HÌNH ẢNH XQUANG TẮC RUỘT

BS. PHAN VŨ ANH MINH

LỚP CAO HỌC HỒI SỨC CẤP CỨU 2016-2018

TỔNG QUAN VỀ TẮC RUỘT

• Nguyên nhân đau bụng cấp thường gặp (chỉ đứng sau viêm

ruột thừa), ~20% các cấp cứu bụng ngoại khoa

• Định nghĩa: là sự ngưng trệ lưu thông ruột.

• Phân loại:

• Tắc ruột cơ học: do các cản trở cơ học

• Tắc ruột cơ năng (liệt ruột): do ngừng nhu động của ruột

NGUYÊN NHÂN TẮC RUỘT

TẮC RUỘT CƠ HỌC TẮC RUỘT CƠ NĂNG

Trong lòng ruột:- Búi giun- Bã thức ăn- U- Khối phân/táo bón lâu ngày

Thành ruột:- U- Viêm nhiễm, sẹo xơ: lao ruột, bệnh

Crohn, hẹp miệng nối,...- Lồng ruột

Ngoài thành ruột:- Dây chằng ruột- Dính - Thoát vị- Xoắn ruột

- Liệt ruột phản xạ: do máu tụ sau phúc mạc do vỡ xương chậu, viêm phúc mạc, dịch tiêu hoá/thủng ruột, dịch tuỵ,...

- Thiếu máu cấp, huyết khối động mạch hoặc tĩnh mạch mạc treo

- Rối loạn chuyển hoá: hạ kali máu, toan chuyển hoá,...

- Thuốc: kháng cholinergic, opioids,...- Các tổn thương thần kinh-cơ

BIỂU HIỆN LÂM SÀNG

• Triệu chứng cơ năng:

• Đau bụng cơn (tắc cao 3-4phút; tắc thấp 15-20phút). Tắc ruột do thắt

có thể đau cơn trên nền âm ỉ hay liên tục.

• Nôn ói: thay đổi tuỳ vị trí tắc.

• Bí trung-đại tiện: tuỳ thời gian bị tắc, mức độ tắc và loại tắc

• Triệu chứng thực thể:

• Bụng chướng

• Quai ruột nổi

• Dấu “rắn bò”

• Thay đổi âm ruột

Từ bài giảng của PGS.TS. Nguyễn Văn Hải

CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH

Xquang bụng không

sửa soạn

- Hiệu quả trong phát hiện tắc ruột

- XĐ vị trí tắc và cơ chế tắc

- Nhanh, chi phí thấp, dễ tiếp cận

Siêu âm bụng

- Thấy ruột dãn, nhiều hơi và dịch

- Gợi ý một số nguyên nhân: lồng ruột, u, áp xe...

CTscan

- KT mới, ngày càng được ứng dụng rộng rãi

- Phát hiện sớm + đặc hiệu hơn Xquang

- XĐ vị trí tắc, mức độ tổn thương ruột, nguyên nhân tắc

X-QUANG BỤNG ĐỨNG KHÔNG SỬA SOẠN

PHIM X-QUANG BỤNG ĐỨNG KHÔNG SỬA SOẠN BÌNH THƯỜNG

CÁC DẠNG HÌNH ẢNH KHÍ TRONG Ổ BỤNG BÌNH THƯỜNG

• Hình ảnh hơi/x-quang: có đậm độ thấp, thường thấp hơn

so với mô mềm xung quanh

• Bình thường, khó phân biệt hình ảnh ruột non và ruột già

trên X-quang, nhưng khi có dãn ruột, nhiều hình ảnh đặc

trưng giúp phân biệt vị trí dãn ở ruột non hay ruột già

• Quy tắc 3-6-9: về đường kính của các đoạn ruột:

o Ruột non ≤ 3cm

o Ruột già ≤ 6cm

o Manh tràng ≤ 9cm

HÌNH ẢNH DẠ DÀY BÌNH THƯỜNG

Picstures from: https://www.radiologymasterclass.co.uk/tutorials

HÌNH ẢNH RUỘT NON

BÌNH THƯỜNG

• Nằm giữa ổ bụng

• Valvulae conniventes

– các nếp gấp niêm

mạc ruột chạy dài

hết chiều rộng của

quai ruột (mũi tên)

Picstures from: https://www.radiologymasterclass.co.uk/tutorials

HÌNH ẢNH RUỘT GIÀ BÌNH THƯỜNG

• Nằm ngoại vi ổ bụng (riêng đại tràng ngang và đại tràng sigma thì vị trí không cố định, khác nhau giữa các BN)

• Haustra : các quai ruột có các nếp gấp chạy ngang một phần lòng ruột

• Lòng có chứa phânPicstures from: https://www.radiologymasterclass.co.uk/tutorials

HÌNH ẢNH X-QUANG CỦA HỘI CHỨNG TẮC RUỘT

DẤU DÃN CÁC QUAI RUỘT(DISTENDED/ DILATED BOWEL LOOPS)

From: Case courtesy of Dr Varun Babu, Radiopaedia.org, rID: 18015

Dãn các quai ruột già

From: Case courtesy of Dr Ian Bickle, Radiopaedia.org, rID: 34633

Dãn các quai ruột non

DẤU MỰC NƯỚC HƠI(AIR-FLUID LEVEL)

- Quan sát được trên phim

Xquang bụng đứng

- Do lòng ruột bị tắc nghẽn, gây ứ

đọng dịch và hơi cùng lúc

DẤU TRÀNG HẠT (STRING OF PEARLS SIGN)

From: Case courtesy of Dr Maulik S Patel, Radiopaedia.org, rID: 13853

- Thường gặp trong tắc ruột non

- Còn gọi là “string-of-beads sign”

- Hình ảnh được tạo nên do các

túi khí nhỏ nằm trong lòng ruột

non chứa đầy dịch

PHÂN BIỆT HÌNH ẢNHTẮC RUỘT NON VÀ TẮC RUỘT GIÀ

Tắc ruột non Tắc ruột già

Vị trí - mực nước hơi nằm ở giữaổ bụng

- xếp thành hình bậc thang

- mực nước hơi nằm ở chuvi ổ bụng

- ít bóng hơi

Các quai ruột

Chiều rộng > chiều cao Chiều cao > chiều rộng

Kích thước Quai ruột non dãn khi đườngkính ngang > 3cm

Quai ruột già dãn khi đườngkính ngang:- Manh tràng > 9cm- Đại tràng > 6cm

Niêm mạc ruột

- Các nếp gấp chạy dài suốthết chiều rộng lòng ruột

- Các nếp niêm mạc nằmsát nhau, mật độ dầy

- Các nếp gấp chỉ chiếmmột phần chiều rộng lòngruột

- Nếp niêm mạc thưa dần

https://www.slideshare.net/sinhvienykhoa/xquang-trong-chn-on-tc-rut

From: Case courtesy of Dr Ahmed Abd Rabou, Radiopaedia.org, rID: 27265

HÌNH ẢNH “BẬC THANG”TRONG TẮC RUỘT NON

Picstures from: https://www.radiologymasterclass.co.uk/tutorials

HÌNH ẢNH TẮC RUỘT NON:- Các quai ruột dãn nằm quanh trung tâm

ổ bụng- Các quai ruột dãn # 4-5cm- Nếp gấp của các quai ruột chiếm hết bề

rộng lòng ruột; các nếp gấp nằm sát nhau- Có hình ảnh gợi ý BN được phẫu thuật

trước đó (vòng tròn đỏ) => gợi ý nguyên nhân tắc ruột do dính sau mổ

HÌNH ẢNH TẮC RUỘT GIÀ:- Hình ảnh dãn toàn bộ quai đại tràng từ

đại tràng lên đến đại tràng xuống- Hình ảnh khối mật độ mô mềm (x) gợi ý

là nguyên nhân gây tắc nghẽn. - Nếp gấp quai ruột ngắn, chỉ chiếm một

phần lòng ruột, các nếp gấp thưa

MỘT SỐ HÌNH ẢNH GỢI Ý NGUYÊN NHÂN TẮC RUỘT

QUAI RUỘT CANH GÁC(SENTINEL LOOP)

- Thường gặp trong bệnh

cảnh viêm tuỵ cấp

- Dịch tuỵ gây phản ứng

viêm trong ổ bụng, làm dãn

khu trú một quai ruột non

do liệt ruột

- Là dấu hiệu gợi ý tình trạng

viêm trong ổ bụng (không

phải là dấu hiệu chẩn đoán

xác định)

Picstures from: https://www.radiologymasterclass.co.uk/tutorials

HÌNH HẠT CÀ PHÊ(COFFEE BEAN SIGN)

- Còn gọi tên là dấu hiệu “bent inner

tube” (tạm dịch là: “ống gập hình

khuỷu”)

- Gặp trong xoắn đại tràng sigma

- Là hình ảnh khí nằm trong quai

ruột kín (closed loop) của đại tràng

- Khi có hình ảnh này, có thể chụp

phim Xquang đại tràng cản quang

để chẩn đoán xác định (thấy hình

ảnh “mỏ chim” – “bird’s beak”)

Picstures from: https://en.wikipedia.org/wiki/Volvulus#/media

HÌNH HẠT CÀ PHÊ(COFFEE BEAN SIGN)

Picstures from: https://nomsgalore.wordpress.com/tag/coffee/

DẤU MỎ CHIM(BIRD’S BEAK SIGN)

- Thực hiện: thụt barium

- Gặp trong xoắn đại tràng sigma

- Do quai ruột xoắn chặt, nên thuốc

cản quang không đi qua được

From: https://www.medbullets.com/step2-3-gastrointestinal/20188/volvulus

HÌNH ẢNH THOÁT VỊ THÀNH BỤNG

From: https://www.slideshare.net/Badheeb/abdomen-xray-signs

MỘT SỐ HÌNH ẢNH GỢI Ý LỒNG RUỘT Ở TRẺ EM

Dấu hiệu hình bia Dấu hiệu mặt khum (thấu kính)

From: https://bsxqtuan.wordpress.com/2012/09/24/long-ruot-o-tre-em-cac-khai-niem-hien-nay-ve-chan-doan/

From: Case courtesy of Radswiki, Radiopaedia.org, rID: 11177

LIỆT RUỘT(ILEUS)

- Hay gặp ở người già, do táo bón

- Nguyên nhân khác: do thuốc, hạ kali

máu, bệnh Parkinson’s, ...

- Hình ảnh dãn toàn bộ các quai ruột non

lẫn ruột già

From: Case courtesy of Dr Hani Salam, Radiopaedia.org, rID: 8193

COLONIC PSEUDO-OBSTRUCTION - HỘI CHỨNG OGILVIE

MỘT SỐ HÌNH ẢNH GỢI Ý BIẾN CHỨNG CỦA TẮC RUỘT

KHÍ TRONG TĨNH MẠCH CỬA(PORTAL VENOUS GAS)

- Hình ảnh khí trong tĩnh

mạch cửa => gợi ý theo dõi

biến chứng hoại tử ruột

- Cần phân biệt với hình ảnh

khí trong đường mật

(thường nằm ở trung tâm;

khí trong TM cửa thường

nằm ở ngoại biên)

From: Case courtesy of Dr Jeremy Jones, Radiopaedia.org, rID: 6130

CÓ HÌNH ẢNH KHÍ TRONG Ổ BỤNG=> GỢI Ý THỦNG RUỘT

From: Case courtesy of Dr Alexandra Stanislavsky, Radiopaedia.org, rID: 12645

Dấu đỉnh vòm (Cupola sign)

From: Case courtesy of Dr Jeremy Jones, Radiopaedia.org, rID: 6129

Liềm hơi dưới hoành (mũi tên đỏ: cơ hoành)