İhale evresİ ve İnŞaat sÖzleŞmelerİkisi.deu.edu.tr/huseyin.yigiter/yi #07 - is...
TRANSCRIPT
Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER
http://kisi.deu.edu.tr/huseyin.yigiter
İNŞ4001 YAPI İŞLETMESİİNŞ4001 YAPI İŞLETMESİ
Dokuz Eylül Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
İNŞAAT PROJELERİNİN PROGRAMLANMASI
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
2
KAPSAM
• GİRİŞ
• ZAMAN YÖNETİMİ
• KRİTİK YOL YÖNTEMİ (CPM)
• KUTU DİYAGRAMLARI
• İŞ PROGRAMLARININ SUNUMU
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
3
GİRİŞ
• Bir inşaat projesindeki her işin üretim aşamalarındaki yeri farklıdır.
• İş akışının düzenli olması için işlerin birbirleri ile olan ilişkisi ve üretim süreci içindeki yerleri dikkate alınarak sıralanması gerekir.
• Bu ön çalışmaya “İş Planlaması” denir.
• İşe başlamadan planlanan işlerin ön görülen sürede tamamlanmasını sağlayacak şekilde uyumlu bir kaynak dağılımının yapılması gerekir.
• Bu çalışmaya da “Programlama” denir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
4
GİRİŞ (devam)
• İş programı: Bir yatırımın ekonomik tamamlanma
süresini bulmak ve bu süre içinde işi bitirebilmek
için mevcut kaynakların dengeli bir dağılımını
yapmaktır.
• İş programının gerçeğe uygun olması için her
işin ne zaman başlayıp biteceğini iyi hesaplamak
gerekir.
• Finansman durumu bu programa göre ayarlanır
• Programdaki aksamalar zararlara neden olur
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
5
GİRİŞ (devam)
• Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesi 6.
maddeye göre resmi kurum işlerinde iş
programı yapma zorunluluğu vardır.
• İnşaat iş programları karmaşık olduğu için
planlama, programlama ve kontrol
teknikleri kullanılmalı.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
6
Örnek İş Programı
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
7
ZAMAN YÖNETİMİ
• Projenin zamanında tamamlanması için gereken
süreçlerin tümüne zaman yönetimi denir.
– İşlemlerin tanımlanması
– İşlemler arasındaki ilişkilerin ve işlem sıralarının
tespiti
– İşlemlerin süresinin hesabı
– İşlemler için gerekli kaynakların hesabı
– İş programlarının oluşturulması
– İş programlarının kontrolü
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
8
İŞLEMLERİN TANIMLANMASI
• Projeler birbirlerinden ayrı özellikleri olan, farklı kaynakların kullanıldığı ve farklı öncelikleri olan işlerden oluşur, bunlara işlem adı verilir.
• İşlem örnekleri: malzeme alımı, inşaat işleri, duvar örülmesi, beton dökülmesi,…
• İşlemlerin tanımlanması emek isteyen bir iştir, bilgisayar kullanımına izin vermez.
• Önce işlemler daha yüzeysel tanımlanmalıdır.
• Plan daha iyi ortaya çıktığında daha detaya inilmelidir.
• İş programındaki işlem sayısı ve detayı duruma göre değişir ve kararı verecek kişiye bağlıdır.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
9
İşlemlerin Tanımlanması (devam)
• Aşağıdaki durumlar için farklı işlemler tanımlamak faydalıdır. – Değişik kaynaklar içeren işlemler
– Sürekli performans gerektirmeyen işlemler
• Örnek: Beton dökümü – Kalıpların hazırlanması
– Donatıların yerleştirilmesi
– Betonun dökülmesi
– Betonun yüzeyinin düzlenmesi, vibrasyon, vs.
– Kalıpların kaldırılması
• Bu sürecin çıktısı işlem listesidir
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
10
İŞLEMLER ARASINDAKİ
İLİŞKİLER
• İşlemler arasındaki ilişkiler hangi işlemin diğerinden önce veya sonra geleceğini tarif eder.
• Yapısal kararlılık, yasalar ve teknik gereksinimlerden dolayı inşaat işlemlerinin birbiri arasında öncelik sıraları vardır.
• Projedeki işlemler ve aralarındaki ilişkiler bir şebeke veya grafik ile şematik olarak gösterilebilir (Proje ağ diyagramı).
• Önce gelen işlem, öncül (Predecessor)
• İzleyen, takipçi işlem, ardıl (Successor)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
11
Öncelik ilişkileri olan 4 örnek işlem
Kazı
İşlemleri
Kalıpların
Yerleştirilmesi
Donatının
Yerleştirilmesi
Betonun
dökülmesi
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
12
İşlem Sıralarını Gösterme
Teknikleri • Kutu Diyagramı (Precedence Diagramming
Method) – Dörtgenler (düğümler) kullanarak işlemleri temsil
eden ve onları bağımlılıkları gösteren oklarla birbirine bağlayan bir proje şebeke sistemidir.
– 4 çeşit bağımlılık veya öncelik ilişkisi tanımlanabilir
• Ok Diyagram Metodu – İşlemleri temsil etmek için okları kullanan ve onları
düğümlerden bağlayarak bağımlılıklarını gösteren bir proje şebeke diyagramıdır.
– Sadece 1 çeşit öncelik ilişkisi kullanır ve tüm mantıklı ilişkileri doğru tanımlayabilmek için sanal (kukla) işlemlere ihtiyaç duyabilir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
13
Kutu ve Ok Diyagram Örnekleri
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
14
Örnek: Kazı işlemleri ve Temel İnşaatı için
işlemler arasındaki ilişkilerin tanımlanması
A. Arazinin temizlenmesi (çalı, çırpı ve diğer artıklar),
B. Ağaçların kaldırılması,
C. Genel kazı,
D. Sahanın tesviyesi
E. Su, elektrik, kanalizasyon, vb. hendekleri için kazı
işlemleri,
F. Kalıpların ve donatıların yerleştirilmesi,
G. Kanalizasyon hatlarının çekilmesi,
H. Diğer hatların çekilmesi,
I. Betonun dökülmesi.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
15
İlişkilerin Tanımlanması
• A ve B’den önce gelen bir işlem yoktur çünkü diğer işlemlere bağlı değillerdir.
• C ve D, A’dan sonra gelir.
• E ve F genel kazı (C) ve ağaçların kaldırılma (B) işlemleri tamamlanmadan başlayamaz
• G ve H, hendekler hazırlanmadan ve tesviye tamamlanmadan başlayamaz, bu yüzden E ve D’den sonra G ve H işlemleri gelir.
• “I”, kanalizasyon hattı geçirilmeden ve kalıplar ve donatı hazır olmadan başlayamaz, bu yüzden F ve G, I’dan önce gelirler.
• Diğer hatlar temelin üzerinden geçirilebilir, bu yüzden H’nin I’dan önce başlaması için bir zorunluluk yoktur.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
16
İlişkiler
İşlem Açıklama Öncül
İşlemler
A Arazi temizliği -
B Ağaçların kaldırılması -
C Genel kazı A
D Tesviye A
E Hendekler için kazı B, C
F Kalıpların ve donatıların yerleştirilmesi B, C
G Kanalizasyon hatlarının döşenmesi D, E
H Diğer hatların döşenmesi D, E
I Betonun dökülmesi F, G
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
17
Ok üzerinde işlem için gösterim
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
18
Düğüm üzerinde işlem gösterimi
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
19
İŞLEMLERİN SÜRESİNİN HESABI
• Bir işlemi gerçekleştirmek için gereken süreye işlem süresi denir.
• Proje kapsamı ve kaynaklarından bilgi toplayıp, iş programlarına girmek için süre tespiti işlemi.
• Sürelerin hesabı için girdiler genelde süre hesabı yapılan işlemle ilgili en bilgili kişiden veya gruptan alınır
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
20
İşlemlerin Süresinin Hesabı
(devam)
• Yapım sürelerini ayrı ayrı hesaplamak için
dikkat edilmesi gerekenler:
– İşçilik
– Verim hesapları
– Makine gücü
– Hava koşulları
– Aralarındaki ilişkiler
– Çalışma günleri
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
21
İŞ PROGRAMININ
OLUŞTURULMASI
• Matematiksel Analiz (CPM, PERT, GERT)
• Süre Sıkıştırma (Crashing, Fast Tracking)
• Simülasyon (Monte Carlo, What If)
• Kaynak Dengeleme
• Proje Yönetimi Yazılımları (Primavera
Scheduling, MS Project)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
22
KAYNAKLARIN HESAPLANMASI
• Proje için gereken toplam kaynak miktarı çeşitli işlemlerin kaynaklarının toplamından hesaplanır.
• Kaynak kategorileri: – İşgücü miktarı (insan-saat veya TL olarak ölçülebilir),
– Bir işlem için gereken malzeme, ekipman miktarı
– İşlemin toplam masrafı
• Kaynakların hesaplanması projenin izlenmesi ve para akışının planlanması açısından önemlidir.
• Bir çok programlama yöntemi kaynakların yetersizliğinden dolayı olan kısıtlamaları hesaba katabilir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
23
İŞ PROGRAMLARININ
KONTROLÜ
• İş programlarında değişime yol açan
faktörlerin incelenmesi (Performans
ölçümü, Varyans analizi)
• Değişikliklerin kabulünün sağlanması
• Değişiklikleri gerçekleştikleri zaman
yönetebilmek (Ek planlama)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
24
İŞ PROGRAMLARININ SUNUMU
• Başarılı bir proje yönetimi için iş programını başkalarına iletebilmek çok önemlidir.
• İş programlarının grafiksel sunumu oldukça faydalıdır. Tablo yerine tercih edilir.
• Bilgisayarların grafik çıktıları sayesinde grafiksel sunumlar hazırlama maliyeti ve eforu büyük ölçüde düşmüştür.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
25
Tarihlerle Proje Ağ Diyagramı
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
26
Çubuk Diyagramı (Gannt Şeması)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
27
Kilometre taşı diyagramı
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
28
Örnek İş
Programı
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
29
Tamamlanan yüzde - Zaman
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
30
Gerçek tamamlanan yüzde - Zaman
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
31
Kaynak Kullanımı - Zaman
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
32
Alt Ağ Kullanımı
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
33
KRİTİK YOL YÖNTEMİ
–
CPM
(CRITICAL PATH METHOD)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
34
GİRİŞ
• CPM bir projenin minimum sürede tamamlanma süresini, proje işlemlerinin (aktivitelerinin) olası başlangıç ve tamamlanma süreleriyle beraber hesaplar.
• Kritik yol, proje işlemlerinden oluşan ağ diyagramından geçen en uzun yoldur.
• Kritik yolun süresi bir projenin tamamlanması için gereken minimum süreyi temsil eder.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
35
AĞ DİYAGRAMI ELEMANLARI
• İşlemler oklarla tanımlanır.
– Okların daima tek yönü bulunur.
– Düz, kırık çizgi, veya eğri olarak gösterilebilirler.
– Herhangi bir ölçek yoktur.
• Okların başlangıç ve bitişlerine koyulan
yuvarlaklara düğüm denilir.
– İşlemlerin tanımları bu düğümlere konulan numaralar
yardımıyla yapılır.
• Diyagramlar bu işlem ve düğümlerin planlanacak
işe bağlı olarak bir araya getirilmesinden oluşur.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
36
AĞ DİYAGRAMI ELEMANLARI
(devam)
• Her okun üzerine süresi, yer adı, ekip cinsi, altına da serbest ve toplam bollukları yazılır.
• Düğümlerin üzerinde bulunan kutulara düğümün erken ve geç tamamlanma zamanları yazılır.
• Düğüm numaralarını ardışık ve ok yönde büyür şekilde vermekte fayda vardır.
Ei Gi
i j
Ej Gj
tij
SB/TB
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
37
AĞ DİYAGRAMI ELEMANLARI
(devam)
• Kullanılan kaynağa ve sürelerine göre işlemler
üçe ayrılırlar:
– Gerçek işlemler: işlemin gerçekleşmesinde genellikle
bir zaman harcanır ve işgücü, makine gücü, malzeme
gibi kaynak kullanımı gerekir.
– Yapay işlem: İşlemde yalnızca zaman kullanımı
vardır.
– Sanal (kukla) işlem: İşlemler arasında mantıksal
bağlantıyı sağlamak amacıyla kullanılan zaman ve
diğer kaynakların kullanımını gerektirmeyen işlemdir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
38
AĞ DİYAGRAMI ELEMANLARI
(devam)
• Kendisinden yalnızca işlemlerin çıkıp hiç
bir işlemin girmediği düğüme başlangıç
düğümü denir.
• Kendisine yalnızca işlemlerin girdiği
düğüme tamamlanma düğümü denir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
39
İŞLEMLER ARASI İLİŞKİLER
• A işlemi tamamlandıktan sonra B işlemi başlar.
• A işlemi tamamlandıktan sonra B ve C işlemleri beraberce
başlarlar.
• A ve B işlemleri tamamlandıktan sonra C başlar
• A ve B işlemlerinden sonra C ve yalnızca B işleminden
sonra D’nin başlaması istenirse
– ek bir düğüm ve bir sanal işlem kullanılır.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
40
DİYAGRAMLARIN
OLUŞTURULMASINDA KURALLAR
• İki düğüm arasında yalnızca bir işlem
tamamlanabilir.
• Bir işlem kendisini izleyen bir işlemin
bitişine bağlanmamalı – Döngü
• İşlemler arasında mantıksal bağlar doğru
kurulmalı
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
41
Örnek
• P ilk işlemdir
• M ve L, P’den sonra aynı zamanda başlar
• B, E aynı zamanda başlayan ve biten
işlemler olup M’den sonra başlamaktadır
• H işlemi L’yi takip ediyor fakat başlaması
için M’in tamamlanmış olması şarttır
• G ve S son işlemlerdir; G, E ve B’den
sonra; S, H’dan sonra başlar
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
42
Çözüm
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
43
DÜĞÜM ZAMANLARININ
BULUNMASI • Düğümlerin Numaralanması Algoritması
– 1. Adım: Başlangıç düğümüne sıfır numarasını verin
– 2. Adım: Sıradaki numarayı, önce gelen tüm düğümleri numaralandırılmış herhangi bir düğüme verin.
– Tüm düğümler numaralandırılana kadar 2. Adımı tekrar edin.
• Erken Düğüm Zamanları Algoritması – 1. Adım: E(0) = 0 olsun.
– 2. Adım: j = 1,2,3,...,n için (n, en son düğüm), E(j) = maksimum {E(i) + tij} olsun, bu j’nin bitiş düğümü olduğu tüm işlemler (i,j) için hesaplanır.
• Geç Düğüm Zamanları Algoritması – 1. Adım: G(n) projenin tamamlanması süresine eşit olsun. Not:
G(n), E(n)’e eşit veya E(n)’den büyük olmalı.
– 2. Adım: i = n-1, n-2,..., 0 için, G(i) = minimum {G(j) - tij} olsun, bu i’nin başlangıç düğümü olduğu tüm işlemler (i,j) için hesaplanır.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
44
Uygulama 1
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
45
Uygulama 1
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
46
İŞLEM ZAMANLARININ
BULUNMASI
• Düğümlerin en erken ve en geç
tamamlanma zamanları, işlemlerin en
erken ve en geç başlama ve
tamamlanmalarıyla ilgili bilgi vermezler.
– En erken başlama zamanı EB = E(i)
– En geç başlama zamanı GB = G(j) – tij
– En erken tamamlanma zamanı ET = E(i) + tij
– En geç tamamlanma zamanı GT = G(j)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
47
Uygulama 2
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
48
Uygulama 2
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
49
KRİTİK YOL
• Bir işlem aşağıdaki koşulları sağlıyorsa
kritik işlemdir:
– E(i) = G(i)
– E(j) = G(j)
– E(i) + tij= G(j)
• Kritik işlemler projenin ilk düğümünden
başlayıp bitişine kadar devam eden bir yol
oluşturur. Buna kritik yol denir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
50
KRİTİK YOL (devam)
• Kritik yol bazen birden fazla olabilir ya da dallanabilir.
• İstisnalar hariç mutlaka başlangıçtan bitişe kadar uzanan en uzun yoldur.
• Kritik işlemlerin zamanında bitirilmemesi projenin uzamasına yol açar.
• Yöneticinin tüm projeyi izlemesine gerek olmadan, yalnızca kritik işlemleri izlemesi yeterli olabilir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
51
BOLLUKLAR
• Birbirinden farklı erken ve geç başlangıç sürelerine sahip işlemler EB(i,j) ve GB(i,j) arasında herhangi bir zamanda başlayabilirler.
• Kritik olmayan işlemler bolluklu işlem adını alır.
• Bolluk kavramı, projenin gecikmesine yol açmadan işlemin bu izin verilen zaman aralığında programlanmasıdır.
• Bu belli işleri tamamlayabilmek için mevcut programlayabilme esnekliği veya “manevra mesafesi”ni temsil eder.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
52
BOLLUKLAR
• Toplam Bolluk (TB) = G(j) – (E(i) + tij)
• Serbest Bolluk (SB) = E(j) – (E(i) + tij)
• Bağımsız Bolluk (BB) = E(j) – (G(i) + tij)
• Ara Bolluk (AB) = G(j) – (G(i) + tij)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
53
Bolluk kavramları
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
54
BOLLUKLAR (devam)
• Kritik yoldaki işlemlerin toplam bolluğu sıfırdır.
• İşlemlerin bollukları yardımıyla da kritik yol bulunabilir.
• Toplam bolluğu sıfıra yakın işlemlerin kritik yol gibi izlenmesinde fayda vardır.
• En büyük toplam bolluklu işlemlerden oluşan yol, başlangıç ve bitiş arasındaki en kısa yoldur.
• Ağ diyagramında toplam bolluğu aynı olan işlemlerden oluşan yollarda işlemlerden birisinde bolluk kullanılırsa geri kalan tüm yol kritik olur.
• Bir yol üzerinde işlemlerin birisinde bolluğun bir kısmı kullanıldığında bunu izleyen işlemlerin bollukları da bu kadar azalır.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
55
BOLLUKLAR (devam)
• Her zaman için, toplam bolluk serbest bolluktan büyüktür veya eşittir. Bağımsız bolluk ise serbest bolluktan daha düşüktür veya eşittir.
• Serbest bolluk optimum yatırım süresinin bulunmasında,
• Toplam bolluk kaynak dengelemesinde, kısıtlı kaynak kullanımında proje süresinin uzatılıp kısaltılmasında, başlangıç ve bitiş düğümleri arasındaki “k” kısa yolun bulunmasında kullanılabilir.
• Diğer bollukların ağ diyagramlarıyla planlamada pek kullanım alanı yoktur.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
56
Bollukların örnekteki yeri
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
57
Uygulama 3: Bir fabrikasyon projesi
için kritik yolun bulunması
İşlem Tarif
Önce gelen
işlemler Süre
A
B
C
D
E
F
G
Ön Tasarım
Tasarımın değerlendirilmesi
Sözleşme pazarlığı
Fabrikasyon fabrikasının hazırlanması
Son tasarım
Ürünün fabrikasyonu
Ürünün iş sahibine yollanması
---
A
---
C
B, C
D, E
F
6
1
8
5
9
12
3
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
58
Uygulama 3 : Bir fabrikasyon projesi
için kritik yolun bulunması (devam)
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
59
Uygulama 3 : Bir fabrikasyon projesi
için kritik yolun bulunması (devam)
İşlem
Erken
başlangıç
zamanı EB(i,j)
Geç Başlangıç
zamanı
GB(i,j)
Serbest
Bolluk
Bağımsız Bolluk
Toplam
Bolluk
A (0,1)
B (1,3)
C (0,2)
D (2,4)
E (3,4)
F (4,5)
G (5,6)
X (2,3)
0
6
0
8
8
17
29
8
1
7
0
12
8
17
29
8
0
1
0
4
0
0
0
0
0
0
0
4
0
0
0
0
1
1
0
4
0
0
0
0
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
60
Ödev
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
61
Çözüm
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
62
KUTU DİYAGRAMLARI
• Diğer isimleri
– Precedence Diagram
– Potential Method
– Bau Kasten Netze
– Öncelikler Diyagramı
• Fransa’da geliştirilmiş
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
63
AĞ DİYAGRAMININ ELEMANLARI
• İşlemler kutularla tanımlanır (activity on
node)
• Oklar, işlemler arası ilişkilerin
kurulmasında kullanılır
• Sanal işleme gerek yok
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
64
Kutu Diyagramında İşlemin
Tanıtılması
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
65
İŞLEMLER ARASINDAKİ
İLİŞKİLER
CPM’deki ilişkilerin kutu diyagramındaki eşdeğerleri
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
66
İŞLEMLER ARASINDAKİ
İLİŞKİLER
CPM’deki ilişkilerin kutu diyagramındaki eşdeğerleri
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
67
Örnek 1: CPM örneğinin Kutu
Diyagramıyla Çözümü
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
68
İŞLEMLER ARASINDAKİ
İLİŞKİLER (devam)
• Bir işlem, diğer bir işlemin tamamlanmasından belli bir gün geçene kadar başlayamayabilir (gecikme)
• İşlemler arasında farklı tip ilişkiler tanımlanabilir: – Bazı işlemlerin dokunulmaz teknik veya fiziksel bir
ilişkisi olabilir
– Bazı ilişkiler teknik olarak gerekli olmasa da, inşaat planının içerisinde alınan idari kararlar gereği empoze edilir.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
69
KUTU DİYAGRAMINDA
KURULABİLEN İLİŞKİLER
• Normal ilişki: i işlemi
tamamlandıktan sonra j başlar
• TA=min z ≤ BB
• TA=max z ≥ BB
– Duvar örüldükten sonra sıva başlar
– Beton döküldükten min 7 gün
sonra kalıp alınmaya başlanır
– Hakediş hazırlandıktan en çok 30
gün sonra ödeme yapılmalıdır
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
70
Kutu Diyagramında Kurulabilen
İlişkiler (devam)
• Başlama-Tamamlanma ilişkisi: i
işlemi başlarken j tamamlanır
• BA + min z ≤ TB
• BA+ max z ≥ TB
– Donatı işlemi başladıktan sonra kalıp
tamamlanır
– Betona su katıldıktan en geç 2.5 saat
sonra beton kalıba yerleşmiş olmalıdır
– Baraj haznesinde su toplanmaya
başlamasından en çok 4 ay sonra
derivasyon tüneli tamamlanmış olmalı
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
71
Kutu Diyagramında Kurulabilen
İlişkiler (devam)
• Başlama ilişkisi: i işlemi
başladıktan sonra j işlemi
başlar
– Kalıp hazırlığı başladıktan
sonra donatı hazırlığına da
başlanmalıdır.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
72
Kutu Diyagramında Kurulabilen
İlişkiler (devam)
• Tamamlanma ilişkisi: i işlemi
tamamlanırken veya bir süre
sonra j işlemi tamamlanır
– Baraj gövdesi tamamlandıktan
en az 6 ay sonra su depolama
işlemi bitmelidir
– Asfalt serildikten en çok 2 saat
sonra sıkıştırılmış olmalıdır
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
73
Örnek 2
• Farklı öncelik ilişkilerinin etkilerini göstermek için
başlangıç ve bitiş işlemlerine ek olarak sadece
iki işlem olan bir proje ele alalım.
• Başlangıç işlemi 0, ilk işlem 1, ikinci işlem 2, son
işlem 3 olarak numaralanmıştır.
• Her işlemin 5 günlük süresi olduğunu farz edelim
• Herhangi bir bekleme olmadan doğrudan
tamamlanma-başlangıç ilişkisi olduğunda erken
tamamlanma zamanı 10 gündür.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
74
Örnek 2 (devam)
• 1 ile 2 işlemi arasında, 2 günlük bir
başlangıç-başlangıç kısıtı
• Bu örnekte, 2 işlemi 1 işleminin
başlangıcından 2 gün sonra başlar ve 1
işlemi ile paralel gider. Sonuç proje süresi
10 günden 7 güne düşer.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
75
Örnek 2 (devam)
• Şimdi de 1 ve 2 numaralı işlemler arasında
2 günlük tamamlanma-tamamlanma ilişkisi
olduğunu farz edelim.
• Bu sefer, 1 işleminin tamamlanmasından
dolayı gereken 2 günlük beklemeye izin
vermek için 2 işlemi için erken
tamamlanma 7. günde olur. Minimum
proje tamamlanma süresi yine 7 gündür.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
76
Örnek 3
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
77
Örnek 3
18
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
78
Tekniğin CPM ile Karşılaştırılması • Kutu Diyagramlarında modelin kurulması çok kolaydır.
• CPM’de diyagram üzerinde işlemler daha rahat izlenir. Kutu diyagramında bağlantıyı sağlayan okları izlemek güçleşebilir.
• Kutu diyagramında işlemler arasındaki bağlantılar daha rahat kurulabilir. CPM’de sanal işlemin kullanılmasına dikkat!
• Sanal işlemler bilgisayarda bellek kullanımını arttırır. Kutu diyagramını bilgisayara tanıtmak daha az bellek kaybına neden olur
• İşlem zamanlarının belirlenmesinden sonra kaynak kullanımı, en uygun proje süresinin bulunması gibi hesaplamalar yapılacaksa kutu diyagramı daha avantajlıdır.
• Projenin güncelleştirilmesi ve işlem zamanlarının hesabı CPM’de daha kolaydır.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
79
AĞ DİYAGRAMI ANALİZİNİN
FAYDALARI • Faaliyetler arasındaki bağlantıları gösteren ve herkes
tarafından bütün proje planının görünmesine olanak sağlar
• Kritik faaliyetleri belirler ve bu faaliyetlerin proje süresi üzerindeki etkilerini incelemeye ve gerekirse kısaltma yollarını araştırmaya yarar
• Her faaliyet için gerekli kaynak sağlandığı taktirde, eldeki mevcut olanaklarla karşılaştırılarak, bunların proje süresindeki etkilerini inceleme fırsatı verir.
• Aynı proje için çeşitli programların düzenlenmesini ve değerlendirilmesini mümkün kılar
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
80
AĞ DİYAGRAMI ANALİZİNİN
FAYDALARI (devam)
• Projedeki ilerlemenin programa göre durumunun
kontrolüne imkan verir.
• Çeşitli faaliyetlerin başlama tarihlerini verir
• Zorlukla karşılaşılabilecek faaliyetleri saptar
• Şantiyedeki işçi miktarını sabit tutarak, genel
masrafların azalmasını mümkün kılar
• Sorumlu kişiler değiştiğinde, projenin bundan
etkilenmesini sağlar ve alınan kararları gösteren
bir belge niteliği taşır.
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
81
TEŞEKKÜRLER..
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
82
KULLANILAN KAYNAKLAR
• Ağ Diyagramlarıyla Proje Yönetimi
– Prof. Orhan Yüksel
• Project Management for Construction, C.
Hendrickson
• Yapı İşletmesi Ders Notları
– Prof. Dr. İlker Özdemir
• Proje Yönetimi
– Burhan Albayrak
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
83
İNGİLİZCE TERMİNOLOJİ
• Work schedule: İş programı
• Scheduling: Programlama
• Time Management: Zaman Yönetimi
• Network: Ağ diyagramı / şebeke / serim
• Activity: İşlem
• Predecessor: Önce gelen işlem
• Successor: Sonra gelen işlem
• Activity duration: İşlem süresi
11.11.2012 Yapı İşletmesi - 7. İnşaat
Projelerinin Programlanması
84
İNGİLİZCE TERMİNOLOJİ (devam)
• Gannt chart, bar chart: Gannt veya çubuk
diyagramı
• Critical Path Method: Kritik Yol Yöntemi
• Critical path: Kritik yol
• Precedence relationships: Öncelik ilişkileri
• Float: Bolluk
• Constraint: Kısıt