadiisa 80

34

kan barsiisaa isaarra hifziin cimaadhaa hedduutu jira."Ibnu maajah (232) fi tirmiziitu (2657) odeesse, jechi ka ibnu maajah. tirmiziin sahiiha jedhe. Albaaniinis sahiiha jedhe.Barnoota hadiisa kanarra argannu.1-nama diin kana babalisu rabbiin adduniyaafii aakhirattis nikabajee ni milkeessaas.2- nabiin s.a.w. nama hadiisaa isaa barsiisuuf du'aa'ii godhee jira akka fuulli isaa ifuuf.

Page 35: Hadiisa 80

35

3- hadiisni kun karaa mijjaaye hundaan barnoota diin babalisuun haalaan barbaachisaa tahuudha nuuf ibsa.Namni hadiisa kana odeesse.Abdullah ilma masuud r.a. inni hangafoota sahaabaa bebbeekamoo keessaa tokkodha. Akkaan ugummaa qaraatii qur'aanaa qaba. Hadiisni inni odeesse 848. Duula hundaawu nabiin wajji dhaqee jira.eega nabii boodas lola yarmuuk dhaqee jira. Umar akka diin barsiisuuf kuufatti isa ergee.

Page 36: Hadiisa 80

36

Eegasii usmaan bulchaa kuufaa isa godhe. Eegasii akka madiinatti deebiu isa ajaje.bara hijraa32ffaa isaa umriin isaa 60 fii wahii madiinatti due.baqii'itti awwaalame.

Hadiisa filatamaa-4ffaa

Page 37: Hadiisa 80

37

4. Aqiidaa towhiidaa jallinarraa eeguu

حراسة عقيدة التوحيد من الشرك

وشوائبه

4- عن حذيفة رضي ا� عنه عن الن�بي�

ملسو هيلع هللا ىلص قال: "ال تقولوا: ما شاء ا� وشاء

فالن؛ ولكن قولوا: ما شاء ا�، ثم� شاء

فالن".

Page 38: Hadiisa 80

38

(سنن أبي داود, رقم الحديث 4980,

وصححه األلباني).

4-Huzeyfaa ilma yamaanii r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe ''yoo rabbiifii ebalu jedhan hinjedhinaa garuu yoo Rabbiin jedhe yoo rabbi gaditti ebalu jedhe jedhaa." Abuu daawud odeesse.

Barnoota hadiisa kanarra argannu.1-namni aqiidaa isaa

Page 39: Hadiisa 80

39

qulqulleessee shirkirraa eeggatuu.2-Rabbiin tokkichaa zaataafii sifaataafi hojii isaa keessattis jedhanii itti amanuun barbaachisaadha.3-jechoota dogoggoraa kan amantii faallessurraa dhoowwamuu.Namni hadiisa kana odeesse.Huzeyfaa ilma yamaani ilma huseyli alafsii jedhama. Inni hangafoota gootota sahaabaa irraayi. Saahiba iccitii rasuulaati

Page 40: Hadiisa 80

40

ture. hadiisoowwan isaa 255. Lola khandaqiifii lola sanboodaa irratti hirmaatee jira.bara hijraa 36tti iraaqitti due Rabbiin isarraa haajaalatu.

Hadiisa filatamaa-5ffaa

Page 41: Hadiisa 80

41

5. Ilmi namaa yeroo hunda Rabbitti haajamaadha.

اإلنسان مفتقر إلى ا� في كل أحواله

5- عن عائشة رضي الل�ه عنها, ا�ن�ها

سئلت عم�ا كان رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص يدعو

: "الل�هم� ا�ن�ي : كان يقول به ا�؛ قالت

ا�عوذ بك من شر� ما عملت، ومن شر� ما

Page 42: Hadiisa 80

42

لم ا�عمل".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 66 -

.(,(2716)5-Aayyoo Aaishaa r.a.ni gaafatamte nabiin s.a.w. yeroo hedduu maaliin Rabbi kadhata ? jennaan akkana jedhaa jette: "Allaahumma innii auuzu bika min sharri maa amiltu wamin sharri maalam aimal"muslimtu odeesse. 66/2766

Page 43: Hadiisa 80

43

Barnoota hadiisa kanarra argannu.1-Namni hundi badirraa fagaachuu barbaachisa.2-badiilee hojjaterraa namni hundi rabbitti maganfachuu barbaachisa.3-kan itti maganfataniifi itti dheeysan rabbuma qofa.Namni hadiisa kana odeesse.Namni hadiisa kana odeesse haadha muimintootaa aayyoo aaishaa intala abiibakar-assiddiq r.a. . nabiin s.a.w. hijraa dura isii

Page 44: Hadiisa 80

44

fuudhe eega hijraa bahanii madiinatti itti gale isii umrii waggaa 9. Hayyuu beekamtuu akkaan ilmii diin guddoo qabdu turte. Isii umrii waggaa18 ti nabiin s.a.w. irraa due. Nabii keenyarraa hadiisni isiin odeessite 2210 dha. Halkan salaasaa ramadaana guyyaa 17 bara hijraa 57 isii umrii waggaa 66 du'aan gama rahmata Rabbii godaante. Abuu hureyraatu irratti salaate. Baqii'itti awwaalamte.

Page 45: Hadiisa 80

45

Hadiisa filatamaa-6ffaa6. Haaalaaf amala gaarirratti nama kakaasu.

الحث على التمسك بمكارم األخلق

6- عن عائشة رضي ا� عنها ا�م�

: سمعت رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص المؤمنين قالت

يقول: "ا�ن� المؤمن ليدرك بحسن خلقه

درجة الص�ائم القائم".

Page 46: Hadiisa 80

46

(سنن أبي داود, رقم الحديث 4798,

وصححه األلباني).

6-Aayyoo Aaishaan r.a. nabiin s.a.w. kan akkana jedhaniin dhagaye " mu'iminni haalaaf amala gaarii isaatiin sadarkaa nama soomanuu fii dhaabbatee salaatuu argata." Abiidaawud odeesse /4798/ albaaniin sahiiha godhe.

سبق ذكر الراوي في الحديث برقم 5:

BARNOOTA HADIISA KANARRA

Page 47: Hadiisa 80

47

ARGANNU.1-haalaa amalli gaariifii iimaanni walitti hidhaa qabaachuu isaanii, kana jechuun yoo iimaanni tole haalaa amalli nitola yoo imaanni hammaate haalaa amalli ni hammaata.2-islaama keessatti haalaa amala gaarii qabachuun barbaachisaa fii dirqama akka tahe.3-haalaa amalli gaariin iimaanaafii hojii gaariin wajji waan Rabbitti nama dhiheeysu toltuu jaalatamtuudha.

Page 48: Hadiisa 80

48

Namni hadiisa kana odeesse.Seenaan nama hadiisa kana odeesse hadiisa lakkofsa 5ffaa irratti ibsamee jira.

Hadiisa filatamaa-7ffaa7. Islaama keessatti wal arrabsuufi wal abaaruun dhoowwadha.

اإلسالم ليس دين اللعن والشتم

Page 49: Hadiisa 80

49

: 7-عن ا�بي الد�رداء رضي ا� عنه يقول

قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ال يكون الل�ع�انون

." شفعاء وال شهداء يوم القيامة

(صحيح مسلم, رقم الحديث 85 -

.(,(2598)7-Abbaa Dardaairraa odeeffame nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "namoonni nama abaaruu heddemmeessan guyyaa qiyaamaa manguddoo araaraa fi raagaallee hintahan" muslimtu odeesse 85/2598.

Page 50: Hadiisa 80

50

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

1-hiikkaa hadiisa kanaa keessatti wanni hubatamu.A-adunyatti namoonni akkanaa raga hintahan waan jallatoo tahaniif.B-isaan karaa rabbi keessatti wareegamuu hin argatan.C-guyyaa qiyaamaa yeroo muinintoonni walshafa'an isaan nama shafa'uu hindandayan.

Page 51: Hadiisa 80

51

2-abaarsi dhoowwaa tahuu ibsa.3-diin islaamaa amantii jaalalaafii rahmataati malee tan jibbaafii wal abaarsaatii miti.

Namni hadiisa kana odeesse.Kan hadiisa kana odeesee

Abbaa dardaai uweymi ilma zeydi ilma qeysi gosa ansaaraa khazraj irraa kan tahe.guyyaa badriiti

Page 52: Hadiisa 80

52

islaamaye. Ogeeysa ummata kanaa jechuun beekama. Dimishqatti abbaa hiyyeessaa jechuun beekama.achitti qaadii tahee ture. Inni warreen jiruu nabiitiin qur'aana walitti qabaniifii haffazan keessaa tokkodha. Hadiisa 179 qaba. umrii iass 72ti bara hijraa 32tti due.

Hadiisa filatamaa-8ffaa8. Islaamummaan kabajaafi badirraa qaanfachutti nama

Page 53: Hadiisa 80

53

kaafti.

وحسن والرفق الحياء دين اإلسالم

التعامل

: قال 8- عن ا�نس رضي ا� عنه قال

رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ما كان الفحش في

شيء ا�ال� شانه، وما كان الحياء في

شيء إال� زانه".

(جامع الترمذي, رقم الحديث 1974, و

Page 54: Hadiisa 80

54

سنن ابن ماجه, رقم الحديث 4185,

واللفظ للترمذي, قال اإلمام الترمذي:

هذا حديث حسن غريب, وصححه

األلباني).

8-Anas ibnu maalik r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "baalagummaan waantakka keessatti tahee fokkisu malee hin hafu,kabajaa fi qaachiin waantakka keessatti tahee bareechu malee hin hafu."tirmizii 1974fi ibnu maajah 4185 tu odeesse.lafziin kan tirmiziiti

Page 55: Hadiisa 80

55

hasaniifi gariib jedheen albaaniin sahiiha godhe.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-islaamummaan diin kabajaafii waa saalfatuuti tanaaf jechootaa fii hojii fokkattu hunda dhoowwee jira.2-hayya'ini (waa qaanfachuun) haalaaf amala gaarii faarfamaa waan taheef muslimni hundi qabaachuu qaba.3-hayaa'ini (waa qaanfachuun)

Page 56: Hadiisa 80

56

Rabbiif qajeelurratti nama kaasa akkuma hayaa'a dhabuun dilirratti nama kaasutti.Namni hadiisa kana odeesse.Kan hadiisa kana odeesse

Abbaa hamzaa anas ilma maalik gosa ansaariyyi kan tahe.hijraa dura waggaa 10tti madiinatti dhalate. Joollummaan islaamaye. Eegasii nabitti shariike waggaa 10n nabiin kaddamuu ture. Hanga gaafa nabiin du'aan gama rahmata Rabbii deemaniitti isaanuma bira

Page 57: Hadiisa 80

57

ture.hadiisa hedduu odeessuun beekama. Hadiisni inni odeesse 2286 dha. Eega du'a nabiiti gara dimishqaa deeme eegasii gara basraa godaane. Basratti bara hijraa 93tti isaa umriin isaa waggaa 100 dabarte du'aan gama aakhiraa godaane.

Page 58: Hadiisa 80

58

Hadiisa filatamaa-9ffaa9. Du'aa'ii nyaataaf dhugaatii boodaa.

الدعاء بعد األكل والشرب

9- عن ا�بي ا�ي�وب اال�نصاري� رضي ا�

عنه, قال: كان رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص ا�ذا

ا�كل ا�و شرب قال: "الحمد لل�ه ال�ذي

Page 59: Hadiisa 80

59

ا�طعم وسقى، وسو�غه، وجعل له

مخرجا".

(سنن أبي داود, رقم الحديث 3851,

وصححه األلباني).

9-Abbaan ayyuub alansaariin r.a. nabiin s.a.w. yeroo nyaataniifi dhugan akkana jedhan jedhe "Alhamdu lillaahillazii ax'ama wasaqaa wasawwagahuu waja'ala lahuu makhraja"Hiikkaan "galanni Rabbiif haa tahu ka nu nyaachise, nu

Page 60: Hadiisa 80

60

obaasee, nudhihachiise, kan karaa nurraa ittiin gadi bahu godheef." Abuudaawud 3851 odeese. Albaaniin sahiiha godhe.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni muslimaa qananii rabbiin isaa kennerratti Rabbiif galata galchuun barbaachisaadha.2-qananiin nubiratti taate tan Rabbii tahuu mirkaneessuu

Page 61: Hadiisa 80

61

nubarbaachisa.3-namni muslimaa Rabbii isa qananiise yaadachuu fii galata isaa galchuu qaba.

Namni hadiisa kana odeesse. Abbaa ayyuub al-ansaarii khaalid ibnu zeyd ibnu kaliib al-khazrajii annajjaarii. Sahaabaa guddaa beekamaa ansaararraa tahe. Bey'aa qabaa tan lammaffaa irratti hirmaatee jira. Akkasuma duula badrii, duula uhudiifi kanneen birootis nabiin wajji

Page 62: Hadiisa 80

62

hirmaatee jira. Nama obsaa, qabsoo islaamaa jaalatu ture. Yeroo madiinaa galan nabiin mana isaati qubatan. Hanga manaafii masgiida jaaratanitti achuma turan. Hadiisni inni odeesse 155. Abbaan ayyuub bara hijraa 52tti yeroo duula qasxanxiiniyyaa qasxanxiiniyyatti duaan gama aakhiraa godaane. Yaziiditu irratti salaate. jogola qasxanxiiniyyaa jalatti awwaalame.Hadiisa filatamaa-10ffaa

Page 63: Hadiisa 80

63

10. Jechi guddaan Rabbi biratti subhaanallaahi wabi hamdihii.

ا�فضل الكالم عند ا�: سبحان ا�

وبحمده

10- عن ا�بي ذر� رضي ا� عنه، ا�ن�

سئل: ا�ي� الكالم : ملسو هيلع هللا ىلصرسول ا�

: "ما اصطفى ا� لمالئكته ا�فضل؟ قال

ا�و لعباده: سبحان ا�

وبحمده".(صحيح مسلم, رقم الحديث

Page 64: Hadiisa 80

64

.( ,(2731) - 8410-Abbaan Zarrii r.a. nabiin s.a.w.jechoota keessaa kamtu irra caala ? jechuudhaan gaafatamanii akkana jedhan jedhe," kan Rabbiin maleeykaa isaatiifi gabroottan isaatii file sun subhaanallahi wabihamdihii" jedhe. Muslimtu odeesse 84/2731

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

Page 65: Hadiisa 80

65

1-akkaataa himame kanatti Rabbi faarsuun barbaachisaa tahuu.2-faaruu Rabbii heddummeysuun waan qalbii namaa qajeelchuu fii kan lubbuu gammachiisu tahuu isaa.3-keysaawuu tasbiihaa baayisnee Rabbi faarsuun akkaan gaarii tahuu isaa.Namni hadiisa kana odeesse.Abuu zarri jundub ibnu junaadah al-gifaariyyii kan tahe. Hangafoota sahaabaa keessaa

Page 66: Hadiisa 80

66

tokko. Arjaa beekamaa waan qabuu sadaqarraa hin hanbifanne. Kanuma ummataafis fatwa godhuu ture madiinatti. Hadiisni nni odeesse 281. Gama shaamitti bahee achitaauu ture. Eegasi ganda rabzaa jedhamtu tan madiinarraa gara riyaaditti kiiloomeetira 100 fagaattu taa'e. achumatti bara hijraa 31 du'aan gama aakhiraa godaane. Ibnu mas'uud irratti salaate.

Page 67: Hadiisa 80

67

Hadiisa filatamaa 11ffaa

11. Waa'ee diin keessatti baasa baasuun dhoowwaadh.

االبتداع في أمور الدين ضلل

11- عن عائشة رضي الل�ه عنها ا�ن�

: "من عمل عمال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

ليس عليه ا�مرنا فهو رد�".

Page 68: Hadiisa 80

68

(صحيح مسلم, رقم الحديث 18-

(1718), وصحيح البخاري, رقم

الحديث 2697, واللفظ لمسلم).

11-Ayyoo Aa'ishaan r.a.nabiin s.a.w. akkana jedhan jette " namni hojii ajajni keenya isarratti hintahin hojjate inni deeffamaadha (bu'aa isaaf hinqabu)" muslimtu odeesse 18/1718 bukhaarii 2697 jechi kamuslimi.

سبق ذكر الراوي في الحديث برقم 5:

Page 69: Hadiisa 80

69

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-baasa haarawa hundee hinqabne diin keeysatti fiduun dhoowwaadha haraami.2-kitaaba Rabbiitiifi sunnaa nabii qabachuufii hordofuun dirqama jabeeyfamaadha. Kana tahuu isaa hundi hubaachuun barbaachisaadha. 3-bid'aan (baasni) diin keessatti tahe hundi isaa jallina. Waan

Page 70: Hadiisa 80

70

hinbarbaachifne.Namni hadiisa kana odeesse.Eenyummaan sahaabdichaa hadiisa lakkofsa 5tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-12ffaa

12. Hedduu kadhaa nabiin ittiin Rabbi kadhatu.

Page 71: Hadiisa 80

71

؟rما ا�كثر دعاء الن�بي�

12- عن ا�نس رضي ا� عنه قال: كان

ا�كثر دعاء الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : (الل�هم� ۈ ٷ ۋ ۋ

ۅ ۅ ۉ ۉ ې ې ې

(صحيح البخاري, رقم الحديث 6389,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 23-

(2688), واللفظ للبخاري).

Page 72: Hadiisa 80

72

12-Anas ilma maalik r.a. irra hedduun kadhaa nabii s.a.w. kana ture jedhe. "Rabbanaa aatinaa fidduniyaa hasanatan wa fil aakhirati hasanatan waqinaa azaabannaar" hiikkaan " yaa Rabbii keenya duniyattis gaarii nuukenni, aakhirattis gaarii nuukenni, azaaba ibiddaa jalaa nubaasi" albaqarah 201. Bukarii 6389 fii muslim 23/2688 lafziin kan bukhaariiti.

Page 73: Hadiisa 80

73

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU 1-amantiin islaamaa diin milkii addunyaafii aakhiraa ufkeessaa qabu,2-du'aa'iin tuni kheyrii adduniyaa fii aakhiraa hedduu uf keessaa qabdi waan taheef heddummeysuu barbaachisa.Namni hadiisa kana odeesse.Eenyummaan sahaabdicha hadiisa kana odeessee hadiisa lakkoofsa 8tti ibsamee jira.

Page 74: Hadiisa 80

74

Hadiisa filatamaa-13ffaa

13. Lafarraa bakkiti Rabbi biratti jaalatamtuu masgiida.

ا�حب� البالد ا�لى الل�ه مساجدها

13- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه ا�ن�

: "ا�حب� البالد ا�لى رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

الل�ه مساجدها، وا�بغض البالد ا�لى الل�ه

ا�سواقها".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 288

Page 75: Hadiisa 80

75

.( ,(671)-13-Abiihureyraan nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe."irra jaalatamtuun biyyaa Rabbi biratti masgiida isiiti, irra jibbamtuun ammo gabayaa isiiti." Muslimtu odeesse 288/671

BARNOOTA HADIISA KANARRA

Page 76: Hadiisa 80

76

ARGANNU . 1-masgiinni bakka kabajamtuu ibaadaan Rabbii itti godhamtu, keessaawuu salaanni shanan.2-qulqullummaa masgiidaa eeguun barbaachisaa fi dirqama akka tahe.3-bakkiti gabayaa badiin akka walgowwoomsuu, kijibaan kakachuu, salaatarraa dagamuun kkf waan keessatti jirtuuf bakka biyya keessaa jibamtuu tahuun isii beekamee jira.

Page 77: Hadiisa 80

77

Namni hadiisa kana odeesse.Kan hadiisa kana odeesse

Abdurrahmaan ilma sakhrii addowsii alyamaanii abiihureyraan moggaafame hureyraa jechuun adurreedha. Waan yeroo warra isaatii re'ee tiiysu adurreen taphatuuf abbaa adurree jedhame. Waggaa 7ffaa hijraa bara injifannoo kheybar islaamaye. Waggoota 4f nabitti maxxanee osoo yoggu takkallee irraa achi hinbahin barnoota

Page 78: Hadiisa 80

78

hedduu barate. Irra caalaa nama sahaabarraa hadiisa odeesseeti tahe. Hadiisni inni odeesse 5374. Beytota (fuqahaa'a) madiinaarraa tokko ture. Madiinumatti bara hijraa 57 du'aan gama aakhiraa godaane. Baqii'itti awwaalame.

Hadiisa filatamaa-14ffaa

14. Dhukkuboota hahamarraa Rabbitti maganfachuu.

Page 79: Hadiisa 80

79

االستعاذة با� من األمراض السيئة

14-عن أنس رضي ا� عنه أن� الن�بي�

: "الل�هم� ا�ن�ي ا�عوذ بك ملسو هيلع هللا ىلص : كان يقول

من الجنون, والجذام، والبرص، و سي�ئ

اال�سقام".

(سنن النسائي, رقم الحديث 5493,

سنن أبي داود, رقم الحديث 1554,

واللفظ للنسائي, وصححه األلباني).

14-Anas Ibnu Maakil nabiin

Page 80: Hadiisa 80

80

s.a.w. akkana jedhaniiti Rabbi kadhatan jedhe "Allaahumma innii auuzu bika minal junuuni, waljuzaami, walbarasi, wasayyi'il asqaam" hiikkaan " yaa Rabbi maraattummaarraa, qomaaxummaarraa, soomiirraa (barasarraa), dhukkuba fofokkataa biroorraa sitti maganfadha" nasaa'ii 5493 fi abuudaawud 1454 odeesse. lafziin kan nasaaiyyiiti, albaaniin sahiiha godhe.

Page 81: Hadiisa 80

81

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU. 1-dhukkuboota kanarraa nabiin s.a.w. nimaganfate waan isiin hamtuu taateef jecha.2-fayyaan qananii Rabbii waan taateef Rabbiif galata galchuufii ufirratti jabaatanii eeguu barbaachisa.3-sababaalee ittiin fayyaan namaa eeggamu kan Rabbiin namaa godhe hunda eeggachuun gaariidha. Waan rakkoo

Page 82: Hadiisa 80

82

dhukkubaa namatti fidurraalle fagaachuun akkasumatti barbaachisaadha.Namni hadiisa kana odeesse.Seenaan sahaabdicha hadiisa kana odeessee hadiisa lakkoofsa 8tti dabree jira.

Hadiisa filatamaa-15ffaa

Page 83: Hadiisa 80

83

15. Sadarkaa soomana guyyaa arafaa.

فضل صيام يوم عرفة

15- عن ا�بي قتادة رضي ا� عنه, ا�ن�

: "صيام يوم عرفة، ا�ن�ي الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

ا�حتسب على الل�ه ا�ن يكف�ر الس�نة ال�تي

قبله والس�نة ال�تي بعده".

(جامع الترمذي, رقم الحديث 749,

وصحيح مسلم, جزء من رقم الحديث

Page 84: Hadiisa 80

84

196- (1162), واللفظ للترمذي, وقال

اإلمام الترمذي عن هذا الحديث: بأنه

حديث حسن,

وصححه األلباني ).

15-Abbaan Qataadaa r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "soomanni guyyaa arafaa badiilee waggaa isa duraatiifi tan isa boodaa akka Rabbiin isaan naaf araaramu nin abdadhaa" jedhe. tirmizii 749

Page 85: Hadiisa 80

85

muslim1961162 lafziin kan tirmiziiti.tirmiziin hasan jedhe, albaaniin sahiiha godhe. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU. 1-soomanni guyyaa arafaa nama hajjitti hinjirreef barbaachisaa tahuu.2-badiileen hadiisa kana keessatti ni'araaramamti jedhamte xixiqqoodha, ammo badiin gurguddoon towbaa dhugaadhaafi seera isii guututti haajamti.3-toltuu hojjatuun waan sadarkaa

Page 86: Hadiisa 80

86

namaa Rabbi biratti ol namaa fuudhurraayi.Namni hadiisa kana odeesse.Abuu qataadah binu ribiyyi al ansaariyyi hangafoota sahaabaa keessaa tokkoodha. Duula hundarratti hirmaatee jira. Yeroo karaa deeman Wardiyyaa nabiiti ture.Yeroo tokko umar fursiin loluuf waraanaan wajji isa ergee lola sanirratti hirmaatee ture. Mooticha fursiitis harka isaatiin ajjeese. yeroo fii bakka itti due keessatti waldhabbiin warra

Page 87: Hadiisa 80

87

seenaa himuu jirattullee. Garuu akka jedhametti kuufatti bara hijraa 38 du'ee. aliyyi irratti salaate jechaatu jira. Warri madiinatti bara hijraa 54 due jedhanis nijiru.

Hadiisa filatamaa-16ffaa

16. Guyyaa jum'ah qofa kophaa soomanuun dhoowwaadha.

Page 88: Hadiisa 80

88

يكره إفراد يوم الجمعة بالصوم

: 16- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه قال

: "ال يصوم سمعت الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص :، يقول

ا�حدكم يوم الجمعة, إال� يوما قبله, ا�و

. بعده"

(صحيح البخاري, رقم الحديث 1985,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 147-

(1144), واللفظ للبخاري).

16-Abbaa Hureyraa r.a.irraa odeeffamee nabiin s.a.w. akkana

Page 89: Hadiisa 80

89

jedhan jedhe "tokkoon keessan guyyaa jum'aah qofa kophaa akka hinsoomannee yoo guyyaa isa duraatii fii isa boodaatiin wajji tahe malee." bukhaarii 1985, muslim 147/1144 lafziin kan bukhariiti.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-guyyaa jum'aah qofa soomanuun jibbamaadha yoo soomana dur aadaa godhatee soomanuun walitti dhufe malee.

Page 90: Hadiisa 80

90

2-guyyaa jum'aah guyyaa ibaadaa kan zikrii kan rizqii halaal barbaaddatan waan taheef isa kophaa baasanii soomanuun jibbamaadha.Rabbiin s.w. akki jedhe " yeroo salaanni raawwatamte dachii keessa faca'aa hiree Rabbiirraa barbaaddadhaa" suuratul jum'ah 10

Namni hadiisa kana odeesse.Seenaan sahaabdichaa hadiisa kana odeesee hadiisa lakkoofsa

Page 91: Hadiisa 80

91

13tti dabree jiraa.

Hadiisa filatamaa-17ffaa

17. Kadhaawwan qeebalamtuu.

دعوات مستجابات

: 17- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه, قال

قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ثالث دعوات

Page 92: Hadiisa 80

92

مستجابات ال شك� فيهن� : دعوة

المظلوم, ودعوة المسافر, ودعوة الوالد

على ولده ".

(جامع الترمذي, رقم الحديث 1905,

وسنن أبي داود, رقم الحديث 1536,

وسنن ابن ماجه, رقم الحديث 3862,

واللفظ للترمذي, قال اإلمام الترمذي:

هذا حديث حسن, وحسنه األلباني).

17-Abbaa hureyraa r.a. irraa odeeffame nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "kadhaan sadi

Page 93: Hadiisa 80

93

qeebalamtuudha qabdu. Kadhaa nama karaa deemuu, kadhaa nama roorrifamee, kadhaa abbaan ilmoo isaarratti kadhatu" timizii 1905 abiidaawud 1536 ibnumaajah 3862 timizii fii albaaniin hasan jedhaniin.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-kadhaan nama roorrifamee qeebalamtuudha.2-kadhaan nama karaa deemuu qeebalamtuu waan taateef keyrii

Page 94: Hadiisa 80

94

heddummeesse Rabbi kadhachuun barbaachisaadha.3-kadhaan abbaan ilmoo godhuufii abaarsi inni abaarus niqeebalama waan taheef uf eeggachuu barbaachisa. Joollee eebbisuu malee abaaruun dhoowwaadha.Namni hadiisa kana odeesse.Eenyummaan anma hadiisa odeessee hadiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Page 95: Hadiisa 80

95

Hadiisa filatamaa-18ffaa18. Nabiin s.a.w. kabajuu keessatti daangaa dabruun dhoowwaadha.

التحذير من الغلو في تعظيم

النبي{ملسو هيلع هللا ىلص}

: 18- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه قال

Page 96: Hadiisa 80

96

قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ال تجعلوا بيوتكم

قبورا, وال تجعلوا قبري عيدا، وصل�وا

." علي�؛ فا�ن� صالتكم تبلغني حيث كنتم

(سنن أبي داود, رقم الحديث 2042,

وصححه األلباني).

18-Abbaan Hureyraa r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "manneen keessan qabroota hingodhatinaa. qabrii tiyya ayyaaneeffannaa (iida) hingodhinaa. Salaata (rahmata) narratti buusaa salaanni

Page 97: Hadiisa 80

97

(rahmanni) teessan bakkuma jirtanirraa natti geessii" abiidaawud 2042 albaaniin sahiiha jedheen.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-mana keeysatti salaatuu, zikrii Rabbi godhuu, qur'aana qarauu barbaachisa. akka manni keenya qabrii hinfakkaanne.2-qabrii nabii keenyaarratti walgayanii ayyaaneffachuun akka iidaa godhachuun dhowwaadha.

Page 98: Hadiisa 80

98

3-qabrii takkalleewu ziyaaruuf karaa dheeraa fe'atanii deemuun hinhayyamamu.4-namni hundi nabii keenya jaalachuu nagayaaf rahmata irratti buusuu heddummeessuu barbaachisa.Namni hadiisa kana odeesse. Sahaabdichi hadiisa kana odeesse seenaan isaa lakkoofsa 13tti himamee dabree jira.

Page 99: Hadiisa 80

99

Hadiisa filatamaa-19ffaa19. Suuraa kaasuun dhoowwaadha.

التحذير من التصوير

19- عن عبد الل�ه بن مسعود رضي ا�

Page 100: Hadiisa 80

100

: "إن� عنه قال: سمعت الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : يقول

: أشد� الن�اس عذابا عند ا� يوم القيامة

المصو�رون".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 5950,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 98 -

(2109), واللفظ للبخاري).

19- Abdallaah ibnu mas'uud r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni guyyaa qiyaamaa Rabbi biratti azaabni isaanii haalaan jabaatu warra suuraa kaasu." Bukhaarii 5950, muslim

Page 101: Hadiisa 80

101

98/2109, lafziin tan bukhaariiti. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

1-islaamummaa keessatti waan lubbuu qabu fakkii kaasuun dhoowwadha.2-waantoota lubbu qabeeyyi suuraa kaasuun uumaa Rabbiitti fakkeeysuufi gama suuraa gabbaruutti waan nama geessuuf dhoowwaadha.3- namni taabotaafii suuraa gabbaru nikafara azaaba guddaa

Page 102: Hadiisa 80

102

seena.Namni hadiisa kana odeesse.Sahaabdichi hadiisa kana odeesse seenaan isaa hadiisa sadaffaarratti ibsamee jira.

Hadiisa filatamaa-20ffaa

20. Sababii ittiin jannata seenan keessaa

Page 103: Hadiisa 80

103

من أسباب دخول الجنة

20- عن ا�بي ا�مامة الباهلي� رضي ا�

عنه, يقول: سمعت رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص :

: "ات�قوا يخطب في حج�ة الوداع؛ فقال

ا� رب�كم, وصل�وا خمسكم, وصوموا

شهركم, وا�د�وا زكاة ا�موالكم, وا�طيعوا

ذا ا�مركم، تدخلوا جن�ة رب�كم".

(جامع الترمذي, رقم الحديث 616, قال

اإلمام الترمذي عن هذا الحديث: بأنه

حسن صحيح, وصححه األلباني).

Page 104: Hadiisa 80

104

.20-Abbaan umaamah bahiliyyii n r.a. nabiin s.a.w. yeroo kuxbaa hajji dhaammannaa godhe akkana jedhe, " Rabbii keessan sodaadhaa, shanan keessan salaataa, ji'a keessan soomanaa, zakaa qabeenya keessanii kafalaa, angaawaa keessan kan muslimaa kan seera Rabbiitiin isin bulchu tole jedhaa, jannata Rabbi keessanii niseentanii" timizii 616, tirmiziifi albaaniin sahiiha godhan.

Page 105: Hadiisa 80

105

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-waan ittiin jannata Rabbii seenan keessa soda Rabbii (taqwaa) salaata fardiiwwanii salaatuu, baatii ramadaanaa soomanuu, zakaa kennuufii kkf.2-soda Rabbii jechuun isa eeggachuudha, isa jaalachuufi isa kabajuudha, akkasuma waan inni dhoowwerraa dhoowwamuudha.3-angaawota muslimaa,

Page 106: Hadiisa 80

106

imaamman, ajajootaa sadarkaa adda addaa tole jechuun dirqama. Garuu sharxii isaan ajaj Rabbi irratti jiraatanii Seera Rabbiitiin ummata hoogganan qofan taha. Yoo karaa Rabbii irraa maqan waan isaan ajajan diduu barbaachisa.Namni hadiisa kana odeessee.Abbaa umaamaa sudayyi ibnu ajlaan binu wahbi albaahiliyyi sahaabaa kabajamaa adduniyarraa dantaa hinqabneedha. Nama haalaan

Page 107: Hadiisa 80

107

jihaada godhuu jaalatu ture. Duula hunda nabiin wajji duule. Lola badrii qofarraa hafe sababaa haadha isaa dullattii dadhabduu kaddamuudhaaf jecha nabiin hayyameefi. Khulafaa'otaan wajjis duule. Biyya shaam jiraatuu ture. Waggaa 81 hijraatti Ganda himmisitti due.

Hadiisa filatamaa-21ffaa21. Diin islaamaa

Page 108: Hadiisa 80

108

baalagummarraa nama dhoowwa.

اإلسالم يحذ�ر من الفواحش

21- عن عبد ا� بن مسعود رضي ا�

عنه قال: قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : ليس

ا�حد ا�حب� ا�ليه المدح من ا�، من ا�جل

ذلك مدح نفسه، وليس ا�حد ا�غير من

." ا�، من ا�جل ذلك حر�م الفواحش

(صحيح مسلم, رقم الحديث 32-

Page 109: Hadiisa 80

109

(2760), وصحيح البخاري, رقم

الحديث 5220, واللفظ لمسلم).

21-Abdallaah ibnu Mas'uud r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " tokkolleen ka akka Rabbiitti faarfamuu jaalatu hinjiru, kanaaf ufumaa uf faarse. Ka akka Rabbiitti hinaafu hinjiru kanaaf sagaggaalummaa haraam (dhoowwaa) godhe." Muslim 32/2760, bukhari 5220, lafziin kamuslimi.

Page 110: Hadiisa 80

110

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-Rabbiin s.w. faarfamuu jaalata. Tanaaf jecha namni hundi Rabbi faarsuu barbaachisa.2- Rabbiin yoo isa faarsan galata guddaa namaaf kataba. Faaruun teenya isaaf hoomaa hinfayyaddu. Garuu nuti sawaaba itti arganneeti bu'aa guddaa irraa arganna.3-kan Rabbirra hinaafu hinjiru ./ kana jechuun Rabbiin badii hunda hojjatamuu nijibba jechuudha.

Page 111: Hadiisa 80

111

4- namoota diin keessatti sadarkaa qaban akka namni sadarkaa isaanii beekee jala deemee irraa faayyadamuuf yoo gaarii isaanii dubbatan hamtuu hinqabu.5-ammoo gama kaaniin nama sadarkaa hinqabne dhaaduun, nama waan inni hinqabneen kijibaan dhaaduun dhowwaadha. Wallaalaan daran jallina eda'ata waan taheef. Kanarrattis nabiin s.a.w. akki jedhe "yeroo warra nama faarsu gartan biyyee fuula isaaniitti facaasaa." Muslimtu

Page 112: Hadiisa 80

112

odeesse.Akkuma himamee dabretti namni soda Rabbiitiifi sadarkaa ilmii islaamaa qabu yoo isa biratti isa faarsites homaa rakkoo hinqabu.Namni hadiisa kana odeesse.Sahaabdichi hadiisa kana odeesse seenaan isaa hadiisa sadaffaarratti ibsamee jira.

Hadiisa filatamaa-22ffaa

Page 113: Hadiisa 80

113

22. Muslimni qaadhimannaa obboleessa isaa kan muslimaa irraan qaadhimatuun haraami dhoowwaadha.

تحريم خطبة المسلم على خطبة أخيه

المسلم

22- عن عبد ا� بن عمر رضي الل�ه

: "ال يبع عنهما عن الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

بعضكم على بيع بعض, وال يخطب

بعضكم على خطبة بعض".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 49

Page 114: Hadiisa 80

114

-(1412), ), وصحيح البخاري, رقم

الحديث 5142, واللفظ لمسلم).

22-Abdallah ilma umar r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. gariinkeessan gurgurtaa garii keessaniirraan hin gurgurin, akkasuma gariin keessan qaadhimatiinsa garii keessaniirraan hinqaadhimatin" muslim 49/1412, bukhaarii 5142

BARNOOTA HADIISA KANARRA

Page 115: Hadiisa 80

115

ARGANNU

1-obboleessa muslimaa gubbarraan bituufii gurguruunis dhowwadha.2-qaadhimannaa obboleessa muslimaa gubbarraan qaadhimaachuunis dhoowwaadha, keeysaawuu yoo jalaa qeebalamte.3- islaamummaan hawaasaa isaa akka waljaalatu akkaa walqabatu akka tokko tahuu godha.

Page 116: Hadiisa 80

116

Namni hadiisa kana odeesse. Namni hadiisa kana odeesse

Abdallah ilma umar ilma khaxxab. Isaa joollee xiqqaati abbaa isaatiin wajji islaamawe. Eegasii abbaa isaa dura madiinatti godaane. Lolli dura inni dhaqe lola khandaqaati, duula sanbooda hunda nabiin wajji hirmaatee jira. Akkasuma injifannoole muslimtootaa gurguddoo hedduu itti hirmaatee

Page 117: Hadiisa 80

117

jira. Tan akka duula masrii, sham, basraa, iraaq fi faaris hirmaatee jira. Goota haqa mul'isurraa hinsodaanne. Warreen sahaabaa keessaa ilmii qaban jedhamanirraa lakkaawama. Hadiisni nni odeesse 2630. Soda Rabbiitii fi ibaadaadhaan beekama. Wagga hijraa 73 makkatti du'e isaa umriin isaa waggaa 86 gaye.

Hadiisa filatamaa-23ffaa

Page 118: Hadiisa 80

118

23. Rabbiin gabricha isa sodaataa tahe jaalata.

إن ا� يحب العبد الت�قي�

23- عن سعد بن ا�بي وق�اص رضي ا�

عنه, قال: سمعت رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص :

يقول: "إن� ا� يحب� العبد الت�قي�،

الغني�، الخفي�".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 11-

.(,(2965)23-sa'ad ilma abiiwaqqaas r.a.

Page 119: Hadiisa 80

119

nabiin keenya s.a.w. akkana jedhan jedhe "Rabbiin gabricha sodaataa, dureeysa, dhokataa jaalata." Muslimtu odeesse 11/2965

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-jireenyi hawaasummaadha nama hundaaf barbaachisaadha. Namni ummata isaatiin walitti makamee jiraachuu barbaachisa.2-ammoo yoo ummataan walitti makamuun jiruu tana keessatti

Page 120: Hadiisa 80

120

kan gama Rabbitti dilaawuu nama geessu tahe ummatarraa achi bahanii kophaa jiraatuutu fayyada.3-firummaa maxxansuun hundee ijjannoo muslimtootaa kessaa beekamtuu takka. 4-hiikkaan hadiisa kana Rabbiin gabricha isa sodaatu jaalata, soodaa isaa jechuun ammo waan inni ajaje hojjatanii waan inni dhoowwerraa dhoowwamuudha.

Namni hadiisa kana odeesse.

Page 121: Hadiisa 80

121

Abbaa is'haaq sa'ad ibnu abii waqqaas az-zuhrii al-qureyshii kantahe. Sahaabaa beekamaadha. Hijraa dura waggaa 23tti makkatti dhalate, achumatti gauddate, warra dura islaamayerraayi. Warreen 10n jannataan gammachiifaman keessaa tokkoodha. Warreen marii jahan umar r.a. Akka isaan keessa bakka bu'aa isaa godhtanii biyya bulchuuf jecha file keessaa tokko.

Page 122: Hadiisa 80

122

Eegasii madiinatti godaane. Duula badriitiif kanneen san boodaa hunda irratti hirmaatee jira. Inni ilmaan adeera haadha nabii keessaa tokko. Kanaaf nabiin keenya s.a.w eysuma kiyya jeedhee isa yaamuu ture. Goota fardaan lolu beekamaadha ture. Warreen nabiin amiira godherraayi. Zamana abuubakriitii fi zamana umar ijjannoo gootummaatiin beekama. Zamana mootummaa umariifii usmaan amiira kuufaa tahee bulche. Biyya faarisiifi

Page 123: Hadiisa 80

123

iraaqitti hooggana waraana muslimaa tahuudhaan duulchise. Lola qaadisiyyaatti kan fursiin injifatee hoogganaan isa ture. Madaainis kan bane isa. Nama du'aaiin isaa qeebalamtuudhaati. Yeroo fitnaadha ummataa fi siyaasa dhiisee kophaa bahee Rabbi gabbaruu ture. Hadiisoowwan isaa 270. Bara Hijraa waggaa 55 ganda aqiiq jedhamu kan madiinarraa meyli 7 fagaatutti du'e. madiinatti baatamee amiirri yeroo sanii marwaan binu hakam irratti

Page 124: Hadiisa 80

124

salaate. Baqii'itti awwaalame. Muhaajirtoota keessaa kan booda du'e isa.

Hadiisa filatamaa-24ffaa24. Sadarkaa suuraa mulkii (tabaarakaa)

من فضائل سورة الملك

24- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه, عن

Page 125: Hadiisa 80

125

الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال: "ا�ن� سورة في القرآن

ثالثون آية, شفعت لصاحبها؛ حت�ى غفر

له, چٱ ٻ ٻ ٻ چ ( سورة الملك:

.(١

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 3786, و

سنن أبي داود, رقم الحديث 1400,

وجامع الترمذي, رقم الحديث 2891,

واللفظ البن ماجه, قال اإلمام الترمذي

عن هذا الحديث: بأنه حديث حسن,

وصححه األلباني).

Page 126: Hadiisa 80

126

24-Abbaan hureeyraa r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " suuraa qur'aanaa takkaatu jira aayanni isii soddoma, nama isii qara'eef nishafaati (nimagantooyti) isiin tabaarakallazii biyadihilmulku…" ibnumaajah 3786, abiidaawud 1400, tirmizii 2891, tirmiziin hasan jedhe. Albaaniin sahiiha jedhe.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

Page 127: Hadiisa 80

127

1-hadiisni kuni sadarkaa suuraan mulkii qabdu ibsa.2-suuraan tuni guyyaa qiyaamaa kan shafaa'aa taatu nama tolchee isii qara'ee itti hojjatee jala deemeefi.3-hadiisni kun suuraa tana qarauu fii barachuun akkasuma itti hojjachuun barbaachisaa tahuudha ibsa.Namni hadiisa kana odeesse Seenaan isaa hadiisa 13tti dubbatamee jira.

Page 128: Hadiisa 80

128

Hadiisa filatamaa-25ffaa25. salaata jabeessuu.

وجوب العناية بالصلة

25- عن بريدة بن الحصيب اال�سلمي�

رضي ا� عنه, قال: قال رسول ا�

: الص�الة؛ ملسو هيلع هللا ىلص : "العهد ال�ذي بيننا وبينهم

فمن تركها؛ فقد كفر".

Page 129: Hadiisa 80

129

(جامع الترمذي, رقم الحديث 2621,

وسنن ابن ماجه, رقم الحديث 1079,

قال اإلمام الترمذي عن هذا الحديث:

بأنه حسن صحيح غريب, وصححه

األلباني).

25-Bureydaa Ibnu Huseybi al-aslamii r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " beellamni nuufii isaan jidduu jiru salaata, namni isii dhiise kafare." Tirmizii2621, ibnu maajah 1079, timiziin sahiiha,hasan, gariiba

Page 130: Hadiisa 80

130

jedhe. Albaaniin sahiiha jedhe.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-salaanni waan muslimtootaa fii kaafira adda baasuu tahuu isii.2-salaata laaffisuun haaluma tokkottillee akka hintaane.3-salaanni utubaa islaamaati yoo isii dhiisan islaamummaan nibaddi.

Namni hadiisa kana odeesse.Inni bureydaa ibnu huseyb

Page 131: Hadiisa 80

131

al-aslamiyyii r.a. islaamawuun isaa yeroo nabiin hijraaf gara madiinaa deeman ture. Nabiin s.a.w. osoo deemuu irra dhufe isaafii nama ganda isaarraa namni 80 wajjii taa'uu turan. hundi isaaniituu islaamawan.Nabiin s.a.w. salaataa ishaa'ii isaaniin salaate. Hadiisni inni odeesse 177.Bureydaan ganduma isaati jiraachuu ture. Lola uhud booda gama madiinaatti godaane. Nabiin biratti gale. Lola san

Page 132: Hadiisa 80

132

boodaa hundarratti hirmaatee jira. Gama boodaa basratti galee achitti mana jaarate. eegasii achirraa duulaaf gama karaasaan bobba'e. bakka marwi jedhamtu taauu ture hanga achumatti du'ee achumatti awwaalame. Duuti isaa bara hijraa 62 yeeroo mootummaa yaziid ilma mu'aawiyaati ture.

Hadiisa filatamaa-26ffaa26. Islaamummaan diin laaffinsaati.

Page 133: Hadiisa 80

133

اإلسالم دين السماحة

: 26- عن معاذ رضي ا� عنه قال

خرجنا مع رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : في غزوة

تبوك؛ فكان يصل�ي الظ�هر والعصر

. جميعا, والمغرب والعشاء جميعا

(صحيح مسلم, رقم الحديث 52-

.(,(706)26-Mu'aaz r.a. irraa odeeffamee

Page 134: Hadiisa 80

134

nabiin s.a.w. wajji duula tabuukitti bane. zuhriif asrii walitti qabee nuun salaatu ture. Magriibaa fii ishaais akkasumatti walitti qabee (jam'ii godhee nuun salaatuu) ture.." Muslim 52/706BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1p-hadiisni kun salaata lameen zuhriifii asrii akkasuma magriibaafii ishaa'ii yeroo tokkoo isaan lameeniitti walitti qabuun akka dandayamu ibsa.2-diin islaamaa diin laaffisiinsaati

Page 135: Hadiisa 80

135

tanaaf salaata walitti qabuu mijjeesse.3-hadiisni kuni aayata qur'aanaa kan salaanni muimintootarratti dirqama yeroodhaan murtaaye tahe" jettuun walhindhabu. Kan hadiisaa Kuni yeroo karaa deemaniifii yeroo haajaa murtaayeeti baanti.Namni hadiisa kana odeesse.Abuu abdurrahmaan- Muaaz ibnu jabal ibnu amri ibnu owsi al'ansaariyyi alkhazrajiyyi jedhama. Sahaabaa

Page 136: Hadiisa 80

136

beekamaadha.waggaa umrii 18 tti islaamaye. Waligaltee Aqabaa irratti hirmaate. Duula Badriitis dhufe. Duula hundaawu dhaqe. Inni sahaabaa keessaa kan halaaliifii haraam qajeellotti beekuudha. Hadiisni isaa 157. Nabiin bulchaa godina yaman godheeti isa erge. Achi turee Eega nabiin du'anii deebie. Eegasii biyya shaamitti gale achuma ture, bara hijraa 18tti isaa umriin isaa 34 achumatti du'e.

Page 137: Hadiisa 80

137

Hadiisa filatamaa-27ffaa

27. Hoongi jiruu ilma namaa jaalala Rabbii argachuudha.

غاية الحياة البشرية: نيل رضا الل�ه

: 27- عن عائشة رضي الل�ه عنها, قالت

: "من سمعت رسول الل�ه ملسو هيلع هللا ىلص : يقول

التمس رضا الل�ه بسخط الن�اس كفاه الل�ه

مؤنة الن�اس، ومن التمس رضا الن�اس

." بسخط الل�ه؛ وكله الل�ه ا�لى الن�اس

Page 138: Hadiisa 80

138

(جامع الترمذي, رقم الحديث 2414,

سكت اإلمام الترمذي هنا ولم يقل عن

هذا الحديث شيئا, وصححه األلباني

27. Aayyoo aaishaan r.a. noiabiin s.a.w. akkana jedhan jette."namni nama dallansiisee jaalala Rabbii barbaade Rabbiin gargaarsa namaarraa isaaf gaya, ammo nama Rabbi dallansiisee jaalala namaa barbaade Rabbiin namarratti isa dhiisa ". tirmizii 2414, albaaniin sahiiha jedheen.

Page 139: Hadiisa 80

139

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU--1. ajaja namaa dhiisanii ajaja Rabbii raawwachuun dirqama.2-karaan ittiin jaalala Rabbii argatan kan ittiin isatti dhihaatan ajaja isaa rawwaachuufi waan dhoowwerraa fagaachuu qofaani.3-namni Rabbi soodaachuu dhabee Rabbitti dilaawuu keessatti ajaj ilma nama godhe Rabbiin isa xiqqeessa, kabajaa isarraa fuudha.Namni hadiisa kana odeesse.

Page 140: Hadiisa 80

140

Nama hadiisa kana odeesse seenaa isaa hadiisa lakkofsa shanitti dabree jira.

Hadiisa filatamaa-28ffaa28. Islaamummaan akka namni karaa gaariin wajji jiraatuu ajaja.

اإلسالم دين التعامل باألساليب الحسنة

: قال 28- عن ا�بي ذر رضي ا� عنه قال

Page 141: Hadiisa 80

141

لي رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ات�ق ا� حيثما

كنت, وا�تبع الس�ي�ئة الحسنة؛ تمحها,

وخالق الن�اس بخلق حسن".

(جامع الترمذي, رقم الحديث 1987,

قال اإلمام الترمذي عن هذا الحديث

بأنه: حسن صحيح, وحسنه األلباني).

28-abbaan zarrii r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "eessalee jiraattu Rabbi sodaadhu, hamtuu toltuudhaan hordofsiisi isii sirraa

Page 142: Hadiisa 80

142

hayxii, haala gaariin namaan wajji tahi." Timizii 1987, tirmiziin hasanii sahiiha jedhe, albaaniin sahiiha godhe.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-sodaa Rabbii jechuun ajaja isaa rawwachuudhaan waan inni dhoowwerraa dhoowwamuudha.2-haalaa amalli gaariin barbaachisaadha. Kana jechuun kanneen akka obsaa, namatti toluu, dhugaa qabachuu fii kkf.

Page 143: Hadiisa 80

143

3-Rabbiin rahmata isaatiin yoo toltuu hojjatan hamtuu namarraa haqee dhiifama namaa godha.4-islaamummaan waahunda keessatti namni akka walkabajee haala gaariin wajji jiraatu ajajee jira.Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 10tti dabree jira.

Page 144: Hadiisa 80

144

Hadiisa filatamaa-29ffaa29. Du'aaii rukuu'aa fii sujuuda keessatti godhamu.

دعاء الركوع والسجود

: 29- عن عائشة رضي الل�ه عنها قالت

كان الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : يقول في ركوعه

وسجوده: "سبحانك الل�هم� رب�نا

Page 145: Hadiisa 80

145

وبحمدك، الل�هم� اغفر لي".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 794,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 217 -

(484), واللفظ للبخاري).

29- Aayyoo Aa'ishaan r.a. nabiin s.a.w. rukuu'aa fii sujuuda keessatti akkana jedhan jette." Subhaanaka allaahumma Rabbanaa wabihamdika allaahummagfirlii" hiikkaan "yaa Rabbii keenyaa galata kee waliiniin siqulqulleessa, yaa

Page 146: Hadiisa 80

146

Rabbi naaf araarami". Bukhaarii 794 muslim217/4848 lafziin kan bukhaariiti.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-zikrii fii du'aa'ii tana rukuu'aafii sujuuda keessatti qara'uun barbaachisaadha.2-tasbiihaafi tahmiidaan rabbi faarsuun sujuudaafi rukuua keessatti karaa godhamee jira.3-kanneen males du'aa'iifii zikriin biro kan rukuu'aafii sujuudaa keessatti dhufan nijiru.

Page 147: Hadiisa 80

147

Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 5tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-30ffaa

30. Sadarkaa masgiinni qabuufii warreen masgiidaa qaban.

Page 148: Hadiisa 80

148

مكانة المساجد وفضل من قصدها

لعمارتها بالعبادة �

30- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه, عن

: "من غدا ا�لى المسجد الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

وراح، ا�عد� ا� له نزله من الجن�ة، كل�ما

غدا ا�و راح".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 662,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 285-

Page 149: Hadiisa 80

149

(669), واللفظ للبخاري).

30-Abbaa Hureyraa r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni masgiidatti ganamee, waaree boodas masgiidatti deeme. Rabbiin jannata keessatti bakka qubatu isaa qopheessa. hanguma inni ganamaaf galgala masgiidatti deemeen." Bukhaarii662, muslim 285/669, lafziin kan bukhaariiti.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU

Page 150: Hadiisa 80

150

1-masgiinni sadarkaa guddoo qabaachuu isaa , namni ibaadaaf gama isaadhaa deddeebi'us galata guddaa akka Rabbirraa qabu.2-jannatni uumamatee jiraachuu isii qananii goddoon tan guutamte tahuu isiidhaa.3-masgiida jaaruufii, qulqulleessuun barbaachiisaa tahuu isaa.4-ganamaa galgala ibaadaadhaaf gara masjiidaa deddeebi'uun barbaachisaa tahuu isaa.

Page 151: Hadiisa 80

151

Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa 13tti dabree jira.

Hadiisa filatamaa-31ffaa

31. Sadarkaa bittaa fii gurgurtaa

Page 152: Hadiisa 80

152

keessatti waliif laaffisu

فضل التيسير في البيع والشراء

: 31- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه قال

قال رسول الل�ه ملسو هيلع هللا ىلص : "من ا�قال مسلما؛

ا�قاله الل�ه عثرته يوم القيامة".

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 2199,

وسنن أبي داود, رقم الحديث 3460,

واللفظ البن ماجه, وصححه األلباني).

Page 153: Hadiisa 80

153

31-Abbaan Hureyraa r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni muslimarraa laaffise Rabbiin guyyaa qiyaamaa dogoggora isaa dhiifama godheefii irraa laaffisa". Ibnu maajah 2199, abiidaawud 3460, lafziin kan ibnu maajah. Albaaniin sahiiha jedheen.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU

Page 154: Hadiisa 80

154

1-namni walii laaffise jechuun eega walirraa bitee gurgure yoo gaabbuu fedhe waliif tole jedhee walirraa deeffachuudha.2-walii laaffisuun kuni walirratti tola ooluu fii walgargaaruudha waan taheef waan jaalatamaadha.3-bifti waliif laaffisuu kuni akkuma ibsametti yoo namni waa bitate tokko gaabbee sheenawe rakkoo maallaqaatiif tahuu, meeshaan fokkattuu taatuu, waan birootiif tahuu, yooiinni

Page 155: Hadiisa 80

155

deebisuu fedhe irraa deebisuudha.4-laaffisiinsi bifa himamee kuni tola oolinsa namni gurguru nama bitaterratti oolu jechuudha. Yoo kan gurgure laafeefii deebisaa isaa irraa qeebale malee hintahu waan taheef.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Page 156: Hadiisa 80

156

Hadiisa filatamaa-32ffaa

32. Haqa guutanii galchutti kakaasuu.

الحث على الوفاء بالحقوق كاملة

وراجحة

32- عن جابر بن عبد الل�ه رضي الل�ه

Page 157: Hadiisa 80

157

عنهما قال: قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ا�ذا

وزنتم فا�رجحوا".

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 2222,

وصححه األلباني).

32-jaabir r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe." Yogguu miizaantan caalchisaa guutaa" ibnu maajah 2222 , albaaniin sahiiha godhe.

Page 158: Hadiisa 80

158

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-muslimni haqa namaa hin ciratu, nama gowwoomsee hinsaamu, haqa namaa niguutaaf.2-muslimni nama haalaa amala gaarii kan nama hinmiine kan haqa namaa ufirraa eegu tahuutu barbaachisa.3-salaabummaan dhoowwadha. Sun nama yogguu namarraa waa bitu guchisiifatee ziyaadaa

Page 159: Hadiisa 80

159

barbaadu, kan yogguu namaaf gurguru ir'isee nama ciratu. Kun abaaramaa waan taheef irraa fagaachuu barbaachisa.Namni hadiisa kana odeesse.Jaabir ibnu abdillaah al-ansaarii sahaabaa guddaadha. Halkan aqabaa abbaa isaatiin wajji nabiin ahdii godhee jira. Warra bey'aa ridwaanirraa tokkoodha. Jaabir r.a. warra hadiisa hedduu barsiisan keessaa tokko. Hadiisni inni odeesse 1540 dha. Waggaa hijraa 73 du'aan gama aakhiraa

Page 160: Hadiisa 80

160

godaane.

Hadiisa filatamaa-33ffaa

33. Muslimtoonni waliif akka jaarmaya manaati.

Page 161: Hadiisa 80

161

المسلمون كمثل البنيان الذي يمسك

بعضه بعضا

: 33- عن أبي موسى رضي ا� عنه قال

قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "المؤمن للمؤمن

كالبنيان يشد� بعضه بعضا".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 2446,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 65 -

(2585), واللفظ لمسلم).

33-Abbaan Musaa r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe

Page 162: Hadiisa 80

162

"muiminni muiminaaf akka jaarmaya manaati waljajjabeessa" bukhaarii 2446, muslim 65\2585 lafziin kan muslimi.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-muslimni hundi obboleeyyaan tahuu barbaachisa. Waljaalachuu, waliif rifachuu, garaa waliif laafuun barbaachisaadha.2-muslimtoonni walqabachuufii

Page 163: Hadiisa 80

163

walgargaaruu keessatti akka jaarmayaati.3-muslimni adda babahuun, walqooduun, waljibbuufii walmuruun dhoowamaadha. Wanni barbaachisu walqabachuu, tokkoomuufi, walitti jaaramuudha.Namni hadiisa kana odeesse.Abii muusaa abdallaah ibnu qeysi ibnu suleymi al-ash'arii alyamaanii. yamanirraa Makka dhufee islaamayee yamanitti deebi'e. eegasii gara habashaa

Page 164: Hadiisa 80

164

deeme. Eega injifannoo kheybarii booda madiinaa dhufe. Duula hundarratti hirmaatee jira. Nama haalaan sagalee bareedduu qabu yeroo qur'aana qara'u. Nama ibaadaa kan duniyarraa dantaa hinqabne. beekaa diin ture. waggaa 40 hijraati kuufatti due.

Page 165: Hadiisa 80

165

Hadiisa filatamaa-34ffaa

34. Nama milkaaye jechuun nama jeequmsa irraa fageeffame.

ا�ن� الس�عيد لمن جن�ب الفتن

34- عن المقداد بن اال�سود رضي ا�

Page 166: Hadiisa 80

166

عنه, قال ا�يم ا� لقد سمعت رسول

: "ا�ن� الس�عيد لمن جن�ب ا� ملسو هيلع هللا ىلص : يقول

الفتن, ا�ن� الس�عيد لمن جن�ب الفتن, ا�ن�

الس�عيد لمن جن�ب الفتن, ولمن ابتلي؛

فصبر فواها".

(سنن أبي داود, رقم الحديث 4263,

وصححه األلباني).

34- Miqdaad ibnul aswad r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni milkaaye nama jeequmsarraa fageeffame, namni

Page 167: Hadiisa 80

167

milkaaye nama jeequmsarraa fageeffame, namni milkaaye nama jeequmsarraa fageyfame. Akkasuma namni mokkoramee obse waa tolee." Abiidawud odeesse 4263, albaaniin sahiiha godhe.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-yoo soda isaa qabaatan Rabbiin nagaya nama godha. Hamtuu namarraa deebisa. Biyyas jeequmsarraa nagaya namaaf godha.

Page 168: Hadiisa 80

168

2-amantiin islaamaa amantii nagayaati, tan tasgabbiiti, tanaaf shoorarkaafii waan nagaya booressu hundarraa dhoowwite.3-yoo rakkoon shoorarkaa kaate namni obsaan Rabbi kadhachuu barbaachisa.4-namni mokkorarratti oobse gaarii tahuu isaa.Namni hadiisa kana odeesse.Miqdaad ibnu amrii miqdaad ibnu aswad alkandii jechuun beekama. Sahaabaa jabaadha. Nama haalaan nabitti dhihaatu. Dura

Page 169: Hadiisa 80

169

nama fardaan loleeti. Nama yeroo duulaatis mirqaanaan hirmaatu. Lola badrii, uhud, khandaqiifi kanneen biro irratti hirmaatee jira. Hadiisni isaa 42. Miqdaad nama arjaa kennataadha ture. Hasaniifii huseenii dirhama kuma soddomii jaha dhaameef. Haadha mu'imintootaa tokko tokkoo isaaniitiif kuma torba torba dhaameef. Miqdaad isaa umriin isaa waggaa 70 bara hijraa 33tti bakka juruf jedhamtu tan meeli sadi madiinarraa fagaattutti du'e.

Page 170: Hadiisa 80

170

yeroo mootummaa usmaan binu affaani. Madiinatti geeyfamee usmaan irratti salaatee, achuma baqii'itti awwaalame.

Hadiisa filatamaa-35ffaa35. Kadhaa maartii teessumaa.

Page 171: Hadiisa 80

171

دعاء كفارة المجلس

: 35- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه, قال

قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "من جلس في

مجلس؛ فكثر فيه لغطه؛ فقال قبل أن

يقوم من مجلسه ذلك : سبحانك الل�هم

وبحمدك ا�شهد أن ال ا�له ا�ال� ا�نت

ا�ستغفرك وأتوب ا�ليك, ا�ال� غفر له ما كان

في مجلسه ذلك".

(جامع الترمذي, رقم الحديث 3433,

قال اإلمام الترمذي عن هذا الحديث:

Page 172: Hadiisa 80

172

بأنه حسن صحيح غريب, وصححه

األلباني).

35-abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe."namni teessoo waciinsi itti baay'ate takka keessa taa'ee, osoo achii ol hinkain dura akkana jedhe (subhaanaka allaahumma wabihamdika ash hadu anlaailaaha illaa anta, astagfiruka wa'atuubu ileyka,) wannii teessoo isaa san keessatti tahe isaaf araaramame. Hiikkaan "yaarabbi sinqulqulleessa,

Page 173: Hadiisa 80

173

singalatoomfadha, kan dhugaadhaan gabbaramu simalee akka hinjirre raga ninbaha, sin araarfadha gama keetin deebia.Timizii odeesse 3433, timiziin hasan, sahiih, gariib jedheen. Albaaniin sahiiha jedhe.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-yeroo hunda muslimni Rabbi faarsuu zikrii godhuu qaba.

Page 174: Hadiisa 80

174

Deemsaa, teessuma, walgayii, afeerrii, fi kkf hundatti zikrii Rabbii godhuun barbaachisaadha.2-" Subhaanaka allaahumma wabihamdika ash'hadu anlaailaaha illaa anta astagfiruka wa atuubu ileyka" kadhaan kun dogoggora teessoo keessatti taheef sababa araaramaati taha.3- namni marti kadha kana hifzii godhee yeroo teessorraa ka'e ittiin Rabbi kadhachuu qaba.

Page 175: Hadiisa 80

175

Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-36ffaa

36. Seera dhaalmaya qabeenya nama du'ee.

من أحكام الميراث والورثة

36- عن ا�سامة بن زيد رضي ا� عنهما,

Page 176: Hadiisa 80

176

: "ال يرث المسلم أن� الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

الكافر, وال الكافر المسلم".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 6764,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 1 -

(1614), واللفظ للبخاري).

36-usaamaa ibnu zeydii r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. "kaafirri muslima hindhaalu, muslimnis kaafira hindhaalu." Bukhaarii 6764,

Page 177: Hadiisa 80

177

muslim1\1614, lafziin kan bukhaariiti.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU1-seera islaamaa keessatti kaafirri islaam hindhaalu muslimnis kaafira hindhaalu.2-gariin ulama'aa muslimni kaafiraa dhaaluu nidandaya garuu kaafirri muslima hindhaalu jedhan, kaafirris yoo osoo qabeenyi hinqoodamne dura islaamaye nidhaala jechaanis nijirti.

Page 178: Hadiisa 80

178

3-tolina seera islaamaa irraa waayee seera dhaalmayaa balinaan ibsee jira. Garuu amantiileen biroo seera kana hinqabdu.

Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa kana kan odeesse .

usaamaa ilma zeydii ilma haarisaa jaalallee nabiiti. Abbaan isaa zeydi kaadima nabiiti. ogeessaa hayyuu namaati ture.

Page 179: Hadiisa 80

179

Gootummatis haftee hinqabu. Tanaaf nabiin isumaa joollee kan umrii waggaa 20 hincaalin ajaj waraanaa godhee muude. Waraana sahaabonni gurguddoon keessa jiran. Garuu waraanni isaa kuni osoo gama kallattii isaa hinsossohin nabiin du'aan gama aakhiraa deeman. Sanboodas abuubakri waraanicha gaggeessan. usaamaaniifi waraanni isaa bobbahanii nagayaan bojuun galan. Hadiisni isaa 118. Usaamaan eega usmaan r.a. ajjeefamee rakkoo

Page 180: Hadiisa 80

180

sahaabaa jeddutti uumamte irraa fagaatee ture. Eegasii ganda dimishqatti dhihaatu tokko jiraachuu ture. Eegasii madiinatti deebi'ee bakka jaraf jedhamtu ture, achumatti hijraa 61 isaa umriin isaa waggaa 54 du'aan gama akhiraa deeme. madiinatti awwaalame.

Hadiisa filatamaa-37ffaa

Page 181: Hadiisa 80

181

37. Muslimni Rabbitti haajamaadha.

إظهار خضوع اإلنسان المسلم وافتقاره

� تعالى

: 37- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه قال

قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ا�ذا تشه�د

: ا�حدكم؛ فليستعذ با� من ا�ربع، يقول

الل�هم� ا�ن�ي ا�عوذ بك من عذاب جهن�م،

ومن عذاب القبر، ومن فتنة المحيا

Page 182: Hadiisa 80

182

والممات، ومن شر� فتنة المسيح

الد�ج�ال".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 128-

(588), وصحيح البخاري, رقم الحديث

1377, واللفظ لمسلم).

37-Abbaan hureyraa r.a.nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " tokkoon keysaan yeroo tashahuda qara'e waa afurirraa Rabbitti haa maganfatu akkana haa jedhuu (Allaahumma innii a'uuzu bika min azaabi

Page 183: Hadiisa 80

183

jahannama, wamin azaabilqabri wa min fitnatil mahyaa walmamaat, wa min sharri fitnatil masiihiddajjaal). Hiikkaan -yaa Rabbi an azaaba jahannam irraan sitti maganfadha, azaaba qabrii irrallee, rakkoo jiruufii du'aarraallee, rakkoo hamtuu masiihiddajjal irrallee sittin maganfadha /siinin tiiyfama/." Muslim 128/588. bukharii 1377, lafziin kan muslimi..

Page 184: Hadiisa 80

184

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni waan afreen kanarraa maganfatuun isaa Rabbitti amanuu, isa sodaachuufii, isaaf ajajamuu isaati garsiisa.2- salaata keessatti tashahuda boodaa eega attahiyyaatu qara'an booda kadhaa tana kadhachuun barbaachisaadha.3- hadiisni kun rakkoo masiihuddajjal akka dhufaa jirtu itti amannee mirkaneessuu nu hubachiisa. Isiin irra hamtuu

Page 185: Hadiisa 80

185

rakkoo dhuftuuti eega aadam uumamerraa kaasee hanga qiyaamaan taatutti.4-kadhaa yaarabbi azaaba qabrii irran sitti maganfadha jettu tanaan yoggu kadhatan azaaba eega du'anirraa kaasee hanga qiyaamaan taatuutti jidduu tana jiru jechuudha.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira

Hadiisa filatamaa-38ffaa

Page 186: Hadiisa 80

186

38. Sadarkaa niyyaan qabdu islaama keessatti.

أهمية النية وفضلها في السلم

: قال 38- عن جابر رضي ا� عنه قال

رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "يحشر الن�اس على

ني�اتهم".

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 4230,

وصححه األلباني, وصحيح مسلم, جزء

Page 187: Hadiisa 80

187

من رقم الحديث 83 - (2878), واللفظ

البن ماجه).

38-jaabir r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "ummanni niyyaa isaaniirratti kaafaman" ibnu maajah 4230, albaaniin sahiiha jedheen, muslim 83\2878, lafziin kan ibnu maajah.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-niyyaan ibaadaa keessatti barbaachisaadha. Niyyaan

Page 188: Hadiisa 80

188

gaariin isiinuu ibaadaadha.2-niyyaa jechuun waan takka hojjachuudhaaf murteessanii itti ka'anii hojjatuudha. Yoo hojiin booda aane azmii yookaan murannoo jedhama.3-niyyaa gaarii qulqulluu taate tana qur'aanni maqaa hedduun yaame. Kheyrii fedhuu, jaalala Rabbii barbaaduu, fuula Rabbi barbaadhuu fii kkf yaame.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 32tti ibsamee dabree jira

Page 189: Hadiisa 80

189

Hadiisa filatamaa-39ffaa39. Halkan keessa Rabbi kadhachurratti nama kakaasuu.

الحث� على الد�عاء في الل�يل

39-عن جابر رضي ا� عنه, ا�ن� رسول

ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال: "ا�ن� من الل�يل ساعة، ال

Page 190: Hadiisa 80

190

يوافقها عبد مسلم، يسا�ل ا� خيرا، ا�ال�

ا�عطاه ا�ي�اه".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 167 -

757) (

39-jaabir r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "halkan keessa sa'aatu jira tan gabrichi muslimaa isii qunnamee kheyrii Rabbi kadhate Rabbiin isaa kennu malee hindhiisne." Muslim 167/757

Page 191: Hadiisa 80

191

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU

1-sa'aa qeebaltii san argachuudhaaf jecha yeroo halkanii Rabbi kadhachuun barbaachisaadha.2-akkuma saa'aan qeebalamiinsaa guyyaa jumaa keessatti dhokaattetti halkanoowwan hunda keessattis dhokattee jirti. kun akka gabroottan halkaniifii guyyas ibaadaa heeddummeessaniif

Page 192: Hadiisa 80

192

jecha.3-yeroo halkanii hunda isii Rabbi kadhachuun barbaachisaadha. Garuu dhuma halkaniittu irra caalaadha.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 32tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-40ffaa

40. Salaanni balaa deebisaati.

Page 193: Hadiisa 80

193

الصالة من أعظم األسباب الشرعية

لدرء البالء.

: 40- عن حذيفة رضي ا� عنه قال

كان الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : ا�ذا حزبه ا�مر صل�ى.

(سنن أبي داود, رقم الحديث 1319,

وحسنه األلباني).

40-Huzeyfaan r.a. nabiin s.a.w yeroo wayeen takka isa yaachiste nisalaata."jedhe. abuu dawuud 1319, albaaniin sahiiha godhe.

Page 194: Hadiisa 80

194

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-salaanni irra caaltuu waan nama karaa Rabbii irratti sabachiisaati. Kadhaa beekkamaadhaan isii keessatti kadhachuu barbaachisa. Qur'aanni kana mirkaneessee jira.Rabbiin s.w. akkana jedhe''Obsaafii salaataan gargaarsifadhaa, isiin warreen Rabbi sodaatanirratti malee ulfaattuudha.'' Suuraa baqaraa 45.Ammas Rabbiin s.w.akkana

Page 195: Hadiisa 80

195

jedhe "isin yaa warra Rabbitti amantan salaataafii obsaan gargaarsifadhaa, Rabbiin warra obsaatiin wajji tahee jira." Suuratul baqarah 153

Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 4tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-41ffaa

41. Uffata adii uffachuufii nama du'e ittiin kafananii awwaaluun

Page 196: Hadiisa 80

196

barbaachisaadha.

استحباب لبس البياض من الث�ياب

وتكفين الموتى بها

41-عن عبد ا� بن عب�اس رضي الل�ه

عنهما قال: قال رسول الل�ه ملسو هيلع هللا ىلص :

"البسوا من ثيابكم البياض؛ فا�ن�ها من

." خير ثيابكم, وكف�نوا فيها موتاكم

(جامع الترمذي, رقم الحديث 994,

وسنن أبي داود, رقم الحديث 3878,

Page 197: Hadiisa 80

197

وسنن ابن ماجه, رقم الحديث 1472,

وقال اإلمام الترمذي عن هذا الحديث

بأنه: حسن صحيح, واللفظ للترمذي,

وصححه األلباني).

41- Abdallah ibnu abbaas r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " uffata keessanirraa uffata adii uffadhaa, isiin caaltuu uffata keessaniiti. Du'aa keessanis isiin kafanaa awwaalaa." Tirmizii 994, Abuudaawud 3878, Ibnumaajah 1472, Lafziin kan tirmiziiti. Tirmiziin hasanillee sahiihallee

Page 198: Hadiisa 80

198

jedhe. Albaaniin sahiiha godhe.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-uffata adii uffachuufi reeffa nama du'eetis isiin maranii awwaaluun barbaachisaadha.2-wanni asitti murtaaye kuni dhiiraafii dubartiifis walumaan murtaaye. Wanni gargar baase waan kana keessatti hinjiru.Namni hadiisa kana odeesse.Abul abbaas Abdallaah ibnu abbaas hangafoota sahaabaarraa tokko. Imaama tafsiiraati. Ilma

Page 199: Hadiisa 80

199

adeera nabiiti. Hijraan dura waggaa sadihitti iddoo shaibi jedhamu kan banii haashim itti ari'amanii taa'uu turanitti dhalate. Joolummaa isaarraa nabitti maxxanee barnoota guddaa irraa bare. Hadiisni inni odeesse 1660 dha. Yeroo nabiin du'an joollee waggaa 13ti ture. Yeroo tokko aliyyi ibnu abii xaalib basraa irratti bulchaa isa godhee bulchaa ture. bara hijraa 68tti isaa umriin isaa waggaa 71 xaa'ifitti du'aan gama aakhiraadhaa godaane.

Page 200: Hadiisa 80

200

Hadiisa filatamaa-42ffaa

42. Waan soomana irratti furuun gaariidhaa.

ما يستحب عليه الفطار

Page 201: Hadiisa 80

201

42- عن ا�نس بن مالك رضي ا� عنه،

يقول: كان رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : يفطر على

رطبات قبل ا�ن يصل�ي؛ فا�ن لم تكن

رطبات؛ فعلى تمرات؛ فا�ن لم تكن؛ حسا

حسوات من ماء".

(سنن أبي داود, رقم الحديث 2356,

وجامع الترمذي, رقم الحديث 696,

قال اإلمام الترمذي عن هذا الحديث

بأنه: حسن غريب, واللفظ ألبي داود,

وحسنه األلباني وصححه).

Page 202: Hadiisa 80

202

42-Anas ibnu Maalik r.a. akkana jedhe "nabiin s.a.w asheeta timiraarratti kan soomana furu tahe osoo magriiba hin salaanneen duratti. Yoo asheenni timiraa hinjiraatin timirarratti fura, yoo timirri hinjiraatin hammaarrii bishaanirraa taate hammaarrata."Abuu daawua 2356, Tirmizii 696, timiziin hasan, gariib jedheen. lafziin kan abiidaawudi. albaaniin hasan sahiih jedheen.

Page 203: Hadiisa 80

203

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni soomane tokko osoo magriiba hinsalaanne duratti soomana isaa furuu barbaachisa.Akkasuma wanni soomana irratti furu-asheeta timiraa (ruxaba).-yoo hinargatin timira.-yoo dhabame bishaan.-yoo dhabame nyaataaf

Page 204: Hadiisa 80

204

dhugaatirraa homa Rabbiin isaaf hire.2-soomana jechuun namni osoo hin fajarre durarraa kaasee hanga galgala aduun seentutti nyaataaf dhugaatii qunnamtii saalaa irraa ufqabuudhaan ooluu jechuudha.Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 8tti ibsamee dabree jira.

Page 205: Hadiisa 80

205

Hadiisa filatamaa-43ffaa

43. Human qaamaa torbarratti sujuuda godhuun dirqama.

وجوب السجود على األعضاء السبعة

43- عن عبد ا� بن عب�اس رضي الل�ه

عنهما قال: قال الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص :" ا�مرت ا�ن

ا�سجد على سبعة ا�عظم على الجبهة

وا�شار بيده على ا�نفه واليدين

والر�كبتين وا�طراف القدمين, وال نكفت

Page 206: Hadiisa 80

206

الث�ياب والش�عر".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 812,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 230-

(490), واللفظ للبخاري).

43. Abdullah ibnu abbaas r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "humna qaamaa torbarratti sujuudutti ajajamee jira. Isaanis adda \harkaan funyaanitti akeeke\, harka lameen, jilba lameen, qubbeen miila lameeniiti.

Page 207: Hadiisa 80

207

Akkasuma uffataafi rifeensa qabuu dhabutti ajajamne." Bukhaarii 812, muslim 230/490, lafziin kan bukhaariiti.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-humna qaamaa torbarratti sujuuda godhuun barbaachisaadha. Sunis addaafii funyaan, harka lameen, jilba lameen, qubbeen miila lameeniiti.2- namni tokko yeroo sujuudatti jiru yoo miila isaa tokko yookaa

Page 208: Hadiisa 80

208

lameen lafarraa olfuudhe, yookaan qaama torban ittiin sujuudu kanarraa tokko lafarraa ol kaase salaanni isaa hinguutamu, nibada.3- humna qaamaa torban kanarratti sujuuduun dirqama barbaachisaadha dhiiraafii dubartirrattis. Addaafii funyaan walitti human takkatti laalama.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 41 tti ibsamee dabree jira.

Page 209: Hadiisa 80

209

Hadiisa filatamaa-44ffaa

44. Onnee ilma namaa Rabbiitu garagaggalcha.

مصر�ف القلوب, هو: ا� جل ج�

44- عن عبد الل�ه بن عمرو بن العاص

رضي الل�ه عنهما يقول: ا�ن�ه سمع رسول

: "إن� قلوب بني آدم كل�ها ا� ملسو هيلع هللا ىلص يقول

بين ا�صبعين من ا�صابع الر�حمن كقلب

واحد, يصرفه حيث يشاء"، ثم� قال

Page 210: Hadiisa 80

210

رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "الل�هم� مصر�ف القلوب

صر�ف قلوبنا على طاعتك".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 17 -

.(,(2654)

44-Abdullaah ibnu amri ibnul-aas r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. "Onneen ilmaan aadam hundi isii qubbeen Rahmaanirraa quba lama jiddutti jirti. Akka onnee takkaati, gara fedhe garagaggalcha," nabiin eegasii ni jedhe:-Du'aa'iin Kunoo Tana:-

Page 211: Hadiisa 80

211

الل�هم� مـصـــر�ف الـقلـــــــــــوب، صر�ف

قلوبنــا على طاعتك

Allahumma musharrifal qulub,sharrif qulubana ala tha’atika." Yaa ka onnee garagaggalchu onnee teenya qajeelloo teetirratti deebisi" muslim 17-2654BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni muslimaa hundi amantaa islaamaa irratti gadi dhaabbachuuf uf jajjabeessuu

Page 212: Hadiisa 80

212

barbaachisa.2-namni yoo Rabbi sodaate Rabbiin isa qajeelcha isa milkeessa. Qalbiin hundii harka Rabbiiti jirti waan taheef.3- Rahmaan quba isaan malu tan akkanaan isii hinbeekamne niqabaa. Kana itti amanuun barbaachisaadha.

Namni hadiisa kana odeesse.

Page 213: Hadiisa 80

213

Abdallah ibnu amri ibnul'aas alqurashiyyi assahmii. Sahaabaa beekamaadha. Abbaa isaa amri dura islaamaye. Hadiisni inni odeesse 700. Inni duula garii irratti nabiin wajji hirmaatee jira. Siyaasaa fii seera bulchiinsaatiin beekamaadha. Mu'aawiyaan yeroo tokko kuufarratti bulchaa isa godhee ture. Masgiida qisxaax masritti barsiisuufii fatwa godhuu ture.Warri masrii fii shaam hedduun irraa baratanii turan. bara hijraa 65 achumatti due awwaalame.

Page 214: Hadiisa 80

214

Hadiisa filatamaa-45ffaa45. Teessuma sujuuda lameen jidduu irratti Rabbi kadhachuu.

الدعاء في القعدة بين السجدتين

45- عن حذيفة رضي ا� عنه أن� الن�بي�

Page 215: Hadiisa 80

215

: "رب� ملسو هيلع هللا ىلص : كان يقول بين الس�جدتين

اغفر لي، رب� اغفر لي".

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 897,

وسنن أبي داود, رقم الحديث 874 ,

وسنن النسائي, رقم الحديث 1145,

واللفظ البن ماجه, وصححه األلباني).

45-huzeyfaan r.a. nabiin s.a.w. sujuuda lameen jiddutti akkana jedhan jedhe. " Rabbig firlii Rabbigfir lii" hikkaan yaa Rabbi naaf araarami yaa Rabbi naaf araarami. Jechuudha.

Page 216: Hadiisa 80

216

Ibnu maajah 897, abuudaawud 874, nasa'ii 1145, lafziin kan ibnu maajah, albaaniin sahiiha godhe.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-hadiisni kun wanni itti nuqajeelchu du'aa'iin himame kun bakka kanatti barbaachisaa tahuu isaati.2-sujuuda lameen jiddutti kadhaan adda addaa nabirraa s.a.w dhufee jira. Garuu kanumarratti yoo gabaabbatanis nigaya.

Page 217: Hadiisa 80

217

Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 4tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-46ffaa

46. Islaamummaan milkii ilma namaati.

اإلسالم مصدر السعادة للبشر

46- عن عبد ا� بن عب�اس رضي ا�

عنهما قال: كان رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : يقول

Page 218: Hadiisa 80

218

: "رب� بين الس�جدتين في صالة الل�يل

اغفر لي وارحمني واجبرني وارزقني

وارفعني".

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 898,

وسنن أبي داود, رقم الحديث 850

وجامع الترمذي, رقم الحديث 284,

واللفظ البن ماجه, قال اإلمام الترمذي:

هذا حديث غريب, وصحح األلباني

حديث ابن ماجه والترمذي).

46-Abdallaah ibnu abbaas-r.a.

Page 219: Hadiisa 80

219

nabiin s.a.w. salaata halkanii keessatti sujuuda lameen jiddutti akkana jedhan jedhe. "Rabbigfirlii warhamnii wajburnii warzuqnii warfaini" hiikkaan \yaa Rabbii kiyya naaf araarami rahmata naaf godhi nagargaari rizqii naaf hiri olnafuudhi naguddisi,\. Ibnu maajah 898, Abiidawud850, tirmizi 284, lafziin kan ibnu maajah. Tirmiziin gariib jedhe. Albaaniin sahiiha godhe.

Page 220: Hadiisa 80

220

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-du'aa'ii (kadhaa) guddoo tanaan Rabbi kadhachuun barbaachisaadha.2-islaamummaan burqaa milkii ilma namaati, namni isa qabate nimilkaawa, kairraa gara gale nihoongawa.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 41 tti ibsamee dabree jira.

Page 221: Hadiisa 80

221

Hadiisa filatamaa-47ffaa47. Barnoota hundee islaamaafii iimaanaa

أسس اإلسالم الظاهرة والباطنة

: 47- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه قال

Page 222: Hadiisa 80

222

كان الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : بارزا يوما للن�اس؛ فا�تاه

جبريل عليه السالم؛

: ا�ن : "اال�يمان فقال: ما اال�يمان؟ قال

, وبلقائه تؤمن بالل�ه ومالئكته وكتبه

ورسله, وتؤمن بالبعث"،

: "اال�سالم: ا�ن قال: ما اال�سالم؟ قال

تعبد الل�ه وال تشرك به, وتقيم الص�الة,

وتؤد�ي الز�كاة المفروضة, وتصوم

رمضان،

: "ا�ن تعبد الل�ه قال: ما اال�حسان؟قال

Page 223: Hadiisa 80

223

," كا�ن�ك تراه، فا�ن لم تكن تراه؛ فا�ن�ه يراك

: "ما المسئول قال: متى الس�اعة؟ قال

عنها با�علم من الس�ائل، وسا�خبرك عن

ا�شراطها: ا�ذا ولدت اال�مة رب�ها، وا�ذا

تطاول رعاة اال�بل البهم في البنيان, في

خمس ال يعلمهن� ا�ال� الل�ه، ثم� تال الن�بي�

ملسو هيلع هللا ىلص :

چ ائ ەئ ەئ وئ وئ چ (لقمان: ٣٤)

اآلية،

: "رد�وه"؛ فلم يروا شيئا؛ ثم� ا�دبر، فقال

Page 224: Hadiisa 80

224

فقال: "هذا جبريل، جاء يعل�م الن�اس

دينهم".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 50,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 1 - (9),

واللفظ للبخاري).

47-Abii hureyraan-r.a. nabiin s.a.w. guyyaa tokko osoo ummata keessa taauu jibriil itti dhufee,iimaanni maali? Jennaan nabiin iimaanni Allaahatti amanuu keeti, malaaykaa

Page 225: Hadiisa 80

225

Rabbiitti amanuu keeti, kitaaba isaatti amanuu keeti, qunnamtii isaatti amanu, ergamtoota isaatti amanuu, du'a booda kaafamiinsatti amanuu," jedheen.Eegasii islaamummaan hoo maali? Jedheen. Nabiin s.a.w. " islaama jechuun

Buniyal`islaamu kgalaa khamsin: shahaadati an laa ilaaha illallaahu,wa anna Muhammadan

Page 226: Hadiisa 80

226

Rasuulullaahi, wa iqaamissalati wa iitaa`izzakaati,wa sgawmi Ramadgaana wa Hgajjulbeyti manistaxaakga ilayhi sabiilaa.

بنى اإلسالم على خمس

شهادة ا�ن ال ا�له اال� ا� وا�ن� محم�دا

رسول ا� وا�قام الص�الة وايتاء الزكاة

وصوم رمضان , وحج البيت من

إستطاع ا�ليه سبيال

Rabbi gabbartee isatti qindeessuu dhabuu keeti, salaata dhaabuu, zakaa dirqamaa

Page 227: Hadiisa 80

227

kennuu, soomana ramadaanaa soomanuu keeti,"eegasii ihsaana (toltuu) jechuun maali? Jedhen. Nabiin "ihsaana jechuun akka waan laaltee gartuutti Rabbiin gabbaruu keeti. Yoo ati arguu baattes inni si arga waan taheef."Yeeroon (Qiiyaamaan) yoomi? Jennaan nabiins.a.w. "gaafatamaan waayee isii kan gaafaturra hinbeeku, garuu mallattoo isii siifin hima, yogguu gabrittiin gooftittii isii deesse,

Page 228: Hadiisa 80

228

tiyfattoonni gaalaa yeroo qal'aa jaaruu keessatti waldorgoman,Waa shan Rabbi malee tokkolleenuu hinbeeku, eegasii niqara'ee

چ ائ ەئ ەئ وئ وئ چ

Hiikkaan "Allaah beekkomsi yeroo qiyaamaa isa biratti tahee jira." Eegasii namtichi gaafatu nideemee. Nabiin asdeebisaa jedhe. Barbaadanii Watakkaa hinagarree ni dhaban. Nabiin " Inni jibriili ummata diin barsiisuuf dhufe." Jedhe.

Page 229: Hadiisa 80

229

Bukhaarii 50, muslim 1\9, lafziin kan bukhaariiti.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-hadiisni kuni barnoota hundee bu'ura islaamaa ufkeessaa qaba.2-amantiin hojii fii iimaana qalbiiti.3-iimaana jechuun waan qalbiin niyyatan tan afaaniin dubbatan, tanqaamaan hojjataniidha.Namni hadiisa kana

Page 230: Hadiisa 80

230

odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-48ffaa

48. Sadarkaa nabirratti s.a.w. salaata buusuun qabdu.

فضل الصالة والسالم على رسول ا�

48- عن ا�بي طلحة رضي ا� عنه ا�ن�

رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : جاء ذات يوم

Page 231: Hadiisa 80

231

والبشرى في وجهه؛ فقلنا: ا�ن�ا لنرى

: ا�ن�ه ا�تاني البشرى في وجهك!؛ فقال

: ! ا�ن� رب�ك يقول الملك؛ فقال يا محم�د

ا�ما يرضيك؟ ا�ن�ه ال يصل�ي عليك ا�حد ا�ال�

صل�يت عليه عشرا, وال يسل�م عليك ا�حد

ا�ال� سل�مت عليه عشرا".

(سنن النسائي, رقم الحديث 1283,

وحسنه األلباني).

48-Abbaa xalhaarraa r.a. nabiin s.a.w. guyyaa tokko kan gammachuun fuula isaarraa iftu

Page 232: Hadiisa 80

232

nutti olseene, gammachuudha fuula keetirratti garra maaliifi? jenneen. Akki Nuun jedhe "malaaykichaatu natti dhufee yaamuhammad Rabbiin namni tokkolleen salaata takka sirratti buusee ani kudhan irratti buusu malee hin hafu, namni tokkolleen yoggu takka sirratti salaamtaa buusee ani yoggu kudhan irratti buusu malee hin hafu, kuni sin gammachiisuu? siin jedha naan jedhe." Nasa'ii 1283, albaaniin hasan jedheen.

Page 233: Hadiisa 80

233

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

1-salaataaf salaama (nagayaaf rahmata) nabirratti s.a.w. buusuun akkaan barbaachisaadha. Sawaaba (ajrii) hedduu qaba.Akkaataan itti buusanis irra caalaan isaa kana." Allaahumma salli alaa muhammadin wa'alaa aali muhammadin kamaa salleyta alaa ibraahiima wa'alaa aali

Page 234: Hadiisa 80

234

ibraahiima innaka hamiidun majiid. Allaahumma baarik alaa muhammadin wa alaa aali muhammadin kamaa baarakta alaa ibraahiima wa alaa aali ibraahiima innaka hamiidun majiid.2- Rabbiin salaata nabirratti buusuu hiikkaan isaa kabajuu jechuudha. Yaa Rabbi salaata kee nabirratti buusi jechuun yaa Rabbi rahmata kee isaaf godhi isa guddisi jechuudha.3-akkasuma nagayas nabirratti

Page 235: Hadiisa 80

235

buusuun barbaachisaadha, qur'aanarraa wanni kanarratti nuqajeelchu jecha Rabbii oltaheeti "Allaahaafi malaaykaaleen isaatis nabirratti salaata buusan isin yaa warri amantanis salaata buusaa isarratti salaata buusiinsa." Suuraa ahzaab 56.Hadiisattis nabiin s.a.w. akkana jedhan "Rabbiin malaykaalee qaba, kanneen dachii keessa deddeemtee salaamta ummata kiyyarraa natti geessitu." Nasaa'ii.

Page 236: Hadiisa 80

236

Akkasuma nagayaaf rahmata nabirratti buusuun yeroo hundaawu barbaachisaadha. Akkasuma ammas yeroo masgiida seenan, yeroo masgiidarraa gadi bahan, yeroo azaanaa, yeroo tashahuda salaataa fii kkf keessatti nabirratti salaataaf salaama buusuun barbaachisaadha.Bakka inni hinjirretti salaamtaa jechuuniin nabuma qofaafi,isaa waan malaaykaan itti geessituuf jecha. nama biro kan fagoo jiruuf hintahu.

Page 237: Hadiisa 80

237

4-salaama jechuu hikkaan qulqullina fii nageenya jechuudha.5-akkaataan itti salaamtaa buusan (assalaamu aleyka ayyuhannabiyyu warahmatullaahi wabarakaatuhuu) yookaan (assalaamu aleeyka yaa rasuulallaahi) yookaan (assalaamu aleyka yaa nabiyyallaah) yookaan (assalaamu alannabiyyi) jechuudhaan taha.Salaamtaan tenya tuni nabitti

Page 238: Hadiisa 80

238

nigeeysi jedhanii yaaduu barbaachisa.Garuu walitti qabamanii sagalee gamtaatiin allaahumma salli jechuun hintahu dhoowwaadha. Akkasuma dibbeefii meeshaalee mooziqaa adda addaa itti dhawuunis hintahu.Namni hadiisa kana odeesse.Abuu xalhaa, maqaan zeydi ibnu sahli ibnu aswad al-khazraji anna-jjaarii sahaabaa beekamaadhaa, eessumman nabiirraa tokko. manguddoota

Page 239: Hadiisa 80

239

12n aqabaa keessaa tukko. badriifii lola san boodaa hundarratti hirmaatee jira. nama haalaan islaamaaf tumsaa ture. Isa kan qabrii nabii qotee lahdii ciibse. Hadiisa 92 qaba. Soomanaa jihaada godhaa jiraate, akkasumatti soomanaa jihaada godhaa du'e. akkuma duulaaf bahetti bahrarratti osoo deemanu du'e bakka itti awwaalan dhabanii guyyaa torba janaazaan isaa osoo hinjijjiiramin ture, eegasii jaziiratti bahanii awwaalan. Hijraa waggaa 50tti

Page 240: Hadiisa 80

240

du'e.

Hadiisa filatamaa-49ffaa49. Harki mirgaa waan kabajamaatiif itti fayyadaman

الت�كريم فيه ما لكل اليمنى اليد

والت�شريف

Page 241: Hadiisa 80

241

: 49- عن عائشة رضي الل�ه عنها, قالت

كانت يد رسول الل�ه ملسو هيلع هللا ىلص : اليمنى

لطهوره وطعامه، وكانت يده اليسرى

لخالئه، وما كان من ا�ذى".

(سنن أبي داود, رقم الحديث 33,

وصحيح البخاري, رقم الحديث 168,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 66-

(268), وجامع الترمذي, رقم الحديث

1888, وسنن ابن ماجه, رقم الحديث

3288, واللفظ ألبي داود, وصححه

Page 242: Hadiisa 80

242

األلباني).

49-Ayyoon teenya aa'ishaan r.a. harki nabii tan mirgaa dhiqaannaa fii nyaataafi, tan bitaa ammo qulqullinaaf waan fokkataa deemsisuufi, " jette.Abuu daawud 33, bukhaarii 168, muslim 66\268, tirmizii 1888, ibnu maajah 3288, lafziin kan abii daawudi. Albaaniin sahiiha godhe.

Page 243: Hadiisa 80

243

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-kuni seera islaamaa beekkamaadha-wannii kabajaa tahee hundi harka mirgaattu durfama. Fakkenyaaf akka uffata uffachuu, kofoo kaayyachuu, kophee uffachuu, masgiida seenuu, siwaakkachuu, ija kuulachuu, qeensa (kottee) cirachuu, anfarroo gabaabsuu, mataa filachuu, rifeensa bobaa buqqaafachuu, mataa

Page 244: Hadiisa 80

244

haaddachuu, salaatarraa salaammatuu, dhiqannaa qaamota xahaaraa, mana fincaaniirraa gadi bahuu, nyaata, dhugaatii, harka walfuudhuu, dhagaa gurraachaa salaammachuu fii k.k.f. hunda keessatti mirgaatu durfama.2- ammo wanni faallaa kabajaa fii guddinaa tahe kanneen akka mana fincaanii seenuu, masgiidarraa bahuu, furrii fudhachuu, istinjaa, uffata, kofoo, kophee baafachuu, kkf bitaadhaatu durfama.

Page 245: Hadiisa 80

245

3- waa hunda keessatti nabiin s.a.w. hordofuun barbaachissaafii dirqama.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 5tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-50ffaa50. Rakkoof malee nama kadhachuun dhoowwaadha.

Page 246: Hadiisa 80

246

التحذير من سؤال الناس أموالهم بغير

ضرورة

50- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه, قال

: قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "من سا�ل الن�اس

ا�موالهم تكث�را؛ فا�ن�ما يسا�ل جمرا؛

فليستقل� ا�و ليستكثر".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 105 -

(1041)50-abii hureyraa -r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. "namni qabeenya namaa kadhate

Page 247: Hadiisa 80

247

heddumeeyfachuudhaaf wanni inni kadhatu dhamala ibiddaati, fedhu haaguddisuu fedhuhaaxiqqeessuu." Muslim 105\1041.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-hadiisa kana keessatti wanni ibsame namni yoo Rakkinarraa tahe malee nama waa kadhachuun dhoowwaadha.2-namni rakkina isaa namarratti irkise furmaata hin argatu. Ammo

Page 248: Hadiisa 80

248

namni rakkina isaa Rabbirratti irkise Rabbiin isaaf dirmata, Rabbiin s.w. akkana jedha "namni allaaharratti irkate inni gayaa isaati" suuraa xalaaq 3.

Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-51ffaa

50. Salaanni baha biiftuu boodaa

Page 249: Hadiisa 80

249

barbaachisaadha.

مشروعية صالة اال�شراق

: 51- عن عائشة رضي الل�ه عنها, قالت

كان رسول الله ملسو هيلع هللا ىلص : يصلي الضحى

ا�ربعا, ويزيد ما شاء الله.

(صحيح مسلم, رقم الحديث 79-

(,(719)

51-Ayyoo aa'ishaan r.a. nabiin s.a.w. salaata duhaa rakaa afur salaatan waan Rabbiin fedhe itti

Page 250: Hadiisa 80

250

eda'an jette. Muslim 79\719.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-salaatul awwaabiin jechuun salaata duhaati. Yeroon isiis yogguu aduun olbaatee hanga ulee eeboo olfagaatterraa kaasee hanga walqixa samii gayutti dhihaattutti. Salaata barbaachistuudha. Sadarkaa guddaa qabdi. Salata ganamaatis

Page 251: Hadiisa 80

251

nijedhamti.2-irra xiqqaan salaata duhaa raka'aa lama, irra caalaan ammo raka'aa afur lama lamaan salaatuudha. Irra hedduun isaa raka'aa saddeeti.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 5tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-52ffaa

52. Sadarkaa wuduu'aatii fii

Page 252: Hadiisa 80

252

salaata shananii.

فضل الوضوء والصلوات الخمس

52- عن عثـمان بن عف�ان رضي ا� عنه

قال: قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "من ا�تم�

الوضوء, كما ا�مره الل�ه تعالى؛ فالص�لوات

." المكتوبات, كف�ارات لما بينهن�

(صحيح مسلم, رقم الحديث 11 – (

.(,(23152-usmaan ibnu affaan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. "

Page 253: Hadiisa 80

253

namni akka Rabbiin isa ajajetti wuduu'a guuttatee salaatu salaanni shanan waan isaan lameen jiddutti taateef araarama isaaf taati." Muslim 11\231

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-wuduu'ini ibaadaa guddoo haalaan sadarkaa qabdu, wuduuini badii namarraa haqa, wuduuini sadarkaa namaa olfuudha, waan taheef wuduu'a

Page 254: Hadiisa 80

254

baruu barbaachisa. Seera isaa waan isa balleessuu fii akkaataa isaa hunda baruun barbaachisaadha.2- wuduu'a tolchanii godhachuufii salaata sirreessanii salaatuurratti nama kakaasa.3-salaanni shanan haalaan jabduudha. Sadarkaan isii guddoodha. Irratti tiyfamuu barbaachisa. Salaanni badii namarraa hayxi. Araarama namaaf taati. Garuu badiin tun xixiqqoo tahuu qabdi. Badiin

Page 255: Hadiisa 80

255

gurguddoon towbaa dhugaa ta seera isii guuttattetti haajamti.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 1tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-53ffaa

53. Iraabaaf timira nyaachuun jaalatamaa dha.

Page 256: Hadiisa 80

256

تناول التمر للس�حور, هو: األفضل

53- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه عن

: : "نعم سحور المؤمن الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

الت�مر".

(سنن أبي داود, رقم الحديث 2345,

وصححه األلباني).

53. Abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. " hiraabni muiminaa timira tahuun

Page 257: Hadiisa 80

257

waatolee" abuudaawuud 2345, albaaniin sahiiha godhe. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-timiraan hiraabbachuun waan caalaadha. Yookaan waan hiraabbataniin keessa timira godhuun barbaachisaadha. Garuu hedduun namaa waan kana hubannoo hinqabu, timira furiinsuma qofatti akka waan taheetti beeka.2-timirri waan barakaa qabu,

Page 258: Hadiisa 80

258

yeroo barakaa qabdu san keessatti isa nyaachuun barakaa walirratti dabalamteedha.3-hiraabbachuun barbaachisaadha,barakaa qaba waajiba hojjachurratti humna tahuudhaan gargaarsa namaaf taha. Tanaaf hiraaba jabeeysuun barbaachisaadha. Hiraabni Wahuma namaaf mijjaawwe hundaan taha. Yoo timiraan tahe ammo irra filatamaadha.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti

Page 259: Hadiisa 80

259

ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-54ffaa

54. Sadarkaa aamiin jechuudhaa.

فضل التأمين

54- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه ا�ن�

: : "ا�ذا قال ا�حدكم رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

: آمين؛ آمين, وقالت المالئكة في الس�ماء

فوافقت ا�حداهما اال�خرى؛ غفر له ما

Page 260: Hadiisa 80

260

تقد�م من ذنبه".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 781,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 72-

(410), واللفظ للبخاري).

54-Abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. " yeroo tokkoon keessan aamiin jedhee maleykaanisa samii keessaa aamiin jetti yoo walitti qajeele badii isaa tan dabarte araarama argata"Bukhaarii 781, muslim 72\410

Page 261: Hadiisa 80

261

lafziin kan bukhaariiti.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-aamiin jechuun yaa Rabbi kadhaa suuraa faatihaa keessatti taate nuuf qeebali jechuudha.2-namni salaatu hundinuu aamiin jechuun barbaachisaadha. Imaama tahuu maimuuma tahuu nama kophaa salaatu tahuu.3-malaaykaan jiraachuu

Page 262: Hadiisa 80

262

dhugaoomsuun barbaachisaa tahuu.Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-55ffaa

55. Muslimni nama nagayaati.

Page 263: Hadiisa 80

263

من صفات المسلمين

55- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه عن

: "المسلم من سلم رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

الن�اس من لسانه ويده, والمؤمن من

ا�منه الن�اس على دمائهم وا�موالهم".

(سنن النسائي, رقم الحديث 4995, و

صحيح مسلم, رقم الحديث 65 - (41),

واللفظ للنسائي, وحسنه األلباني).

55-abii hureyraan r.a. nabiin

Page 264: Hadiisa 80

264

s.a.w. akkana jedhan jedhe. " muslima jechuun nama muslimni arraba isaatiifii harka isaarraa nagaya bahe, mu'imina jechuun nama namni lubbuu isaaniitiifi qabeenya isaanirratti isa amanani." Nasaa'ii 4995, muslim 65\41 lafziin kan nasaa'iiti, albaaniin hasan jedheen.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni hundi amaanaan dhaabbachuu qaba.Nama dhugaa

Page 265: Hadiisa 80

265

tahuu kijibarraa fagaachuu,qabeenyaa fii dhiiga namaa keessattis walmiidhuu dhabuun dirqama.2-muslima gaarii jechuun kan nama hinmiinee kan Rabbi sodaatu, kan waa hundakeessatti rakkoo namarraan hin geenye tahuu qaba.3- muiminni kan tolina mul'atuun wassafamukan namni harkaa fii arraba isaarraa nagaya bahu, muiminni ammo tolina kessaatiin

Page 266: Hadiisa 80

266

wassafame sun qabeenyaafii lubbuu(dhiiga) isaaniirratti namni isa amanuudha( nu miidha jedhanii isa sodaachuu dhabuudha).Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-56ffaa56. Ibaadaa, zikrii, qaraatii qur'aanaatiin manneenbooharsuun barbaachisaadha

Page 267: Hadiisa 80

267

عمارة البيوت بالعبادة والذكر وقراءة

القرآن فيها

56- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه ا�ن�

: ال تجعلوا بيوتكم رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

مقابر؛ ا�ن� الش�يطان ينفر من البيت ال�ذي

تقرا� فيه سورة البقرة".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 212 -

.( ,(780).

Page 268: Hadiisa 80

268

56- abiihureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. " manneen keessan qabroota hin godhina sheyxaanni mana suuraan baqaraa itti qara'amtu irraa dheessa." Muslim 212\780

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni hundi mana isaa qabrii fakkeeysuun dhoowwaadha. Ibaadaa Rabbiitiin booharsuu qaba. Zikriifi qaraatii

Page 269: Hadiisa 80

269

qur'aanaatiin (suuraa baqaraatiin) mana isaa jiraachisuun barbaachisaadha.Akkasuma sheyxaanni mana suuraa baqaraa keessatti qara'an irraa dheessiti.2- mana ibaadaafii zikrii Rabbii irraa qullaa godhuun hin barbaachisu, tahuu baannaan qabritti fakkaata. Warri isa keessa jirus namoota duanitti fakkaatan.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti ibsamee

Page 270: Hadiisa 80

270

dabree jira.

Hadiisa filatamaa-57ffaa57. Sadarkaa (Allaahumma Rabbanaa lakal hamdu) jechuun qabdu.

فضل قول الل�هم� رب�نا لك الحمد

57- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه ا�ن�

: : "ا�ذا قال اال�مام رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

Page 271: Hadiisa 80

271

سمع ا� لمن حمده؛ فقولوا: الل�هم� رب�نا

لك الحمد؛ فا�ن�ه من وافق قوله قول

." المالئكة؛ غفر له ما تقد�م من ذنبه

(صحيح البخاري, رقم الحديث 796,

وأيضا صحيح مسلم, رقم الحديث 71-

.(,(409)57-Abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. " yeroo imaamni sami'allaahu liman hamidahuu jedhe isin allaahumma Rabbanaa lakal hamdu jedhaa, namni jechi isaa

Page 272: Hadiisa 80

272

jecha maleeykaatiin walqunname badii isaarraa wanni dabre hundii araarama isaaf godhama." Bukhaarii 796, muslim 71\409

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-arjummaan Rabbii s.w. akkaan guddoodha. Jechuma gabaabaa kanaan araarama waan dabree hunda nama badhaasa.2- namni salaatu tokko yoo imaamaafii nama kophaa salaatu

Page 273: Hadiisa 80

273

tahe "sami'allaahu liman hamidahuu rabbanaa walakal hamdu jedha." Ammo yoo nama kophaa salaatu tahee yeroo imaamni isaa sami'allaahu liman hamidahuu jedhe "Rabbanaa walakal hamdu" jalaajedha. Hiikkaan sami'allaahu liman hamidahuu -Allaah nama isa galatoomfate dhagaye) jechuudha. Rabbanaa lakal hamdu jechuun -yaa gooytaa keenya galanni keeti ) jechuudha.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti

Page 274: Hadiisa 80

274

ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-58ffaa

58. Jiini ramadaanaa seenuun maaliin mirkanaawa?

كيف يتم ثبوت دخول رمضان؟

: 58- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه قال

: ذكر رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : الهالل؛ فقال

Page 275: Hadiisa 80

275

"ا�ذا را�يتموه فصوموا, وا�ذا را�يتموه؛

فا�فطروا؛ فا�ن ا�غمي عليكم فعد�وا

ثالثين".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 20-

.( ,(1081)58- abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. waayee baatii irraa dubbatanii akkana jedhan jedhe. " yogguu isa gartan soomanaa yogguu isa gartan furaa yoo isinirrattii dumessaaye soddom guutadhaa." Muslim 20\1081.

Page 276: Hadiisa 80

276

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

1-guyyaa shakkiidhaa soomanuun hin barbaachisu. Guyyaa 30ffaa sha'ibaanaa yoo guyyaa duumessaawaa tahee baatii arguu dhaban soomanuun hinbarbaachisu shaibaanumatti lakkaawama. Dhumti soomanaatis akkanuma fakkaata.2- soomana ramadaanaa baatiin

Page 277: Hadiisa 80

277

isaa bahuu mirkaneessan malee soomanuun hintahu dhoowwaadha. Kuni ammo kan beekkamu baatii baate arguudhaani yookaan namni arge raga bahuudhaani, kana tahuubaannaan ji'a sha'ibaanaa soddom guutachuun dirqama taha.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Page 278: Hadiisa 80

278

Hadiisa filatamaa-59ffaa

59. Naamusa teessumaa

من آداب المجلس في السلم

59- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه، عن

قال: "ا�ذا قام ا�حدكم عن rالن�بي�

Page 279: Hadiisa 80

279

." مجلسه, ثم� رجع ا�ليه؛ فهو ا�حق� به

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 3717,

وصحيح مسلم, رقم الحديث31 -

(2179) واللفظ البن ماجه, وصححه

األلباني).

59- abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. " namni tokko teessoo isaarraa ka'ee yoo eegasii itti deebi'e isaatu irra bakka sanitti haqa." Ibnu maajah 3717, muslim 31\2179, lafziin kan ibnu

Page 280: Hadiisa 80

280

maajah. albaaniin sahiiha godhe. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni muslimaa naamusa teessoo eeggachuu barbaachisa. Akkaataa nama biro rakkisutti tahuun hinbarbaachisu2-naamusa teessumaarraa namni tokko yoo haajaa adda addaatiif jecha bakka teessoo isaarraa ka'ee gadi bahee booda deebie bakka isaa san isumaatu nama biro irra itti haqa.

Page 281: Hadiisa 80

281

Namni hadiisa kana odeesse.Hadiisa lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira

Hadiisa filatamaa-60ffaa

60. Sadarkaa maatii ufii keessatti kennachuun qabdu.

فضل اإلنفاق على الزوجة واألطفال

60- عن ا�بي مسعود البدري� رضي ا�

Page 282: Hadiisa 80

282

: "ا�ن� المسلم عنه عن الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص :, قال

ا�ذا ا�نفق على ا�هله نفقة وهو يحتسبها

كانت له صدقة".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 48-

(1002), وصحيح البخاري, رقم

الحديث 55, واللفظ لمسلم).

60- Abii mas'uud albadriyyiin r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe. " muslimtichi yoo maatii isaarratti niyyaa tolee masruufa kenne sadaqaa isaaf taati" muslim 48\1002, bukhaarii 55,

Page 283: Hadiisa 80

283

lafziin kan muslimi. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-Maatii keessatti baasiin baasan sawaaba guddaa akka qabduufi tan karaa totuu biro keessatti baasan hunda akka caaltu.2-Rabbirratti hisaabbachaa yeroo jennu niyyaa gaariidhaan jechuudha. Niyyaa gaariitu sawaaba nama argachiisa.3- karaa Rabbiin jaalatu keessatti baasuun barbaachisaadha.

Page 284: Hadiisa 80

284

Akkasuma wanni baasanis halaalirraa tahuutu barbaachisa.Namni hadiisa kana odeesse.Hasiisa lakkoofsa 2tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-61ffaa

61. Wantoota ibidda jalaa nagaya nama baasu.

من أسباب النجاة من النار

Page 285: Hadiisa 80

285

61-عن عدي� بن حاتم رضي ا� عنه،

: "من قال: سمعت الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص :، يقول

استطاع منكم ا�ن يستتر من الن�ار, ولو

بشق� تمرة؛ فليفعل".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 66-

(1016), وصحيح البخاري, رقم

الحديث 1413, واللفظ لمسلم).

61- addiyyi ibnu haatim r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni ibiddarraa dahoo godhachuu dandaye osoo

Page 286: Hadiisa 80

286

sadaqaa cinaa timiraatiinillee taatee haa hojjatuu." Muslim 66\1016, Bukhaarii 1413, Lafziin kan muslimi.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-sadaqaa godhuu heddummeessuun barbaachisaadha. Sadaqaa xiqqoo tuffachuun hinbarbaachisu. 2-sadaqaan ibidda jahannam namarraa deebisti. Xiqqoon isii tan hanga cinaa timiraatis

Page 287: Hadiisa 80

287

tuffatamuu hinbarbaachisu. 3- hadiisa kana keessatti wanni timiraan fakkeessaniif irra beekamaa nyaata biyyattii waan taheefi. 4- hojiileen sababaa isiitiin jannata seenan hedduudha. Sanirra takka sadaqaadha. Kuni arjummaa Rabbii irraayi.

Namni hadiisa kana odeesse.

Page 288: Hadiisa 80

288

Addiyyi ibnu abdallaahi ibnu haatim, abuu xariif yookaa abuu wahbi jechudhaan beekama. Gosti isaa xaa'ii jedhamti. Amiira gosa isaati, islaamummaa duraafii eega islaamayes.Bara 7ffaa hijraati keysummummaa madiinatti nabitti dhufe. Waayee islaamummaarraa gaggaafatee hubate. Haqa tahuun galteefii islaamaye.Zaman riddaa (garagaltootaa) ijjannoo jabduu qabaachuu ture.

Page 289: Hadiisa 80

289

Ufiifis diinirratti cimee gosa isaatis diinirraa akka ufduuba gara hingalle dhoowwe. Duula muslimtoonni godhan gurguddaa irratti hirmaatee jira. Duula iraaq, madaain, qaadisiyyaa fi kanneen birootis dhaqee jira. Umar r.a. hedduu isa farsuu ture. Adiyyi akkana jedhe "Guyyaa tokko ummataan wajji umaritti dhufnee. Umar keessummota tokko tokkoon yaamee dubisaa ture. Booda anis amiira muimintootaa nanbeeynee? jedheen. Sibeekeen jira ati ka yeroo namni kijibsiise

Page 290: Hadiisa 80

290

dhuga'oomsite, ka yeroo namni dheesse hafte, yeroo namni kafare islaamummarratti hafte, naan jedhe" Gaaf tokkos umar akki jedhe "sadaqaan dura dursoo fuula nabiitiifii sahaabaa gammachiiftee ibsite tan gosaa tee xaa'ii irraa ati nabitti fidde san turte." Jedhe.Eegasii addiyyi kuufatti galee. Warra aliyyiin wajji dhaabbatu ture. Hadiisni isaa 66.Bara hijraa 67 isaa umriin waggaa 120 kuufatti du'e.

Page 291: Hadiisa 80

291

Hadiisa filatamaa-62ffaa62. Sadarkaa hajjiifii umraa.

من فضائل الحج والعمرة

62-عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه ا�ن�

: "العمرة ا�لى رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

العمرة كف�ارة لما بينهما, والحج� المبرور

ليس له جزاء ا�ال� الجن�ة".

Page 292: Hadiisa 80

292

(صحيح البخاري, رقم الحديث 1773,

وأيضا صحيح مسلم, رقم الحديث

437- (1349), واللفظ للبخاري).

62-Abii hureyraan r.a. Nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "umraan hanga umraatti badii isaan lameen jiddutti jirtu namarraa hayxi, hajjiin sirroytuun galanni isii jannatuma malee waan birootii miti." Bukhaarii 1773. Muslim 437\1349 lafziin kan bukhaariiti.

Page 293: Hadiisa 80

293

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

1-Umraan sadrkaa guddoo qabdi, badii waan umraa lameen jiddutti tahe namarraa hayxi.2-Akkuma umraan araarama guddaa nama argachiistu hajjiin sirroytuunis galanni isii jannatuma.3-Hajjii sirrooytuu jechuun tan seera isii guuttattee badiifi dogoggorarraa qulqulluu taate jechuudha.

Page 294: Hadiisa 80

294

Namni hadiisa odeesse lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-63ffaa63. Sadarkaa ji'a ramadaanaa.

من فضائل شهر رمضان المبارك

63- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه

يقول: قال رسول الل�ه ملسو هيلع هللا ىلص : "ا�ذا دخل

Page 295: Hadiisa 80

295

رمضان فت�حت ا�بواب الجن�ة، وغل�قت

." ا�بواب جهن�م، وسلسلت الش�ياطين

(صحيح البخاري, رقم الحديث 3277,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 1 -

(1079), واللفظ للبخاري).

63-Abii hureyraan r.a. Nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " yeroo ramadaanni seene hulaaleen jannataa nibanamti, hulaaleen azaabaa nicufamti, sheyxaanonni nihidhamti."

Page 296: Hadiisa 80

296

Bukhaarii 3277. Muslim 1\1079. Lafziin kan bukhaariiti. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-kabajaa ramadaanaatiif hulaan jannataa banamtee ta ibiddaa cufamti. Tanaaf namni ibbidda azaabaa jalaa nagaya bahee jannata Rabbii seenuu fedhu badirraa fagaatee ibaadaa Rabbiitti haa jajjabaatuu.2-Sheyxaanni hidhamuun beekkamaadha. garuu yoo badiin

Page 297: Hadiisa 80

297

argamte tan sheyxaanarraa hintahin tan sababii biro qabdu taati. Fkn wanni baditti nama kaasu kan sheyxaana malee jiru lubbuu jalloo, sheyxaana namaa fi kkf.3-sheyxaanni wanni hidhamuuf akka muslimtoota azaa hingooneefi. hulaan jannataa banamuun, ta azaabaa cufamuuni fi sheyxanni hidhamuun mallattoo kabajaa baatii ramadaanaati,Seenaan nama hadiisa odeessee

Page 298: Hadiisa 80

298

lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-64ffaa64. Soomana fardii osoo hinfajarree niyyaa godhuutu dirqama.

وجوب تبييت النية في صوم الفريضة

Page 299: Hadiisa 80

299

قبل طلوع الفجر

64- عن حفصة رضي ا� عنها زوج

: "من لم الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص عن الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

." يجمع الص�يام قبل الفجر؛ فال صيام له

(جامع الترمذي, رقم الحديث 730,

وسنن أبي داود, رقم الحديث 2454,

وسنن النسائي, رقم الحديث 2334 ,

واللفظ للترمذي, وصححه األلباني).

64-Aayyoo hafsaan haati manaa nabii s.a.w. nabiin s.a.w akkana

Page 300: Hadiisa 80

300

jedhan jette " namni fajrii duratti soomana niyyaa godhee qalbii keessatti walitti hinqabatin soomanni isaaf hinjiru." Tirmizii 730. Abiidawud 2454. Nasaa'ii 2334 , lafziin kan tirmiziiti. Albaaniin sahiiha godhe.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-soomana fardii kan dirqamaa kan akka ramadaanaa, nazrii, qadaa ramadaanaa fi kkf yeroon isa niyyatan Osoo fajriin hinbaane duratti halkan keessa

Page 301: Hadiisa 80

301

tahuuqaba. Niyyaa bakkiti isii qalbiidha afaaniin dubbachuu hinbarbaachisu. 2- ammo soomanni sunnaadhaa guyyaa keessallee yoo niyyatan numa taha. Garuu fajrii booda waan soomana balleeysurraa fagaachuudhaan wajji tahuu qaba.

Seenaa nama hadiisa kana odeesee.Namni hadiisa kana odeesse haadha muimintootaa ayyoo

Page 302: Hadiisa 80

302

hafsaa binti umar. Ergamuu nabii keenyaa dura waggaa 5ffaatti dhalatte. Duraan jaartii kuneysi ibnu hazaafah assahmii turte. Isumaan wajji habashatti hijraa baate. Madiinattis hijraa baate. Booda jaarsi isii kuni irraa du'e. eega yeroo dheertuu kophaa isii turte booda nabiin s.a.w. fuudhe. Hafsaan nama barruu barreesuufii dubbisuu beeku turte. Qur'aanni yeroo duraatiif abuubakri walitti qabee kitaaba tokkotti deebise isii bira ture. Hanga usmaan r.a. irraa fuudhee

Page 303: Hadiisa 80

303

haarawatti kitaaba waliigalaa godhee irraa katabsiisee isimatti deebise. Sanboodas isima bira ture hanga gaafa du'aan addunyarraa deemteetti. Guyyaa duutu qur'aana san Obboleessa isii abdillaahiif dhaamte. Hafsaan umrii isii guutuu halkan salaata, zikrii, qaraatii qur'aanaatiin jiraachisuu turte.Hafsaan bara hijraa 41 madiinatti du'aan boqatte. Mootii madiinaa kan yeroo sanii marwaantu irratti salaate.

Page 304: Hadiisa 80

304

Hadiisa filatamaa-65ffaa65. Salaata fajriitti qur'aana qara'uu.

رجفال ةالص يف نآرقال ةءارق

: 65- عن ا�بي برزة رضي ا� عنه قال

كان رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : يقرا� في الغداة ما

بين الس�ت�ين ا�لى المائة آية.

(صحيح مسلم, رقم الحديث 172 –

Page 305: Hadiisa 80

305

(461), وصحيح البخاري, رقم الحديث

541, واللفظ لمسلم).

65-abii barzaan r.a. nabiin s.a.w. salaata subhii irratti aayata jahaatamirraa hanga dhibbaati qara'a jedhe. muslim 172\461, bukhaari 541, lafziin kan muslimi.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-salaata fajrii irratti nabiin s.a.w. aayata 60-100 qarauu ture. Kanaatu barbaachisaadha. 2-salaanni jamaa'aadha akkataa

Page 306: Hadiisa 80

306

nabii irratti tahuu qabdi. Salaatni jamaa'aa masgiidatti taate jiddu jireeytii tahuu qabdi. 3- imaamni masgiida kan namarratti laaffisu, kan nama walitti qabu jiddu galeessatti kan ummataan deemu tahuu qaba.Seenaa Nama hadiisa kana odeessee.Abuu barzaa nadlah ibnu ubeyd al-aslamii r.a.. nabiin wajji injifannoo makkaa irratti hirmaatee jira. Eegasii basratti gale. Eegasii karaasaan qubate.

Page 307: Hadiisa 80

307

Bakka murwi jedhamtu qubate. Sanbooda basratti deebi'e. hadiisa 40 odeesse. Waggaa hijraa 60 basratti du'e.

Hadiisa filatamaa-66ffaa

66. Sadarkaa sujuudni qabu.

من فضائل السجود � عز وجل

66-عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه عن

: "تأكل الن�ار ابن آدم ا�ال� الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

Page 308: Hadiisa 80

308

أثر الس�جود؛ حر�م الل�ه على الن�ار ا�ن تا�كل

ا�ثر الس�جود".

(سنن ابن ماجه, رقم الحديث 4326,

وصحيح البخاري, جزء من رقم

الحديث 7437, وصحيح مسلم, جزء

من رقم الحديث 299 - (182), واللفظ

البن ماجه, وصححه األلباني).

66-abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "ilmaan aadam ibiddi nigubdi bakka sujuudaa malee bakka

Page 309: Hadiisa 80

309

sujuudaa rabbiin ibiddarratti haraam godhe akka hin gubne." Ibni maajah 4326, bukhaarii 7437, muslim 299\182. Lafziin kan ibnumajah. albaaniin sahiiha godhe.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-ilma namaa kan badii qabu ibiddi nigubdi garuu bakka sujuudaa waan Rabbiin isii dhoowweef jecha hingubdu.

Page 310: Hadiisa 80

310

Bakkiti sunis fuula, harka lameen, jilba lameen, miila lameeni.2-Rabbiin gabroottan isaa nikabaje, nijaalate, waan ittiin bareedan isaanii godhe, waan nama bareechee fuula namaa ibsu keessaa tokko sujuuda. Warra sujuudaa fuulli isaani guyyaa qiyaamaa ni'ifa.Seenaa nama hadiisa kana odeesee.Namni hadiisa kana odeesse lakkoofsa 13tti ibsamee dabree jira.

Page 311: Hadiisa 80

311

Hadiisa filatamaa-67ffaa67. Hikmaa guyyaa iidaa karaa jirjiiruun godhameef.

الحكمة من مخالفة الطريق في صالة

العيد

: كان 67- عن جابر رضي ا� عنه قال

الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص :,ا�ذا كان يوم عيد, خالف

الط�ريق.

Page 312: Hadiisa 80

312

(صحيح البخاري, رقم الحديث 986).

67-jaabir r.a. nabiin s.a.w. yeroo guyyaan iidaa tahe karaa jirjiira. Bukhaarii 986. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-guyyaa iidaa yeroo salaata iidaatti deemaniifii irraa galan karaa jirjiiruun barbaachisaadha. Akka karaan lameenuu raga namaaf bahuu jecha. Dachiin guyya qiyaamaa waan isirratti

Page 313: Hadiisa 80

313

hojjatame keyrii tahuu sharrii tahuu ni odeeysiti waan taheef. 2-namni muslimaa tokko nabii keenyatti s.a.w. hidhachuufii isaan hordofuun barbaachisaadha. Osoo hikmaa waan sanii beekuu baatellee. Namni hadiisa kana odeesseseenaan nama hadiisa kana odeeseee lakkofsa 38tti dabree jira.

Hadiisa filatamaa-68ffaa

Page 314: Hadiisa 80

314

68. Bantuun salaataa xahaarachuudha (wuduu'a).

مفتاح الصالة الطهور

: قال 68- عن علي� رضي ا� عنه قال

رسول الل�ه ملسو هيلع هللا ىلص : "مفتاح الص�الة الط�هور،

." وتحريمها الت�كبير، وتحليلها الت�سليم

(سنن أبي داود, رقم الحديث 61,

وجامع الترمذي, رقم الحديث 3, وسنن

ابن ماجه, رقم الحديث 275, قال

Page 315: Hadiisa 80

315

اإلمام الترمذي: هذا حديث بأنه: أصح

شيء في هذا الباب أحسن, وحسنه

األلباني وصححه).

68-Aliyyi r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " bantuun salaataa xahaarachuudha, seensi isii takbiiraadha, hiikkannaan isii salaamtaadha."Abiidawud 61, tirmizii 3, ibnu maajah 275, tirmiziin hasan jedheen, albaaniin sahiiha hasan jedheen..

Page 316: Hadiisa 80

316

Barnoota hadiisa kanarra argannu.1-salaanni xahaaraa malee hintaatu. Yoo argatan bishaaniin yoo dhaban yookaa dadhaban biyyeen qulqulleeffachuun

Page 317: Hadiisa 80

317

diqama taha.2-salaanni hidhannaan isii takbiira hiikannaan isii taslimaa tahuu.3-Allaahu akbar jechuudhaan salaatatti seenama. Wanni akka nyaataa dhugaatii haasawaa salaata keessatti dhoowwadha.4- mirgaafii bitatti assalaamu aleykum warahmatullaahi jechuudhaan salaanni xumuramti.

Seenaa nama hadiisa kana

Page 318: Hadiisa 80

318

odeesee.Abbaa hasan aliyyi ibnu abiixaalib ibnu abdil muxxalib al-haashimiyyi al-qureyshiyyi jedhama.Battii rajabaa 13 hijraa dura waggaa 23tti (17 marsi 599 ) dhalate.Inni ilma adeera nabiiti. Namni joollerraa dura islaamaye isa. Yeroo nabiin hijraa madiinatti deeman namni uf wareegee bakka nabii keenyaa firaasha isaaniirra bule isa. Qureyshiin nabiin jalaa bahuu yeroo beeyte hedduu isa mite. Garuu inni dantaa hingoone. Waan nabiin

Page 319: Hadiisa 80

319

namaaf galchi jedheen galchee boodarra hijraa bahe. Hadiisni isaa 536.Duula hunda nabiin wajji hirmaatee jira. Lola tabuuk malee. isa nabiitu maatii keessatti isa hanbise waan taheef hafe. Inni tokkoo warra kurnan jannataan gammachiifamaniiti. Mootii muimintootaa khaliifaa afreessaati. Bara hijraa 35tti eega usmaan ajjeefamee kaliifummaadhaan godhame. Magaalaa kuufaa teessoo

Page 320: Hadiisa 80

320

mootummaa isaa godhate. Waggaa shaniifii ji'a sadih bulche. Garuu zamanni bulchiinsa isaa tasgabbiin hinturre. isaa masgiida kuufaatti subhii salaachisaa jiru Khawaarijaan tokko isa waraanee ajjeese. Baatii Ramadaanaa Bara hijraa 40tti (661)tti

Hadiisa filatamaa-69ffaa69. Soomana guyyaa aashuuraa.

Page 321: Hadiisa 80

321

الترغيب في صيام يوم عاشوراء

69- عن ا�بي قتادة رضي ا� عنه, ا�ن�

: "صيام يوم عاشوراء، الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

ا�ن�ي ا�حتسب على الل�ه ا�ن يكف�ر الس�نة

ال�تي قبله".

(جامع الترمذي, رقم الحديث 752,

وصحيح مسلم, جزء من رقم الحديث

196- (1162), وسنن أبي داود, جزء

من رقم الحديث 2425, واللفظ

للترمذي, ولم يحكم اإلمام الترمذي هذا

Page 322: Hadiisa 80

322

الحديث بشيء, وصححه األلباني).

69-Abii qataadah r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe soomanni guyyaa aashuuraa ani Rabbirrattin herregadha dogoggora waggaa isa duraa narraa haquu." Tirmizii 752, muslim 196\1162, abiidaawud 2425. Lafziin kan tirmizii ti. Albaaniin sahiiha godhe.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

Page 323: Hadiisa 80

323

1-guyyaa aashuuraa soomanuun ajajamee jira. Sadarkaan isaatis badii waggaa guutuu namarraa haqa.2-guyyaa sagaliifii kudhanii soomanuun barbaachisaadha. Saglaffaa nabiin s.a.w. bara dhufu nin soomana jedhee soomanuu niyyatee ture. Garuu osoo achi hingayin gama akhiraa du'aan godaane.3-soomanni aashuuraa sadarkaan walcaala. Irraa gadiin guyyaa 10nii qofa soomanuudha.

Page 324: Hadiisa 80

324

Sadarkaan sanii olii sagaliifii kudhan soomanuudha. Haguma baatii kabajaa keessa soomana heddummeessan sawaabni wal-caala.Seenaa nama hadiisa kana odeessee.Seenaan isaa lakkoofsa 15tti ibsamtee dabartee jirti.

Page 325: Hadiisa 80

325

Hadiisa filatamaa-70ffaa70. Yeroo walitti dhufan fuula ifuu.

فضل طالقة الوجه عند اللقاء

: قال 70- عن ا�بي ذر� رضي ا� عنه قال

لي النبي� ملسو هيلع هللا ىلص : "ال تحقرن� من المعروف

." شيئا, ولو ا�ن تلقى ا�خاك بوجه طلق

(صحيح مسلم, رقم الحديث 144 -

.( ,(2626)

Page 326: Hadiisa 80

326

70-Abiizarri r.a. nabiin s.a.w. akkana naan jedhan jedhe " toltuu xiqqoollee hin tuffatin osoo obboleessa kee fuula ifaan simachuullee taatee." Muslim 144\2626.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni muslimaa obbolessa isaa kan muslimaa fuula ifaadhaan simachuu barbaachisa.2-akkuma san namni muslimaa

Page 327: Hadiisa 80

327

tokko matii isaa hojjatoota isaatiifi namni dhimmi jiruu fi hojii walitti isa fiduun wajji gammadaa tahuu qaba.Yeroo isaan qunnamus salaamtaa isallmaa isaanirratti salaammatuu qaba. Rakkina isaanirraayis gaafatee furmaataa godhuu barbaachisa.3-yeeroo namaan walitti dhufan fuula ifaafii seequun simachuu barbaachisa. Hadiisatti fuula obboleessa keetiitti seequun sadaqaadha'' jedhamee jira.

Page 328: Hadiisa 80

328

Seenaan nama hadiisa kana odeessee.Seenaan isaa lakkoofsa 10tti ibsamtee dabartee jirti.

Hadiisa filatamaa-71ffaa71.Salaata sunnaa manatti salaatuutu irra caala.

صالة النافلة في البيت أفضل

71- عن زيد بن ثابت رضي ا� عنه، ا�ن�

Page 329: Hadiisa 80

329

: "صالة المرء في بيته الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص :، قال

ا�فضل من صالته في مسجدي هذا ا�ال�

المكتوبة".

(سنن أبي داود, رقم الحديث 1044,

وصحيح البخاري, جزء من رقم

الحديث 731, واللفظ ألبي داود,

وصححه األلباني).

71-zeydi ibnu saabit r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "salaatoowwan fardii waan hintahin salaata namtichi mana

Page 330: Hadiisa 80

330

isaatti salaatuutu kan masgiida kiyya kana keessatti salaaturra caala." Abiidawud 1044, bukhaarii 731, lafziin kan abiidaawud albaaniin sahiiha godhe.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-salaatoowwan sunnaadha manatti tahuutu irra caalaadha. Yoo salaata sunnaa tan jamaadhaan salaatuun barbaachisu taate malee, tanneen akka salaata khusuufaa,

Page 331: Hadiisa 80

331

istisqaa'aa, fii kkf malee .2-masgiidatti salaata fardii shaman jamaa'aan salaatuun haalaan barbaachisaadha. Sunnaalee jamaa'aan salaatamtus akkasuma masjiidatti tahuu qabdi.

Seenaa nama hadiisa kana odeesee.Zeydi ibnu saabit ibnuddahhaak al-ansaarii sahaabaa beekamaadha. Barreesaa wahyiiti

Page 332: Hadiisa 80

332

ture. Yeroo nabiin madiinatti hijraa bahan zeydii yatiima joollee xiqqaa umriin isaa waggaa 11 hin caalle ture. Zeydi hayyuu beekkomsa gudda qabu ture. Barreessaa nabiiti. Afaan adda addaa beeka fakkeenyaaf arabii, suryaanii, faarisii kkf. Yeroo nabiin mootota addunyaatiif xalayaa daiwaa barreessu zeydiitu katabuufii ture. Hadiisni zeydi odeesse 92. Bara hijraa 45tti isaa umrii 56 du'aan gama akhiraa goodane.

Page 333: Hadiisa 80

333

Hadiisa filatamaa-72ffaa72. Sadarkaa zikrii.

من فضائل الكلمات الربع

: 72- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه، قال

: قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "ال�ن ا�قول

سبحان ا�, والحمد �, وال ا�له ا�ال� ا�,

وا� ا�كبر, ا�حب� ا�لي� مم�ا طلعت عليه

الش�مس".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 32 -

Page 334: Hadiisa 80

334

( ,(2695)

72-Abii hureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " subhaanallaahi walhamdu lillaahi walaa liaaha illallaahu wallaahu akbar-jechuutu waan aduun irratti baaterra nabiratti irra jaalatamaa." Muslim 32\2695.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

1-jechoonni afran kun "subhaanallaahi walhamdu

Page 335: Hadiisa 80

335

lillaahi walaailaaha illallaahu wallaahu akbar" sadarkaan isaa akkaan guddaadha waan taheef namni hundi yeroo mara heddummeesse Rabbiin faarsuu qaba.2-hadiisni kun sadrakaa guddoo zikriin Rabbi qabdu ibsa.Seenaan nama hadiisa kana odeessee hadiisa lakkoofas 13tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-73ffaa73. Qiyaamaan namoota

Page 336: Hadiisa 80

336

babbadorratti dhaabbatti.

الساعة تقوم على شرار الناس

73- عن عبد ا� ابن مسعود رضي ا�

: "ال تقوم عنه عن الن�بي� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

الس�اعة ا�ال� على شرار الن�اس".

(صحيح مسلم, رقم الحديث 131 -

.( ,(2949)

73-abdullaah r.a. nabiin s.a.w.

Page 337: Hadiisa 80

337

akkana jedhan jedhe "qiyaamaan namoota babbadorratti malee hidhaabbattu" muslim 131\2949.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-qiyaamaan ummata babbadoo fokkataa toltuu hin qabnerratti dhaabbatti. Warreen badii baalagummaadhaa hojjatan.2-ammoo ummanni gaggaariin mu'imintoonni osoo qiyaamaan hindhaabbanne duratti Rabbiin bubbee qabbanooytuu ergee

Page 338: Hadiisa 80

338

lubbuu isaanii fuutee dhuman.3-gareen qajeelloo tan gargaarsaa Rabbii qabdu tahaqarratti taate hanga qiyaamaan dhihaattutti niturti hindhabamtu. Hanga qilleensi himame sun bubbisee mu'imintoota fixutti.Namni hadiisa kana odeesse.seenaan isaa hadiisa lakkoofsa 3tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-74ffaa

Page 339: Hadiisa 80

339

74. Muslimni wal miidhuun dhowwaadha.

ظلم المسلم للمسلم حرام

74- عن عبد ا� بن عمر رضي الل�ه

: عنهما، ا�ن� رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

"المسلم ا�خو المسلم ال يظلمه وال

يسلمه, ومن كان في حاجة ا�خيه, كان

ا� في حاجته".

Page 340: Hadiisa 80

340

(صحيح البخاري, رقم الحديث 6951,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 58-

(2580), واللفظ للبخاري).

74- abdullaah ibnu umar r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "muslimni obboleessa muslimaati isa hinmiidhu, hamtutti isa hinkennu, namni haajaa obboleessaa keessatti tahe Rabbiin haajaa isaa keessatti taha" bukhaarii 6951, muslim 58\2580, lafziin kan bukhaariiti.

Page 341: Hadiisa 80

341

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-muslimni obboleessa isaa kan muslimaa miidhuun dhoowwadha. Rakkinarratti osoo walhingargaarre dhiisuunis dhoowwaadha.2-nama rakkate rakkoo baasuun dirqama muslimtoota hundarratti.3-qalbii muslimaa gammachiisuun waan Rabbiin sawaaba guddaa irratti namaa kataburraa tokko. Akkuma

Page 342: Hadiisa 80

342

muslima rifachiisuuniifii yaaddessuun badii guddootahetti.Namni hadiisa kana odeesse seenaan isaa hadiisa lakkoofsa 22tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-75ffaa

75. Naamusa teessumaa.

Page 343: Hadiisa 80

343

من آداب المجالس

75-عن ا�بي سعيد الخدري� رضي ا�

عنه قال سمعت رسول الل�ه يملسو هيلع هللا ىلص

:قول: "خير المجالس ا�وسعها".

(سنن أبي داود, رقم الحديث 4820,

وصححه األلباني).

75.-abiisa'iid alkhudrii r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "irra caaltuun bekka tessoodhaa tan

Page 344: Hadiisa 80

344

bal'oo taate" abiidaawud 4820, albaaniin sahiiha godhe.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-bakkeen teessumaa balloofii mijjoytuu tahuu barbaachisa.2-naamuusa teessoorraa bakka mijjoytuu fi bareedduu teessumaaf taatu filachuun gaariidha. Bakka hinbarbaachisne tan akka karaa, bakka namni irra dabruu, fii iddoo dhuunfaa namaa tattaa'uun dhoowwaadha.

Page 345: Hadiisa 80

345

Seenaa nama hadiisa kana odeessee.Abuusa'iid alkhudrii sa'id ibnu maalik ibnu sinaan al-ansaariyyii al-khazrajiyyii jedhama.Lolli dura dursoo inni nabiin wajji hirmaate lola khandaqi. Sanbooda duula 12 nabiin wajji hirmaate. Hadiisni inni odeesse 1170. Bara hijraa 74 isaa umrii waggaa 86 madiinatti du'e. baqii'itti awwaalame.

Page 346: Hadiisa 80

346

Hadiisa filatamaa-76ffaa

76.Zikriilee ruku'aatiifii sujuudaa.

من أذكار الركوع والسجود.

76- عن عائشة رضي الل�ه عنها ا�ن�

رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : كان يقول في ركوعه

و سجوده: "سب�وح قد�وس، رب�

.المالئكة والر�وح"

Page 347: Hadiisa 80

347

(صحيح مسلم, رقم الحديث 223 -

.( ,(487)76-Aaishaan r.a. nabiin s.a.w. rukuu'aa fii sujuuda isaanii keessatti akkana jedhan jette "subbuuhun qudduus Rabbul malaaikati warruuh" hiikkaan faarfamee qulqullaawe Rabbiin malaykaaleetiifii jibriil.Muslim 223\487.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni salaatu sujuudaafii

Page 348: Hadiisa 80

348

rukuu'a isaa keessatti \subbuuhun qudduus Rabbulmalaaikati warruuh.\ jechuun barbaachisaadha.2-subbuuh jechuun faarfamaa irinni tokkolleenuu isatti hindhaqqabne jechuudha qudduus jechuun qulqulleeffamaa waan isaan hin malle hundarraa qulqullaawe jechuudha.Ruuh jechuun jibriili.3-zikriiwwan kana sujuudaafii rukuu'a keessatti jechuun

Page 349: Hadiisa 80

349

barbaachisaadha.4-hadiisa biraatti wanni dhufe " ammo ruku'a isa keessatti guddina Rabbii faarsaa, sujuuda keessatti ammo du'aa'ii heddummeessaa isiniif qebalamuun beekamaadhaa." Jechaatu jira.Kanaaf zikrii himamtee dabarteen wajji du'aa'iifii zikrii biro tan nabii keenyarraa sabatte yoo fidan gaarii taha.Namni hadiisa kana odeesse seenaan isaa hadiisa lakkoofsa

Page 350: Hadiisa 80

350

5tti ibsamee dabree jira.

Hadiisa filatamaa-77ffaa

75. Rabbiifii guyyaa boodaatti amanuun bu'ura keyrii hundaati.

اإليمان با� واليوم اآلخر, هما أساس

لكل� خير

Page 351: Hadiisa 80

351

77- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه ا�ن�

: "من كان يؤمن رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : قال

: خيرا ا�و با� واليوم اآلخر؛ فليقل

ليصمت، ومن كان يؤمن با� واليوم

اآلخر؛ فال يؤذ جاره, ومن كان يؤمن

بالل�ه واليوم اآلخر؛ فليكرم ضيفه".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 6475,

وصحيح مسلم, رقم الحديث 74-

(47), واللفظ للبخاري).

77- Abiihureyraan r.a. nabiin

Page 352: Hadiisa 80

352

s.a.w. akkana jedhan jedhe "namni Rabbiifi guyyaa boodaatti kan amanu tahe toltuu haa dubbatuu yookaa haa cal'isuu, namni Rabbiifii guyyaa boodaatti kan amanu tahe olla isaa akka hincinqine, namni rabbiifii guyyaa boodaatti kan amanu tahe keessummaa isaa haa kabajuu." Bukhaarii 6475. Muslim 74\47 lafziin kan bukhaariiti. BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.

Page 353: Hadiisa 80

353

1-hadiisni kuni hundee barnoota arraba ufii tiiysuu namusa jedhu nama barsiisu keessaa isa tokko.2- milkiin hundi nama rabbiifii guyyaa aakhiraatti amaneef taate. Akkuma kasaaraan hundi nama rabbiifii guyyaa aakhiraatti kafarerratti walgeysutti.3-namni hundi kheyrii toltuu qofa haasawuu barbaachisa. Hamtuu dubbachurraa arraba isaa qabuu barbaachisa.4-diin islaamaa waayee haqa olla haalaan jabeessee jira. Namni

Page 354: Hadiisa 80

354

hundi haqa olla isaa eeguu barbaachisa. Olla kabajuu, jaalachuu, tola itti ooluun dirqama.5-keeysummaan haqa guddaa qabdi. Keessummaa kabajuun dirqama diin islaamaati.Namni hadiisa kana odeesse seenaan isaa hadiisa lakkoofsa 13tti ibsamtee dabartee jirti.

Page 355: Hadiisa 80

355

Hadiisa filatamaa-78ffaa

78.Dagamurraa dammaqsuu.

التحذير من التغفل

78- عن ا�بي هريرة رضي ا� عنه عن

ا�ن�ه قال: "ال يلدغ المؤمن من rالن�بي�

جحر واحد مر�تين".

(صحيح البخاري, رقم الحديث 6133,

Page 356: Hadiisa 80

356

وصحيح مسلم, رقم الحديث 63-

(2998), واللفظ للبخاري).

78-abiihureyraan r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " muiminni boolla takkarraa yeroo lama hinciniinamu" bukhaarii 6133. Muslim 63\2998. Lafziin kan bukhaariiti.BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-namni muslimaa nama bayyanataa qaruutee tahuu barbaachisa. Kan bakka takkatti

Page 357: Hadiisa 80

357

yoggu lama hindogoggorre tahuu qaba.2-namni muslimaa nama sagantaafii karooraan deemu tahuu qaba. Akkasuma nama tooftaa mijjoytu hundatti fayyadamu tahuu barbaachisa. Nabiin s.a.w. osoo wahyiin Rabbirraa itti buutuu tooftaafii sagantaa baasanii fayyadamaa turan.Seenaan nama hadiisa kana odeessee hadiisa lakkoofsa 13tti ibsamtee dabartee jirti.

Page 358: Hadiisa 80

358

Hadiisa filatamaa-79ffaa

79. Nama toltuu namatti oolee du'aa'ii godhamu.

أفضل الدعاء لصاحب المعروف

79-عن ا�سامة بن زيد رضي ا� عنهما

قال: قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "من صنع

: جزاك ا� ا�ليه معروف؛ فقال لفاعله

خيرا؛ فقد ا�بلغ في الث�ناء".

Page 359: Hadiisa 80

359

(جامع الترمذي, رقم الحديث 2035,

قال اإلمام الترمذي عن هذا الحديث

بأنه: حسن جيد غريب, وصححه

األلباني).

79- usaamaa ibnu zeydii r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe " namni toltuun isatti dalagamtee namticha dalage saniin jazaakallaahu keyran jedhe galata guddaa galatoomfate."Tirmizii 2035. Timiziin hasan, jayyid, gariib jedheen, albaaniin sahiiha godhe.

Page 360: Hadiisa 80

360

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-nama toltuu namatti oole tokko harka galchuufiin barbaachisaadha. Yoo hindandayi du'aa'ii tana godhaniif " jazaakallaahu kheyran" Rabbiin irra caalaa galata siif haa galchu \ jechuudha.2-harka namaa galchuun akkuma haala abbaa saniitiin wajji laalamti. Yoo nama haajamaa qabeenyi isaa xiqqaa tahe waan

Page 361: Hadiisa 80

361

akka inni ittiin tola sitti oolee san fakkaatu harka galchita. ammoo Yoo nama qabaataa tahe du'aa'imaan harka galchita.du'aa'iin sunis tanuma amma himamte tan hadiisaan dhufte tana tahuu qabdi.a.Seenaan nama hadiisa kana odeessee hadiisa lakkoofsa 36 tti ibsamee dabree jira.

Page 362: Hadiisa 80

362

Hadiisa filatamaa-80ffaa80. Gama Rabbii towbachuun dirqama.

وجوب التوبة إلى ا� تعالى

80- عن عبد ا� بن عمر رضي ا�

عنهما, قال: قال رسول ا� ملسو هيلع هللا ىلص : "يا

ا�ي�ها الن�اس توبوا ا�لى ا�؛ فا�ن�ي ا�توب

Page 363: Hadiisa 80

363

في اليوم ا�ليه مائة مر�ة".(صحيح

مسلم, رقم الحديث 42 - (2702),).

80-Abdillaah ibnu umar r.a. nabiin s.a.w. akkana jedhan jedhe "yaa ilmaan namaa gama allaahaa towbadhaa, ani guyyatti yoggu 100n gama rabbi towbadhaa." Muslim 42\2702.

BARNOOTA HADIISA KANARRA ARGANNU.1-towbaan hundee islaamaa isa

Page 364: Hadiisa 80

364

tokko. Badiilee hundarraa daddaffitti towbachuun dirqama barbaachisaadha.2-towbaan nama qulqulleessiti. Hamturraa nama sirreeysiti. Jallinarraa qajeellotti nama baasti. Badii namarraa hayxeeti toltutti jirjiirti.

3-namni hundi Rabbitti niyyaa toluu qaba. Badiin isaa hangamillee guddoo yootaate gama Rabbii towbachuu qaba. Towbaa dhugaadhaa tan

Page 365: Hadiisa 80

365

qalbirraa kaate.

4- towbaan barbaachistuudha. Badii guddoo feete taatus towbaan dhugaadha nihayxi. Garuu towbaan ulaagaa qabdi ulaagaalee isii san guutuun dirqama.Ulaagaalee towbaa.1-tan Rabbiif qulqullooyte tahuu, nahaa arganii fi nahaa dhagayanii irraa qulqulluu tahuu.2-balleessarraa qulqullaawuu.

Page 366: Hadiisa 80

366

3- sheenawuufii gaabbuu.4- itti deebi'uu dhabuu murteefachuu.5- yoo haqa namaatiin waan walitti rarra'u taate haqa namaarraa qulqullaawuu.6- osoo mallattoon qiyaamaa aduun gama dhihaatiin ol deebitee hinbaane tahuu qaba. Osoo mallattoon du'aa hinmul'anne tahuu qaba.Seenaan nama hadiisa kana odeesee hadiisa lakkoofsa 22tti himaamee dabree jira.

Page 367: Hadiisa 80

367

Dhumarratti

Warra diin isaa baratee walbarsiisee sirritti itti dalagee jaalala Rabbii argate nuufii isinis

Page 368: Hadiisa 80

368

Rabbi nuhaa godhu. Ibaadaalee hunda Rabbi nurraa haaqeebalu. Yoo yadaa fi gaafii qabaattan mobile - 00966 505697461 yookaan email [email protected] irratti yaada keessan nuuf kennaa.galatoomaa wassalaamu aleykum warahmatullaahi wabarakaatuhuu.

والحمد � رب العالمين

Page 369: Hadiisa 80

369

وصلى ا� وسلم على نبينا محمد وآله

وصحبه أجمعين.

Xumure!July,2020